ΣΧΟΛΙΚΗ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗΣ ΔΙΔΑΣΚΩΝ:ΘΑΝΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΘΕΜΑ:ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΗΤΕΣ ΠΟΥ ΑΠΑΙΤΟΥΝΤΑΙ ΓΙΑ ΕΠΙΛΥΣΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΩΝ EΙΣΗΓΗΤΗΣ: ΦΑΡΜΑΚΗΣ ΗΛΙΑΣ ΠΑΡΟΥΣIΑΣΗ ΒΙΒΛIΟΥ: ΜAΡΙΟΥ ΟΝΗΣΙΦOΡΟΥ «ΕΙΡΗΝΙΚH ΕΠIΛΥΣΗ ΣΥΓΚΡΟYΣΕΩΝ» ΕΚΔ. ΔIΟΔΟΣ
Τι ικανότητες πρέπει να έχει αυτός που αποπειράται να βοηθήσει στην επίλυση μιας σύγκρουσης; Θα πρέπει να μπορεί να κοιτάζει μέσα του και να αναλύει τις δικές του συμπεριφορές, τις αξίες και τα πιστεύω του, τις στάσεις και τις δεξιότητές του. Αυτό είναι εκ προοιμίου δύσκολο για δυο λόγους: 1. Η σύγκρουση συχνά συνοδεύεται από πολλά αρνητικά συναισθήματα και επώδυνες εμπειρίες του παρελθόντος. 2. Συχνά παρατηρώντας τις συμπεριφορές των άλλων, έχουμε την τάση να τους κρίνουμε κι να τους βρίσκουμε λάθη.
Με το να εστιάσει στην εξέταση τριών βασικών πιστεύω: 1. Ν αποδεχτεί το γεγονός ότι η σύγκρουση αναδύεται συχνά δια μέσου των κοινωνικών σχέσεων και να αποβάλει την ιδέα ότι αυτός που συμμετέχει σε μια σύγκρουση είναι «κακός». 2. Στην πίστη ότι μπορεί κανείς να έχει επιλογές συμπεριφορών σε κάθε σύγκρουση. Θα πρέπει να επιδιώκει να επιλέγει συμπεριφορές που θα είναι πιο αποτελεσματικές και να απορρίπτει τις αναποτελεσματικές. 3. Στην ιδέα ότι η σύγκρουση μπορεί να γίνει παραγωγική και χρήσιμη, σωτήρια καμιά φορά. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί, όταν υπάρχει επαρκής κινητοποίηση που να οδηγήσει σε επιτυχή κατάληξη. Ένα από τα πιο θετικά αποτελέσματα της προσπάθειας αυτής, είναι η κατανόηση των πολιτισμικών διαφορών.
Υπάρχουν, αλλά πρέπει να συνυπολογίσουμε το γεγονός ότι, οι συμπεριφορές και οι αντιλήψεις που μπορούν να εκτιμήσουν, αναμένεται να τροποποιηθούν με την πάροδο του χρόνου και τις περιστάσεις. Αυτό δηλαδή που μετρούν δεν είναι κάτι σταθερό και μόνιμο, όπως π.χ. τα τεστ νοημοσύνης. Ένα τέτοιο εργαλείο είναι το «Thomas-Kilman Conflict ModeI Ιnstrument» που μετρά τις στάσεις έναντι των συγκρούσεων δια μέσου της πολικότητας, διεκδικητικότητας, (προσπάθεια ικανοποίησης των δικών μου συμφερόντων) και συνεργατικότητας (βαθμός προσπάθειας ικανοποίησης του άλλου).
Δια μέσου της πολικότητας καθορίζονται πέντε συγκρουσιακά στυλ που συνήθως χρησιμοποιούν οι άνθρωποι: 1. Ανταγωνιστικοί 2. Συνεργατικοί 3. Συμβιβαστικοί 4. Αποφευκτικοί 5. Υποχωρητικοί
Υπάρχει χαμηλό ενδιαφέρον για τις ανάγκες των άλλων και υψηλό για τις δικές τους. Επιδιώκουν οπωσδήποτε να κερδίσουν χρησιμοποιώντας τη δύναμή τους. Δίνουν προτεραιότητα στη δική τους επιτυχία αλλά χωλαίνουν στις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Ενίοτε ο ανταγωνισμός είναι ο μόνος τρόπος για να προστατεύσει κάποιος τον εαυτό του από άμεσους κινδύνους.
