ΘΕΜΑ: «Οι πεποιθήσεις των Ελλήνων καταναλωτών για τα πράσινα προϊόντα»

ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ» Διπλωματική εργασία ΘΕΜΑ: «Οι πεποιθήσεις των Ελλήνων καταναλωτών για τα πράσινα προϊόντα» Φοιτητής Σύρρος Δημήτριος Α.Μ 210307 Τριμελής Επιτροπή: Ε.Σαρδιανού(Λέκτορας- Επιβλέπουσα) Γ. Χονδρογιάννης (Καθηγητής) Κ. Μαλινδρέτος ( Επίκουρος) 1

Θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους όσους με βοήθησαν στην υλοποίηση της συγκεκριμένης εργασίας και ιδιαιτέρως την οικογένεια μου όπου η στήριξη τους όλο αυτό το καιρό υπήρξε η κινητήριος δύναμη μου για την ολοκλήρωση της μελέτης μου. 2

Περίληψή Σε μια περίοδο που η ανησυχία των καταναλωτών για το περιβάλλον αυξάνεται συνεχώς, η παρούσα εργασία έχει ως σκοπό να εντοπίσει τους προσδιοριστικούς παράγοντες που επηρεάζουν του καταναλωτές ώστε να επιλέξουν αγοράσουν ένα προϊόν που είναι φιλικό προς το περιβάλλον και το πώς η αλλαγή αυτής της αγοραστικής συμπεριφορά επηρεάζει το παραδοσιακό μάρκετινγκ. Η εμπειρική ανάλυση βασίστηκε σε δειγματοληπτική έρευνα που έλαβε χώρα την περίοδο Ιούλιου- Σεπτέμβριου 2012. Το δείγμα αποτελούνταν από 406 άτομα. Για τη στατιστική ανάλυση πραγματοποιήθηκε περιγραφική στατιστική και εκτιμήθηκαν υποδείγματα παλινδρομήσεων που σχετίζονται με τα πράσινα προϊόντα καθώς και τη συμπεριφορά που εμφανίζουν οι καταναλωτές που επιλέγουν να αγοράσουν τέτοιου είδους προϊόντα. Από την εκτίμηση των παλινδρομήσεών και τη μελέτη της επίδρασης των στατιστικά σημαντικών μεταβλητών προέκυψε ότι κυρίως τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά επηρεάζουν στάσεις και τις αντιλήψεις των καταναλωτών σχετικά με τα πράσινα προϊόντα χωρίς όμως να παραλείπουμε τη σημαντικότητα των δημογραφικών και ψυχογραφικών χαρακτηριστικών που διαθέτει ένα καταναλωτής. Γι αυτό το λόγο και οι επιχειρήσεις σήμερα που εμπορεύονται πράσινα προϊόντα υιοθετούν το πράσινο μάρκετινγκ το οποίο όλες ενέργειες έχουν σα κύριο συστατικό τη προστασία του περιβάλλοντος. Λέξεις κλειδιά: καταναλωτές, περιβάλλον, πράσινα προϊόντα, πράσινο μάρκετινγκ Abstract In period when consumer concern for the environment is growing, this study aims to identify the determinants that influence the consumers to choose buy a green product and how to change this behavior in purchasing affects traditional marketing. The empirical analysis was based on a survey that took place in the period July-September 2012. The sample consisted of 406 individuals. The empirical analysis is basis on descriptive statistics and the estimation of regression models associated with green products and the behavior displayed by consumers who choose to buy such products. The empirical results indicate the statistical significant variables showed that the main environmental characteristics affect attitudes and a perception about green products without neglecting the importance of demographic and psychographic characteristics has a consumer. For this reason, companies today that sell green products adopting the green marketing which all actions are as a major component of environmental protection. Key Words: consumer, environment, green product, green marketing 3

Περιεχόμενα Εισαγωγή...σελ 4 Κεφάλαιο 1ο: Περιγραφή της υπάρχουσας κατάστασης.6 Κεφάλαιο 2ο: Βιβλιογραφική Ανασκόπηση Ενότητα 1 1.1 Η στάση και η περιβαλλοντική συμπεριφορά των καταναλωτών..11 1.2 Η αγοραστική συμπεριφορά των καταναλωτών.18 1.3 Η αγορά των πράσινων προϊόντων...23 1.4 Η πρόθεση των καταναλωτών να αγοράσουν πράσινα προϊόντα...30 1.5 Ο οικολογικά συνειδητοποιημένος καταναλωτής 38 Ενότητα 2 Μάρκετινγκ Πράσινων Προϊόντων 2.1 Προιον..43 2.2 Διανομή...45 2.3 Τιμή..45 2.4 Προώθηση...46 2.5 Άνθρωποι 48 2.6 Στρατηγικός Σχεδιασμός Μάρκετινγκ Πράσινων Προϊόντων.. 48 Κεφάλαιο 3ο: Μεθοδολογία δειγματοληπτικής έρευνας 3.1 Σκοπός της έρευνας 52 3.2 Μεθοδολογία της έρευνας και δειγματοληψία...52 4

3.3 Το προφίλ του δείγματος...53 Κεφάλαιο 4ο: Εμπειρική Ανάλυση 4.1 Εκτίμηση Γραμμικής Πολλαπλής Παλινδρόμησης για τους παράγοντες που επηρεάζουν την αγοραστική συμπεριφορά των καταναλωτών που διαθέτουν περιβαλλοντική γνώση.64 4.2 Εκτίμηση λογιστικής παλινδρόμησης για τους παράγοντες που σχετίζονται με την αγορά προϊόντων φιλικών προς το περιβάλλον 69 4.3 Εκτίμηση πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης για τους παράγοντες που επηρεάζουν την πρόθεση των καταναλωτών να αγοράσουν οικολογικά προϊόντα 75 4.4 Εκτίμηση λογιστικής παλινδρόμησης για τους παράγοντες που σχετίζονται με την αγορά προϊόντων φιλικών προς το περιβάλλον 83 4.5 Εκτίμηση λογιστικής παλινδρόμησης για τους παράγοντες που δείχνουν κατά πόσο είναι πρόθυμοι οι καταναλωτές να αγοράσουν οικολογικά προϊόντα ακόμα και αν είναι πιο ακριβά σε σχέση με τα συμβατικά.86 4.6 Εκτίμηση λογιστικής παλινδρόμησης για τους παράγοντες που σχετίζονται με το αν οι καταναλωτές διαθέτουν οικολογική συνείδηση 91 4.7 Αποτελέσματα της Έρευνας για το Μάρκετινγκ..94 Κεφάλαιο 5ο: Συμπεράσματα...97 Βιβλιογραφία.101 Παραρτήματα Παράρτημα Α: Πίνακες συχνοτήτων Παράρτημα Β: Περιγραφική Στατιστική 5

Εισαγωγή Στη σημερινή εποχή οι φυσικές καταστροφές που συμβαίνουν στο κόσμο αποτελούν πλέον ένα συχνό φαινόμενο που επηρεάζει άμεσα τη καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Μαζί λοιπόν με την ολοένα και αυξανομένη ανησυχία των ατόμων για το περιβάλλον παρατηρούμε ότι οι καταναλωτές επιθυμούν να αγοράζουν προϊόντα που δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον. Οι επιχειρήσεις έχοντας αντιλήφθη τη συγκεκριμένη διάθεση των καταναλωτών έχουν προβεί στην εφαρμογή και ανάπτυξη νέων προϊόντων με τέτοιο τρόπο ώστε τόσο η παραγωγή τους όσο και η χρήση αυτών να είναι φιλική προς το περιβάλλον. Στο πλαίσιο αυτό λοιπόν κινούνται και οι κυβερνήσεις οι οποίες θέλοντας να στηρίξουν τη συγκεκριμένη προσπάθεια έχουν δημιουργήσει τη οικολογική σήμανση η οποία πιστοποιεί ότι τα προϊόντα είναι φιλικά προς τα περιβάλλον και διαφέρουν από τα συμβατικά. Στη χώρα μας τη τελευταία δεκαετία έχουν εμφανιστεί τα συγκεκριμένα προϊόντα καλύπτοντας επιβεβαιώνοντας ταυτόχρονα την επιθυμία των καταναλωτών να συμβάλουν στη προστασία του περιβάλλοντος. Κίνητρο της παρούσας εργασίας ήταν να εντοπίσουμε τους παράγοντες, τις στάσεις, τις πεποιθήσεις των ελλήνων καταναλωτών για τα προϊόντα που είναι φιλικά προς το περιβάλλον ώστε να επισημάνουμε τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν προκειμένου το παραδοσιακό μάρκετινγκ να μετεξελιχτεί στο λεγόμενο πράσινο μάρκετινγκ. Οι συγκεκριμένοι παράγοντες σχετίζονται με τα δημογραφικά, ψυχογραφικά και περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά που μπορεί να διαθέτει ο καταναλωτής. Η μεθοδολογία της μελέτης που θα ακολουθηθεί είναι αρχικά το τι συμβαίνει στην Ελλάδα σχετικά με την αγορά προϊόντων που είναι φιλικά προς το περιβάλλον. Στη συνέχεια αναφέρετε τη θεωρητική προσέγγιση, η οποία θα γίνει μέσω της χρήσης έγκυρων επιστημονικών πηγών και στη συνέχεια θα παρουσιαστεί η εμπειρική εκτίμηση χρήσιμων στατιστικών δεδομένων που προέκυψαν με τη διανομή και συμπλήρωση συνολικά 406 ερωτηματολογίων. Όσον αφορά τώρα τη θεωρητική προσέγγιση της έρευνας μας αφού παρουσιαστεί αναλυτικά η βιβλιογραφική ανασκόπηση του θέματος παρουσιάζονταί παράλληλα τα αποτελέσματα των αντίστοιχων ερευνών ανάλογα με τις χώρες που πραγματοποιήθηκαν και τους παράγοντες που μελέτησαν. Ακολούθως παρατίθενται αναλυτικά η μεθοδολογία της έρευνας καταγράφεται η διαδικασία της έρευνας, τα μέσα συλλογής των δεδομένων, ο καθορισμός του πληθυσμούδείγματος και οι στατιστικές τεχνικές που χρησιμοποιούμε. 6

Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα αποτελέσματα των παλινδρομήσεων, που εκτιμήθηκαν με τη χρήση του στατιστικού πακέτου SPSS 19, αφού προηγήθηκε η κωδικοποίηση των ερωτήσεων και απαντήσεων του ερωτηματολογίου με ταυτόχρονο σχολιασμό των αποτελεσμάτων των παλινδρομήσεων. Ακόμη περιγράφονται μέσω των αποτελεσμάτων της έρευνα τα στοιχεία εκείνα που διαφοροποιούν το παραδοσιακό μάρκετινγκ με το πράσινο μάρκετινγκ Η μελέτη ολοκληρώνεται με τη καταγραφή των συμπερασμάτων που προέκυψαν από τη ανάλυση των αποτελεσμάτων της έρευνας. 7

Κεφάλαιο 1:Περιγραφή της Υπάρχουσας Κατάστασης Προχωρώντας στην ανάλυση της περιγραφής της υπάρχουσας κατάστασης είναι απαραίτητο να ορίσουμε τι σημαίνει οικολογικό ή πράσινό ή φιλικό προς το περιβάλλον αγαθό. Σύμφωνα με το Sampson(2009) ως πράσινα προϊόντα θεωρούνται τα προϊόντα που έχουν μικρή επίπτωση στο περιβάλλον κατά τη διάρκεια κατασκευής τους και περιέχουν μη τοξικά συστατικά ή παράγουν ελάχιστη ρύπανση και απόβλητα στο νερό, στον αέρα και στο έδαφος χρησιμοποιώντας φιλικά προς το περιβάλλον διαδικασίες παραγωγής. Τα πράσινα προϊόντα συχνά αναφέρονται με συγκεκριμένες λέξεις όπως φυσικό, οργανικό, ανακυκλώσιμο, φιλικό προς το περιβάλλον και βίο-οικοδομήσιμο. Τα προϊόντα τα οποία θεωρούνται φιλικά απέναντι στο περιβάλλον μπορεί να ανήκουν σε διάφορες κατηγορίες προϊόντων όπως: αλιευτικά προϊόντα, ηλεκτρική ενέργεια που προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, απορρυπαντικά καθαριστικά, βιολογικά τρόφιμα, ενεργειακά αποδοτικές ηλεκτρικές συσκευές, ενεργειακά αποδοτικά θερμαντικά μέσα, καλλυντικά και προϊόντα περιποίησης σώματος, ξύλο και προϊόντα ξύλου, οικολογικά δομικά υλικά, πλαστικά, ρούχα και προϊόντα κλωστοϋφαντουργίας, στρώματα, φωτιστικά σώματα, χαρτί, ψυγεία κ.α. (Greenpeace Greece, 2005). Αναγνωρίζοντας το τι σημαίνει όρος πράσινο προϊόν, σας παραθέτουμε το τι συμβαίνει με τη νομοθεσία. Ήδη από το 1998, η νομοθεσία απαγορεύει «τη χρήση του επιθετικού προσδιορισμού οικολογικό ή οίκο στα ελληνικά ή σε ξένη γλώσσα, κατά τη διάθεση στην κατανάλωση, πώληση και διαφήμιση κάθε είδους προϊόντος, εφόσον σε αυτό δεν έχει εκχωρηθεί ο παραπάνω όρος ή οικολογικό σήμα, είτε βάσει του Κανονισμού ΕΟΚ 880/92, είτε βάσει ιδιωτικού ή δημοσίου συστήματος εκχώρησης που ισχύει νόμιμα. Στους παραβάτες εφαρμόζονται τα προβλεπόμενα από τον ισχύοντα αγορανομικό κώδικα και τα προϊόντα δεσμεύονται» (ΦΕΚ 139Β, 18-2-1998). Η Οικολογική Σήμανση είναι μια εθελοντική μέθοδος που θεσπίσθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωσή, για την πιστοποίηση και σήμανση περιβαλλοντικών επιδόσεων. Το Οικολογικό Σήμα ή ecolabel είναι ένα σήμα που πιστοποιεί την συνολική περιβαλλοντική υπεροχή ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας, στο πλαίσιο μιας συγκεκριμένης κατηγορίας προϊόντων ή υπηρεσιών. Δηλαδή το Οικολογικό Σήμα σημαίνει πρακτικά ότι το συγκεκριμένο προϊόν ή υπηρεσία είναι προτιμητέο και υπερέχει σε ότι αφορά τις επιδράσεις που προκαλούνται στο περιβάλλον, από την παραγωγή ή την χρήση του. Το Ecolabel της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι το λουλούδι με αστεράκια. Το Ευρωπαϊκό ecolabel μπορεί να απονεμηθεί σε 26 διαφορετικά είδη προϊόντων από καθαριστικά μέχρι και μπογιές. Δίνετε ακόμη και σε κάμπινγκ ή άλλα τουριστικά καταλύματα. Η γνώση του ecolabel στο κοινό είναι πολύ περιορισμένη. Έρευνα της ΕΚΠΟΙΖΩ, έδειξε πως μόλις το 1% των καταναλωτών γνωρίζει το συγκεκριμένο ecolabel. Υπάρχουν και άλλα λιγότερο γνωστά ecolabels, όπως ο σκανδιναβικός κύκνος ή ο γερμανικός άγγελος(www.oikologos.gr). 8

Παραδείγματα οικολογικής σήμανσης από αναγνωρισμένους φορείς είναι: Το «Οικολογικό Σήμα» της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ο «Γαλάζιος Άγγελος» της Γερμανίας Ο «Κύκνος» των σκανδιναβικών χωρών Το «Green Seal» στις ΗΠΑ Το σήμα του «Forest Stewardship Council» (FSC) για πιστοποιημένη αειφορική ξυλεία Ο «Ενεργειακός Αστέρας» (Energy Star) για προϊόντα χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης Πηγή GreenPeace 9

Σχεδιάγραμμα 1: Το Λουλούδι* της Ε.Ε ανά χώρα Το Λουλουδι της ΕΕ ανα Χωρα Ιταλία 12 11 44 16 16 21 21 50 95 55 Δανία Γαλλια Ισπανία Γερμανία Ελλαδα Σουηδία Αυστρία Κατω Χώρες Άλλες Πηγή http://ec.europa.eu/comm/environment/ecolabel Σχεδιάγραμμα 2: Το Λουλούδι* της Ε.Ε ανά χώρα Το Λουλούδι ΕΕ ανα Κατηγορία Προιοντών 11 12 16 10 34 65 Προιοντα από υφασμα Τουριστικά Καταλύματα 20 23 31 54 65 Χρώματα & Βερνίκια Εσωτερικου Χώρου Καθαριστικά γενικής Χρήσεως & Καθαριστικά Ειδών Υγιεινης Πηγή http://ec.europa.eu/comm/environment/ecolabel *«Λουλούδι της Ευρώπης» είναι η σήμανση που διαθέτει ένα προϊόν που είναι φιλικό προς το περιβάλλον 10

