ΑΝΑΔΙΑΝΕΜΗΣΙΚΕ ΠΟΛΙΣΙΚΕ ΣΗΝ ΕΤΡΩΠΗ

ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ χολή Οικονομικών και Πολιτικών επιστημών Σμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης ΑΝΑΔΙΑΝΕΜΗΣΙΚΕ ΠΟΛΙΣΙΚΕ ΣΗΝ ΕΤΡΩΠΗ Νίκος Κουτσιαράς σε συνεργασία με την Υαίη κουλά

Βιβλιογραφία Atkinson, A.B. (2015) Inequality: What can be done?, Harvard University Press, Cambridge/Mass. and London Piketty, Th. (2004) Η οικονομία των ανισοτήτων, Πόλις, Αθήνα Piketty, Th. (2014) Το Κεφάλαιο στον 21ο Αιώνα, Πόλις, Αθήνα Sen, A. (2011) Η ιδέα της δικαιοσύνης, Πόλις, Αθήνα

Η ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΤΗΣ ΦΤΩΧΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΝΙΣΟΤΗΤΩΝ

Η στατιστική της φτώχειας και των ανισοτήτων ΕΙΟΔΗΜΑ 1. ΣΤΠΟΙ ΕΙΟΔΗΜΑΣΟ 2. ΑΓΟΡΑΙΟ-ΔΙΑΘΕΙΜΟ-ΙΟΔΤΝΑΜΟ ΕΙΟΔΗΜΑ 3. ΕΠΙΛΟΓΗ ΜΕΣΑΒΛΗΣΗ ΔΕΙΚΣΕ ΥΣΩΦΕΙΑ 1. ΠΟΟΣΟ ΥΣΨΦΕΙΑ 2. ΟΡΙΟ ΣΗ ΥΣΨΦΕΙΑ 3. ΦΑΜΑ ΥΣΨΦΕΙΑ 4. ΕΠΙΜΟΝΗ ΣΗ ΥΣΨΦΕΙΑ 5. Ο ΦΕΣΙΚΟ ΚΙΝΔΤΝΟ ΣΗ ΥΣΨΦΕΙΑ ΔΕΙΚΣΕ ΑΝΙΗ ΚΑΣΑΝΟΜΗ ΣΟΤ ΕΙΟΔΗΜΑΣΟ 1. ΔΙΑΜΕΟ ΕΙΟΔΗΜΑ 2. ΚΑΣΑΝΟΜΗ ΤΦΝΟΣΗΣΨΝ 3. ΚΑΜΠΤΛΗ LORENZ 4. ΤΝΣΕΛΕΣΗ GINI 5. ΔΕΙΚΣΗ S80/S20 6. ΔΕΙΚΣΗ P90/P10

Εισόδημα Τύποι εισοδήματος 1 ΜΙΘΟΙ: Μισθός εννοείτε κάθε παροχή που δίνεται στους εργαζόμενους ως αντάλλαγμα της εργασίας τους. 4 ΜΕΣΑΒΙΒΑΕΙ: o Οικογενειακά επιδόματα o Επιδόματα ανεργίας 2 3 ΕΙΟΔΗΜΑΣΑ ΑΠΟ ΠΕΡΙΟΤΙΑ: Σα εισοδήματα κεφαλαίου που κατέχουν τα νοικοκυριά: μερίσματα μετοχών, τόκοι, ενοίκια (τεκμαρτό εισόδημα). ΕΙΟΔΗΜΑΣΑ ΑΠΌ ΕΠΙΦΕΙΡΗΜΑΣΙΚΗ ΚΑΙ ΑΛΛΗ ΜΗ ΜΙΘΩΣΗ ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΑ: o αγροτικά κέρδη o βιομηχανικά κέρδη o εμπορικά κέρδη o μη εμπορικά κέρδη 5 ΤΝΣΑΞΕΙ 6 ΥΟΡΟΙ ημειώνεται πως από τα εισοδήματα αυτά (ανεξαρτήτως τύπου) αφαιρούνται οι φόροι (άμεσοι - έμμεσοι).

