Αγγλο-ελληνικό λεξικό όρων που χρησιµοποιούνται στη µετρολογία

Αγγλο-ελληνικό λεξικό όρων που χρησιµοποιούνται στη µετρολογία Εισαγωγικό σηµείωµα Η επεξεργασία του σχεδίου αγγλο-ελληνικού λεξικού µετρολογικής ορολογίας έγινε από την Επιστηµονική Επιτροπή της Ελληνικής Ένωσης Εργαστηρίων (HellasLab), υλοποιώντας σχετική απόφαση του 3 ου Τακτικού Εθνικού Συνεδρίου Μετρολογίας (Κύπρος, Φεβρουάριος 2010). Τα µέλη της ΕΕ, ξεκίνησαν την επεξεργασία ενός σύντοµου λεξικού όρων µετρολογίας, έχοντας επίγνωση των δυσκολιών που παρουσιάζει το εγχείρηµα. Είναι γεγονός ότι η επί πολλά έτη απουσία µιας κοινά συµφωνηµένης ελληνικής µετρολογικής ορολογίας, σε συνδυασµό µε την γρήγορη ανάπτυξη των µετρολογικών δραστηριοτήτων την τελευταία δεκαετία, άφησε ελεύθερο το πεδίο σε προσωπικές µεταφραστικές προσεγγίσεις, οι οποίες ρίζωσαν σε κάποιο βαθµό. Αποτέλεσµα της µεταφραστικής αυτής ακαταστασίας είναι η συχνή συνύπαρξη πολλαπλών εκδοχών, λιγότερο ή περισσότερο δόκιµων, για τους ίδιους όρους. Αν και η ευρέως διαδεδοµένη χρήση της αγγλικής µετρολογικής ορολογίας έχει περιορίσει τις παρενέργειες από την απουσία µιας επίσηµης µεταφραστικής εκδοχής, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις σύγχυσης και παρερµηνειών, λόγω διαφορετικών επιλογών απόδοσης στα ελληνικά της ορολογίας αυτής. Οι γενικές γραµµές στις οποίες βασίστηκε η προσπάθεια απόδοση της αγγλικής ορολογίας µετρολογίας στα ελληνικά και η δηµιουργία του αγγλο-ελληνικού λεξικού, συνοψίζονται στα ακόλουθα:: 1. Σκοπός είναι αρχικά η επεξεργασία ενός σχεδίου λεξικού πρότασης το οποίο θα τεθεί σε δηµόσια διαβούλευση. Η ΕΕ στη συνέχεια δεσµεύεται να λάβει σοβαρά υπόψη τις όποιες προτάσεις και παρατηρήσεις, πριν προχωρήσει στην οριστικοποίηση του λεξικού. 2. Η απόδοση της αγγλικής ορολογίας στα ελληνικά περιορίστηκε συνειδητά σε όρους, η µετάφραση των οποίων έχει πρακτική χρησιµότητα για τον ενασχολούµενο µε τη µετρολογία, κατανοώντας ωστόσο ότι συχνά τα σύνορα µεταξύ µετρολογικής και λοιπής τεχνικής ορολογίας δεν είναι δυνατόν να οριστούν µε σαφήνεια. Είναι εποµένως αναµενόµενο, ορισµένοι να παρατηρήσουν ότι περιλαµβάνονται όροι που δεν αφορούν τη µετρολογία και, άλλοι αντίθετα, να εστιαστούν σε όρους που απουσιάζουν. Τίποτε ωστόσο δεν εµποδίζει τη συνεχή επικαιροποίηση του λεξικού, µε προσθήκη αφαίρεση η τροποποίηση του περιεχοµένου του. 3. Η απόδοση στα ελληνικά θα πρέπει να συνυπολογίζει, κατά το δυνατόν, την ετυµολογική εγκυρότητα, τη νοηµατική σαφήνεια, τη συνάφεια µε το αντικείµενο, τη χρηστικότητα και την ενδεχόµενη ύπαρξη ελληνικής ορολογίας η οποία έχει εκ των πραγµάτων επιβληθεί στην πράξη. Η πείρα έχει αποδείξει ότι η εµµονή σε µία µόνο από τις παραµέτρους αυτές µπορεί να οδηγήσει σε ατέρµονες συζητήσεις µε αµφίβολο τελικό αποτέλεσµα. 4. Θα πρέπει να επιδιωχθεί, στο µέτρο του εφικτού, η συµβατότητα µε άλλα υφιστάµενα αγγλοελληνικά λεξικά τεχνικής ορολογίας, χωρίς αυτό να είναι απόλυτος κανόνας. 5. Για ορισµένους όρους είναι σκόπιµη η ύπαρξη εναλλακτικών αποδόσεων στα ελληνικά, είτε γιατί αυτές χρησιµοποιούνται σε διαφορετικές συνθήκες, είτε γιατί είναι εξίσου αποδεκτές. Η ΕΕ της Ένωσης καλεί όλους τους ενδιαφερόµενους να συµβάλουν στη διαβούλευση αυτή, προτείνοντας προσθήκες, τροποποιήσεις ή ερµηνευτικά σχόλια. Οι παρεµβάσεις πρέπει να αποστέλλονται στη HellasLab (info@hellaslab.gr) συνοδευόµενες, όταν αυτό είναι αναγκαίο, από την ανάλογη τεκµηρίωση. Η Επιστηµονική Επιτροπή της Ελληνικής Ένωσης Εργαστηρίων

