ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ ΠΘ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΠΕΤΟΣΦΑΙΡΙΣΗ ΚΜ: : 305 ΠΑΤΣΙΑΟΥΡΑΣ ΑΣΤΕΡΙΟΣ
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΜΑΘΗΣΗΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΣΤΟ ΒΟΛΕΪ Η μάθηση μιας κίνησης είναι το σύνολο των εσωτερικών διαδικασιών που οδηγεί σε σχετικά μόνιμες αλλαγές στην δυνατότητα εκτέλεσης της κίνησης (Rose, 1997) Δυστυχώς στην πράξη η διαδικασία μάθησης δεν είναι ορατή άμεσα και γίνεται κατανοητή μόνο όταν παρατηρούνται οι αλλαγές στην εκτέλεση μιας συγκεκριμένης δεξιότητας σε συγκεκριμένες χρονικές στιγμές (προετοιμασία, προαγωνιστική περίοδος, αγωνιστική περίοδος κλπ.)
ΤΑ ΣΤΑΔΙΑ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Αντιλαμβανόμαστε την μάθηση σαν μια συνεχή διαδικασία που είναι το αποτέλεσμα εξάσκησης και εμπειρίας Η διαδικασία της μάθησης αποτελείται από 3 στάδια (Fitts, 1964): α) αρχικό, το γνωστικό στάδιο, β) συνδετικό, το ενδιάμεσο ή κινητικό στάδιο και γ) τελικό, το αυτόνομο στάδιο
ΤΟ ΑΡΧΙΚΟ, ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ Κατά τη διάρκεια του γνωστικού σταδίου ένας παίκτης προσπαθεί να καταλάβει και να αντιληφθεί νοητικά την εκτέλεση μιας κίνησης Σε αυτό το στάδιο είναι ιδιαίτερα σημαντική η παρουσίαση ενός προτύπου σωστής κίνησης Τοπρότυποαυτόείτεείναιοπροπονητήςο ίδιος, είτε ένας παίκτης που μπορεί να εκτελέσει τέλεια την κίνηση
ΤΟ ΣΥΝΔΕΤΙΚΟ, ΕΝΔΙΑΜΕΣΟ ΣΤΑΔΙΟ Κατά την διάρκεια αυτού του σταδίου ο παίκτης έχει αντιληφθεί γνωστικά την ολοκληρωμένη εκτέλεση της κίνησης και προσπαθεί να την εκτελέσει ο ίδιος σύμφωνα με τις οδηγίες του πρότυπου Ο παίκτης αρχίζει επίσης να τροποποιεί και να προσαρμόζει το κινητικό πρότυπο στα μέτρα του και στις ιδιαιτερότητες του (προσωπικό στυλ τεχνικής)
ΤΟ ΤΕΛΙΚΟ, ΑΥΤΟΝΟΜΟ ΣΤΑΔΙΟ Κατά τη διάρκεια του τελικού, αυτόνομου σταδίου η εκτέλεση της κίνησης έχει πλέον εμπεδωθεί και αυτοματοποιηθεί Μετά από αυτό το στάδιο η προσοχή του παίκτη μπορεί να στραφεί και να κατευθυνθεί σε άλλες κινήσεις καινούργιες ή πιο περίπλοκες σε σχέση με την αρχική
ΤΟ ΚΙΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Το κινητικό πρόγραμμα κατά την εκμάθηση μιας νέα δεξιότητας στο βόλεϊ περιλαμβάνει τις οδηγίες που αφορούν την νευρομυϊκή συναρμογή Το βασικό στοιχείο του αρχικού σταδίου είναι η ανάλυση της τεχνικής τόσο θεωρητικά, όσο και με την χρησιμοποίηση ενός προτύπου (αθλητή ή προπονητή) και του τρόπου εκτέλεσης της νέας δεξιότητας