Εισόδημα Αγοραίο- Διαθέσιμο-Ισοδύναμο εισόδημα Αγοραίο εισόδημα 1 Είναι το εισόδημα που λαμβάνουν τα άτομα, πριν την αλγεβρική προσθήκη των φόρων και των κ ο ι ν ω ν ι κ ώ ν μ ε τ α β ι β ά σ ε ω ν. Διαθέσιμο εισόδημα 2 Είναι το εισόδημα που λαμβάνουν τα άτομα, μ ε τ ά την αλγεβρική προσθήκη των φ ό ρ ω ν και των κ ο ι ν ω ν ι κ ώ ν μ ε τ α β ι β ά σ ε ω ν. Ισοδύναμο διαθέσιμο εισόδημα 3 Ορίζεται το σ υ ν ο λ ι κ ό δ ι α θ έ σ ι μ ο εισόδημα του νοικοκυριού μετά την διαίρεση του με τ ο ι σ ο δ ύ ν α μ ο μ έ γ ε θ ο ς τ ο υ ν ο ι κ ο κ υ ρ ι ο ύ. Σο ισοδύναμο μέγεθος του νοικοκυριού υπολογίζεται με βάση την τ ρ ο π ο π ο ι η μ έ ν η κ λ ί μ α κ α τ ο υ Ο Ο Σ Α, η οποία ορίζει συντελεστή στάθμισης: 1= πρώτος ενήλικας. 0,5= ο δεύτερος ενήλικας και μέλη 14 ετών και άνω. 0,3= για παιδία 13 ετών και κάτω. *Πανεπιζηήμιο Κρήηης (2009) Μέθοδοι καηαγραθής ηης θηώτειας, ηης αποζηέρηζης και ηοσ αποκλειζμού.[pdf].

Εισόδημα Επιλογή μεταβλητής Life cycle hypothesis:σα άτομα, ανάλογα τις προσδοκίες που έχουν για το μελλοντικό τους εισόδημα, μπορεί να καταναλώσουν ένα μέρος από αυτό ή να το αποταμιεύσουν. Είναι πιθανό ορισμένοι να δανειστούν προς όφελος της παρούσας κατανάλωσής τους, γεγονός που μας επιτρέπει να καταλάβουμε με μεγαλύτερη ακρίβεια το βιοτικό επίπεδο των πολιτών τόσο σε βραχυπρόθεσμη όσο και σε μακροπρόθεσμη περίοδο. Η κ α τ α ν ά λ ω σ η αποτυπώνει καλύτερα την ε υ η μ ε ρ ί α. ΔΑΠΑΝΗ Για τις α ν α π τ υ σ σ ό μ ε ν ε ς χώρες είναι πιο α ξ ι ό π ι σ τ η μ ε τ α β λ η τ ή καθώς το ε ι σ ό δ η μ α είναι α σ τ α θ έ ς. Η κατανάλωση αντανακλά τη δυνατότητα ικανοποίησης τ ω ν β α σ ι κ ώ ν α ν α γ κ ώ ν.. ΕΙΟΔΗΜΑ Αποτυπώνει τους π ό ρ ο υ ς που διαθέτουν τα άτομα. Καταγράφει δ ι α φ ο ρ ε τ ι κ έ ς π η γ έ ς ε ι σ ο δ ή μ α τ ο ς και την ε π ί δ ρ α σ η που ασκούν αυτές στις ανισότητες(οικονομικές). Α ξ ι ό π ι σ τ α δεδομένα. *Πανεπιζηήμιο Κρήηης (2009) Μέθοδοι καηαγραθής ηης θηώτειας, ηης αποζηέρηζης και ηοσ αποκλειζμού.[pdf].

Δείκτες φτώχειας *Οριζμοί θηώτειας. Διαθέζιμο από http://eclass.uoa.gr/modules/document/?course=pspa107 [Πρόζβαζη 7 Ασγούζηοσ 2015].