Σύμφωνα με την Intelligence Marketing Service (Vasanthakumar, 1993: 26 ) το ποσοστό των πράσινων προϊόντων που εισήλθε στην αγορά στο πρώτο εξάμηνο του 1990 ανήλθε στο 9,2 % ενώ 5 χρόνια πριν ήταν μονάχα στο 0,5 %. Ωστόσο η ολοένα και αυξανομένη ανησυχία των καταναλωτών από τις αρχές τις δεκαετίας του 2000 άλλαξαν ριζικά τα ανωτέρω αποτελέσματα. Οι πωλήσεις των περιβαλλοντικά φιλικών προϊόντων αναμένεται να διπλασιαστούν στην Ευρώπη μέχρι το 2015, ωστόσο και πάλι θα καταλαμβάνουν μόνο το 5% των συνολικών πωλήσεων καθώς, σύμφωνα με νέα έρευνα, οι καταναλωτές αποθαρρύνονται από τις υψηλές τιμές. Ειδικότερα στην έρευνά του, το Κέντρο Λιανικών Πωλήσεων (CRS) επισημαίνει ότι αν και οι τιμές των πράσινων προϊόντων μειώθηκαν το 2012, και πάλι είναι αποτρεπτικές για πολλούς καταναλωτές.«τα πράσινα προϊόντα δεν θα γίνουν μέρος της καθημερινότητάς μας μέχρι οι προμηθευτές να προσφέρουν καλύτερες τιμές στους καταναλωτές και κίνητρα στις επιχειρήσεις για να τα προωθήσουν» τόνισε σε δηλώσεις του ο Bruce Fair, διευθυντής της βρετανικής ιστοσελίδας Kelkoo, για λογαριασμό της οποίας διενεργήθηκε η έρευνα. Στη συγκεκριμένη ιστοσελίδα παρατίθενται οι τιμές διάθεσης προϊόντων σε διάφορες επιχειρήσεις, ώστε οι καταναλωτές να μπορούν να προβούν σε συγκρίσεις. Σύμφωνα με το Κέντρο Λιανικών Πωλήσεων οι τιμές των πράσινων προϊόντων που καλύπτουν μια ευρεία γκάμα από ανακυκλωμένο χαρτί μέχρι υβριδικά αυτοκίνητα, εκτοξεύτηκαν από τα 10,3 δις ευρώ το 2000, στα 56 δις ευρώ το 2009. Στελέχη του Κέντρου εκτιμούν μάλιστα ότι οι πωλήσεις θα φτάσουν τα 114 δις ευρώ μέχρι το 2015.Τα νοικοκυριά στην Ευρώπη ξοδεύουν κατά μέσο όρο 369 ευρώ για πράσινα προϊόντα ετησίως. Πρώτοι στις πράσινες αγορές έρχονται οι Ελβετοί καταναλωτές και τελευταίοι οι Ισπανοί. Οι Γάλλοι, οι Γερμανοί και οι Βρετανοί καταναλωτές κατατάσσονται στην 4η, την 5η και την 6η θέση αντιστοίχως.(www.econews.gr) Ολοκληρώνοντας τη περιγραφή της υπάρχουσας κατάστασης θα ασχοληθούμε με το τι συμβαίνει στην Ελλάδα αναλύοντας την έρευνα που έγινε το 2010 στη Αθήνα από τους Αυλωνίτη και Πάπιστα για λογαριασμό του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών με θέμα το «Πράσινο ΜΚΤ: Στάσεις, Αντιλήψεις και Συμπεριφορά των Ελλήνων Καταναλωτών». Από την συγκεκριμένη έρευνα προέκυψαν τα παρακάτω συμπεράσματα. Η περιβαλλοντική ευαισθησία και συνείδηση των ελλήνων καταναλωτών αυξάνεται συνεχώς και φαίνεται με ενέργειας όπως η ανακύκλωση, συμμετοχή σε οργανωμένες δράσεις και αλλαγές στη συμπεριφορά για την εξοικονόμησης ενέργειας Στη πλειοψηφία τους δε θεωρούν ότι το κίνημα για το περιβάλλον είναι μόδα. Εξοικειώνονται περισσότερο με φιλικές προς το περιβάλλον εταιρείες και μάρκες. Καλύτερη γνώση για προϊόντα και εταιρείες που είναι περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένες. Όλο και περισσότεροι καταναλωτές αγοράζουν πράσινα προϊόντα δηλώνοντας ως βασικό παράγοντα τη υγεία. 11

Επιμένουν να αγοράζουν τα πράσινα προϊόντα ακόμα και σε υψηλότερη τιμή από τα συμβατικά. Τα super market παραμένουν το πιο δυναμικό σημείο πώλησης αυτών. Νέες αγορές που αφορούν προϊόντα χαμηλότερης ενεργειακής κατανάλωσης. Έχουμε αυξημένη συμμετοχή των καταναλωτών σε μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς που σχετίζονται με περιβαλλοντικά θέματα. Έχει ξεκινήσει να γίνεται ευρέως γνωστό στην Ελλάδα όρος πράσινη ανάπτυξη. Αναγνωρίζουν τις περιβαλλοντικές πιστοποιήσεις που διαθέτουν τα συγκεκριμένα προϊόντα. Θα πρέπει τέλος να επισημαίνεται και η δημιουργία μιας ιστοσελίδας η www.green-e.gr η οποία είναι ένα καινοτόμο ηλεκτρονικό δίκτυο «πράσινων» πολιτών, επιχειρήσεων και προϊόντων στην Ελληνική αγορά. Στόχος της εταιρείας είναι να αποτελέσει την κύρια πηγή ενημέρωσης και αναζήτησης όλων των επιχειρήσεων που προσφέρουν πράσινα προϊόντα και υπηρεσίες. 12

Κεφάλαιο 2 ο Ενότητα 1: Βιβλιογραφική Προσέγγιση Στη συγκεκριμένη ενότητα παρουσιάζεται η θεωρητική προσέγγιση που μελετήθηκε σχετικά με τα προϊόντα που είναι φιλικά προς το περιβάλλον. Η μελέτη των πηγών που αφορούν τα πράσινα προϊόντα διαχωρίστηκαν σε ενότητες που μελετούσαν τη στάση και τη περιβαλλοντική συμπεριφορά των καταναλωτών, την αγοραστική συμπεριφορά των καταναλωτών, την αγορά των πράσινων προϊόντων, τη πρόθεση των καταναλωτών να αγοράσουν πράσινα προϊόντα και τον οικολογικά συνειδητοποιημένο καταναλωτή. 1.1 Η Στάση και Η Περιβαλλοντική Συμπεριφορά του Καταναλωτή Η έρευνα του Minton et al(1997) έγινε στο Πανεπιστήμιο Southern των ΗΠΑ και συμμετείχαν 500 άτομα στα οποία τους στάλθηκε ένα ερωτηματολόγιο προκειμένου να απαντήσουν. Οι ερωτώμενοι ήταν τα άτομα εκείνα που αναλαμβάνουν να κάνουν τις αγορές προϊόντων σε κάθε νοικοκυριό. Σκοπός της έρευνας ήταν να εξετάσει την περιβαλλοντική συμπεριφορά των καταναλωτών η όποια σχετίζεται με την προθυμία των καταναλωτών να υπογράψουν κάποια δήλωση για τα περιβαλλοντικά θέματα, τη προθυμία των καταναλωτών να ενταθούν σε μια ομάδα που ασχολείται με τα περιβαλλοντικά θέματα, την προθυμία να πληρώσουν υψηλότερους φόρους για μεγαλύτερο κυβερνητικό έλεγχο όσον αφορά το περιβάλλον, τη προθυμία να πληρώσουν περισσότερο για ηλεκτρική ενέργεια εάν αυτό σημαίνει καθαρότερο αέρας, την προθυμία των καταναλωτών να αγοράζουν προϊόντα από εταιρείες που ρυπαίνουν το περιβάλλον και με τη προθυμία των καταναλωτών να κάνουν προσωπικές θυσίες για να επιβραδύνουν τη ρύπανση. Η ανάλυση των δεδομένων έγινε μέσω της μεθόδου της παραγοντικής ανάλυσης. Οι ανεξάρτητες μεταβλητές των οποίων η επίδραση μελετάτε είναι η περιβαλλοντική ανησυχία του καταναλωτή, η προσωπική αντίληψη του καταναλωτή η οποία έχει να κάνει με το αίσθημα της ηθικής υποχρέωσης του καταναλωτή απέναντι στο περιβάλλον και η κοινή αντίληψη των καταναλωτών για τα περιβαλλοντικά θέματα. Παρακάτω αναλύονται τα αποτελέσματα της έρευνας που σχετίζονται με την περιβαλλοντική συμπεριφορά των καταναλωτών σύμφωνα με τα στοιχεία που συμβάλουν σε αυτή Καταρχήν, η περιβαλλοντική ανησυχία του καταναλωτή σχετίζεται θετικά με την προθυμία του να υπογράψει κάποια δήλωση για τα περιβαλλοντικά θέματα και για αυτό βρέθηκε ότι είναι στατιστικά σημαντικός παράγοντας. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με την προσωπική αντίληψη του καταναλωτή η οποία διαπιστώθηκε ότι είναι στατιστικά σημαντική. Σε αντίθεση βέβαια με την κοινή αντίληψη των καταναλωτών που διαπιστώθηκε ότι δεν είναι στατιστικά σημαντική σε σχέση με την προθυμία των καταναλωτών να υπογράψουν κάποια δήλωση για τα 13

