που έκανε την πρώτη μεταμόσχευση νεφρών, είχε πει πως «είμαστε θύματα της ίδιάς μας της επιτυχίας, αφού ξέρουμε τον τρόπο να σώζουμε τους νεφροπαθείς, αλλά δεν έχουμε όργανα για να μεταμοσχεύσουμε στους ασθενείς, με αποτέλεσμα, να χάνονται ζωές». Από τότε μέχρι σήμερα όμως, η επιστήμη δεν πρόσφερε τίποτα άλλο στα εκατομμύρια των νεφροπαθών για να τους βοηθήσει. Η αλήθεια είναι ότι πολλοί νεφροπαθείς, πεθαίνουν χωρίς να λάβουν μόσχευμα ποτέ. Στο Ινστιτούτο Mario Negri προσπαθούμε να δημιουργήσουμε μια κρίσιμη μάζα ιστού, όχι αναγκαστικά ολόκληρο όργανο, που να μπορεί να προστεθεί στο προβληματικό σημείο του νεφρού του ασθενούς και να λειτουργήσει. Έτσι, αν καταφέρουμε με ένα 10% του νεφρού να προσθέσουμε τους αντίστοιχους νεφρώνες (η μονάδα που φιλτράρει το αίμα), ενδεχομένως, να παρακάμπτεται η αιμοκάθαρση, που αποκαθιστά μεν το 10-12% της νεφρικής λειτουργίας, όμως, είναι ένα βάσανο για τη ζωή των νεφροπαθών και μ ένα ανυπόφορο κόστος για τα συστήματα υγείας των κρατών. ΤΙ ΕΝΝΟΕΙΤΕ ΜΙΛΩΝΤΑΣ ΓΙΑ ΑΝΥΠΟΦΟΡΟ ΚΟΣΤΟΣ; Υπολογίζεται ότι σε 10-15 χρόνια, ακόμα και οι πολύ ανεπτυγμένες χώρες δεν θα μπορούν να υποστηρίξουν το οικονομικό βάρος της διαδικασίας της αιμοκάθαρσης. Η χρόνια νεφρική νόσος επηρεάζει το 5-7% του παγκόσμιου πληθυσμού. Η νεφρική νόσος τελικού σταδίου προς το παρόν αντιμετωπίζεται μόνο με την αιμοκάθαρση, ή εναλλακτικά, με τη μεταμόσχευση νεφρού από δότη. Και οι δύο μέθοδοι δεν γίνονται χωρίς προβλήματα. Σήμερα, σ όλο τον κόσμο υπάρχουν 1,8 εκατομμύρια άνθρωποι που κάνουν αιμοκάθαρση, ενώ ο συνολικός αριθμός των νεφροπαθών είναι πολύ μεγαλύτερος. Σκεφτείτε ότι στη Νιγηρία, όπου υπάρχουν τρία κέντρα αιμοκάθαρσης, ο μέσος όρος ζωής των νεφροπαθών που κάνουν αιμοκάθαρση είναι ένας μήνας. Κι αυτό γιατί έχουν χρήματα για να κάνουν μόνον την πρώτη επίσκεψη. Στην Ευρώπη και γενικά στις χώρες της ύσης, τα πράγματα διαφέρουν, αφού υπάρχουν νεφροπαθείς που υπόκεινται στη διαδικασία της αιμοκάθαρσης πέραν των 30 χρόνων, αναμένοντας ένα μόσχευμα. Έτσι, αν καταφέρουμε και υλοποιήσουμε το όραμά μας να δημιουργήσουμε νεφρικό ιστό de novo, μπορεί να δώσουμε ελπίδα και να ανοίξουμε το δρόμο για εφαρμογές και στις πιο φτωχές χώρες του πλανήτη μας, όπου δεν είναι προσβάσιμες οι τεχνικές αποκατάστασης. ΣΕ ΠΟΙΟ ΣΗΜΕΙΟ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ Η ΕΡΕΥΝΑ ΣΑΣ; Η ιδέα να φτιάξουμε από πρώιμα κύτταρα -απομονωμένα από έμβρυο ποντικούνεφρικό ιστό, άρχισε πριν πέντε χρόνια. Τελικά το 2012, δημιουργήσαμε νεφρικό ιστό και το μεταμοσχεύσαμε σε αρουραίο και λειτούργησε. Τώρα, φτάσαμε στο σημείο να δημιουργήσουμε νεφρικό ιστό από βλαστοκύτταρα ανθρώπου, με στόχο μας