Αγγλικός Όρος Ελληνικός Όρος Εναλλακτικός Ελληνικός Όρος A Accreditation ιαπίστευση Accuracy Ακρίβεια - Measurement accuracy Ακρίβεια µέτρησης Adjusting Ρύθµιση, Ρυθµίζοντας Adjustment Ρύθµιση Συνόρθωση (χρησιµοποιείται στις γεωδαιτικές µετρήσεις) - adjustment of measuring system Ρύθµιση οργάνου ή συστήµατος µέτρησης Analysis Ανάλυση - Correspondence analysis Ανάλυση αντιστοιχίας - Data analysis Ανάλυση δεδοµένων - Factor analysis Παραγοντική ανάλυση - Multivariate analysis Πολυπαραµετρική ανάλυση - Regression analysis Ανάλυση παλινδρόµησης - Sensitivity analysis Ανάλυση ευαισθησίας Analyte Αναλύτης ANOVA (analysis of variance) ANOVA (Ανάλυση µεταβλητότητας) - One way ANOVA Ανάλυση διακύµανσης κατά ένα παράγοντα - Two way ANOVA Ανάλυση διακύµανσης κατά δύο παράγοντες a-posteriori probability Εκ των υστέρων πιθανότητα - a-posteriori standard error Εκ των υστέρων τυπικό σφάλµα a-priori probability Εκ των προτέρων πιθανότητα - a-priori standard error Εκ των προτέρων τυπικό σφάλµα Assigned value Αποδιδόµενη τιµή Asymmetry - Asymmetry factor Ασσυµετρία - Παράγοντας ασυµµετρίας Autocalibration Αυτοβαθµονόµηση Autocollimator Ευθυγραµµιστής Autocorrelation Αυτοσυσχέτιση Availiability ιαθεσιµότητα Average Μέση τιµή - Moving average Κινητός µέση τιµή Β Base unit Βασική µονάδα Bayesian inference Συµπερασµατολογία κατά Bayes Bias Προκατάληψη - Instrumental bias Συστηµατικό σφάλµα οργάνου - measurement bias Συστηµατικό σφάλµα µέτρησης Blank indication Blank (sample) Λευκή ένδειξη Λευκό δείγµα Blind sample Τυφλό δείγµα Box plot Κυτιογράφηµα απολήξεων Boundary points Οριακά σηµεία

C Calculation Υπολογισµός Calibration ιακρίβωση - Calibration diagram ιάγραµµα διακρίβωσης - Calibration and Μετρητική Ικανότητα βαθµονοµήσεων Measurement Capability - Factor Συντελεστής διακρίβωσης - In house (indoor) Εσωτερική διακρίβωση calibration Calibrator ιακριβωτής Certificate of conformity Πιστοποιητικό συµµόρφωσης Certification Πιστοποίηση Certified value Πιστοποιηµένη τιµή Check Έλεγχος Coefficient Συντελεστής - Correlation coefficient Συντελεστής συσχέτισης - Determination coefficient Συντελεστής προσδιορισµού - Variation coefficient Συντελεστής µεταβλητότητας / διακύµανσης - Regression coefficient Συντελεστής παλινδρόµησης Competence Επάρκεια Confidence interval ιάστηµα εµπιστοσύνης - Confidence level Επίπεδο εµπιστοσύνης - Confidence limit Όριο εµπιστοσύνης Consensus value Συµφωνηµένη τιµή, εκ συγκατάθεσης Control Έλεγχος - Control chart ιάγραµµα ελέγχου - Quality control Έλεγχος ποιότητας Conventional Συµβατικός - Conventional value Συµβατική τιµή - Conventional quantity Συµβατική ποσότητα Convolution Συνέλιξη Copyright ικαίωµα αναπαραγωγής Correction ιόρθωση Correlation Συσχέτιση - Correlation ratio Λόγος συσχέτισης Covariance Συµµεταβλητότητα Covariate Συµµεταβλητή Credibility Αξιοπιστία Cut-off Αποκοπή D Data εδοµένα - Data mining Datum Αναφορά - Datum error Σφάλµα αναφοράς - Datum measurement Μέτρηση αναφοράς Deciles εκατηµόρια Degree Βαθµός - Degree of association Βαθµός συνάφειας - Degree of belief Βαθµός πίστης