Δίνουν κάποια προσοχή τόσο στις δικές τους ανάγκες όσο και των άλλων. Επιδιώκουν λύση μερικής αμοιβαίας νίκης για όλους κάτι όμως που μπορεί να αφήσει ένα αίσθημα πτωχής ικανοποίησης. Οι διαπροσωπικές σχέσεις εδώ είναι καλύτερες από ό,τι στον ανταγωνισμό αλλά όχι τόσο καλές όσο στην περίπτωση της συνεργατικότητας. Αν το θέμα της διαμάχης είναι πιο σημαντικό για τον άλλο, ο συμβιβασμός είναι μια καλή στρατηγική.
Υπάρχει εμφανώς πτωχό ενδιαφέρον τόσο για τον εαυτό τους όσο και για τους γύρω τους. Μπορεί ή ν αρνηθούν ότι υπάρχει σύγκρουση ενώ όταν τελικά παραδεχτούν την ύπαρξή της, προσπαθούν ν αποσυρθούν. Έτσι δε λύνουν κανένα πρόβλημα ή μάλλον προσθέτουν κι άλλα.
Εδώ βλέπουμε ανθρώπους που δεν πολυενδιαφέρονται για τις δικές τους ανάγκες σε αντίθεση με τις ανάγκες των άλλων. Θέλουν να τα έχουν καλά με όλους εις βάρος της δικής τους ευημερίας. Τέλος μπορούμε να αναφέρουμε ότι σε κάθε περίπτωση ενδείκνυται η επιλογή διαφορετικού στυλ χειρισμού των συγκρούσεων.
Ο Augsberger αναφέρεται στα ενδιαφέροντα που τείνουν προς τους στόχους αφ ενός και προς τις σχέσεις αφ ετέρου. Τα θεωρεί ως τις δύο διαστάσεις που επηρεάζουν τη σύγκρουση, σε περιπτώσεις που τα δύο μέρη είναι γνωστοί μεταξύ τους.
Αναφέρει πέντε θέσεις: 1. Εγώ κερδίζω εσύ χάνεις 2. Εγώ αποχωρώ 3. Εγώ υποχωρώ χάριν της σχέσης 4. Σε συναντώ κάπου στο μέσον 5. Αναμένω μέχρι που να κερδίσουμε και οι δυο
Τι στάσεις και τι πιστεύω πρέπει να υπάρχουν, που να είναι συμβατές με τη φιλοσοφία της ειρηνικής επίλυσης διαφορών; Μπορούμε να απαριθμήσουμε μερικές ποιότητες όπως: 1. Συνεργασία 2. Ευσπλαχνία 3. Μη βία 4. Εμπιστοσύνη 5. Δικαιοσύνη 6. Σεβασμός του άλλου 7. Αναγνώριση 8. Ανοχή 9. Αποδοχή 10. Επίγνωση της διαφορετικότητας 11. Αποτελεσματική επικοινωνία 12. Θετική έκφραση συναισθημάτων 13. Η πίστη ότι οι άνθρωποι μπορούν να διδαχθούν πώς να λύνουν τα προβλήματά τους 14. Η σύγκρουση είναι αμοιβαίο πρόβλημα για συνεργατική λύση
1. Πολιτισμική ευαισθησία 2. Επικοινωνιακές δεξιότητες 3. Χειρισμός συναισθημάτων 4. «Πλάγια σκέψη» ( lateral thinking )
Μπορούμε να απαριθμήσουμε, μετά από την κατανόηση, τόσο των επί μέρους στοιχείων που φέρει μαζί της η κάθε πλευρά, όσο και την πολυπλοκότητα των πολιτισμικών παραγόντων τα εξής: 1. Υπάρχουν κυριαρχούσες θέσεις σε κάθε κουλτούρα, όπως η ηλικία, το φύλο, η γνώση, κλπ. 2. Υπάρχουν κυριαρχούσες και μη κουλτούρες. Η πιο πρόσφατη περίπτωση δημιουργίας ανισοτήτων είναι η αποικιοκρατία που έχει αφήσει τα κατάλοιπά της στο σημερινό κόσμο. 3. Στις οικογένειες υπάρχουν πολιτισμικά στοιχεία που προέρχονται από τις αντίστοιχες γονικές. Αν δεν αφομοιωθούν κατάλληλα από το οικογενειακό σύστημα μπορεί να αποτελέσουν αιτία συγκρούσεων. 4. Τα πλαίσια των δεδομένων συγκρούσεων σ έναν οργανισμό, μια πόλη, μια γειτονιά, επιβάλλουν τις δικές τους νόρμες. 5. Υπάρχει μια αλληλεπίδραση όλων των πολιτισμικών στοιχείων, σε ενδοπροσωπικό και διαπροσωπικό επίπεδο. Επισήμανση : Αποτελεσματική αντιμετώπιση των διαπολιτισμικών συγκρούσεων απαιτεί συνειδητοποίηση των πολιτισμικών προσανατολισμών του καθενός και την επίδραση που εξασκούν πάνω τους.
