ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΓΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ: Η πρόκληση του νέου επιχειρηµατία ρ. Όλγα Επιτροπάκη Eπίκουρος Καθηγήτρια Οργανωσιακής Συµπεριφοράς & ιοίκησης Ανθρωπίνων Πόρων, ALBA ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΝΕΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΩΝ (ΕΕΝΕ) Τετάρτη 11 Απριλίου 2002
Επισκόπηση της παρούσας οµιλίας Έχει το συναίσθηµα θέση στον επιχειρησιακό κόσµο; Τι είναι η συναισθηµατική νοηµοσύνη; Συναισθηµατική νοηµοσύνη και η άσκηση του ηγετικού ρόλου Συναισθηµατική νοηµοσύνη και επιχειρηµατικότητα Υπάρχουν δυνατότητες εκµάθησης και βελτίωσης της συναισθηµατικής νοηµοσύνης;
Αντιµετώπιση του συναισθήµατος (emotion) στον επιχειρησιακό χώρο Παραδοσιακή Σηµάδι αδυναµίας εν έχει θέση στον εργασιακό χώρο Να αποφεύγεται µε κάθε τρόπο Να δίδεται προσοχή µόνο στη λογική σκέψη Να χρησιµοποιούνται λέξεις που δεν είναι φορτισµένες συναισθηµατικά Επηρεάζει αρνητικά την ορθή κρίση Αποδιοργανώνει Είναι εµπόδιο στο στρατηγικό σχεδιασµό Σύγχρονη Σηµάδι δύναµης Είναι ουσιαστικό για τον εργασιακό χώρο Είναι πηγή µάθησης Να καταγράφονται οι συναισθηµατικές αντιδράσεις Να χρησιµοποιούνται συναισθηµατικά φορτισµένες λέξεις Είναι απολύτως απαραίτητο για ορθή κρίση ραστηριοποιεί κι ενθουσιάζει Φέρνει δηµιουργικότητα, ανανέωση και καινοτοµία
Τι είναι Συναισθηµατική Νοηµοσύνη; Goleman (1995): «Η ικανότητα να αναγνωρίζει κανείς τα δικά του συναισθήµατα και αυτά των άλλων και να µπορεί να διαχειρίζεται αποτελεσµατικά τα συναισθήµατα και τις διαπροσωπικές του σχέσεις» Salovey & Mayer (1990): «Η ικανότητα να µπορεί κανείς να παρακολουθεί και να ρυθµίζει τα δικά του συναισθήµατα και αυτά των άλλων και να χρησιµοποιεί τα συναισθήµατα ως οδηγό για σκέψη και δράση»
Σύστηµα συναισθηµατικών ικανοτήτων κατά Goleman Εαυτός Αυτεπίγνωση Άλλοι Κοινωνική επίγνωση Συναισθηµατική αυτεπίγνωση Ακριβής αξιολόγηση εαυτού Αυτοπεποίθηση Ενσυναίσθηση Κατεύθυνση προς παροχή υπηρεσιών (Εξυπηρετικότητα) Οργανωσιακή επίγνωση ιαχείριση εαυτού Συναισθηµατικός αυτοέλεγχος Αξιοπιστία Ευσυνειδησία Προσαρµοστικότητα Κίνητρα επιτυχίας Πρωτοβουλία ιαχείριση σχέσεων Ανάπτυξη άλλων Επιρροή Επικοινωνία Χειρισµός συγκρούσεων Ηγεσία µε όραµα Καταλύτης αλλαγής Χτίσιµο δεσµών Οµαδική εργασία και συνεργασία
Ο ρόλος της συναισθηµατικής νοηµοσύνης για αποτελεσµατική ηγεσία Σηµαντική επίπτωση στο οργανωσιακό κλίµα Williams (1994): συναισθηµατική νοηµοσύνη κέρδη + ρυθµός ανάπτυξης της εταιρείας McClelland (1998): συναισθηµατική νοηµοσύνη επίτευξη στόχων κατά 15 έως 20% περισσότερο