*Οριζμοί θηώτειας. Διαθέζιμο από http://eclass.uoa.gr/modules/document/?course=pspa107 [Πρόζβαζη 7 Ασγούζηοσ 2015]. Υ Δείκτες φτώχειας Ψ Σ Φ ΟΡΙΟ ΥΣΩΦΕΙΑ Η γραμμή της φτώχειας (το κατώφλι της φτώχειας) ο ρ ί ζ ε τ α ι σ τ ο 6 0 % ή 5 0 % τ ο υ δ ι ά μ ε σ ο υ ι σ ο δ ύ ν α μ ο υ σ υ ν ο λ ι κ ο ύ δ ι α θ έ σ ι μ ο υ εισοδήματος του πληθυσμού. Ε Ι ΠΟΟΣΟ ΥΣΩΦΕΙΑ Είναι το π ο σ ο σ τ ό τ ο υ π λ η θ υ σ μ ο ύ που έχει ε ι σ ό δ η μ α κ α τ ώ τ ε ρ ο α π ό τ ο 5 0 % ή 6 0 % τ ο υ δ ι ά μ ε σ ο υ ε ι σ ο δ ή μ α τ ο ς median income. Μπορεί να υπολογιστεί πριν και μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις. Α

Δείκτες φτώχειας *Οριζμοί θηώτειας. Διαθέζιμο από http://eclass.uoa.gr/modules/document/?course=pspa107 [Πρόζβαζη 7 Ασγούζηοσ 2015]. Χάσμα φτώχειας Επιμονή φτώχειας Σχετικός κίνδυνος της φτώχειας Είναι η δ ι α φ ο ρ ά μεταξύ του ο ρ ί ο υ τ η ς φ τ ώ χ ε ι α ς (το 50% ή 60% του διάμεσου εισοδήματος) και τ ο υ μ έ σ ο υ ε ι σ ο δ ή μ α τ ο ς των φτωχών, εκφρασμένη ως προς το όριο της φτώχειας. Είναι το ποσοστό των ατόμων, των οποίων το ε ι σ ό δ η μ α ε ί ν α ι μ ι κ ρ ό τ ε ρ ο τ ο υ ο ρ ί ο υ τ η ς φ τ ώ χ ε ι α ς (το 50% ή 60%του διάμεσου εισοδήματος) για διάστημα μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο τ ω ν τ ρ ι ώ ν ε τ ώ ν. Είναι ο λ ό γ ο ς τ ο υ π ο σ ο σ τ ο ύ μιας σ υ γ κ ε κ ρ ι μ έ ν η ς ο μ ά δ α ς του πληθυσμού (π.χ. ηλικιακές ομάδες) ως προς το σ υ ν ο λ ι κ ό π ο σ ο σ τ ό τ η ς φ τ ώ χ ε ι α ς.

Δείκτες άνισης κατανομής του εισοδήματος Διάμεσο εισόδημα Εάν κατατάξουμε τα εισοδήματα των πολίτων κατά αύξουσα τάξη μεγέθους, το διάμεσο εισόδημα αντιστοιχεί στην διάμεσο της κατανομής μας. Δηλαδή, είναι η τ ι μ ή ε κ ε ί ν η π ο υ χ ω ρ ί ζ ε ι τ η ν κ α τ α ν ο μ ή σ ε δ υ ο ί σ α μ έ ρ η. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ΤΝΟΛΟ ΕΙΟΔΗΜΑΣΑ 444,1517 595,8758 717,7655 834,5435 951,1658 1087,6448 1218,1087 1252,7841 1494,7412 1839,8686 2913,1617 Η τ ι μ ή που ανήκει στη δ ι ά μ ε σ ο της κατανομής, βρίσκεται ανάμεσα στο π έ μ π τ ο κ α ι έ κ τ ο δεκατημόριο (5,5).

