UNIVERSIEI I PRISHINËS KAPACIEI ELEKRIK Kapaciteti i trupit të vetmuar Kapaciteti i sferës së vetmuar + + + + Q k s 2 E = 4 πε a v 0 fusha në sipërfaqe të sferës E + Qk + + + + j = Q + s + 0 + k 4 πε a + + + Potenciali ndaj pikës referente në + a + + + + Ngarkesa në sferë + + + Kapaciteti i sferës + Q s = C Sfera e elektrizuar në vakum j s = 4 πε a s 0 Potenciali i sferës 1
UNIVERSIEI I PRISHINËS j = s Q 4 πε a 0 Raporti në mes ngarkesës elektrike dhe potencialit është: Q s j s = C = 4 πε a s 0 Raporti ndërmjet ngarkesës dhe potencialit të sferës është vlerë konstante - kjo vlerë quhet kapacitet. Kapaciteti i sferës nuk varet prej ngarkesës, por vetëm nga dimensionet e sferës. 2
UNIVERSIEI I PRISHINËS Kapaciteti i trupit të vetmuar përcues Çdo trup përçues i ngarkuar do jetë në një potencial të caktuar Për çdo trup çfarëdo forme, kapaciteti i tij ka vlerën: Kapaciteti i trupit Q C = j Ngarkesa e trupit Potenciali i trupit të ngarkuar Kapaciteti është aftësia e trupit që në vete të pranojë ngarkesë. Kjo është vlerë konstante e cila nuk varet prej vlerës së ngarkesës- ekziston edhe atëherë kur nuk ka ngarkesë. 3
UNIVERSIEI I PRISHINËS Njësia matëse për kapacitet nga definicioni i kapacitetit: [ Q ] C As [ C = ] = = = (farad) [ j ] V V aradi është njehësi jopraktike për të shpreh kapacitetin e trupit. Kapaciteti i okës (në formë sfere) është përafërsisht 0.7 m. Për ketë arsye në praktikë përdoren njësitë më të vogla: m dhe p. 4
UNIVERSIEI I PRISHINËS Kapaciteti ndërmjet dy trupave të izoluar Kapaciteti ndërmjet dy trupave te elektri C = forca e fushës elektrike + + Q 12 U j 1 + + - + + - ngarkesa në njërin trup+ + 12 + - - - Q - - ensioni ndërmjet - dy trupave të ngarkuar - Potenciali i trupit të parë - U = j - j 12 Potenciali i trupit të dytë j 2 Q Dy trupa të izoluar të ngarkuar me parashenja të kundërta 5
UNIVERSIEI I PRISHINËS njësoj si edhe te trupi i vetmuar kapaciteti nuk varet prej tensionit ose ngarkesës- por vetëm prej formës gjeometrike dhe vetive të materialit dielektrik që ndanë trupat në fjalë. Kapaciteti ekziston ndërmjet çdo trupi përques që ndodhën në (të ndarë ndërmjet me) dielektrik. Por në disa raste është e dëshirueshme që kapaciteti të jetë sa më i vogël. hënë thjeshtë në teknikë duhen kapacitete me vlerë të caktuar (varësisht se ku përdoren). 6
UNIVERSIEI I PRISHINËS Kondensatori i rrafshët 2 d << S d dielektriku + Q v - - Q + D Dendësia e fluksit elektrik Q + pllaka D = = s pllaka - përquese ε0 r + ε - përquese S - + Intensiteti i fushës elektrike S S - + D - E = + ε ε 0 r + - usha është homogjene! + - U 7
UNIVERSIEI I PRISHINËS Intensiteti i fushës elektrike dhe tensioni: D Q Qd E = = U = Ed = ε ε ε ε S ε ε S 0 r 0 r Kapaciteti i kondensatorit të rrafshët: Qd Q ε ε S C = = ε εr S U 0 r E = U 0 r d 0 d Kur është dhënë tensioni në skajet e kondensatorit Kapaciteti nuk varet prej ngarkesës e as prej tensionit ndërmjet elektrodave. 8