περιβαλλοντικά θέματα. Σαφώς και η περιβαλλοντική ανησυχία του καταναλωτή σχετίζεται θετικά με τη προθυμία των καταναλωτών να ενταθούν σε μια ομάδα που ασχολείται με τα περιβαλλοντικά θέματα και για αυτό βρέθηκε ότι είναι και στατιστικά σημαντικός παράγοντας. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει τόσο με την προσωπική αντίληψη του καταναλωτή όσο και με την κοινή τους αντίληψη και οι οποίοι είναι στατιστικά σημαντικοί παράγοντες. Η περιβαλλοντική ανησυχία του καταναλωτή και η κοινή αντίληψη των καταναλωτών για τα περιβαλλοντικά θέματα επηρεάζουν άμεσα την προθυμία να πληρώσουν υψηλότερους φόρους για μεγαλύτερο κυβερνητικό έλεγχο όσον αφορά το περιβάλλον και για αυτό είναι και στατιστικά σημαντικοί. Σε αντίθεση με την προσωπική αντίληψη του καταναλωτή που είναι μη στατιστικά σημαντική. Επίσης η περιβαλλοντική ανησυχία του καταναλωτή και η προσωπική αντίληψη του και η κοινή αντίληψη των καταναλωτών για τα περιβαλλοντικά θέματα επηρεάζουν θετικά τη προθυμία να πληρώσουν περισσότερο για ηλεκτρική ενέργεια εάν αυτό σημαίνει καθαρότερο αέρας και για αυτό βρέθηκε ότι είναι στατιστικά σημαντικοί παράγοντες. Ακόμη η περιβαλλοντική ανησυχία του καταναλωτή και η προσωπική αντίληψη του σχετίζονται θετικά με την προθυμία τους να αγοράζουν προϊόντα από εταιρείες που ρυπαίνουν το περιβάλλον και για αυτό διαπιστώθηκε ότι είναι στατιστικά σημαντικοί. Σε αντίθεση βέβαια με την κοινή αντίληψη που βρέθηκε ότι είναι μη στατιστικά σημαντικός παράγοντας. Ολοκληρώνοντας η περιβαλλοντική ανησυχία του καταναλωτή και η προσωπική αντίληψη του και η κοινή αντίληψη των καταναλωτών για τα περιβαλλοντικά θέματα επηρεάζουν θετικά τη προθυμία των καταναλωτών να κάνουν προσωπικές θυσίες για να επιβραδύνουν τη ρύπανση του περιβάλλοντος και για αυτό βρέθηκε ότι είναι στατιστικά σημαντικοί παράγοντες. Παραμένοντας στην ίδια ήπειρο έχουμε την έρευνα του Follows et al, (1999) που διεξήχθη στο Καναδά στη πόλη Novia Scotia. Το σύνολο του δείγματος ανέρχεται σε 1000 γυναίκες-μητέρες. Η έρευνα έγινε μέσω της διανομής ερωτηματολογίων σε γυναίκες που είχαν μόλις γεννήσει. Λόγω της ιδιαιτερότητας της κατάστασης των συγκεκριμένων γυναικών απάντησε μόνο οι 560. Σκοπός της συγκεκριμένης έρευνας ήταν να μελετήσει τους παράγοντες που καθορίζουν ένα άτομο να είναι περιβαλλοντικά υπεύθυνο. Η ανάλυση της έρευνας έγινε χρησιμοποιώντας τη μέθοδο probit. Οι ανεξάρτητες μεταβλητές των οποίων η επίδραση μελετάτε είναι η περιβαλλοντική συμπεριφορά του καταναλωτή, η πρόθεση των καταναλωτών να αγοράσουν προϊόντα φιλικά προς το περιβάλλον, οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις που προκαλούνται από την αγορά ενός προϊόντος, οι ευθύνες που έχει το κάθε άτομο χρησιμοποιώντας κάποιο προϊόν το οποίο προκαλεί αρνητικές συνέπειες στο περιβάλλον, οι αξίες που διακατέχει τον κάθε καταναλωτή και έχει να κάνει με τον αυτοέλεγχο, την ευγένεια, την υπακοή και το να είναι καθαρός, οι αξίες που σχετίζονται με την αυτό-βελτίωση της προσωπικότητας του καταναλωτή όπως η φιλοδοξία, η κοινωνική αναγνώριση και η ευχαρίστηση, και η υπερβατικότητα του καταναλωτή που έχει να κάνει με την αγάπη, τη συγχώρεση και τη χρησιμότητα Από την ανάλυση των αποτελεσμάτων της έρευνας βλέπουμε ότι οι αξίες που χαρακτηρίζει το κάθε καταναλωτή όπως φιλοδοξία, η κοινωνική αναγνώριση και η ευχαρίστηση 14

δεν καθορίζει το καταναλωτή ώστε να είναι να είναι κάποιος περιβαλλοντικά υπεύθυνος και για αυτό μάλιστα αποδείχθηκε ότι δεν είναι και στατιστικά σημαντικός παράγοντας. Σε αντίθεση με την ανωτέρω μεταβλητή η οικολογική συμπεριφορά του καταναλωτή συμβάλλει σημαντικά στο να υπεύθυνος κάποιος για το περιβάλλον και για αυτό βρέθηκε ότι είναι στατιστικά σημαντικός παράγοντας. Επίσης, σαφώς και ο περιβαλλοντικά υπεύθυνος καταναλωτής έχει μεγαλύτερη πιθανότητα να αγοράσει οικολογικά προϊόντα σε σχέση με κάποιον που δεν είναι και για αυτό αποδείχθηκε ότι είναι στατιστικά σημαντικός. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με τη μεταβλητή που σχετίζεται με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την αγορά ενός προϊόντος και μάλιστα φαίνεται να συμβάλει σημαντικά στο να είναι κάποιος περιβαλλοντικά υπεύθυνος. Βρέθηκε επίσης ότι οι ευθύνες που έχει το κάθε άτομο χρησιμοποιώντας κάποιο προϊόν το οποίο προκαλεί αρνητικές συνέπειες στο περιβάλλον να είναι στατιστικά σημαντικός παράγοντας. Μεταφερόμαστε στον ευρωπαϊκό χώρο όπου έχουμε τη μελέτη του Axelroad et al, (1993) οπού έγινε την άνοιξη του 1990 στη περιοχή της Μεγάλη Βρετανίας. Σε αυτή συμμετείχαν οικειοθελώς 259 προπτυχιακοί φοιτητές του πανεπιστημίου Κολουμβία της Βρετάνιας καθώς και 105 υπάλληλοι της συγκεκριμένης κοινότητας οποίοι κλήθηκαν να συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο. Σκοπός της μελέτης ήταν να εντοπίσει τους παράγοντες που καθορίζουν τη περιβαλλοντική συμπεριφορά των καταναλωτών. Η ανάλυση των δεδομένων έγινε μέσω της μεθόδου της πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης. Οι ανεξάρτητες μεταβλητές των οποίων η επίδραση μελετάτε είναι οι προσωπικές αρχές και επιθυμίες του ατόμου οποίες έχουν να κάνουν με το περιβάλλον, η σημασία του περιβάλλοντος για το άτομο, η αντιληπτή δυσκολία του ατόμου να ενεργήσει μεμονωμένα για τη προστασία του περιβάλλοντος, οι κοινωνικές επιθυμίες του συνόλου οι οποίες σχετίζονται με το σεβασμό του προς το περιβάλλον, η πεποίθηση των καταναλωτών για την αποτελεσματικότητα των πράξεων στο περιβάλλον, η αντίληψη των ατόμων για τα προβλήματα του περιβάλλοντος, η γενική συμπεριφορά των ατόμων η οποία έχει να κάνει με την πεποίθηση των ατόμων για περιβάλλον και τη προστασία τους, τα αποτελέσματα των ενεργειών του ατόμου από τα οποία έχει θετική επίδραση στον άνθρωπο σε αντίθεση με το περιβάλλον, και κατά πόσο οι ενέργειες των ατόμων έχουν θετική επίδραση για το περιβάλλον. Από την ανάλυση των εμπειρικών αποτελεσμάτων πρόεκυψε ότι η γενική συμπεριφορά των ατόμων, τα αποτελέσματα των ενεργειών του ατόμου από τα οποία έχει θετική επίδραση μόνο στον άνθρωπο σε αντίθεση με το περιβάλλον και το κατά πόσο οι ενέργειες των ατόμων που έχουν θετική επίδραση στο περιβάλλον ότι δεν καθορίζουν τη περιβαλλοντική συμπεριφορά των καταναλωτών και μάλιστα αποδείχτηκε ότι δεν είναι και στατιστικά σημαντικοί παράγοντες. Σε αντίθεση με τις ανωτέρω μεταβλητές οι προσωπικές αρχές και επιθυμίες του ατόμου οποίες έχουν να κάνουνε με το περιβάλλον καθορίζει τη περιβαλλοντική συμπεριφορά τους και μάλιστα βρέθηκε ότι είναι στατιστικά σημαντικός. Επίσης η σημασία του περιβάλλοντος για το άτομο συνδέεται άμεσα με τη περιβαλλοντική συμπεριφορά τους και μάλιστα είναι στατιστικά σημαντικός. Μια άλλη μεταβλητή που καθορίζει τη περιβαλλοντική συμπεριφορά του ατόμου 15

είναι η αντιληπτή δυσκολία του ατόμου να ενεργήσει μεμονωμένα για τη προστασία του περιβάλλοντος και μάλιστα αποδείχθηκε ότι είναι στατιστικά σημαντική μεταβλητή. Συνεχίζοντας την ανάλυση των ανεξάρτητών μεταβλητών βλέπουμε ότι και οι κοινωνικές επιθυμίες του συνόλου επηρεάζουν θετικά τη περιβαλλοντική συμπεριφορά τους και μάλιστα όσο πιο έντονα τις νιώθουν τόσο πιο πολύ επηρεάζει τη περιβαλλοντική τους συμπεριφορά. Επίσης, η πεποίθηση των καταναλωτών για την αποτελεσματικότητα των πράξεων στο περιβάλλον καθορίζει κυρίως τη περιβαλλοντική συμπεριφορά τους και μάλιστα όσο πιο έντονη είναι η συγκεκριμένη πεποίθηση που έχουν οι καταναλωτές τόσο πιο πιθανόν είναι να εμφανίζουν μια συμπεριφορά φιλικής προς το περιβάλλον. Ολοκληρώνοντας και η αντίληψη των ατόμων για τα προβλήματα του περιβάλλοντος επηρεάζουν θετικά τη περιβαλλοντική συμπεριφορά τους και για αυτό βρέθηκε ότι είναι στατιστικά σημαντικός παράγοντας. Ένα άλλος παράγοντας που βρέθηκε να είναι στατιστικά σημαντικός παράγοντας είναι οι αξίες του καταναλωτή που σχετίζονται με την αυτό-βελτίωση της προσωπικότητας του καταναλωτή όπως η φιλοδοξία, η κοινωνική αναγνώριση και η ευχαρίστηση και μάλιστα σε όσο πιο μεγάλο βαθμό διαθέτουν τις συγκεκριμένες αξίες τόσο πιο πιθανό ο καταναλωτής να είναι περιβαλλοντικά υπεύθυνος. Ολοκληρώνοντας τη μελέτη των ανεξάρτητών μεταβλητών παρατηρούμε ότι η υπερβατικότητα του καταναλωτών που έχει να κάνει με την αγάπη, τη συγχώρεση και τη χρησιμότητα και μάλιστα φαίνετε ότι όσοι καταναλωτές εμφανίζουν στο χαρακτήρας τους τέτοιου είδους στοιχεία τόσο πιο πιθανό είναι να συμπεριφέρονται φιλικά προς το περιβάλλον. Παραμένοντας στον ευρωπαϊκό χώρο και πηγαίνοντας πιο κεντρικά έχουμε την έρευνα του Gatersleben et al (2002) διεξήχθη το 1996 στη περιοχή της Ολλανδίας και το σύνολο του δείγματος που εξετάστηκες ήταν 1250 νοικοκυριά το οποίο επιλέχθηκε μέσω του τηλεφωνικού καταλόγου. Σε αυτά τα νοικοκυριά στάλθηκε ένα ερωτηματολόγιο το οποίο απάντησε ένα άτομο από κάθε νοικοκυριό που ήταν ενήλικο. Στόχος της συγκριμένης έρευνας ήταν να εξετάσει τη περιβαλλοντική συμπεριφορά των καταναλωτών. Η ανάλυση των αποτελεσμάτων έγινε μέσω της μεθόδου της πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης. Οι ανεξάρτητες μεταβλητές των οποίων η επίδραση μελετάτε είναι ο αριθμός των ατόμων που αποτελούν ένα νοικοκυριό, η ηλικία των καταναλωτών, το εισόδημα του καταναλωτή, το μορφωτικό επίπεδο του καταναλωτή, η εξάρτηση του καταναλωτή από τη φύση, οι πωλήσεις των οικολογικών προϊόντων από τα μαγαζιά, όταν δίνει το καλό παράδειγμα η κυβέρνηση και η συνεργασία μεταξύ των καταναλωτών. Με την ανάλυση των αποτελεσμάτων της έρευνας βλέπουμε ότι το να δίνει το καλό παράδειγμα η κυβέρνηση δεν φαίνεται να συνδέεται με τη περιβαλλοντική συμπεριφορά των καταναλωτών και για αυτό βρέθηκε ότι δεν είναι στατιστικά σημαντικός. Σε αντίθεση όμως με αυτή τη μεταβλητή ο αριθμός των ατόμων που αποτελούν ένα νοικοκυριό σχετίζεται έντονα με τη περιβαλλοντική συμπεριφορά των καταναλωτών και μάλιστα όσο περισσότερα άτομα 16