να πετύχουμε το αποτέλεσμα με βλαστοκύτταρα του ίδιου του ασθενούς. ΑΥΤΟ ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΕΠΙΤΕΥΓΜΑ. ΠΟΤΕ ΥΠΟ- ΛΟΓΙΖΕΤΕ ΝΑ ΕΙΣΤΕ ΕΤΟΙΜΟΙ; Παίζουν ρόλο πολλοί παράγοντες για να φτάσουμε στο στόχο μας. Καταρχάς έχουμε να αντιμετωπίσουμε πολλά «προβλήματα»: Από τη μια είναι η οικονομική κρίση που πλήττει την Ευρώπη και έτσι οι χρηματοδοτήσεις μειώθηκαν. Από την άλλη δεχόμαστε αντιδράσεις από τις επιτροπές Βιοηθικής και το Κίνημα Ανιμαλιστών στην Ιταλία, που επειδή υποστηρίζουν ότι αγαπούν τα ζώα, λες κι εμείς δεν τα αγαπούμεχ. Πάντως, όπως και να έχει το θέμα, μετά από μια 10ετία πιστεύω ότι θα έχουμε κάτι καλό να προσφέρουμε στους νεφροπαθείς, που θα υπόσχεται καλύτερο τρόπο ζωής. ΟΤΑΝ ΚΑΙ ΕΦΟΣΟΝ ΕΠΙΤΕΥΧΘΕΙ Ο ΣΤΟΧΟΣ ΣΑΣ, ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΕΦΙΚΤΟ ΝΑ «ΑΠΟΚΤΗΣΕΙ» ΤΟ ΤΕΧΝΗΤΟ ΝΕΦΡΟ ΚΑΠΟΙΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΕΛΤΙΩ- ΣΗ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΥ; Στην αρχή υπολογίζουμε ότι θα είναι «απαγορευτικό» ακόμα και για όσους έχουν την οικονομική ευχέρεια. Στην πορεία όμως, όπως όλα τα επιτεύγματα της «Η Ι ΕΑ ΝΑ ΦΤΙΑΞΟΥΜΕ ΑΠΟ πρώιμα κύτταρα -απομονωμένα από έμβρυο ποντικού- νεφρικό ιστό, άρχισε πριν πέντε χρόνια. Τελικά το 2012, δημιουργήσαμε νεφρικό ιστό και το μεταμοσχεύσαμε σε αρουραίο και λειτούργησε. Τώρα, φτάσαμε στο σημείο να δημιουργήσουμε νεφρικό ιστό από βλαστοκύτταρα ανθρώπου, με στόχο μας να πετύχουμε το αποτέλεσμα με βλαστοκύτταρα του ίδιου του ασθενούς» ιατρικής (στην αρχή όταν κυκλοφόρησε η πενικιλίνη ήταν απαγορευτική, το ίδιο και η ασπιρίνη) ελπίζουμε ότι θα είναι εφικτό να υποστηριχθεί από τα συστήματα υγείας των κρατών. Προσωπικά εύχομαι το εγχείρημά μας να είναι για όλο τον κόσμο και για το καλό της ανθρωπότητας. εν θα με ενδιέφερε να κάνω «εκπτώσεις» στην ποιότητα της έρευνάς μας για να αφορά μόνον τους λίγους, ενώ σε κάποια σημεία του πλανήτη να πεθαίνει ένα παιδάκι το λεπτό. Με πρωτοβουλία του Ροταριανού Ομίλου Λευκωσίας - Ασπέλια, με τη στήριξη της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, τη συνεργασία του Παγκύπριου Συνδέσμου Φίλων Νεφροπαθών και της Παγκύπριας Ένωσης Νεφροπαθών, έγινε εφικτή η κάθοδος του δρα Χριστόδουλου Ξυναρή στη Λευκωσία. 7

