5η ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΙΡΗΝΗ -ΠΟΛΕΜΟΣ Περίοδοι διδασκαλίας: 7 1 η περίοδος: Μέρος Α - Εισαγωγικά κείμενα Μέσα από τα κείμενα οι μαθητές: Να αναπτύξουν προβληματισμούς γύρω από τα θέματα της ειρήνης και του πολέμου. Να αναζητήσουν τις αιτίες του πολέμου και να τις αξιολογήσουν. Να υιοθετήσουν στάσεις και συμπεριφορές απέναντι σε θέματα ειρήνης και πολέμου. Να είναι σε θέση να κάνουν τη δική τους αυτοκριτική για τη δική τους συμβολή στην υιοθέτηση της ειρήνης. Επιλέγονται τρία ή τέσσερα κείμενα τα οποία θα είναι δυνατό να διαβαστούν σε μια διδακτική περίοδο, όπως: 1. Κείμενο 1: Η ειρήνη δεν είναι φυσική κατάσταση, σελ. 88 2. Κείμενο 2: Λερώνει, (σκίτσο) σελ. 89 3. Κείμενο 3: Η σκληρή πραγματικότητα του πολέμου, σελ 89 4. Κείμενο 4: Όσα φέρνει ο πόλεμος, σελ 91. Χρησιμοποιώντας τις ερωτήσεις των κειμένων, ο καθηγητής ελέγχει την κατανόησή τους και βοηθά με διευκρινίσεις, όπου θωρείται απαραίτητο. Κατευθύνει και προωθεί το διάλογο μέσα στην τάξη. Καταγράφονται τα κύρια σημεία και τα συμπεράσματα που αναδεικνύονται μέσα από τα κείμενα. Αν η τάξη είναι χωρισμένη σε ομάδες η καταγραφή / παρουσίαση να γίνει από τον εκπρόσωπο της κάθε ομάδας. Προκειμένου να οργανωθεί μια διαθεματική εργασία η τάξη μπορεί να προσεγγίσει το θέμα μέσα από τη διαχρονικότητά του. Ο πόλεμος και η ειρήνη μπορεί να εξεταστούν μέσα από το φακό της ιστορίας, ή ακόμη μέσα από τις επιπτώσεις του 1
στην τέχνη. Μια άλλη ομάδα μπορεί να αναζητήσει πληροφορίες για την έννοια του πολέμου μέσα από την λογοτεχνία ή ακόμη και μέσα από το διαδίκτυο. Δίνεται η άσκηση 2 (σελ. 49) από το «Τετράδιο Εργασιών». Ο σχολιασμός των εικόνων μάς δίνει τη δυνατότητα παραγωγής γραπτού ή προφορικού λόγου. Η περιγραφή των δύο εικόνων μπορεί να αποτελέσει και άσκηση σύνταξης δύο ή τριών παραγράφων με θεματικό άξονα τα συναισθήματα που απορρέουν από τις φωτογραφίες. 2 η ώρα: Μέρος Β - Συντακτικό Με τις ασκήσεις οι μαθητές: Να αντιληφθούν τη λειτουργία των τελικών και αιτιολογικών προτάσεων μέσα από τα κείμενα του βιβλίου τους. Να κατανοήσουν το συντακτικό ρόλο των τελικών και αιτιολογικών προτάσεων μέσα από τα κείμενα που έχουν στο βιβλίο τους, αλλά και μέσα από τον καθημερινό προφορικό και γραπτό τους λόγο. Μετά το ακούω και μιλώ (σελ. 92) οι μαθητές διατυπώνουν την άποψή τους για την ποικιλία των εκφραστικών τρόπων που δηλώνουν το σκοπό και την επαγωγική προσέγγιση της σχετικής γνώσης. Οι μαθητές εργάζονται στις ασκήσεις 1-3 του διαβάζω και γράφω (σελ. 92) με σκοπό να κατανοούν και να αναγνωρίζουν τις τελικές προτάσεις μέσα από τα κείμενα. Αξιοποιείται το κείμενο 5 Γκουέρνικα και δίνεται η δυνατότητα στους μαθητές να αξιοποιήσουν τις γνώσεις τους και να παραγάγουν δικό τους λόγο. Η άσκηση 2 του ακούω και μιλώ (σελ. 94) προσφέρει τη δυνατότητα αφομοίωσης των τελικών προτάσεων. Από το κείμενο 1, Στο αμπρί, του «Τετραδίου Εργασιών» (σελ. 48) δίνεται η άσκηση 2. 3 η ώρα Μέρος Β -Συντακτικό Να κατανοήσουν οι μαθητές τη σημασία και το συντακτικό ρόλο των αιτιολογικών προτάσεων. Να αναγνωρίζουν τις προτάσεις αυτές μέσα από τα κείμενα. Να ασκηθούν στη ενδεδειγμένη χρήση των προτάσεων αυτών στο δικό τους προφορικό ή γραπτό λόγο. 2
