Υποκειμενική Νοητική Διαταραχή: Νεώτερα Δεδομένα και Μελλοντικός Σχεδιασμός Έρευνας Λαζάρου Ιουλιέττα, Tσολάκη Μάγδα, Κομπατσιάρης Ιωάννης Ψυχολόγος- Ερευνήτρια 1. EKETA- ΙΠΤΗΛ 2. Γ ΝΡΛ Γ.Ν. «Γ. Παπανικολάου», Ιατρική Σχολή Α.Π.Θ
ΑΝΟΙΑ
ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ Η περιοχή μεταξύ φυσιολογικού γήρατος και παθολογικής νοητικής κατάστασης των ηλικιωμένων 2 διαγνώσεις: «γκρι ζώνη» Ήπια Νοητική Διαταραχή (ΗΝΔ) [Mild Cognitive Impairment- MCI] Υποκειμενική Νοητική Διαταραχή (ΥΝΔ) [Subjective Cognitive Impairment- SCI] HNΔ: αντικειμενικά νοητικά ελλείμματα ΥΝΔ: υποκειμενικά παράπονα του εξεταζόμενου (κλινικά και νοητικά υγιής) Μελέτη της νευροβιολογίας και συμπεριφοράς της ΥΝΔ: πρόκληση στην έρευνα Νόσο Alzheimer Υγιείς ΥΝΔ ΗΝΔ ΑΤΑ
#SharetheOrange Alzheimer Research UK
ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ Το άτομο αναφέρει συνεχώς ότι ξεχνάει σε οποιαδήποτε ερώτηση αφορά την υγεία του Η αντίληψη ότι η μνήμη είναι χειρότερη σε σχέση με άλλους συνομήλικους Συχνή απώλεια μνήμης ΥΝΔ Δίνει ένα παράδειγμα που δείχνει την απώλεια μνήμης (π.χ ραντεβού) Αντίληψη οτι η μνήμη ειναι πολύ χειρότερη σε σχέση με κάποια συγκεκριμένη περίοδο στο παρελθόν (π.χ στο λύκειο) Επιδείνωση της μνήμης εντοπίζεται και απο συγγενείς Εντός των φυσιολογικών ορίων τιμές στη ΝΨΕ και στη κλινική εξέταση Άνω των 50 Εντοπισμός των ελλειμμάτων σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα π.χ. τους τελευταίους 6 μήνες
ΤΙ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ H εμφάνιση της ανησυχίας για τη μνήμη στους ηλικιωμένους ενώ δεν υπάρχει καμία οργανική ή αντικειμενική αιτιολογία υψηλής αξίας μελέτη με υψηλή προγνωστική αξία για την άνοια. Κάποιοι έχουν προτείνει ότι η ΥΝΔ πρόδρομο στάδιο ψυχολογικών παραγόντων παρά νοητικής διαταραχής. Μελέτες έχουν αναγνωρίσει και εντοπίσει συσχέτιση μεταξύ της ΥΝΔ και αντικειμενικών ελλειμμάτων στη μνήμη, ενώ άλλες έχουν βρει απουσία οποιασδήποτε συσχέτισης Τα κλασσικά νευροψυχολογικά εργαλεία που χρησιμοποιούνται για τον εντοπισμό της νοητικής εξασθένησης δεν είναι αρκετά ευαίσθητα. Ύπαρξη σχέσης ΥΝΔ και της απολιποπρωτεϊνης ε4 (ApoE ε4).