- Degree of freedom Βαθµός ελευθερίας Detection limit (LOD) Όριο ανίχνευσης Detector Ανιχνευτής Deviation Απόκλιση Diagram ιάγραµµα - Percentage diagram Εκατοστόγραµµα Dimension ιάσταση Distance Μήκος - Horizontal distance Απόσταση (οριζόντιο µήκος) Distribution Κατανοµή - Chi-square distribution Χι-τετράγωνο κατανοµή - Conditional distribution Υπό συνθήκη κατανοµή - Discrete distribution ιακριτή κατανοµή - Gaussian distribution Κατανοµή Gauss - Information prior distribution Πληροφοριακή εκ των προτέρων κατανοµή - Joint distribution Kοινή κατανοµή - Marginal distribution Περιθώρια κατανοµή - Normal distribution Κανονική κατανοµή - Probability distribution Κατανοµή πιθανότητας - Rectangular distribution Ορθογώνια κατανοµή - Uniform distribution Οµοιόµορφη κατανοµή Dot plot Σηµειόγραµµα Drift Ολίσθηση - Instrumental drift Ολίσθηση οργάνου E Efficiency Απόδοση Equation Εξίσωση Error Σφάλµα - Gross error Χονδροειδές σφάλµα - maximum permissible error Μέγιστο επιτρεπόµενο σφάλµα - Mean square error Μέσο τετραγωνικό σφάλµα - measurement error Σφάλµα µέτρησης - Random error Τυχαίο σφάλµα - Standard error Τυπικό σφάλµα - Systematic error Συστηµατικό (σφάλµα) Estimation Εκτίµηση - Interval estimation Εκτίµηση διαστήµατος - Point estimation Σηµειακή εκτίµηση Estimator Εκτιµητής - Least squares estimator Εκτιµητής ελαχίστων τετραγώνων - Robust estimator Ανθεκτικός εκτιµητής - Unbiased estimator Αµερόληπτος εκτιµητής Expectation Πρόβλεψη - Conditional expectation Συµβατική πρόβλεψη Experiment Πείραµα - Design of experiments Σχεδιασµός πειραµάτων Extrapolation Προέκταση F Factor Συντελεστής

- Coverage factor Συντελεστής κάλυψης Fit (ή fitting) Προσαρµογή - Curve fitting Προσαρµογή καµπύλης Function Λειτουργία - measurement function Λειτουργία µέτρησης G Gauging Graduation H Έλεγχος Βαθµολόγηση Heterogeneity Ετερογένεια Heteroscedasticity Ετεροσκεδαστικότητα Histogram Ιστόγραµµα Homogeneity Οµοιογένεια Homoscedasticity Οµοσκεδαστικότητα Hypothesis Υπόθεση - Null hypothesis Μηδενική υπόθεση Hysteresis Υστέρηση Ι Indication Ένδειξη - Indication interval ιάστηµα ένδειξης Ιnterlaboratory Comparisons ιεργαστηριακές συγκρίσεις Interval ιάστηµα - Credibility interval ιάστηµα αξιοπιστίας - working interval ιάστηµα εργασίας Inspection Επιθεώρηση Interco relation Ενδοσυσχέτιση Interferometer Συµβολόµετρο International ιεθνής - International measurement ιεθνές πρότυπο µέτρησης Standard - International system of ιεθνές σύστηµα ποιότητας quantity - International system of ιεθνές σύστηµα µονάδων units Interpolation Παρεµβολή IQR ιατεταρτηµοριακό διάστηµα K Kind Kurtosis L Είδος Κύρτωση Likelihood Πιθανοφάνεια - Conditional likelihood Εξαρτηµένη πιθανοφάνεια - Likelihood ratio Λόγος πιθανοφανειών Limit Όριο - Limit of detection Όριο ανίχνευσης - Limit of error Όριο σφάλµατος - Limiting operating Οριακές συνθήκες λειτουργίες