αποτελούν ένα νοικοκυριό τόσο πιο πιθανόν είναι τα συγκεκριμένα άτομα να εμφανίζουν συμπεριφορά φιλική προς το περιβάλλον. Επίσης διαπιστώθηκε ότι η ηλικία των καταναλωτών επηρεάζει άμεσα τη περιβαλλοντική συμπεριφορά τους και για αυτό βρέθηκε ότι είναι στατιστικά σημαντικός. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με το εισόδημα του καταναλωτή και μάλιστα όσο πιο υψηλό είναι το μηνιαίο ατομικό εισόδημα τόσο πιο πολύ εμφανίζουν τη τάση να έχουν μια φιλική προς το περιβάλλον συμπεριφορά. Συνεχίζοντας την ανάλυση των ανεξάρτητών μεταβλητών παρατηρείται ότι και το μορφωτικό επίπεδο του καταναλωτή καθορίζει τη περιβαλλοντική συμπεριφορά του ατόμου και μάλιστα αποδεικνύεται ότι όσο υψηλότερο είναι το επίπεδο μόρφωσης των ατόμων τόσο πιο πολύ φαίνεται να παρουσιάζουν μια περιβαλλοντική συμπεριφορά. Επίσης η εξάρτηση του καταναλωτή από τη φύση επηρεάζει θετικά τη περιβαλλοντική συμπεριφορά του και μάλιστα όσο πιο έντονη είναι η συγκεκριμένη εξάρτηση τόσο πιο φιλική είναι η συμπεριφορά τους προς το περιβάλλον. Οι πωλήσεις των οικολογικών προϊόντων από τα μαγαζιά σχετίζονται άμεσα με την περιβαλλοντική συμπεριφορά των καταναλωτών και για αυτό βρέθηκε ότι είναι στατιστικά σημαντικός. Ολοκληρώνοντας την ανάλυση των μεταβλητών παρατηρούμε ότι η συνεργασία μεταξύ των καταναλωτών σε διάφορα θέματα βρέθηκε ότι τους οδηγεί στο να διαμορφώνουν μια περιβαλλοντική συμπεριφορά του και για αυτό βρέθηκε ότι είναι στατιστικά σημαντικός. Καταλήγοντας σε μια χώρα της μεσογείου την Ισπανία στη πόλη της Σαραγόσας έχουμε την έρευνα της Fraj et al (2006). Το σύνολο του τυχαίου δείγματος ανέρχεται σε 595 άτομα από τους οποίους απάντησαν οι 573.Στα άτομα αυτά χορηγήθηκε ένα ερωτηματολόγιο και μόνο σε ηλικιωμένους έγινε προσωπική συνέντευξή. Στόχος της συγκεκριμένης έρευνας ήταν να εξηγήσει ποιες είναι εκείνες οι αξίες και ποιος είναι εκείνος ο τρόπος ζωής που συμβάλουν στη διαμόρφωση οικολογικής συμπεριφοράς των ατόμων. Η ανάλυση των αποτελεσμάτων έγινε μέσω της παραγοντικής ανάλυσης. Οι ανεξάρτητες μεταβλητές των οποίων η επίδραση μελετάτε και σχετίζονται με τις αξίες του ατόμου είναι οι άνθρωποι που ακολουθούν τη τελευταία τάση της μόδας, οι περιπετειώδεις άνθρωποι και στους οποίους αρέσει να λαμβάνουν μέρους σε νέες και συναρπαστικές προκλήσεις προκειμένου να νιώθουν μια ευχαρίστηση, τα άτομα εκείνα που τους αρέσει να καθοδηγούν μια ομάδα και τα άτομα εκείνα που τους ενδιαφέρουν τα θέματα σχετικά με τις επικοινωνίες και τη μηχανική ενώ αυτές που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής του ατόμου είναι τα άτομα εκείνα τα οποία παρουσιάζουν διαφόρων ειδών οικολογικές πτυχές, τα άτομα εκείνα τα οποία συνηθίζουν να καταναλώνουν προϊόντα τα οποία είναι υγιεινά για τον οργανισμός τους και τα άτομα εκείνα όπου τρόπος ζωής του χαρακτηρίζονται σε μεγάλο βαθμό την ελευθερία που έχουν σε σχέση με την έλλειψη άγχους. Παρατηρώντας τα εμπειρικά αποτελέσματα διαπιστώνουμε ότι η αξία που έχει να κάνει με τους ανθρώπους που ακολουθούν την τελευταία τάση της μόδας, τα άτομα εκείνα που τους ενδιαφέρουν τα θέματα σχετικά με τις επικοινωνίες και τη μηχανική και τα άτομα εκείνα όπου τρόπος ζωής του χαρακτηρίζονται σε μεγάλο βαθμό την ανεξαρτησία τους καθώς και ο υγιεινός τρόπος ζωής δεν διαμορφώνουν την οικολογική συμπεριφορά και κατά συνέπεια δεν είναι στατιστικά σημαντικοί. 17

Σε αντίθεση με τις ανωτέρω μεταβλητές βρέθηκε ότι η σχέση μεταξύ των ατόμων που επιθυμούν να λαμβάνουν μέρος σε νέες προκλήσεις της ζωής και της οικολογικής συμπεριφοράς φαίνεται να υπάρχει στατιστικά σημαντική σχέση. Επίσης όσο υψηλότερη είναι η αυτοπραγμάτωση του ατόμου τόσο πιθανότερο είναι να παρουσιάζει η οικολογική συμπεριφορά το συγκεκριμένο άτομο. Επίσης, η οικολογική συμπεριφορά των ατόμων σχετίζεται με τα άτομα που θέλουν να ηγούνται σε μια ομάδα είναι όχι μόνο ασθενής αλλά και αρνητική. Ενώ και τα άτομα τα οποία έχουν χαμηλό προφίλ εμφανίζουν μεγαλύτερη πιθανότητα να διαθέτουν οικολογική συμπεριφορά. Όσον αφορά τις μεταβλητές που έχουν σχέση με τον τρόπο ζωής των ατόμων φαίνεται ότι η σχέση μεταξύ των ατόμων που παρουσιάζουν διαφόρων ειδών οικολογικές πτυχές και της οικολογική συμπεριφοράς είναι ιδιαιτέρως σημαντική και είναι επίσης στατιστικά σημαντική. Φαίνεται επίσης ότι όσοι ασχολούνται με θέματα που σχετίζονται με το περιβάλλον παρουσιάζουν και μεγαλύτερη πιθανότητα να έχουν μια οικολογική συμπεριφορά Παραμένοντας στην Ισπανία και έχοντας τα δεδομένα της ανωτέρω έρευνας όσον αφορά του συγγραφείς,τη χώρα και το δείγμα της έρευνας. Σκοπός της συγκεκριμένης έρευνας ήταν να εξετάσει το κατά ποσό οι καταναλωτές ενδιαφέρονται για τη προστασία του περιβάλλοντος. Η ανάλυση των αποτελεσμάτων έγινε μέσω της πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης. Οι ανεξάρτητες μεταβλητές των οποίων η επίδραση μελετάτε είναι οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις που προκαλούν οι καταναλωτές και η στάση των καταναλωτών απέναντι στο περιβάλλον και η οποία αξιολογήθηκε τόσο μέσω της υποχρέωσης των καταναλωτών για το περιβάλλον όσο και μέσω της λεκτική υποχρέωσης. Από την ανάλυση των αποτελεσμάτων της έρευνας φαίνεται ότι οι καταναλωτές μπορεί ναι μεν να δείχνουν ότι προβληματίζονται σε μεγάλο βαθμό για τα περιβαλλοντικά προβλήματα, ενδιαφέρον, πληροφορίες, όμως με τις αγοραστικές τους επιλογές και τις καθημερινές τους συνήθειες φανερώνουν το αντίθετο. Αυτό μπορεί να συμβαίνει επειδή το κάθε άτομο μεμονωμένο πιστεύει ότι η ευθύνη του ως καταναλωτής για αποτελέσματα στο περιβάλλον είναι περιορισμένη και αφήνεται στις κυβερνήσεις και τις επιχειρήσεις. Επίσης παρουσιάστηκε, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, ότι τα άτομα που ενδιαφέρονται και ανησυχούν για το περιβάλλον κρατούν θετική στάση προς αυτό και είναι προδιατεθειμένα θετικά να δράσουν με περιβαλλοντικά φιλικό τρόπο. Ακόμη βρέθηκε ότι και τα άτομα που ενδιαφέρονται για περιβαλλοντικά προβλήματα θα έχουν περιβαλλοντική στάση, ενώ τα άτομα με υψηλότερο βαθμό αίσθησης των υποχρεώσεών τους προς το περιβάλλον θα έχουν και ισχυρή στάση υπέρ του περιβάλλοντος στην καθημερινή τους ζωή. Βλέποντας τις έρευνες που έγιναν στον ευρωπαϊκό χώρο κατευθυνόμαστε πλέον προς την Ασία οπού έχουμε την έρευνα του Muhmin,(2007) που έγινε στη Σαουδική Αραβία στη περιοχή της ανατολικής επαρχίας της. Το σύνολο του δείγματος ανέρχεται σε 400 άτομα από τα οποία μόνο οι 232 απάντησαν μέσω τους ερωτηματολογίου που τους δόθηκαν. Η προσέλκυση των ερωτώμενων έγινε σε εμπορικά κέντρα και χώρους εργασίας και επίσης προσπαθούσαν να βρουν όσο το δυνατόν περισσότερο γυναίκες. Σκοπός της συγκεκριμένης μελέτης ήταν να 18