Προβλήματα στον τομέα των επικοινωνιακών δεξιοτήτων (Fisher & Ury) 1. Η απουσία κατανόησης των λεγομένων που λέει ο άλλος, που οδηγεί στην οχύρωση πίσω από τις θέσεις. 2. Η απουσία προσοχής στο τι προσπαθεί να πει η άλλη πλευρά. 3. Η λανθασμένη αντίληψη λόγω μειονεξίας στη μετάδοση ή στη λήψη μηνυμάτων, που μπορεί να οφείλονται σε διάφορες κουλτούρας, γλώσσας κλπ.
1. Ενεργητική προσοχή 2. Τρόπος ομιλίας και αναπλαισίωση 3. Χρήση του ΕΓΩ 4. Να λέγεται μόνο ό,τι είναι σκόπιμο και δυνητικά παραγωγικό και ποιος στρατηγικός στόχος εξυπηρετείται. 5. Προσαρμογή στις διαφορές προσωπικότητας, φύλου και κουλτούρας.
Ενεργητική προσοχή απαραίτητη για την κατανόηση των αντιλήψεων και των συναισθημάτων του άλλου, καθώς και του πλαισίου στο οποίο γίνεται η επικοινωνία. Έτσι ο άλλος μπορεί να πάρει το μήνυμα ότι ο συνομιλητής του τον έχει κατανοήσει. Αυτά μπορεί να υλοποιηθούν, όταν προχωρήσει κανείς σε ανακεφαλαίωση των γεγονότων και των συναισθημάτων που παρουσιάστηκαν, όταν ζητά διευκρινήσεις αλλά και με στάσεις του σώματος που φανερώνουν ενδιαφέρον και προσοχή εκ μέρους του.
Στοχεύει στην κατανόηση και όχι στον εντυπωσιασμό, όπως και η αναπλαισίωση, δηλαδή παρουσίαση του προβλήματος ως αμοιβαίου που απαιτεί λύση, με θετικό λεκτικό τρόπο.
Μιλά κάποιος όπως ο ίδιος αντιλαμβάνεται το πρόβλημα.
Να λέγεται μόνο ό,τι είναι σκόπιμο και δυνητικά παραγωγικό ν ακούσει και να κατανοήσει ο άλλος, αλλά και ποιος στρατηγικός στόχος εξυπηρετείται. Προϋποθέτει γνώση του πλαισίου, ανάλυση της σύγκρουσης, γνώση της γλώσσας που χρησιμοποιείται καθώς και ενδοσκόπηση και αυτογνωσία.
Οι στάσεις του σώματος, η οπτική επαφή, η φυσική εγγύτητα, η χρήση του χρόνου, η αμεσότητα της ομιλίας κλπ επηρεάζουν αυτά που λέγονται και γίνονται αντιληπτά, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πρέπει να υπερτονίζουμε το ρόλο αυτών των παραγόντων.
1. Διακοπές 2. Επικρίσεις 3. Πειράγματα 4. Άτοπη αλλαγή θέματος 5. Ποδηγέτηση συζήτησης 6. Ξεγέλασμα του άλλου 7. Άρνηση διαπραγμάτευσης 8. Αχρείαστη αντιπαλότητα 9. Απειλές 10. Χρήση βίας
Η αναγνώριση των συναισθημάτων συχνά είναι πιο σημαντική από τα λόγια (Fisher). Πρέπει να δοθεί προτεραιότητα όταν παρουσιαστούν, γιατί μεταξύ άλλων υποδεικνύουν τη σημασία που αποδίδει το άτομο στο συγκεκριμένο ζήτημα.