Ρόλος της συναισθηµατικής νοηµοσύνης για την επιλογή ανώτατων στελεχών 100 80 79 71 71 74 Εµπειρία 60 40 20 24 48 Γνωστική νοηµοσύνη Συναισθηµατική νοηµοσύνη 0 Αποτυχηµένοι Επιτυχηµένοι Προφίλ των αποτυχηµένων και επιτυχηµένων ανώτατων διευθυντικών στελεχών κατά τον Fernadez-Araoz (2001)
Συναισθηµατική νοηµοσύνη & Ηγεσία 10 βασικές συµπεριφορές του συναισθηµατικά νοήµονα ηγέτη κατά Ryback (1998) Κάνει εποικοδοµητική κριτική ιαθέτει ενσυναίσθηση (empathy) και δείχνει κατανόηση Είναι ειλικρινής για τα συναισθήµατα και τις προθέσεις του Είναι πάντα παρών, έτοιµος να αναλάβει τις ευθύνες του ίνει σηµασία στη λεπτοµέρεια, χωρίς όµως να ξεχνά τη µεγαλύτερη εικόνα Είναι υποστηρικτικός και κάνει τους υφισταµένους να αισθάνονται αναντικατάστατοι Είναι αποφασιστικός και επιλύει τις συγκρούσεις άµεσα είχνει ζήλο και κυνηγάει την επιτυχία, χωρίς όµως αυτό να του γίνεται βραχνάς Έχει αυτοπεποίθηση και αφήνει στους γύρω του χώρο να αναπνεύσουν
Συναισθηµατική νοηµοσύνη & τύποι ηγεσίας Τύπος Συνήθης τρόπος εκδήλωσης Με µια λέξη Ικανότητες ΣΝ Συνθήκες κάτω από της οποίες δουλεύει καλύτερα ο τύπος αυτός Συνολικό αποτέλεσµα για τον οργανισµό Καταπιεστικός Απαιτεί άµεση υπακοή «Κάντε ό,τι σας λέω» Κίνητρα επιτυχίας, Πρωτοβουλία, Συναισθηµατικός αυτοέλεγχος Σε περιόδους κρίσης, στα πολύ αρχικά στάδια µιας αλλαγής ή όταν υπάρχουν προβληµατικοί εργαζόµενοι Αρνητικό
Συναισθηµατική νοηµοσύνη & τύποι ηγεσίας Τύπος Συνήθης τρόπος εκδήλωσης Με µια λέξη Ικανότητες ΣΝ Συνθήκες κάτω από της οποίες δουλεύει καλύτερα ο τύπος αυτός Συνολικό αποτέλεσµα για τον οργανισµό Καθοδηγητικός Θέτει υψηλές προδιαγραφές απόδοσης «Κάντε ό,τι κάνω, τώρα» Ευσυνειδησία, Κίνητρα επιτυχίας, Πρωτοβουλία Για να φέρει γρήγορα αποτελέσµατα από µια ενθουσιώδη και ικανότατη οµάδα Αρνητικό
Συναισθηµατική νοηµοσύνη & τύποι ηγεσίας Τύπος Συνήθης τρόπος εκδήλωσης Με µια λέξη Ικανότητες ΣΝ Συνθήκες κάτω από της οποίες δουλεύει καλύτερα ο τύπος αυτός Συνολικό αποτέλεσµα για τον οργανισµό Ανθρωπιστικός ηµιουργεί αρµονία και χτίζει δεσµούς «Οι άνθρωποι είναι πάνω απ όλα» Ενσυναίσθηση, ηµιουργία σχέσεων, Επικοινωνία Για το κλείσιµο ρηγµάτων στις σχέσεις µιας οµάδας ή για την εµψύχωση ανθρώπων σε περιόδους κρίσης Θετικό
Συναισθηµατική νοηµοσύνη & τύποι ηγεσίας Τύπος Συνήθης τρόπος εκδήλωσης Με µια λέξη Ικανότητες ΣΝ Συνθήκες κάτω από της οποίες δουλεύει καλύτερα ο τύπος αυτός Συνολικό αποτέλεσµα για τον οργανισµό ηµοκρατικός Φέρνει συναίνεση µέσω συµµετοχικών διαδικασιών «Εσείς τι νοµίζετε;» Συνεργασία, Oµαδική εργασία, Eπικοινωνία Για να φέρει συµφωνία ή για να φέρει στο προσκήνιο τη γνώµη των εργαζοµένων Θετικό