ΤΟ ΚΙΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Το βασικό στοιχείο του ενδιάμεσου σταδίου είναι η συγκρότηση του προπονητικού προγράμματος και η ανατροφοδότηση των βασικών σημείων που θα διευκολύνει την εκμάθηση της δεξιότητας Οι παίκτες αναπτύσσοντας την σωστή τεχνική μιας δεξιότητας διαπιστώνουν: α) τη βελτίωση της ακρίβειας, της ταχύτητας εκτέλεσης και της αποτελεσματικότητας στην εκτέλεση της δεξιότητας β) την αύξηση της εμπιστοσύνης, την πρόβλεψη της συνέχισης των ενεργειών τους και τον αυτοματισμό στην εκτέλεση της δεξιότητας γ) τη μείωση της συνομιλίας με τον εαυτό τους (αυτοδιάλογος)
ΤΟ ΚΙΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ δ) τη βελτίωση του κινητικού προγράμματος που ελέγχει την συγκεκριμένη δεξιότητα ε) την αύξηση των ικανοτήτων οι οποίες χρησιμοποιούνται για την επιτυχημένη εκτέλεση της δεξιότητας Οι παίκτες που εκτελούν σωστά τις ασκήσεις στο ενδιάμεσο στάδιο δεν είναι σίγουρο ότι θα συνεχίσουν να το κάνουν και στο τελικό στάδιο μάθησης Παράγοντες που επηρεάζουν την σωστή εκτέλεση της δεξιότητας στο τελικό στάδιο είναι η έλλειψη ικανοτήτων από την πλευρά του παίκτη, η ανατροφοδότηση και ο σχεδιασμός ασκήσεων για την συνεχή παρακίνηση των παικτών για βελτίωση και την ενασχόλησή τους με την συγκεκριμένη δεξιότητα από την πλευρά του προπονητή
ΤΟ ΚΙΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Τα βασικά στοιχεία του τελικού σταδίου μάθησης είναι: α) τα κινητικά προγράμματα που αφορούν την συγκεκριμένα δεξιότηταείναικαλάδιανοητικάαναπτυγμένακαικατανοητά στη μνήμη του παίκτη β) η εμπιστοσύνη που έχουν στον εαυτό τους οι παίκτες όταν εκτελούν την συγκεκριμένη δεξιότητα είναι μεγάλη, έχει αυτοματοποιηθεί και την εκτελούν με ακρίβεια και σταθερότητα γ) η αντίληψη για τη σωστή εκτέλεση της συγκεκριμένης δεξιότητας είναι αναπτυγμένη και χρησιμοποιείται πλέον για την αξιολόγηση της απόδοσης του παίκτη
Η ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΑΣ Ο τρόπος που ένας προπονητής παρουσιάζει μια καινούργια δεξιότητα επηρεάζει πολύ τη μάθηση των παικτών του. Στην παρουσίασή του θα πρέπει για αυτό τον λόγο: α) να βρίσκεται σε ένα σημείο που να τον βλέπουν και να τον ακούνε καθαρά όλοι ο παίκτες του β) η θεωρητική του εισαγωγή να πληροφορεί τους παίκτες του τι πρόκειται να διδαχθούν και για ποιο λόγο γ) στην ανάλυση της δεξιότητας να χρησιμοποιεί απλές εκφράσεις και να γίνεται σύνδεση με προηγούμενες προπονήσεις δεξιότητες δ) η επίδειξη της δεξιότητας από τον προπονητή ή κάποιον παίκτη δίνει οπτικές πληροφορίες για την μορφή της ολοκληρωμένης κίνησης ε) να λαμβάνει υπόψη του την ηλικία, την προπονητική ηλικία και το νοητικό επίπεδο των παικτών του στ) να παρουσιάζει τους στόχους και τα σημαντικότερα σημεία, τα σημεία κλειδιά στην εκτέλεση της συγκεκριμένης δεξιότητας