1. Αναγνώρισε και κατανόησε τα συναισθήματα όλων, μαζί και του εαυτού σου. 2. Ξεκαθάρισε τα συναισθήματά σου και θεώρησε ότι είναι νόμιμα. 3. Επίτρεψε στους άλλους να βγάλουν από μέσα τους την πίεση. 4. Μην αντιδράς στα συναισθηματικά ξεσπάσματα των άλλων.
1. Προωθείται η ολιστική κατανόηση του προβλήματος. 2. Δε χρειάζεται να μαντέψεις τα συναισθήματα του άλλου και αναδύεται πιο ξεκάθαρα το πρόβλημα. 3. Η έκφραση των συναισθημάτων απελευθερώνει και δίδεται η ευκαιρία στην αποτελεσματικότερη χρήση των νοητικών δυνατοτήτων. 4. Αποτελεί απόδειξη της ελευθερίας δια της οποίας λειτουργεί η επικοινωνία, ιδιαίτερα όταν δίνεται η ευκαιρία στα συναισθήματα να εκφράζονται όχι ταυτόχρονα αλλά εκ περιτροπής. Αυτό έχει ως προφανές επακόλουθο ότι ο καθένας παρακολουθεί τον άλλο όταν εκφράζει τον εαυτό του.
Όλα ξεκίνησαν από τη διαπίστωση ότι πολλοί άνθρωποι με υψηλό δείκτη νοημοσύνης αποτύχαιναν στη ζωή σε σύγκριση με άλλους που είχαν χαμηλότερο δείκτη. Ο Daniel Gardner λέει ότι αυτό οφείλεται στις ικανότητές τους σε «συναισθηματική νοημοσύνη».
Αυτοέλεγχο Όλα αυτά τα στοιχεία μπορούν να διδαχθούν σε όλους. (Gardner) Κίνητρα για τον εαυτό τους Ζήλο Επιμονή
Ο Gardner μίλησε για κάποια στοιχεία που δεν μπορούσαν να μετρήσουν τα τεστ νοημοσύνης. Περιέγραψε επτά είδη νοημοσύνης από τα οποία δύο συνιστούν την προσωπική νοημοσύνη, η οποία περιλαμβάνει: 1. Τη διαπροσωπική νοημοσύνη 2. Ενδοπροσωπική νοημοσύνη
Η ικανότητα να καταλάβουμε τους άλλους ως προς το τι τους κινητοποιεί, πώς αισθάνονται πώς εμείς θα μπορούσαμε να συνεργαστούμε μαζί τους.
Η ικανότητα που στρέφεται προς τα μέσα ως προς το να σχηματίζουμε ένα ακριβές, γνήσιο πρότυπο του εαυτού μας όσον αφορά το διαχωρισμό των συναισθημάτων μας. Γνώση των δυνάμεων κι αδυναμιών μας, των επιθυμιών και των ικανοτήτων μας και τελικά το να τα χρησιμοποιούμε αποτελεσματικά στη ζωή μας.
1. Υπεύθυνη έκφρασή του. Δηλαδή με λεκτικούς τρόπους να κατονομάζονται τα συναισθήματα και να καθορίζονται τα αίτια τους, χωρίς αυτό να συνεπάγεται επίθεση. 2. Χρήσιμη έκφραση, όπου προωθείται αντίδραση του άλλου με θετικό τρόπο που να υποδηλώνει αναγνώριση των συναισθημάτων του.
Η ετοιμότητα της σκέψης για διερεύνηση ποικιλίας επιλογών ως δυνητικών λύσεων σε μια σύγκρουση. Μπορεί να διαλαμβάνει δημιουργική παραγωγή ιδεών, ανάλυση πολλών επιλογών, εκτίμηση πιθανών επιπτώσεων κι συνδημιουργία μιας κοινής ειδικής λύσης που να σέβεται όλες τις πλευρές. Μια από τις τεχνικές που μπορούν να χρησιμοποιηθούν είναι η ιδεοθύελλα.