Πλιγούρι με λεμόνι και βότανα ΥΛΙΚΑ ΓΙΑ 6 ΜΕΡΙΔΕΣ 2 κουταλιές της σούπας έξτρα παρθένο ελαιόλαδο 2 φλιτζάνια ψιλοκομμένο κρεμμύδι 1 σκελίδα σκόρδο 1 ½ φλιτζάνι πλιγούρι ½ κουταλάκι του γλυκού κουρκουμά ½ κουταλάκι του γλυκού κύμινο 2 φλιτζάνια ζωμό λαχανικών 1 ½ φλιτζάνια ψιλοκομμένο καρότο 2 κουταλάκια του γλυκού τριμμένο ή ψιλοκομμένο φρέσκο τζίντζερ 1 κουταλάκι του γλυκού χοντρό αλάτι ¼ φλιτζάνι ψιλοκομμένο φρέσκο άνηθο ¼ φλιτζάνι φρέσκο δυόσμο ¼ φλιτζάνι ψιλοκομμένο μαϊντανό 3 κουταλιές της σούπας χυμό λεμονιού, ή περισσότερο για γεύση ½ φλιτζάνι ψιλοκομμένα καρύδια, ψημένα ΕΚΤΕΛΕΣΗ Ζεσταίνετε το λάδι σε μια κατσαρόλα, σε μέτρια φωτιά μέχρι να είναι αρκετά ζεστό ώστε να τσιγαριστεί ένα κομμάτι του κρεμμυδιού. Προσθέτετε το κρεμμύδι, χαμηλώνετε τη φωτιά σε μέτρια προς χαμηλή και μαγειρεύετε ανακατεύοντας συχνά, μέχρι να ροδίσουν, περίπου 12 έως 18 λεπτά. Προσθέτετε το σκόρδο και μαγειρεύετε ανακατεύοντας για 1 λεπτό. Προσθέτετε το πλιγούρι, τον κουρκουμά και το κύμινο και μαγειρεύετε ανακατεύοντας. Προσθέτετε το ζωμό, το καρότο, το τζίντζερ και το αλάτι. Σκεπάζετε και μαγειρεύετε σε μέτρια προς χαμηλή φωτιά μέχρι να απορροφήσει όλο το ζωμό για περίπου 15 λεπτά. Αφαιρείτε από τη φωτιά και το αφήνετε να σταθεί για περίπου 5 λεπτά. Ανακατεύετε τον άνηθο, το δυόσμο, το μαϊντανό και το χυμό λεμονιού μέσα στο πιλάφι. Σερβίρετε με ψημένα καρύδια. ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΑΝΑ ΜΕΡΙΔΑ (1 ΦΛΙΤΖΑΝΙ) ΘΕΡΜΙΔΕΣ: 277 kcal ΛΙΠΟΣ: 12γρ. ΧΟΛΗΣΤΕΡΟΛΗ: 0 mg Υ ΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ: 39γρ. ΠΡΩΤΕΪΝΗ: 7γρ. ΦΥΤΙΚΕΣ ΙΝΕΣ: 10γρ. 28 Κοτόπουλο με σάλτσα βερίκοκου ΥΛΙΚΑ ΓΙΑ 4 ΜΕΡΙΔΕΣ 4 στήθη κοτόπουλου, (περίπου 1 1/5 κιλό) ¾ κουταλάκι του γλυκού αλάτι ¼ κουταλάκι πιπέρι φρεσκοτριμμένο ¼ του φλιτζανιού αλεύρι 1 κουταλιά της σούπας ελαιόλαδο ¾ φλιτζανιού λευκό ξηρό κρασί 1 μέτριο κρεμμύδι 4 φρέσκα ή αποξηραμένα βερίκοκα, χωρίς κουκούτσι και ψιλοκομμένα 2 κουταλιές της σούπας γλυκό του κουταλιού βερίκοκο ΕΚΤΕΛΕΣΗ Πασπαλίζετε το κοτόπουλο με αλάτι και πιπέρι. Τοποθετείτε το αλεύρι σε ένα ρηχό πιάτο. Πασπαλίζετε το κοτόπουλο με αλεύρι, τινάζοντας την περίσσεια. Ζεσταίνετε το λάδι σε ένα μεγάλο αντικολλητικό τηγάνι σε μέτρια φωτιά. Προσθέτετε το κοτόπουλο και μαγειρεύετε μέχρι να ροδίσουν και δεν είναι πλέον ροζ στο κέντρο, 3 έως 5 λεπτά ανά πλευρά. Μεταφέρετε σε ένα πιάτο, σκεπάζετε και τα κρατάτε ζεστά. Προσθέτετε το κρασί και το κρεμμύδι στο τηγάνι. Προσθέτετε τα βερίκοκα και μαγειρεύετε μέχρι το φρούτο να αρχίσει να μαλακώνει, 2 έως 3 λεπτά. Προσθέτετε το γλυκό της κονσέρβας και το υπόλοιπο 1/2 κουταλάκι του γλυκού αλάτι. Επιστρέφετε το κοτόπουλο στο τηγάνι και μαγειρεύετε μέχρι να ζεσταθεί καλά, 1-2 λεπτά. Σερβίρετε το κοτόπουλο με τη σάλτσα. ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΑΝΑ ΜΕΡΙΔΑ (¼ ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΓΗΣ) ΘΕΡΜΙΔΕΣ: 252 kcal ΛΙΠΟΣ: 5γρ. ΧΟΛΗΣΤΕΡΟΛΗ: 66 mg Υ ΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ: 15γρ. ΠΡΩΤΕΪΝΗ: 27γρ. ΦΥΤΙΚΕΣ ΙΝΕΣ: 1γρ.