εξετάσει κατά πόσο την περιβαλλοντική ανησυχία του καταναλωτή και τη προθυμία που έχει καταναλωτής για φιλική συμπεριφορά προς το περιβάλλον. Η ανάλυση των αποτελεσμάτων έγινε μέσω της παραγοντικής ανάλυσης. Οι ανεξάρτητες μεταβλητές των οποίων η επίδραση μελετάτε που σχετίζονται με την περιβαλλοντική ανησυχία του καταναλωτή είναι οι καταναλωτές που γνωρίζουν από προσωπική εμπειρία τις συνέπειες του περιβάλλοντος, οι καταναλωτές που γνωρίζουν τα περιβαλλοντικά προβλήματα που ταλανίζουν ολόκληρο τον κόσμο, καταναλωτές οι οποίοι γνωρίζουν θέματα που σχετίζονται με το περιβάλλον, ο βαθμός στον οποίο έχει συμμετάσχει στο παρελθόν σε δράσεις που έχουν να κάνουν με τη προστασία του περιβάλλοντος και με την ψυχολογία που έχει ο καταναλωτής για το περιβάλλον δηλαδή τα θετικά συναισθήματα που έχει από το γεγονός ότι συμβάλει στη προστασία του περιβάλλοντος. Ενώ οι ανεξάρτητες που έχουν σχέση με οικολογική συμπεριφορά του ατόμου είναι η περιβαλλοντική ανησυχία του καταναλωτή και με την ψυχολογία που έχει ο καταναλωτής για το περιβάλλον δηλαδή τα θετικά συναισθήματα που έχει από το γεγονός ότι συμβάλει στη προστασία του περιβάλλοντος. Ξεκινώντας την ανάλυση των εμπειρικών αποτελεσμάτων από τις μεταβλητές που σχετίζονται με την περιβαλλοντική ανησυχία που νιώθει ο καταναλωτής βρέθηκε ότι οι καταναλωτές που γνωρίζουν από προσωπική εμπειρία τις απειλές του περιβάλλοντος είναι στατιστικά σημαντική και φαίνετε να υπάρχει μια συσχέτιση μεταξύ των δυο. Επίσης η ανησυχία που έχουν οι καταναλωτές για το περιβάλλον σχετίζεται με το γεγονός ότι οι καταναλωτές γνωρίζουν τα περιβαλλοντικά προβλήματα που ταλανίζουν ολόκληρο τον κόσμο και μάλιστα όσο πιο πολύ γνωρίζουν τα περιβαλλοντικά προβλήματα τόσο πιο έντονα εμφανίζουν τη συγκεκριμένη ανησυχία. Διαπιστώθηκε επίσης ότι ανησυχία που έχουν οι καταναλωτές για το περιβάλλον τους οδηγεί στο να ασχολούνται με θέματα που αφορούν το περιβάλλον με αποτέλεσμα η σχέση των δύο να είναι στατιστικά σημαντική. Ακόμη δε και η περιβαλλοντική ανησυχία που έχουν οι καταναλωτές συνδέεται άμεσα με την ψυχολογία τους και γι αυτό και η σχέση τους είναι στατιστικά σημαντική. Σε αντίθεση με τις ανωτέρω μεταβλητές παρατηρούμε ότι ο βαθμός στον οποίο έχει συμμετάσχει στο παρελθόν σε δράσεις που έχουν να κάνουν με τη προστασία του περιβάλλοντος δεν συνδέεται με την περιβαλλοντική ανησυχία και αποδεικνύεται μάλιστα ότι δεν είναι στατιστικά σημαντικός παράγοντας. Αναλύοντας τώρα τις μεταβλητές που σχετίζονται με την ψυχολογία που έχει ο καταναλωτής για το περιβάλλον παρατηρήσαμε ότι η περιβαλλοντική ανησυχία των καταναλωτών δεν σχετίζεται με την προθυμία του να έχουν μια φιλική συμπεριφορά προς το περιβάλλον και για αυτό το λόγο η σχέση του δεν είναι στατιστικά σημαντική. Σε αντίθεση όμως με την ψυχολογία που έχει ο καταναλωτής για το περιβάλλον δηλαδή τα θετικά συναισθήματα που έχει από το γεγονός ότι συμβάλει στη προστασία του περιβάλλοντος επηρεάζει τη προθυμία στο να έχει μια φιλική συμπεριφορά απέναντι στο περιβάλλον και μάλιστα η σχέση τους είναι στατιστικά σημαντική. Ολοκληρώνοντας τη παρουσίαση μελετών που έχουν σα γενικό θέμα τη περιβαλλοντική συμπεριφορά των καταναλωτών. Παρουσιάζουμε την έρευνα του Mohamed (2007) έγινε στη 19

χώρα της Αιγύπτου. Διανεμήθηκε ένα ερωτηματολόγιο μέσω e-mail σε 1500 άτομα. Από αυτά τα ερωτηματολόγια τα 1274 θεωρήθηκαν έγκυρα Η ανάλυση των δεδομένων έγινε μέσω της μεθόδου της πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης. Σκοπός της συγκεκριμένης έρευνας ήταν να εξετάσει κατά πόσο το φύλο του καταναλωτή επηρεάζει την περιβαλλοντική ανησυχία των καταναλωτών και επίσης τη στάση των καταναλωτών απέναντι στα πράσινα προϊόντα. Επομένως η ανεξάρτητη μεταβλητή που μελετάται είναι το φύλο του καταναλωτή. Από την ανάλυση των εμπειρικών αποτελεσμάτων προέκυψε ότι το φύλο του καταναλωτή συνδέεται με την περιβαλλοντική ανησυχία τους και μάλιστα βρέθηκε ότι οι άνδρες έχουν μεγαλύτερη ανησυχία για το περιβάλλον σε σχέση με τις γυναίκες καθώς και ότι είναι στατιστικά σημαντικός. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με τη στάση των καταναλωτών απέναντι στα πράσινα προϊόντα δηλαδή αποδεικνύεται ότι οι άνδρες έχουν μια θετικότερη στάση σε σχέση με τις γυναίκες και για αυτό βρέθηκε ότι είναι στατιστικά σημαντικός. 1.2 Η Αγοραστική Συμπεριφορά των Καταναλωτών Η έρευνα του Yam et al (1998) διεξήχθη στο Χονγκ Κονγκ. Σε αυτή συμμετείχαν 552 άτομα που ήταν κάτοικοι και οι οποίοι κλήθηκαν να απαντήσουν σε διαφορές ερωτήσεις μέσω συνέντευξης. Σκοπός της συγκεκριμένης μελέτης ήταν να αναδείξει τους παράγοντες εκείνους που επηρεάζουν την αγοραστική συμπεριφορά των καταναλωτών. Το δείγμα συλλέχτηκε στα κυριότερα εμπορικά κέντρα. Η ανάλυση των αποτελεσμάτων έγινε μέσω της μεθόδου της πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης. Οι ανεξάρτητες μεταβλητές των οποίων η επίδραση μελετάτε είναι η λαθραία υλοτομία που προκαλεί αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, φυτοφάρμακα που προκαλούν αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, συσκευασία φτιαγμένη από πλαστικό υλικό που προκαλεί αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, το γυαλί όπου συμπεριλαμβάνει και τα μπουκάλια που προκαλεί αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον τα αερολύματα που προκαλούν αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, προϊόν από χαρτί που προκαλεί αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και καθαριστικά οικιακής χρήσης που προκαλούν επίσης αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Από την ανάλυση των εμπειρικών αποτελεσμάτων παρατηρούμε ότι όλες οι ανεξάρτητες μεταβλητές που μελετούνται στη συγκεκριμένη έρευνα βρέθηκαν ότι είναι στατιστικά σημαντικές και κατά συνέπεια επηρεάζουν άμεσα την αγοραστική τους συμπεριφορά. Μάλιστα όσο πιο έντονα πιστεύουν ότι η τα παραπάνω χαρακτηριστικά των συμβατικών προϊόντων συμβάλουν στην επιδείνωση της κατάστασης του περιβάλλοντος τόσο πιο πολύ επηρεάζεται η αγοραστική τους συμπεριφορά με αποτέλεσμα να στρέφονται σε προϊόντα που είναι φιλικά προς το περιβάλλον. Μια ακόμη έρευνα διεξήχθη στο Χονγκ Κονγκ από τον Chan Kara, (1999). Το σύνολο του δείγματος ανέρχεται σε 704 άτομα Η συμπλήρωση του ερωτηματολογίου έγινε μέσω της προσωπικής του συνέντευξης σε ένα εμπορικό δρόμο της πόλης. Σκοπός της συγκεκριμένης έρευνας ήταν η μελέτη της αγοραστική συμπεριφορά των καταναλωτών όσον αφορά τα πράσινα προϊόντα. Η ανάλυση των δεδομένων έγινε μέσω της πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης. Οι ανεξάρτητες μεταβλητές των οποίων η επίδραση μελετάτε είναι το φύλο του καταναλωτή, η 20