conditions M Maintenance Συντήρηση, διατήρηση - maintenance of ιατήρηση του προτύπου µέτρησης measurement standard Matrix Πίνακας Μήτρα δείγµατος (µε χρήση στη χηµική µετρολογία) - Correlation matrix Πίνακας συσχέτισης - Design matrix Πίνακας σχεδιασµού - Variance - covariance matrix Πίνακας µεταβλητότηταςσυµµεταβλητότητας Mean Μέση τιµή - Trimmed mean Ρυθµισµένη µέση τιµή Measurement Μέτρηση - Instrumental Μέτρηση οργάνου measurement - model Μοντέλο µέτρησης - reference Μέτρηση αναφοράς measurement Measurant ή measured Μετρούµενο µέγεθος Measuring instrument Όργανο µέτρησης - Measuring interval Βήµα µέτρησης - Measuring system Σύστηµα µέτρησης - Measuring transducer Μετατροπέας µέτρησης Median ιάµεσος Method Μέθοδος - Ιn house (indoor) method Εσωτερική Μέθοδος - Least squares method Μέθοδος ελαχίστων τετραγώνων - measurement method Μέθοδος µέτρησης - Ordinary (Linear) least squares method Γραµµική Μέθοδος ελαχίστων τετραγώνων - Qualitative method Ποιοτική µέθοδος - Quantitative method Ποσοτική µέθοδος Μetrology Μετρολογία Micrometer Μικρόµετρο Microscope Μικροσκόπιο Multivariate Πολυµεταβλητός N Noise Observation Outlier O P Θόρυβος Παρατήρηση Εκτρεπόµενη τιµή Parts per million (ppm) Μέρη στο εκατοµµύριο Percentile Εκατοστηµόριο Percentage Ποσοστό επί της % Precision Πιστότητα - Angle measurement Ακρίβεια γωνιακής µέτρησης precision

- Distance measurement Ακρίβεια µέτρησης µήκους precision - Intermediate precision Μέση ακρίβεια - measurement precision Ακρίβεια µέτρησης Principle Νόµος, κανόνας - measurement principle Κανόνας µέτρησης, αρχή µέτρησης Probability Πιθανότητα - Αposterior probability Εκ των υστέρων πιθανότητα - Conditional probability Υπό συνθήκη πιθανότητα - Coverage probability Πιθανότητα κάλυψης - Density function probability Συνάρτηση πυκνότητας πιθανότητας Procedure ιαδικασία - measurement procedure ιαδικασία µέτρησης Proficiency Testing scheme (PTs) Σχήµα ιεργαστηριακών οκιµών Q Quality Ποιότητα Quality Control Chart ιάγραµµα Ελέγχου Ποιότητας Quantity Ποσότητα - Kind of quantity Είδος ποσότητας - Output quantity Εξαγόµενη ποσότητα Quantitation Ποσοτικοποίηση - Quantitation Limit (LOQ) - Όριο ποσοτικοποίησης Quartile Τεταρτηµόριο R Random Τυχαίος - Random effects Τυχαίες επιδράσεις Randomization Τυχαιοποίηση Range Εύρος - Range of indication Εύρος ένδειξης Ratio Λόγος Reading Ανάγνωση (ένδειξη) - Digital reading Ψηφιακή ανάγνωση (ένδειξη) Reference Αναφορά - Reference conditions Συνθήκες αναφοράς - Reference Data εδοµένα αναφοράς - Reference instrument Όργανο αναφοράς - Reference Material Υλικό Αναφοράς - Reference operating Συνθήκες λειτουργίας conditions - Standard Reference Πρότυπο Υλικό Αναφοράς Material - Certified Reference Πιστοποιηµένο Υλικό Αναφοράς Material Regression Παλινδρόµηση - Multiple regression Πολλαπλή παλινδρόµηση - Ridge regression Αµφίκλινος παλινδρόµηση - Weighted regression Σταθµισµένη παλινδρόµηση Regressors Παλινδροµητές Reliability Αξιοπιστία Repeatability Επαναληψιµότητα