UNIVERSIEI I PRISHINËS Kondenzatori është element që ndërtohët me qëllim që të montohët (të jetë pjesë) në qarqet elektrike. ë dhënat bazike të cilat definojnë kondenzatorin janë : kapaciteti dhe fortësia dielektrike (dhe ky shënim është dhënë në ID e kondensatorit). Simboli për kondensator është: dy vija paralele ndërmjet veti, me shënimin C përbri : C 9
UNIVERSIEI I PRISHINËS Elektrodat e kondensatorit janë folie të holla metalike te cilat së bashku me foliet dielektrike ne mes tyre mbështjellen në formë cilindri. Në praktikë : njëra elektrodë është elektrolit, izolimi në mes elektrodave është shtresa e oksidit e cila nga prania e elektrolitit formohët në folinë e aluminit. Kondenzatorët elektrolitik I ruajnë vetit e tyre themelore vetëm kur kyçen në burim dhe atë në polaritetin përkatës të burimit. 10
UNIVERSIEI I PRISHINËS Lidhja e kondensatorëve Lidhja paralele e kondensatorve + + Q + Q + Q + Q U - C C C C i n i n - - - - e lidhja paralele vlenë: U = U = = U = = U = = U i n + + Q Q = Q + Q + + Q + + Q i n U C - - Kondensatori ekuivalent (i barasvlershëm) 11
UNIVERSIEI I PRISHINËS Lidhja paralele të gjithë kondenzatorët janë të lidhur në tensionin e njejtë U. Ngarkesa e tërë shuma e të gjitha ngarkesave (nëse kondenzatorët nuk kanë qenë të ngarkuar paraprakisht): n n i i i = 1 i = 1 Q = Q = U C Kapaciteti ekuivalent-herësi mes të ngarkesës dhe tensionit: Q n U i i = 1 C = = C 12
UNIVERSIEI I PRISHINËS Lidhja në rend (seri) e kondenzatorëve + Q - + Q - + Q - + Q - C C C C i n + - U U = U + U + + U + + U i n Q = Q = = Q = = Q = = Q i n Lidhja seri e kondenzatorëve 13
UNIVERSIEI I PRISHINËS Lidhja në seri- në të gjithë kondenzatorët ngarkesa është e njejtë Q, (nëse kondenzatorët nuk kanë qenë paraprakisht të ngarkuar). ensioni I tërë shuma e të gjitha tensioneve në skajet : U = n n 1 U = Q i C i = 1 i = 1 i Kapaciteti ekuivalent herësi mes ngarkesës dhe tensionit: Q 1 1 n 1 C = = ose = n U 1 C C i = 1 C i = 1 i i 14
UNIVERSIEI I PRISHINËS Lidhja e përzier (e kombinuar) e kondensatorëve: 1 1 1 = + C C C C + C 2 3 C C ( C + C ) 1 C = 3 C + C + C C 3 3 C 1 C + C 2 3 C Lidhja e përzier e kondensatorëve
Përllogaritja e kapacitetit Kondenzatori i rrafshët dyshtresorë d d Q D = D = D = S + Q e e - Q D E = 1, E = L S UNIVERSIEI I PRISHINËS e 1 syprina ekvipotencijale D 2 e 2 0 x x x 16
UNIVERSIEI I PRISHINËS Kondenzatorin dyshtresorë mundemi ta transformojmë në lidhjen serike të dy kondenzatorëve të rrafshët njështresor. e e e e olia përçuese 1 1 1 S e e = + C = C C C e d + e d 2 1 e e 17
UNIVERSIEI I PRISHINËS D d d 0 x x E + Q e e - Q x e < e S 0 x x j x x 0 x 2 1 j = 0 x 2 x 0 x x x Pika referente x2 Vektori I zhvendosjës dielektrike D, fushës D E, potencialit φ të kondenzatorit të rrafshët dyshtresorë 18
UNIVERSIEI I PRISHINËS Kondenzatori cilindrik λ R 1 R R 2 D = 2 π r λ E = 2 π ε ε r 0 r r 2 λ R U = E d r = ln 2 + l 2 π ε ε R ε = ε ε - l R 0 r 1 1 Ngarkesa e tërë Gjatësia e kondenzatorit 0 r λ l 2 πε ε l 0 r C = = U R ln 2 Dendësia linjore e ngarkesës ig.:prerja terthore e kondensatorit cilindrik R 1 19