Δείκτες άνισης κατανομής του εισοδήματος Κατανομή συχνοτήτων *Υθανηόποσλος, Γ. & Νικολαΐδοσ, Κ. (2008) Η Σηαηιζηική ζηην κοινωνική έρεσνα. Α. Ε. 2469, Αθήνα: Gutenberg Απόλυτη συχνότητα fi: ΑΤΣΟΚΙΝΗΣΟ Xi fi Fi fi% ΚΟΚΚΙΝΟ 55 55 45,80% ΜΠΛΕ 65 120 54,20% Για κάθε τιμή της μεταβλητής ισούται με τον αριθμό των παρατηρήσεων που λαμβάνουν τη συγκεκριμένη τιμή. Ισούται με το άθροισμα της απόλυτης συχνότητας κάθε τιμής και των απόλυτων συχνοτήτων όλων των τιμών που προηγούνται στην κατανομή. Αθροιστική συχνότητα Fi: Σχετική συχνότητα fi%: Ισούται με το ποσοστό κάθε απόλυτης συχνότητας επί του συνόλου των συχνοτήτων. fi%=fi/σfi x 100 fi=120

Δείκτες άνισης κατανομής του εισοδήματος Μηνιαία έξοδα Αριθμός νοικοκυριών fi Αθροιστική συχνότητα Fi Κεντρική τιμή Xκ fi* Xi 300-500 20 20 400 20*400=8000 500-700 22 42 600 22*600=13.200 700-900 28 70 800 28*800=22.400 900-1100 30 100 1000 30*1000=30000 N=fi=100 (fi*xi)=73.600 *Τφαντόπουλος, Γ. & Νικολαΐδου, Κ. (2008) Η τατιστική στην κοινωνική έρευνα. Α. Ε. 2469, Αθήνα: Gutenberg

Δείκτες άνισης κατανομής του εισοδήματος Καμπύλη Lorenz Αθροιστικό % Δαπάνης Ο κάθετος άξονας δείχνει το ποσοστό του συνολικού εισοδήματος, ενώ ο οριζόντιος το ποσοστό του πληθυσμού. Η διαγώνιος αντιπροσωπεύει την τέλεια ισότητα, καθώς το 20% του πληθυσμού λαμβάνει το 20% του εισοδήματος. Όσο απομακρύνεται η καμπύλη Lorenz από τη διαγώνιο, τόσο πιο άνισα κατανέμεται το εισόδημα. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Καμπύλη Lorentz με βάση την δαπάνη 0% 20% 40% 60% 80% 100% Αθροιστικό % νοικοκυριών *Οριζμοί θηώτειας. Διαθέζιμο από http://eclass.uoa.gr/modules/document/?course=pspa107 [Πρόζβαζη 7 Ασγούζηοσ 2015].

Δείκτες άνισης κατανομής του εισοδήματος Συντελεστής Gini *Οριζμοί θηώτειας. Διαθέζιμο από http://eclass.uoa.gr/modules/document/?course=pspa107 [Πρόζβαζη 7 Ασγούζηοσ 2015]. Ό σ ο μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η η ε π ι φ ά ν ε ι α τ η ς α ν ι σ ο κ α τ α ν ο μ ή ς τ ό σ ο μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο ς κ α ι ο σ υ ν τ ε λ ε σ τ ή ς G i n i ΠΛΕΟΝΕΚΣΗΜΑ Διευκολύνει τις διαχρονικές και διεθνείς σ υ γ κ ρ ί σ ε ι ς μεταξύ χωρών. ΟΡΙΜΟ Ο σ υ ν τ ε λ ε σ τ ή ς G i n i ε κ τ ι μ ά τ ο λ ό γ ο π ο υ σ χ η μ α τ ί ζ ε τ α ι α π ό τ ο ε μ β α δ ό ν τ η ς π ε ρ ι ο χ ή ς μ ε τ α ξ ύ τ η ς δ ι α γ ώ ν ι ο υ κ α ι τ η ς κ α μ π ύ λ η ς L o r e n z, π ρ ο ς τ ο ε μ β α δ ό ν τ η ς π λ ή ρ ο υ ς α ν ι σ ο κ α τ α ν ο μ ή ς. Τιμές Gini: 0= πλήρης ισότητα 1= πλήρης ανισότητα ΜΕΙΟΝΕΚΣΗΜΑ Δ ε ν σ τ α θ μ ί ζ ε ι τ α υ ψ η λ ά κ α ι χ α μ η λ ά ε ι σ ο δ η μ α τ ι κ ά κ λ ι μ ά κ ι α. Έτσι κατανομές με διαφορετική ανισοκατανομή επειδή έχουν το ίδιο εμβαδόν δίνουν τον ίδιο συντελεστή Gini.