Γίνονται οι ασκήσεις ακούω και μιλώ από το Β2 (σελ 94), έτσι ώστε οι μαθητές να συνειδητοποιήσουν τη χρήση των αιτιολογικών προτάσεων στο λόγο. Οι ασκήσεις 1-3 του ακούω και μιλώ (σελ. 96) επιλύονται στην τάξη και βοηθούν στην εμπέδωση γνώσεων, αλλά και στην άσκηση των μαθητών στη χρήση των αιτιολογικών προτάσεων με σκοποό τη διατύπωση τεκμηριωμένων απόψεων. Οι ασκήσεις 4-5 του ακούω και μιλώ (σελ. 96) σκοπό έχουν οι μαθητές να ανακαλέσουν προηγούμενες γνώσεις και να διαχωρίσουν τις πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις, που εισάγονται με το γιατί, από τις αντίστοιχες αιτιολογικές. Από το κείμενο 3, Ποδόσφαιρο και Πόλεμος (σελ. 50) και από το κείμενο 4, Διακήρυξη των Νομπελιστών για το μέλλον του κόσμου στο νέο αιώνα, δίνονται οι ασκήσεις 2 και 5 αντίστοιχα. 4 η ώρα: Μέρος Γ Αναλύοντας το κείμενο στα συστατικά του Να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές τον τρόπο με τον οποίο ένα κείμενο μπορεί να αναλυθεί στα συστατικά του μέρη. Να εντάσσουν το κείμενο που μελετούν σε ένα ευρύ θεματικό πεδίο. Να αποκτήσουν τη δυνατότητα εντοπισμού των δομικών στοιχείων μιας παραγράφου. Διαβάζεται το κείμενο 7, Η φριχτή πολιτεία (σελ. 97) και στη συνέχεια οι μαθητές δίνουν έναν άλλο τίτλο. Δύο ομάδες μπορεί να αποδώσουν το νόημα του κειμένου γραπτά και άλλες δύο προφορικά. Το κείμενο χωρίζεται σε παραγράφους και ο καθηγητής αναθέτει σε κάθε ομάδα μία εργασία. Η τάξη χωρίζεται σε τέσσερις ομάδες. Μία ομάδα επιλύει την άσκηση 4 από το ακούω και μιλώ (σελ. 98) και μια άλλη ομάδα την άσκηση 6. Μια τρίτη ομάδα συνθέτει δική της παράγραφο πάνω στο ίδιο θεματικό πεδίο και τέλος η τέταρτη ομάδα αναζητά (από το βιβλίο «Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου») την παράγραφο που έπεται του αποσπάσματος του σχολικού τους εγχειριδίου και παρουσιάζει τα δομικά στοιχεία και το περιεχόμενό της. Με αυτόν τον τρόπο η τέταρτη ομάδα μπορεί να ανατρέξει και στη βιβλιοθήκη του σχολείου ή να ανακαλέσει στη μνήμη της προϋπάρχουσες γνώσεις. Από το κείμενο 6 Σκέψεις με αφορμή την εξάπλωση των πολέμων και της βίας δίνεται η άσκηση σελ 53. 3