Συναισθηµατική νοηµοσύνη & τύποι ηγεσίας Τύπος Συνήθης τρόπος εκδήλωσης Με µια λέξη Ικανότητες ΣΝ Συνθήκες κάτω από της οποίες δουλεύει καλύτερα ο τύπος αυτός Συνολικό αποτέλεσµα για τον οργανισµό Συµβουλευτικός Αναπτύσσει τα άτοµα για το µέλλον «οκιµάστε αυτό» Ανάπτυξη άλλων, Eνσυναίσθηση, Aυτογνωσία Όταν υπάρχει ανάγκη να βοηθηθεί κάποιος εργαζόµενος να βελτιώσει την απόδοση του Θετικό
Συναισθηµατική νοηµοσύνη & τύποι ηγεσίας Τύπος Συνήθης τρόπος εκδήλωσης Με µια λέξη Ικανότητες ΣΝ Συνθήκες κάτω από της οποίες δουλεύει καλύτερα ο τύπος αυτός Συνολικό αποτέλεσµα για τον οργανισµό Οραµατιστικός Κινητοποιεί τα άτοµα προς ένα κοινό όραµα «Ακολουθείστε µε» Αυτοπεποίθηση, Ενσυναίσθηση, Καταλύτης αλλαγής Όταν απαιτείται ένα νέο όραµα ή όταν χρειάζεται να δοθεί µια ξεκάθαρη κατεύθυνση Πολύ θετικό
Συναισθηµατική νοηµοσύνη και επιχειρηµατικότητα Η συναισθηµατική νοηµοσύνη επιτακτική αναγκαιότητα για τον νέο επιχειρηµατία. Ιδιαίτερα στα αρχικά στάδια µιας επιχείρησης κυριαρχεί η αβεβαιότητα, η ασάφεια, οι αλλεπάλληλες συγκρούσεις και η ραγδαία µεταβολή. Μόνο ένας επιχειρηµατίας µε όραµα, ικανότητα χειρισµού των συγκρούσεων, οµαδικό πνεύµα και διαπροσωπικές δεξιότητες θα µπορέσει να εµπνεύσει µια πραγµατικά επιχειρηµατική (entrepreneurial) κουλτούρα και να καταστήσει την επιχείρηση επιτυχή και βιώσιµη.
Συναισθηµατική νοηµοσύνη και επιχειρηµατικότητα Κρίσιµος ο ρόλος της οραµατιστικής ηγεσίας στα αρχικά αλλά και στα πιο ώριµα στάδια εξέλιξης µιας επιχείρησης: Αν δε γνωρίζεις πού πηγαίνεις, όλοι οι δρόµοι σε οδηγούν στο πουθενά. Το κοινό όραµα είναι η κινητήριος δύναµη που θα συσπειρώσει όλα τα µέλη της επιχείρησης και θα τα ωθήσει στην καταβολή µέγιστης προσπάθειας για την κατάκτηση της επιτυχίας.
ηµιουργία οράµατος για µια νέα επιχείρηση Κύρια Ιδεολογία Κύριες αξίες Κύριοι στόχοι Εικόνα του µέλλοντος Μ Τ Στόχος Ζωντανή περιγραφή
ηµιουργία οράµατος για µια νέα επιχείρηση Κύρια ιδεολογία: Τι σηµαίνουµε και γιατί υπάρχουµε Κύριες αξίες: Μικρό σετ από διαχρονικές καθοδηγητικές αρχές που έχουν ενδογενή αξία και σπουδαιότητα για τα µέλη της επιχείρησης. Κύριος στόχος: Η αιτία ύπαρξης της επιχείρησης. Αντανακλά τα ιδεώδη κίνητρα για την εκτέλεση των εργασιών της εταιρείας.
ηµιουργία οράµατος για µια νέα επιχείρηση Εικόνα του µέλλοντος: Τι οραµατιζόµαστε να γίνουµε, να επιτύχουµε, να δηµιουργήσουµε Μεγάλος, ύσκολος και Τολµηρός στόχος: Όχι απλά στόχος αλλά πρόκληση. Είναι ξεκάθαρος, ελκυστικός, και λειτουργεί ως ενωτικό σηµείο προσπάθειας και καταλύτης οµαδικού πνεύµατος. Ζωντανή περιγραφή: Περιγραφή τού πως θα είναι να κατακτήσουµε το Μ Τ στόχο µε λέξεις που δηµιουργούν οπτικούς συνειρµούς.