ηλικία του καταναλωτή, το μορφωτικό επίπεδο του καταναλωτή, ο αριθμός των ατόμων του νοικοκυριού, η εργασία του καταναλωτή, το μηνιαίο εισόδημα του καταναλωτή, την επιθυμία των καταναλωτών να αγοράζουν προϊόντα φιλικά προς το περιβάλλον, όταν η αγορά των προϊόντων που είναι φιλικά προς το περιβάλλον είναι καλή, οι καταναλωτές μπορούν εύκολα να βρουν προϊόντα φιλικά προς το περιβάλλον, πιστεύουν οι καταναλωτές ότι το να χρησιμοποιούν προϊόντα φιλικά προς το περιβάλλον είναι καλό για την υγεία τους, πιστεύουν οι καταναλωτές ότι το να χρησιμοποιούν προϊόντα φιλικά προς το περιβάλλον βοηθούν στη εξοικονόμηση πόρων, εάν η πρόσβαση των καταναλωτών σε προϊόντα φιλικά προς το περιβάλλον είναι δύσκολη, η αγορά προϊόντων που είναι φιλικά προς το περιβάλλον είναι μόδα, τα προϊόντα που είναι φιλικά προς το περιβάλλον είναι καλύτερης ποιότητας, τα προϊόντα που είναι φιλικά προς το περιβάλλον είναι πιο ακριβά σε σχέση με τα συμβατικά και εάν είναι λιγότερα τα προϊόντα που είναι φιλικά προς το περιβάλλον σε σχέση με τα συμβατικά. Από τα εμπειρικά αποτελέσματα της έρευνας προκύπτουν ότι το φύλο του καταναλωτή, η ηλικία του καταναλωτή ο αριθμός των ατόμων του νοικοκυριού και το γεγονός ότι είναι λιγότερα τα προϊόντα που είναι φιλικά προς το περιβάλλον σε σχέση με τα συμβατικά βρέθηκε ότι δεν είναι στατιστικά σημαντικοί και κατά συνέπεια δεν επηρεάζουν την αγοραστική συμπεριφορά των καταναλωτών όσον αφορά τα πράσινα προϊόντα. Σε αντίθεση με τους ανωτέρω παράγοντες η εκπαίδευση του καταναλωτή είναι στατιστικά σημαντικός παράγοντας και βρέθηκε ότι όσο υψηλότερη εκπαίδευση έχει ο καταναλωτής τόσο πιο πιθανό είναι αγοραστική του συμπεριφορά να συνδέεται με τα πράσινα προϊόντα. Ακόμη και η εργασία του καταναλωτή είναι στατιστικά σημαντικός παράγοντας και διαπιστώθηκε ότι όσο πιο υψηλή θέση κατέχει ο καταναλωτής τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα τόσο πιο πιθανόν είναι να επηρεάζει την αγοραστική του συμπεριφορά. Ολοκληρώνοντας τη μελέτη των παραγόντων που αφορούν τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των καταναλωτών παρατηρούμε ότι το μηνιαίο εισόδημα του νοικοκυριού συνδέεται θετικά με την αγοραστική συμπεριφορά τους στο παρελθόν σε σχέση με τα πράσινα προϊόντα. και μάλιστα βρέθηκε ότι όσο υψηλότερο είναι το εισόδημα του νοικοκυριού τόσο πιο πολύ επηρεάζει την αγοραστική τους συμπεριφορά όσον αφορά τα πράσινα προϊόντα. Ένας άλλος παράγοντας που βρέθηκε ότι επηρεάζει θετικά την αγοραστική συμπεριφορά του καταναλωτή όσον αφορά τα πράσινα προϊόντα είναι η επιθυμία των καταναλωτών να αγοράζουν προϊόντα φιλικά προς το περιβάλλον και μάλιστα είναι και στατιστικά σημαντικός. Επίσης όταν η αγορά των προϊόντων που είναι φιλικά προς το περιβάλλον είναι καλή επηρεάζει θετικά την αγοραστική συμπεριφορά των καταναλωτών σε σχέση με τα πράσινα προϊόντα και είναι μάλιστα στατιστικά σημαντικός. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει με το γεγονός ότι οι καταναλωτές μπορούν εύκολα να βρουν προϊόντα φιλικά προς το περιβάλλον ότι είναι στατιστικά σημαντικό και μάλιστα όσο πιο εύκολα μπορούν να βρουν τέτοιου είδους προϊόντα τόσο πιο πολύ επηρεάζει την αγοραστική τους συμπεριφορά όσον αφορά τα πράσινα προϊόντα. Θα πρέπει να αναφέρουμε ότι οι παράγοντες που σχετίζονται με την άποψη των καταναλωτών ότι το να χρησιμοποιούν προϊόντα φιλικά προς το περιβάλλον είναι καλό για την υγεία τους 21

όπως το να χρησιμοποιούν προϊόντα φιλικά προς το περιβάλλον βοηθούν στη εξοικονόμηση πόρων διαπιστώθηκε ότι είναι στατιστικά σημαντική και μάλιστα όσο πιο σθεναρά έχουν τη συγκεκριμένη άποψή τόσο πιο πολύ επηρεάζει την αγοραστική τους συμπεριφορά όσον αφορά τα οικολογικά προϊόντα. Στους ανωτέρω παράγοντες θα πρέπει να προστεθούν και εκείνοι που σχετίζονται με το εάν είναι δύσκολη η πρόσβαση των καταναλωτών σε προϊόντα φιλικά προς το περιβάλλον επηρεάζει θετικά την αγοραστική συμπεριφορά τους στο παρελθόν σε σχέση με τα πράσινα προϊόντα και μάλιστα είναι στατιστικά σημαντικός. Επίσης όταν η αγορά προϊόντων που είναι φιλικά προς το περιβάλλον φαίνεται να είναι μόδα βρέθηκε στατιστικά σημαντικό. Ολοκληρώνοντας τη μελέτη παρατηρείται το γεγονός ότι τα προϊόντα που είναι φιλικά προς το περιβάλλον είναι καλύτερης ποιότητας καθώς ακόμη και τα προϊόντα που είναι φιλικά προς το περιβάλλον και είναι πιο ακριβά σε σχέση με τα συμβατικά διαπιστώθηκε ότι είναι στατιστικά σημαντικός. Μάλιστα όσο καλύτερη είναι η ποιότητα των πράσινων προϊόντων ακόμη και αν είναι πιο ακριβά σχέση με τα συμβατικά βλέπουμε ότι τόσο πιο πολύ επηρεάζει θετικά την αγοραστική τους συμπεριφορά όσο αφορά τα πράσινα προϊόντα. Παραμένοντας στο Χονγκ Κονγκ έχουμε μια νέα έρευνα, του Lee Kaman, (2009). Σε αυτή συμμετείχαν 6010 έφηβοι οι οποίο επιλέχτηκαν τυχαία. Διανεμήθηκαν σε αυτούς ένα ερωτηματολόγιο στο οποίο χρειαζόντουσαν 15 λεπτά για να το συμπληρώσουν. Σκοπός της συγκεκριμένης έρευνας έχει να κάνει με την αγοραστική συμπεριφορά πράσινων προϊόντων και εξαρτάται από του φύλο του έφηβου καταναλωτή. Η ανάλυση των δεδομένων έγινε μέσω της μεθόδου της πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης. Οι ανεξάρτητες μεταβλητές των οποίων η επίδραση μελετάτε είναι η εμφάνιση όμοιων χαρακτηριστικών μεταξύ πολλών ατόμων, η περιβαλλοντική ανησυχία του εφήβου, η προστασία του περιβάλλοντος υπαγορεύεται από την ταυτότητα του ως άνθρωπος, η αντίληψη των εφήβων καταναλωτών για την ευθύνη που έχουν απέναντι στο περιβάλλον, η περιβαλλοντική στάση του εφήβου καταναλωτή και η αντίληψη των καταναλωτών για τα περιβαλλοντικά προβλήματα Από την ανάλυση των εμπειρικών αποτελεσμάτων προκύπτει ότι οι παράγοντας που μελετούνται στο συγκεκριμένο άρθρο βρέθηκαν ότι ο μοναδικός παράγοντας που δεν είναι στατιστικά σημαντικός είναι η αντίληψη των εφήβων καταναλωτών για την ευθύνη που έχουν απέναντι στο περιβάλλον. Επομένως η εμφάνιση όμοιων χαρακτηριστικών μεταξύ πολλών ατόμων επηρεάζει θετικά με την αγοραστική συμπεριφορά πράσινων προϊόντων τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες. Όπως επίσης και η περιβαλλοντική ανησυχία έχει σχέση θετική με την αγοραστική συμπεριφορά πράσινων προϊόντων τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με την προστασία του περιβάλλοντος που υπαγορεύεται από την ταυτότητα του ως άνθρωπος σχετίζεται θετικά την αγοραστική συμπεριφορά πράσινων προϊόντων τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες. Γι αυτό άλλωστε βρέθηκε ότι είναι στατιστικά σημαντικός. Όσο πιο έντονη είναι η περιβαλλοντική στάση του εφήβου καταναλωτή τόσο πιο πολύ επηρεάζει θετικά την αγοραστική συμπεριφορά πράσινων προϊόντων τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες. Ολοκληρώνοντας την ανάλυση της 22