5 η ώρα: Μέρος Δ - Λεξιλόγιο. Ομόηχες και παρώνυμες λέξεις Να διακρίνουν οι μαθητές τα ομόηχα και παρώνυμα της γλώσσας. Να κατανοήσουν την παραγωγικότητα του γλωσσικού τους συστήματος. Να ασκηθούν στην ορθογραφία των λέξεων. Ο διδάσκων παρουσιάζει μέσα από το ακούω και μιλώ της σελίδας 100 το μέρος διαπιστώνω ότι. Αυτό μπορεί να γίνει είτε διαβάζοντας το κείμενο 8 Η πορεία προς το μέτωπο, είτε διαβάζοντας άλλο κείμενο της δικής του επιλογής. Οι μαθητές απαντούν στα ερωτήματα του ακούω και μιλώ είτε σε ολομέλεια είτε σε τρείς διαφορετικές ομάδες. Οι μαθητές επιλύουν την άσκηση της σελ. 101 και ακολουθεί συζήτηση στην τάξη. Οι μαθητές της τάξης διαβάζουν το κείμενο 1 από το «Τετράδιο Εργασιών» και επιλύουν την άσκηση στην τάξη. Δίνονται ασκήσεις από το κείμενο 1, Στο Αμπρί («Τετράδιο Εργασιών»). 6 η -7 η ώρα: Διαθεματική εργασία - Αίθουσα γλωσσών. Να προσεγγίσουν την έννοια πόλεμος και ειρήνη μέσα από διαφορετικές οπτικές γωνίες και μέσα από διαφορετικά επιστημονικά πεδία. Να συνειδητοποιήσουν ότι κάθε μορφή προσέγγισης διαφοροποιείται και προσφέρει στο δέκτη διαφορετικά ερεθίσματα και κεντρίσματα. Να παραγάγουν γραπτό λόγο μιας παραγράφου. Η τάξη χωρίζεται σε τέσσερις ομάδες. Χρησιμοποιείται διαφορετικό μέσο και διαφορετικό επιστημονικό πεδίο, με κοινό όμως σκοπό τη σύνταξη γραπτού λόγου σε μια παράγραφο. Τα τέσσερα επιστημονικά πεδία, σε αυτή την πρόταση, είναι Ιστορία, Λογοτεχνία, Μουσική, Τέχνη. Η κάθε ομάδα έχει σκοπό να συντάξει μία παράγραφο 100 λέξεων. Ο πλαγιότιτλος που θα εκπηγάζει από το κείμενο που θα παραγάγουν είναι: «Ό,τι κτίζει η ειρήνη το γκρεμίζει ο πόλεμος». Οι εργασίες κάθε ομάδας αποσκοπούν στη δημιουργία ερεθισμάτων και κεντρισμάτων, έτσι ώστε να βοηθήσουν στη σύνταξη του αναμενόμενου γραπτού λόγου. Το μέσο που χρησιμοποιείται λειτουργεί ως αφόρμηση για το μαθητή, ο οποίος προβληματίζεται και παράγει το δικό του γραπτό λόγο. 4
Δραστηριότητες ομάδων: Η πρώτη ομάδα (ομάδα διαδικτύου - επιστημονικό πεδίο Τέχνης επισκέπτεται το διαδικτυακό τόπο (site) http://www.spanisharts.com/reinasofia/picasso.htm και παρατηρεί τον πίνακα του Πάμπλο Πικάσο Γκουέρνικα, ή ακόμη μπορεί να επισκεφθεί το http://artchive.com/artchive/l/lichtenstein/whaam.jpg.html και να παρατηρήσει τον πίνακα του Ρόυ Λιχτενστάιν Ουάαμ. Η δεύτερη ομάδα (ομάδα βιβλιοθήκης - επιστημονικό πεδίο Λογοτεχνίας) αναζητεί και διαβάζει μέσα από τη λογοτεχνία και ιδιαίτερα μέσα από το λογοτεχνικά βιβλία: H ζωή εν Τάφω του Στ. Μυριβήλη ή την Πολεμική ιστορία από το Ζητείται ελπίς του Α. Σαμαράκη). Εναλλακτικά αυτή η ομάδα μπορεί να χρησιμοποιήσει τα κόμικς της σειράς Μετά την καταστροφή του Αρκά.ή την Ειρήνη του Αριστοφάνη σε κόμικς. Άλλη μια πρόταση είναι να διαβάσει αποσπάσματα από την τραγωδία του Αισχύλου Πέρσαι. Η τρίτη ομάδα (ομάδα ακρόασης - επιστημονικό πεδίο Μουσικής) ακούει είτε κάποια εμβατήρια ή ακόμη και Βάγκνερ ή από το John Lennon to τραγούδι Imagine. Η τέταρτη ομάδα (ομάδα βίντεο- επιστημονικό πεδίο Ιστορίας) βλέπει σε βίντεο/dvd αποσπάσματα από σκηνές του Β Παγκόσμιου Πολέμου. Δίνεται ο χρόνος για τη σύνταξη της παραγράφου. Όλες οι ομάδες παρουσιάζουν την άσκηση στην ολομέλεια της τάξης. Οι ομάδες αξιολογούν και προβαίνουν σε παρατηρήσεις, εισηγήσεις κ.λ.π. 5