Εκµάθηση και βελτίωση της συναισθηµατικής νοηµοσύνης Συνεχής η διαδικασία εκµάθησης και βελτίωσης Εκπαιδευτικά προγράµµατα ναι, αλλά όχι οποιοδήποτε πρόγραµµα Πρόγραµµα του Boyatzis στο Case Western Reserve University σε φοιτητές ΜΒΑ => Βελτίωση των ικανοτήτων ιαχείρισης Εαυτού: 71% το full-time, 71% το part-time Βελτίωση των ικανοτήτων Κοινωνικής Επίγνωσης: 100% το fulltime, 50% το part-time Βελτίωση των ικανοτήτων ιαχείρισης Σχέσεων: 50% το full-time, 83% το part-time
Βασικά βήµατα ενός προγράµµατος εκπαίδευσης συναισθηµατικής νοηµοσύνης Αξιολόγηση της εργασίας Αξιολόγηση του ατόµου Ερµηνεία και συζήτηση των αποτελεσµάτων Αξιολόγηση της ετοιµότητας για αλλαγή Παροχή κινήτρων Αυτο-υποκινούµενη αλλαγή Ξεκάθαροι και εφικτοί στόχοι Πρόβλεψη της πιθανότητας υποτροπής Ανάδραση της απόδοσης (performance feedback) Συνεχής εξάσκηση ηµιουργία υποστηρικτικών οµάδων
Μοντέλο Cherniss & Goleman (2001) Αρχική σκέψη Προετοιµασία ράση Συντήρηση ηµιουργία ενθαρρυντικού περιβάλλοντος Αξιολόγηση της ετοιµότητας για αλλαγή Ξεκάθαροι, εφικτοί στόχοι µε νόηµα Χρήση µοντέλων Αναγνώριση του οφέλους από τον εκπαιδευόµενο Αξιολόγηση της ΣΝ και συζήτηση των αποτελεσµάτων Συνεχής εξάσκηση και ανάδραση της απόδοσης Εµβολιασµός ενάντια στις υποτροπές Αυτο-υποκινούµενη µάθηση Μετέπειτα υποστήριξη Ανάπτυξη θετικών προσδοκιών
Χτίζοντας µια συναισθηµατικά νοήµονα επιχείρηση Καίριος ο ρόλος: (α) της ανώτατης διοίκησης και (β) του συστήµατος ανθρωπίνων πόρων Η συναισθηµατικά νοήµων ηγεσία θα δηµιουργήσει κουλτούρα και κλίµα αµοιβαίας εµπιστοσύνης, ασφάλειας, ελευθερίας έκφρασης, δηµιουργικότητας και επικοινωνίας. Το σύστηµα ανθρωπίνων πόρων θα βοηθήσει στη δηµιουργία ενός συναισθηµατικά νοήµονα οργανισµού µέσω των διαδικασιών επιλογής, εκπαίδευσης και αξιολόγησης προσωπικού.
Συµπέρασµα Η συναισθηµατική νοηµοσύνη αποτελεί βασική προϋπόθεση για επιχειρηµατική ανάπτυξη και είναι άρρηκτα συνδεδεµένη µε την επιχειρηµατικότητα. Ένας συναισθηµατικά νοήµων επιχειρηµατίας διαθέτει: αυτογνωσία ενσυναίσθηση αυτοπεποίθηση οργανωσιακή επίγνωση αυτοέλεγχο επιρροή ακεραιότητα ενδιαφέρον για την κίνητρα επιτυχίας ανάπτυξη των άλλων ικανότητα χειρισµού των συγκρούσεων επικοινωνία
Και τώρα τί; Ποτέ δεν είναι αργά! Βελτιώστε τη συναισθηµατική νοηµοσύνη σας τώρα! Αρκεί να είστε έτοιµοι για µια τέτοια αλλαγή. Επιλέξτε προσεκτικά το εκπαιδευτικό πρόγραµµα που θα ακολουθήσετε. Κάντε τη συναισθηµατική νοηµοσύνη κοµµάτι της καθηµερινής σας ζωής. Στην επιχείρησή σας, εντάξτε την στον τρόπο άσκησης του ηγετικού σας ρόλου, καθώς και στα πλαίσια του υπάρχοντος συστήµατος ανθρώπινων πόρων. Μόνο έτσι η αλλαγή και η βελτίωση θα είναι βιώσιµες.