Δείκτες άνισης κατανομής του εισοδήματος Συντελεστής Gini *Τφαντόπουλος, Γ. & Νικολαΐδου, Κ. (2008) Η τατιστική στην κοινωνική έρευνα. Α. Ε. 2469, Αθήνα: Gutenberg E=Σο εύρος κάθε διαστήματος τάξης της κατανομής. Χ=Ο αριθμητικός μέσος της κατανομής. Fi= Αθροιστική συχνότητα. Ν= το σύνολο των παρατηρήσεων δηλαδή το fi της κατανομής. N-Fi= H διαφορά του πλήθους μείον την εκάστοτε αθροιστική συχνότητα. G=0,144

Δείκτες άνισης κατανομής του εισοδήματος S80/S20 Για να καταγράψουμε τις εισοδηματικές ανισότητες, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε διαφόρους δείκτες, οι οποίοι αναφέρονται στα εκατοστημόρια τα δεκατημόρια και τα πεμπτημόρια της κατανομής των εισοδημάτων. Ψστόσο οι ευρύτερα διαδεδομένοι αναφέρονται στα πεμπτημόρια και τα δεκατημόρια. Είναι ο λ ό γ ο ς του συνολικού εισοδήματος του ανώτερου 20% της κατανομής του εισοδήματος ( π λ ο υ σ ι ό τ ε ρ ο ) προς το κατώτερο 20% ( φ τ ω χ ό τ ε ρ ο ). ΕΙΟΔΗΜΑΣΑ 1 644898,12 2 980080,84 3 1323185,81 4 1756793,09 5 3086985,30 S80/S20= 3086985,30/644898,12= 4,78 δηλαδή το μερίδιο του πλουσιότερου 20% ε ί ν α ι μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο κ α τ ά 4, 7 8 φορές από το μερίδιο του φτωχότερου 20%. *Ορισμοί φτώχειας. Διαθέσιμο από http://eclass.uoa.gr/modules/document/?course=pspa107 [Πρόσβαση 7 Αυγούστου 2015].

Δείκτες άνισης κατανομής του εισοδήματος P90/P10 Είναι ο λόγος του χ α μ η λ ό τ ε ρ ο υ ε ι σ ο δ ή μ α τ ο ς τ ο υ π λ ο υ σ ι ό τ ε ρ ο υ δεκατημορίου, π ρ ο ς τ ο υ ψ η λ ό τ ε ρ ο ε ι σ ό δ η μ α τ ο υ φ τ ω χ ό τ ε ρ ο υ δ ε κ α τ η μ ο ρ ί ο υ. Εισόδημα ΜΕΟ ΦΑΜΗΛΟΣΕΡΟ ΤΧΗΛΟΣΕΡΟ ΔΙΑΜΕΟ ΤΝΟΛΙΚΟ 1 409,0831 100,00 515,23 429,1200 263040,45 2 584,7744 515,46 641,99 585,3000 381857,67 3 698,5823 642,33 755,22 699,3137 458270,02 P90/P10= 2005,55/515,23= 3,8 Δείχνει ότι: το χ α μ η λ ό τ ε ρ ο ε ι σ ό δ η μ α τ ο υ π λ ο υ σ ι ό τ ε ρ ο υ 10% είναι κατά 3,8 φορές μεγαλύτερο από τ ο υ ψ η λ ό τ ε ρ ο ε ι σ ό δ η μ α τ ο υ φ τ ω χ ό τ ε ρ ο υ 10% του πληθυσμού. 4 817,8853 755,55 880,03 817,4911 521810,82 5 939,6133 880,05 1002,26 938,8125 612627,86 6 1071,7314 1002,49 1142,22 1070,3050 710557,95 7 1231,6856 1142,70 1329,16 1229,3733 791973,86 8 1442,1812 1329,17 1579,99 1434,4467 964819,23 9 1764,0296 1580,32 2003,01 1749,9143 1174843,71 10 2845,4488 2005,55 9058,34 2566,6658 1912141,59 Total 1188,7022 100,00 9058,34 1009,8300 7791943,15