Q&A ΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΝΟΣΟ CROHN ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΝΗΜΕΡΩΝΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΥΓΡΩΝ; Ναι. Λόγω χρόνιας διάρροιας, υπάρχει πάντοτε ο κίνδυνος αφυδάτωσης. Αν η πρόσληψη υγρών δεν αντισταθμίσει τα υγρά που χάνονται μέσω διαρροϊκών κενώσεων, τότε επηρεάζονται οι διάφορες λειτουργίες των νεφρών. Οι ασθενείς με νόσο του Crohn, έχουν αυξημένες πιθανότητες εμφάνισης λίθων στα νεφρά. Επιπλέον, η αφυδάτωση και η απώλεια ηλεκτρολυτών δημιουργούν αίσθημα αδυναμίας, όταν δεν διορθώνονται. Για τους λόγους αυτούς, οι ασθενείς πρέπει να καταναλώνουν άφθονα υγρά, ιδιαίτερα σε ζεστό κλίμα, όταν η απώλεια ηλεκτρολυτών και νερού είναι αρκετά ψηλή. ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η Ι ΑΝΙΚΗ ΙΑΤΡΟΦΗ ΓΙΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΝΟΣΟ CROHN; εν υπάρχει μία και μόνη δίαιτα ή πρόγραμμα διατροφής που θα κάνει καλό στα άτομα με νόσο Crohn. Οι διατροφικές συστάσεις πρέπει να εξατομικεύονται και θα πρέπει να είναι προσαρμοσμένες ανάλογα με την κλινική εικόνα του ατόμου και ανάλογα με το ποιο μέρος του εντέρου έχει επηρεαστεί. Επιπλέον, αυτές οι ασθένειες δεν είναι στατικές. Αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου, και οι διατροφικές συστάσεις πρέπει να αντικατοπτρίζουν αυτές τις αλλαγές. Το βασικό σημείο είναι να υπάρχει μια καλά ισορροπημένη, υγιεινή διατροφή. ΓΙΑΤΙ Ο ΓΙΑΤΡΟΣ ΜΟΥ ΣΥΣΤΗΣΕ ΒΙΤΑΜΙΝΗ D; Αρχικά η χορήγηση κρίνεται σημαντική από το γιατρό προκειμένου να προληφθούν προβλήματα οστεοπενίας και οστεοπόρωσης, συχνά φαινόμενα, ιδιαιτέρως σε ασθενείς που λαμβάνουν κορτικοστεροειδή. Πρόσφατη μελέτη σε περισσότερους από 3.000 ασθενείς με νόσο Crohn αλλά και ελκώδη κολίτιδα έδειξε ότι τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D συνδέονται με αυξημένο αριθμό νοσηλειών και αυξημένο κίνδυνο χειρουργικής αντιμετώπισης της νόσου. Έτσι η χορήγησή της φάνηκε να μειώνει τον κίνδυνο της χειρουργικής αντιμετώπισης της νόσου Crohn. Μία ακόμη πρόσφατη πιλοτική μελέτη σε μικρό αριθμό ασθενών κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η συμπληρωματική χορήγηση βιταμίνης D μειώνει σημαντικά το δείκτη ενεργητικότητας της νόσου Crohn (Crohn s Disease Activity Index) και βελτιώνει την ποιότητα ζωής των ασθενών. Τέλος βελτίωσε την ποιότητα ζωής και μείωσε σημαντικά το αίσθημα κόπωσης και μυϊκής αδυναμίας. ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΠΙΟ ΣΥΧΝΟΙ ΛΟΓΟΙ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΥΠΟΘΡΕΨΙΑΣ ΣΕ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΝΟΣΟ CROHN; Η μειωμένη πρόσληψη τροφής, η δυσαπορρόφηση θρεπτικών συστατικών και οι αυξημένες απώλειες στο έντερο, οι διαταραχές μεταβολισμού, όπως είναι για παράδειγμα ο υπερκαταβολισμός, η μειωμένη αξιοποίηση θρεπτικών συστατικών και οι αλληλεπιδράσεις των φαρμάκων. 57