Η ΕΠΙΔΕΙΞΗ ΤΗΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΑΣ Η επίδειξη είναι ο καλύτερος τρόπος για να καταλάβουν οι παίκτες την ολοκληρωμένη μορφή μιας δεξιότητας. Για να είναι η επίδειξη αποτελεσματική θα πρέπει: α) οι παίκτες να βλέπουν και να προσέχουν την επίδειξη, β) ο προπονητής να δείχνει την ολοκληρωμένη εκτέλεση της δεξιότητας που θα διδάξει, γ) να γίνεται στην αρχή, κατά τη διάρκεια και στο τέλος της προπονητικής διαδικασίας, δ) η εκτέλεση της δεξιότητας να γίνεται σε αργή κίνηση ώστε να μπορέσουν οι παίκτες να αντιληφθούν τα βασικά της σημεία, ε) να γίνεται από την κατάλληλη οπτική γωνία για όλους τους παίκτες, στ) ο προπονητής να χρησιμοποιεί τον εαυτό του ως πρότυπο ή κάποιον παίκτη που μπορεί να εκτελέσει σωστά την δεξιότητα, ζ) αν υπάρχει η δυνατότητα της επίδειξης βίντεο ή φωτογραφιών, η) στο τέλος της επίδειξης να ελέγξει αν όλα έγιναν κατανοητά από τους παίκτες του, θ) ο προπονητής να αξιολογήσει στο τέλος την αποτελεσματικότητά της
ΗΕΞΑΣΚΗΣΗ Ο τρόπος εξάσκησης πρέπει να περιλαμβάνει μεγάλη ποσότητα μεταβλητότητας ώστε να είναι αποτελεσματικός Η μεταβλητότητα δεν πρέπει να εφαρμόζεται πριν ο παίκτης κατανοήσει πλήρως την τεχνική εκτέλεση της δεξιότητας Αποτελεσματικός τρόπος εξάσκησης είναι και η ομαδοποιημένη ή τυχαία εξάσκηση Η χρησιμοποίηση παραλλαγών στην εκτέλεση των ασκήσεων βελτιώνει το επίπεδο εκτέλεσης της δεξιότητας
Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΠΟΝΗΣΗΣ Οι τεχνικές εξάσκησης που χρησιμοποιούνται στην προπόνηση είναι: α) η τεχνική καθοδήγηση για την ανάπτυξη μηχανισμών εντοπισμού διόρθωσης λαθών β) η ολική εξάσκηση της τεχνικής δεξιότητας γ) η μερική εξάσκηση των βασικών σημείων της δεξιότητας Για να είναι αποτελεσματική η διαδικασία της εξάσκησης θα πρέπει ο προπονητής: α) να δίνει κίνητρα με την ανατροφοδότηση στους παίκτες του, β) να εξασκεί την δεξιότητα και σε συνθήκες αγώνα, γ) να μην εξασκεί την δεξιότητα όταν είναι κουρασμένοι οι παίκτες του, δ) να δίνεται έμφαση στην ταχύτητα και την ακρίβεια εκτέλεσης της δεξιότητας και ε) να αξιολογεί και να αναλύει την απόδοση των παικτών του στην συγκεκριμένη δεξιότητα και αν χρειάζεται να τροποποιεί το πρόγραμμά του για να επιλύσει τυχόν υπάρχοντα προβλήματα
Η ΑΝΑΤΡΟΦΟΔΟΤΗΣΗ Η ανατροφοδότηση χωρίζεται σε: α) εσωτερική ή έμφυτη ανατροφοδότηση που προέρχεται από τον ίδιο τον παίκτη και β) εξωτερική ή επαυξημένη ανατροφοδότησηπουδίνεταιστονπαίκτηείτε μετηνμορφήοδηγιώναπότονπροπονητή, συμπαίκτες, είτε με τεχνικά μέσα πχ. το σκορ του αγώνα Η αποτελεσματική χρήση της ανατροφοδότησης είναι το μέσο για πληροφόρηση, γιαενίσχυσηήτιμωρίακαιγια αύξηση των κινήτρων συμμετοχής και απόδοσης Έτσι η ανατροφοδότηση χρησιμοποιείται: α) για αύξηση κινήτρων, β) για την δυνατότητα επιλογής τεχνικής εκτέλεσης δεξιοτήτων γ) για την πληροφόρηση των λαθών δ) για την διόρθωση των λαθών
ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ Η διόρθωση των λαθών από τον προπονητή προς τους παίκτες του γίνεται μετά από την εκτέλεση της δεξιότητας του αθλητή και τη σύγκριση με την σωστή εκτέλεση της δεξιότητας Στη διόρθωση των λαθών υπάρχουν 2 προσεγγίσεις : α) η αρνητικήπροσέγγιση, όπου ο προπονητής εντοπίζει τα λάθη στην εκτέλεση της δεξιότητας από τον παίκτη, αλλά όχι τα αίτια που τα προκαλούν β) η θετική προσέγγιση, όπου ο προπονητής χρησιμοποιώντας την επιβράβευση, τις απλές και κατανοητές πληροφορίες και τα κίνητρα προσπαθεί να τροποποιήσει το κινητικό του πρόγραμμα και με αυτόν τον τρόπο να διορθώσει τα λάθη του παίκτη του στην εκτέλεση της δεξιότητας Στην προπονητική και διδακτική πρακτική προτείνεται η χρησιμοποίηση της θετικής προσέγγισης
Η ΝΟΕΡΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ Η νοερή απεικόνιση είναι μια αποτελεσματική μέθοδος για τη βελτίωση της μάθησης και της εκτέλεσης δεξιοτήτων από τους παίκτες Οι παίκτες χρησιμοποιούν τη νοερή απεικόνιση διότι μπορούν: α) να προσέξουν τις λεπτομέρειες της κίνησης, β) να οραματιστούν την εκτέλεση και το αποτέλεσμα της κίνησης, γ) να έχουν αίσθηση της δεξιότητας, δ) να εκτελέσουν νοητά την δεξιότητα πριν την σωματική της εκτέλεση, ε) νατηνκάνουνμέσαστοναγωνιστικόχώρο, στ) να συμπληρώσουν την σωματική εκτέλεση της δεξιότητας
ΗΜΝΗΜΗ Μνήμη ονομάζεται η ικανότητα του παίκτη όταν μαθαίνει μια δεξιότητα να μπορεί να την εκτελεί ξανά σε ένα μελλοντικό χρόνο χωρίς να απαιτείται η επανάληψη της εκμάθησής της Για την ενίσχυση της μνήμης των παικτών απαιτείται: α) η χρήση σύντομων και ξεκάθαρων αναλύσεων και επιδείξεων της δεξιότητας β) ο τονισμός των σημείων κλειδιών για την εκτέλεση της δεξιότητας γ) η χρήση της μερικής και ολικής μεθόδου εξάσκησης δ) η χρήση βίντεο, φωτογραφιών και εντύπου υλικού ε) να μην υπάρχει μεγάλο χρονικό διάστημα μεταξύ των ασκήσεων που απαιτούνται για την εκτέλεση μιας συγκεκριμένης δεξιότητας στ) να εξασκείται η δεξιότητα κάτω από κόπωση και συνθήκες αγώνα ζ) να συσχετίσει τη δεξιότητα με άλλες δεξιότητες ήδη γνωστές και αυτοματοποιημένες
Η ΠΡΟΣΟΧΗ Η ικανότητα του παίκτη να αντιλαμβάνεται τα ερεθίσματα που σχετίζονται με μια δεξιότητα όταν την εκτελεί επηρεάζεται από το επίπεδο διέγερσής του ονομάζεται προσοχή Ο προπονητής μπορεί να βελτιώσει το επίπεδο προσοχής των παικτών του : α) χρησιμοποιώντας την ειδίκευση, την ικανότητα και τις ατομικές διαφορές των παικτών ανάλογα με το διαφορετικό επίπεδο διέγερσής τους, β) ελέγχοντας την ικανότητα όρασης των παικτών του, γ) ελέγχοντας αν όλοι οι παίκτες κατανοούν τα λεγόμενα του και δ) βοηθώντας τους παίκτες του να εστιάσουν την αντίληψή τους στις σημαντικές πληροφορίες και επιλέγοντας τα πιο σημαντικά ερεθίσματα