ΝΕΩΤΕΡΑ ΔΕΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΦΑΣΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΝΟΗΤΙΚΗΣ ΕΚΠΤΩΣΗΣ Προοπτικές μελέτες ηλικιωμένοι με ΥΝΔ έχουν υψηλότερο κίνδυνο να εξελιχθούν σε ΗΝΔ ή ΑΤΑ (Geerlings και συν. 1999 Schmand και συν. 1998) 364 ηλικιωμένους (1 χρόνο follow up) οι υγιείς + παράπονα < επιδείνωση υγιείς + χωρίς υποκειμενικά παράπονα (Schofield και συν 1997). 235 ηλικιωμένους (2 χρόνια) υποκειμενικά ελλείμματα στη μνήμη 4 φορές > κίνδυνο να εξελιχθούν σε άνοια και 2 φορές > κίνδυνο για κατάθλιψη (Tobiansky και συν 1995). 357 ηλικιωμένους (3 χρόνια) ΥΝΔ εξελίσσονται σε άνοια, η παρουσία ήπιων καταθλιπτικών συμπτωμάτων δεν επηρεάζει την εξέλιξη (Schmand και συν 1996). ΥΝΔ ίδιες πιθανότητες εξέλιξης σε άνοια όσο και αυτοί που δεν έχουν ΥΝΔ (Flicker και συν 1993, Jorm και συν 1997). Νευροπαθολογικές μελέτες-υνδ: Βιολογική Βάση μικρότερο όγκο ιππόκαμπων & ενδορρινικού φλοιού (Sanneke van Rooden και συν 2014)
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Ανάπτυξη και αξιολόγηση ηλεκτροεγκεφαλογραφικών ευρημάτων ΟΠΔ και ΑΠΔ, νευροψυχολογικών αποτελεσμάτων και δομών του εγκεφάλου για τις νοητικές αλλαγές που συμβαίνουν στα πρώιμα στάδια κυρίως της ΥΝΔ αλλά και της ΗΝΔ σε σύγκριση με αυτή των υγιών. ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΚΟΟΡΤΗΣ Οι υποθέσεις : 1. Εάν η επίδοση στα ΠΔ που σχετίζονται με συναισθηματική αντίληψη και προσοχή (Ν170, Ρ100, Ρ300) συσχετίζεται σημαντικά την ανίχνευση πρόωρων νοητικών ελλειμμάτων της ΥΝΔ και ΗΝΔ σχετιζόμενων με την ΑΤΑ. 2. Εάν οι συμμετέχοντες με ΥΝΔ διαφέρουν από τους υγιείς τόσο στην 1 η εξέταση όσο και στις επανεξετάσεις. 3. Εάν μέσω της εξέτασης μπορούμε να καθορίσουμε τη διαφορική διάγνωση των ΥΝΔ, ΗΝΔ. 4. Εάν υπάρχει κάποια συσχέτιση των ΑΠΔ και ΟΠΔ με τις αντικειμενικές νευροψυχολογικές δοκιμασίες (ΝΨΕ) και του όγκου των δομών του εγκεφάλου (Μαγνητική). 5. Ποια είναι η ειδικότητα και η ευαισθησία των διαφόρων βιολογικών δεικτών που θα εξεταστούν. 6. Πως εξελίσσονται οι ΗΝΔ και ΥΝΔ που έχουν προδιαθεσικό γονίδιο (ΑΡΟΕ).
Ανάλυση Αποτελεσμάτων Προοπτική Μελέτη Κοόρτης ΟΜΑΔΕΣ 30 ΥΝΔ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ 30 ΗΝΔ 25 ΥΓΙΕΙΣ -ΝΨΕ -ΜΤ -ΗΕΓ/ΟΠΔ,ΑΠΔ (Ρ300, Ρ100, Ν170) -APOE N=85 συμμετέχοντες 0 μήνας 12 μήνες 24 μήνες Τυχαία Ευρήματα (?)
ΕΚΤΙΜΟΜΕΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Οι επιδόσεις των ΥΝΔ θα είναι χειρότερη στη ΝΨΕ και στα ΠΔ από αυτή των υγιών στην 2 η και 3 η εξέταση. Οι επιδόσεις των ΥΝΔ θα είναι καλύτερες ή παρόμοιες στη ΝΨΕ και στα AΠΔ και ΟΠΔ με των ΗΝΔ στην 2 η και 3 η εξέταση. Οι επιδόσεις των ΥΝΔ με ΑΡΟΕ θα είναι χειρότερη σε όλες τις μετρήσεις από αυτή ΥΝΔ χωρίς ΑΡΟΕ και των υγιών στην 2 η και 3 η εξέταση. Στην 2 η και 3 η εξέταση θα έχουμε διαφορές στον όγκο των δομών του εγκεφάλου των ΥΝΔ και των ΗΝΔ σε σχέση με την 1 η τους εξέταση και σε σχέση με τους υγιείς.