συγκεκριμένης μελέτης παρατηρούμε ότι η αντίληψη των καταναλωτών για τα περιβαλλοντικά προβλήματα έχει σχέση θετική με την αγοραστική συμπεριφορά πράσινων προϊόντων τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες. Το ίδιο αντικείμενο μελέτης έχει και η έρευνα του Rahbar et al (2011) που διεξήχθη στη πόλη Penang της Μαλαισίας. Σε αυτή συμμετείχαν 250 άτομα άνω των 18 ετών. Η συλλογή των ατόμων έγινε στο εμπορικό κέντρο της πόλης κατά τη διάρκεια των απαραίτητών αγορών τους και οι οποίοι κλήθηκαν να συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο. Σκοπός της συγκεκριμένης έρευνας ήταν να μελετήσει τους παράγοντες που επηρεάζουν την αγοραστική συμπεριφορά των καταναλωτών. Η ανάλυση των δεδομένων έγινε μέσω της μεθόδου της πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης. Οι ανεξάρτητες μεταβλητές των οποίων η επίδραση μελετάτε είναι τα πράσινα προϊόντα να διαθέτουν οικολογική σήμανση, η οικολογική φήμη που έχει η συγκεκριμένη εταιρεία, η περιβαλλοντική διαφήμιση για τα πράσινα προϊόντα, η εμπιστοσύνη των καταναλωτών για την οικολογική σήμανση των προϊόντων και της οικολογικής φήμης της εταιρείας Από την ανάλυση των εμπειρικών αποτελεσμάτων της έρευνας παρατηρείται ότι η διαφήμιση των προϊόντων που είναι φιλικά προς το περιβάλλον δεν επηρεάζει την αγοραστική τους συμπεριφορά και για αυτό το λόγο ο συγκεκριμένος παράγοντας δεν είναι στατιστικά σημαντικός. Σε αντίθεση με τα ανωτέρω βλέπουμε ότι τα πράσινα προϊόντα που διαθέτουν οικολογική σήμανση είναι στατιστικά σημαντικός παράγοντας και μάλιστα σχετίζεται άμεσα με την αγοραστική συμπεριφορά που εμφανίζουν οι καταναλωτές. Επίσης, η οικολογική φήμη που έχει η συγκεκριμένη εταιρεία έχει θετική επίδραση στην αγοραστική συμπεριφορά των καταναλωτών και μάλιστα είναι και στατιστικά σημαντικός. Ολοκληρώνοντας θα πρέπει να προσθέσουμε και το γεγονός ότι η εμπιστοσύνη των καταναλωτών για την οικολογική σήμανση των προϊόντων και της οικολογικής φήμης της εταιρείας επηρεάζει θετικά την αγοραστική συμπεριφορά των καταναλωτών και μάλιστα προκύπτει ότι είναι και στατιστικά σημαντικός. Την ίδια χρόνια ακριβώς υπάρχει μια έρευνα του Sinnapan et al, (2011) που διεξήχθη και αυτή στη Μαλαισία. Το σύνολο του δείγματος ανέρχεται σε 804 ερωτηματολόγια τα όποια διανεμήθηκαν σε κατοίκους της Μαλαισίας. Σκοπός της συγκεκριμένης μελέτης ήταν να βρει τους παράγοντες που επιδρούν στη αγοραστική συμπεριφορά των καταναλωτών Η ανάλυση των δεδομένων έγινε μέσω της μεθόδου των ελαχίστων τετραγώνων. Οι ανεξάρτητες μεταβλητές των οποίων η επίδραση μελετάτε είναι η περιβαλλοντική στάση καταναλωτών, η περιβαλλοντική ανησυχία των καταναλωτών, η αντίληψη των καταναλωτών για τα περιβαλλοντικά προβλήματα, η αντίληψη των καταναλωτών για την ευθύνη που έχουν απέναντι στο περιβάλλον, η αντίληψη των καταναλωτών για το αποτέλεσμα της συμπεριφορά τους στο περιβάλλον και ο ρόλος της κυβέρνησης. Από την ανάλυση των εμπειρικών αποτελεσμάτων της έρευνας προκύπτει ότι η μοναδική μεταβλητή που βρέθηκε ότι δεν είναι στατιστικά σημαντική είναι ο ρόλος της κυβέρνησης και κατά συνέπεια δεν επηρεάζει την αγοραστική συμπεριφορά των καταναλωτών. Σε αντίθεση 23

όμως με την περιβαλλοντική στάση των καταναλωτών που σχετίζεται άμεσα με την αγοραστική συμπεριφορά των καταναλωτών για τα πράσινα προϊόντα και για αυτό άλλωστε είναι και στατιστικά σημαντικός. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με την περιβαλλοντική ανησυχία των καταναλωτών είναι ο τρίτος πιο σημαντικός παράγοντας και σαφώς συνδέεται θετικά με την αγοραστική συμπεριφορά των καταναλωτών για τα πράσινα προϊόντα και για αυτό άλλωστε είναι και στατιστικά σημαντικός. Ακόμη και η αντίληψη των καταναλωτών για τα περιβαλλοντικά προβλήματα διαπιστώθηκε ότι είναι στατιστικά σημαντικός και όσο πιο ισχυρή διαθέτουν τη συγκεκριμένη αντίληψη τόσο πιο πολύ επηρεάζει την αγοραστική τους συμπεριφορά. Επίσης, η αντίληψη των καταναλωτών για την ευθύνη που έχουν απέναντι στο περιβάλλον και μάλιστα όσο πιο έντονα τη διαθέτουν τη συγκεκριμένη αντίληψη τόσο πιο πολύ επηρεάζει την αγοραστική τους συμπεριφορά και για αυτό άλλωστε βρέθηκε ότι είναι στατιστικά σημαντικό. Ολοκληρώνοντας, θα πρέπει να προσθέσουμε ότι τη μεταβλητή που σχετίζεται με την αντίληψη των καταναλωτών για το αποτέλεσμα της συμπεριφορά τους στο περιβάλλον επηρεάζει θετικά την αγοραστική συμπεριφορά των καταναλωτών όσον αφορά τα οικολογικά προϊόντα. και για αυτό άλλωστε είναι και στατιστικά σημαντικός. Η έρευνα του Wahid et al(2011) διεξήχθη στη πόλη Penang της Μαλαισίας κατά τη διάρκειας μιας εθελοντικής πρωτοβουλίας που συμμετείχαν 500 άτομα. Σε αυτά διανεμήθηκε ένα ερωτηματολόγιο προκειμένου να το απαντήσουν. Η ανάλυση των δεδομένων έγινε μέσω της πολλαπλής παλινδρόμησης. Σκοπός της συγκεκριμένης έρευνας είναι να εξετάσει την αγοραστική συμπεριφορά των ατόμων που είναι φιλική προς το περιβάλλον και είναι ταυτόχρονα εθελοντές σε διαφορές δράσεις για την προστασία του περιβάλλοντος. Η πράσινη αγοραστική συμπεριφορά των εθελοντών του περιβάλλοντος. Η ανάλυση των δεδομένων έγινε μέσω της πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης. Οι ανεξάρτητες μεταβλητές των οποίων η επίδραση μελετάτε είναι η κοινωνική επιρροή των εθελοντών, η αντίληψη που έχουν οι εθελοντές για τον εαυτό τους, η οικολογική επιρροή των εθελοντών, η ετικέτα που έχει το πράσινο προϊόν, η περιβαλλοντική γνώση που έχει ένας εθελοντής, η γνώση για το αν ένα προϊόν είναι οικολογικό, η γνώση που έχουν οι εθελοντές σχετικά με τα απόβλητα, η περιβαλλοντική προστασία των εθελοντών, η περιβαλλοντική επίγνωση των εθελοντών και η περιβαλλοντική ανησυχία των εθελοντών. Από την ανάλυση των εμπειρικών αποτελεσμάτων βλέπουμε ότι η αντίληψη που έχουν οι εθελοντές για τον εαυτό τους, η γνώση που έχουν οι εθελοντές σχετικά με τα απόβλητα, και η περιβαλλοντική προστασία των εθελοντών ότι δεν επηρεάζουν τη πράσινη αγοραστική συμπεριφορά και για αυτό αποδείχτηκε ότι δεν είναι στατιστικά σημαντικοί παράγοντες. Σε αντίθεση με αυτούς τους παράγοντες όμως η κοινωνική επιρροή των εθελοντών συμβάλει θετικά στο να εμφανίζουν οι εθελοντές μια αγοραστική συμπεριφορά φιλική προς το περιβάλλον Μάλιστα οι φίλοι επηρεάζουν σημαντικά τις προθέσεις τους αυτών και για αυτό βρήκαμε ότι είναι στατιστικά σημαντικός παράγοντας. Επίσης η οικολογική επιρροή των εθελοντών επηρεάζει αρνητικά τη πράσινη αγοραστική συμπεριφορά των εθελοντών παρόλα αυτά διαπιστώθηκε ότι είναι στατιστικά σημαντικός. Ακόμη και η ετικέτα που διαθέτει το πράσινο 24