ΗΑΝΤΙΛΗΨΗ Οι γρήγορες απαντήσεις σε ερεθίσματα δεν εξαρτώνται μόνο από τα αντανακλαστικά, αλλά και από τις γρήγορες αντιδράσεις και κινήσεις που γίνονται συνειδητά από τους παίκτες Μερικοί από τους παράγοντες που επηρεάζουν το χρόνο αντίδρασης άρα και την αντίληψη είναι: α) ο τύπος του ερεθίσματος όπως επί παραδείγματι κιναισθητικός, ακουστικός, επαφής, οπτικός και πόνου β) η κατανόηση ότι ο χρόνος αντίδρασης μειώνεται όταν αυξάνεται η ένταση του ερεθίσματος γ) η κατανόηση ότι όταν υπάρχουν δυο ερεθίσματα απαιτείται μεγαλύτερος χρόνος αντίδρασης στο δεύτερο ερέθισμα δ) η κατανόηση ότι ο χρόνος αντίδρασης αυξάνεται όταν υπάρχει ποικιλία επιλογής απαντήσεων σε ερέθισμα ε) Η κατανόηση ότι ο χρόνος αντίδρασης αυξάνεται όταν δεν υπάρχει κίνητρο για εκτέλεση μιας δεξιότητας στ) η κατανόηση ότι ο χρόνος αντίδρασης μειώνεται όσο αυξάνει η ηλικία του παίκτη (μέγιστη ηλικία19-25 ετών, ενώ αυξάνεται σταδιακά σε μεγαλύτερες ηλικίες) ζ) οι παίκτες μπορούν να αντιδράσουν ταχύτερα αν μπορούν να προβλέψουν το αποτέλεσμα της ενέργειας
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΜΑΘΗΣΗΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΣΤΟ ΒΟΛΕΪ Η διαδικασία της μάθησης αποτελείται από : α) 3 στάδια β) 4 στάδια γ) 5 στάδια δ) 6 στάδια Η επίδειξη είναι ο καλύτερος τρόπος για να καταλάβουν οι παίκτες: α) την απόδοση τους σε μια δεξιότητας β) την ολοκληρωμένη μορφή μιας δεξιότητας γ) τις αδυναμίες τους στην εκτέλεση μιας δεξιότητας δ) όλα τα παραπάνω Στην προπονητική και διδακτική πρακτική στο βόλεϊ προτείνεται η χρησιμοποίηση: α) της φιλικής προσέγγισης β) της αρνητικής προσέγγισης γ) της θετικής προσέγγισης δ) τίποτα από τα παραπάνω
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ Η διαδικασία της μάθησης αποτελείται από : α) 3 στάδια Η επίδειξη είναι ο καλύτερος τρόπος για να καταλάβουν οι παίκτες: β) την ολοκληρωμένη μορφή μιας δεξιότητας Στην προπονητική και διδακτική πρακτική στο βόλεϊ προτείνεται η χρησιμοποίηση: γ) της θετικής προσέγγισης
ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ 1. Σχολιάστε τα στάδια που αποτελούν την διαδικασία της μάθησης μιας συγκεκριμένης δεξιότητας στο βόλεϊ. 2. Συζητήστε τη σημασία και τη βαρύτητα της συμμετοχής των γνωστικών διεργασιών κατά την εκμάθηση μιας νέας δεξιότητας στο βόλεϊ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ζέτου, Ε., Χαριτωνίδης, Κ. (2001).Η διδασκαλία της Πετοσφαίρισης. Τόμος Ι University Studio press. Ζέτου, Ε., Χαριτωνίδης, Κ. (2002).Η διδασκαλία της Πετοσφαίρισης. Τόμος IΙ University Studio press. Papageorgiou, A., Spitzley, W. (1994). Handbuch fuer Volleyball. Πατσιαούρας Α. (2006). Πετοσφαίριση. Θεωρία, τεχνική, μεθοδολογία, ειδική διδακτική & κανονισμοί. ΑΣΕΠ, κλάδος Φυσικής Αγωγής. Εκδόσεις ΣΑΛΤΟ, Θεσσαλονίκη.