- measurement repeatability Επαναληψιµότητα µέτρησης Reproducibility Αναπαραγωγιµότητα - measurement reproducibility Resolution Αναπαραγωγιµότητα µέτρησης ιακριτική ικανότητα Residual Υπόλοιπο Response Απόκριση Result Αποτέλεσµα - measurement result Αποτέλεσµα µέτρησης Robustness Αντοχή Rugdeness Αντοχή, ευστάθεια S Sample είγµα - Sample surveys ειγµατοληπτικές έρευνες Sampling ειγµατοληψία - Sampling frame Πλαίσιο δειγµατοληψίας - Sampling techniques Τεχνικές δειγµατοληψίας - Sampling theory Θεωρία δειγµατοληψίας Scale Κλίµακα - measurement scale Κλίµακα µέτρησης Selectivity Επιλεκτικότητα / Εκλεκτικότητα Sensor Αισθητήρας Sensitivity Ευαισθησία Setting Ρύθµιση, Τοποθέτηση - Zero setting Ρύθµιση µηδενός οργάνου Significance Σηµαντικότητα - Significance level Επίπεδο σηµαντικότητας Skewness Ασυµµετρία Specifications Προδιαγραφές Specificity Ειδικότητα Stability Σταθερότητα Standard Πρότυπο - Intrinsic standard Εσωτερικό πρότυπο - measurement standard Πρότυπο µέτρησης - National standard Εθνικό πρότυπο - primary Standard Αρχικό πρότυπο - reference Standard Πρότυπο αναφοράς - Standard deviation Τυπική απόκλιση - Standard uncertainty Τυπική αβεβαιότητα Standardization Πρωτυποποίηση straggler Αποκλίνουσα τιµή Statistical Στατιστικός - Statistical inference Στατιστικό συµπέρασµα - Statistical test Στατιστικοί έλεγχοι Stochastic Στοχαστικός Sum of squared residuals Άθροισµα τετραγώνων υπολοίπων Sum of weighed squares Άθροισµα σταθµισµένων τετραγώνων System Σύστηµα - System of Units Σύστηµα µονάδων µέτρησης Systematic Συστηµατικός

T Technique Τεχνική Test, testing Έλεγχος, δοκιµή - Proficiency test οκιµή ελέγχου ικανότητας - Round robin test (Κυκλική) διεργαστηριακή δοκιµή - Test equipment Συσκευή ελέγχου (δοκιµής) - Two-sided test Αµφίπλευρος έλεγχος Theodolite Θεοδόλιχο Theorem Θεώρηµα - Central limit theorem Θεώρηµα κεντρικού ορίου Threshold Κατώφλι, κάτω όριο Tolerance Ανοχή Traceability Ιχνηλασιµότητα - Metrological traceability Μετρολογική ιχνηλασιµότητα Transformation Μετασχηµατισµός Trueness Ορθότητα - Measurement trueness Ορθότητα µέτρησης U Uncertainty Αβεβαιότητα - Budget uncertainty Ισοζύγιο αβεβαιότητας - Combined uncertainty Συνδυασµένη αβεβαιότητα - Expanded uncertainty ιευρυµένη αβεβαιότητα - Instrumental uncertainty Αβεβαιότητα οργάνου - Relative uncertainty Σχετική αβεβαιότητα - Standard uncertainty Τυπική Αβεβαιότητα - uncertainty in Αβεβαιότητα µετρήσεων measurement - uncertainty of Αβεβαιότητα µέτρησης measurement - uncertainty of Αβεβαιότητα της µονάδας µέτρησης measurement unit Unit Μονάδα - measurement unit Μονάδα µέτρησης V Validation Επικύρωση Value (of a quantity) Τιµή(ενός µεγέθους) - Conventional value Συµβατική τιµή - Estimated value Εκτιµώµενη τιµή - Expected value Αναµενόµενη τιµή - Mean value Μέση τιµή - measured value Μετρούµενη τιµή - Nominal value Ονοµαστική τιµή - numerical value Αριθµητική τιµή - Outlier value Εκτρεπόµενη τιµή - Quantity value Τιµή µιας ποσότητας - reference value Τιµή Αναφοράς - True value Αληθής τιµή Variability Μεταβλητότητα Variable Μεταβλητή

- Dependent variable Εξαρτηµένη µεταβλητή - Discrete random variable ιακριτή τυχαία µεταβλητή - Explanatory variable Επεξηγηµατική µεταβλητή - Independent variable Ανεξάρτητη µεταβλητή - Random variable Τυχαία µεταβλητή - Response variable Μεταβλητή απόκρισης Variance Μεταβλητότητα Variance Covariance law Νόµος µεταβλητότητας συµµεταβλητότητας Verification Επαλήθευση W Wave length Μήκος κύµατος Weight Βάρος - Unit weight Μονάδα βάρους - Weight of measurement Βαρύτητα µέτρησης