ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ-ΠΡΟΓΝΩΣΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΠΤΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ Μαρία Μούσια Παθολογοανατόμος Επιμ. Α Γ.Ν. Τρικάλων
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΤΗΝ ΕΠΙΚΡΑΤΕΣΤΕΡΗ ΑΙΤΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΕΙ ΤΟ 17% ΤΩΝ ΘΑΝΑΤΩΝ ΑΠΌ ΚΑΡΚΙΝΟ ΚΑΙ ΤΟ 12% ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΕΤΗΣΙΩΣ
Ten leading cancer types for the estimated new cancer cases and deaths categorized by gender. (From Siegel R, Ward E, Brawley O, et al. Cancer statistics, 2011: the impact of eliminating socioeconomic and racial disparities on premature cancer deaths....
ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ Η καρκινογένεση είναι μια πολυσταδιακή διαδικασία στη διάρκεια της οποίας συμβαίνουν πολλαπλές γενετικές και επιγενετικές μεταβολές. Κοινές γενετικές μεταβολές απαντώται συχνά σε ολους τους ιστολογικούς τύπους (p53, Rp, LOH-3p). Ειδικές γενετικές μεταβολές απαντώνται κυρίως στα αδενοκαρκινώματα(egfr, Kras, αντιμετάθεση EML-4 ALK). Η ανίχνευση των μεταβολών οδηγεί στην επιλογή ασθενών, στην εφαρμογή στοχευμένων θεραπειών καθώς και την αξιοποίηση τους ως προγνωστικοί και προβλεπτικοί δείκτες.
ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΠΡΟΓΝΩΣΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΠΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ
STATE OF THE ART: CONCISE REVIEW International Association for the Study of Lung Cancer/American Thoracic Society/European Respiratory Society International Multidisciplinary Classification of Lung Adenocarcinoma William D. Travis, MD, Elisabeth Brambilla, MD, Masayuki Noguchi, MD, Andrew G. Nicholson, MD, Kim R. Geisinger, MD, Yasushi Yatabe, MD, David G. Beer, PhD, Charles A. Powell, MD, Gregory J. Riely, MD, Paul E. Van Schil, MD, Kavita Garg, MD, John H. M. Austin, MD, Hisao Asamura, MD, Valerie W. Rusch, MD, Fred R. Hirsch, MD, Giorgio Scagliotti, MD, Tetsuya Mitsudomi, MD, Rudolf M. Huber, MD, Yuichi Ishikawa, MD, James Jett, MD, Montserrat Sanchez-Cespedes, PhD, Jean-Paul Sculier, MD, Takashi Takahashi, MD, Masahiro Tsuboi, MD, Johan Vansteenkiste, MD, Ignacio Wistuba, MD, Pan-Chyr Yang, MD, Denise Aberle, MD, Christian Brambilla, MD, Douglas Flieder, MD, Wilbur Franklin, MD, Adi Gazdar, MD, Michael Gould, MD, MS, Philip Hasleton, MD, Douglas Henderson, MD, Bruce Johnson, MD, David Johnson, MD, Keith Kerr, MD, Keiko Kuriyama, MD, Jin Soo Lee, MD, Vincent A. Miller, MD, Iver Petersen, MD, PhD, Victor Roggli, MD, Rafael Rosell, MD, Nagahiro Saijo, MD, Erik Thunnissen, MD, Ming Tsao, MD, and David Yankelewitz, MD
ΟΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑ WHO 2015 ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗΣ ΑΦΟΡΟΥΝ Τη χρήση της ανοσοϊστοχημείας στην διάγνωση Μελέτη γενετικών μεταλλάξεων. Εφαρμογή σε βιοπτικό υλικό. Αλλαγές στην ταξινόμηση του αδενοκαρκινώματος του2011(ιaslc/ats/ers 2011). Περιορισμός της διάγνωσης του μεγαλοκυτταρικού καρκινώματος σε χειρουργημένους όγκους που στερούνται σαφών μορφολογικών και ανοσοϊστοχημικών χαρακτηριστικών. Αλλαγές στην ταξινόμηση των καρκινωμάτων του πλακώδους επιθηλίου. Συγκέντρωση των νευροενδοκρινικών καρκινωμάτων σε μία κατηγορία.
ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΤΗΣ WHO 2015 ΣΤΟ ΑΔΕΝΟΚΑΡΚΙΝΩΜΑ Εισαγωγή των οντοτήτων 1) Αδενοκαρκίνωμα in situ (ΑΙS) Κατάργηση των όρων Νέοι υπότυποι αδενοca Ταξινόμηση κατά τον επικρατούντα τύπο 2)Μικροδιηθητικό Αδενοκαρκίνωμα (ΜΙΑ) 1)BAC 2)Μικτού τύπου αδενοκαρκίνωμα 1)Λεπιοειδές 2)Μικροθηλώδες 3)Διηθητικό βλεννώδες (πρότερο βλεννώδες BAC)
TABLE 1. 2015 WHO Classification of Lung Tumorsa,b,c Histologic Type and Subtypes ICDO Code Epithelial tumors Adenocarcinoma 8140/3 Lepidic adenocarcinomae 8250/3d Acinar adenocarcinoma 8551/3d Papillary adenocarcinoma 8260/3 Micropapillary adenocarcinomae 8265/3 Solid adenocarcinoma 8230/3 Invasive mucinous adenocarcinomae 8253/3d Mixed invasive mucinous and nonmucinous adenocarcinoma 8254/3d Colloid adenocarcinoma 8480/3 Fetal adenocarcinoma 8333/3 Enteric adenocarcinomae 8144/3 Minimally invasive adenocarcinomae Nonmucinous 8256/3d Mucinous 8257/3d Preinvasive lesions Atypical adenomatous hyperplasia 8250/0d Adenocarcinoma in situ Nonmucinous 8250/2d Mucinous 8253/2d
Squamous cell carcinoma 8070/3 Keratinizing squamous cell carcinomae 8071/3 Nonkeratinizing squamous cell carcinomae 8072/3 Basaloid squamous cell carcinomae 8083/3 Preinvasive lesion Squamous cell carcinoma in situ 8070/2 Neuroendocrine tumors Small cell carcinoma 8041/3 Combined small cell carcinoma 8045/3 Large cell neuroendocrine carcinoma 8013/3 Combined large cell neuroendocrine carcinoma 8013/3 Carcinoid tumors Typical carcinoid tumor 8240/3 Atypical carcinoid tumor 8249/3 Preinvasive lesion Diffuse idiopathic pulmonary neuroendocrine cell hyperplasia 8040/0d
Large cell carcinoma 8012/3 Adenosquamous carcinoma 8560/3 Sarcomatoid carcinomas Pleomorphic carcinoma 8022/3 Spindle cell carcinoma 8032/3 Giant cell carcinoma 8031/3 Carcinosarcoma 8980/3 Pulmonary blastoma 8972/3 Other and Unclassified carcinomas Lymphoepithelioma-like carcinoma 8082/3 NUT carcinomae 8023/3d Salivary gland-type tumors
Proposed IASLC/ATS/ERS Classification for Small Biopsies/Cytology 2004 WHO Classification SMALL BIOPSY/CYTOLOGY: IASLC/ATS/ERS ADENOCARCINOMA Mixed subtype Acinar Papillary Solid Morphologic adenocarcinoma patterns clearly present: Adenocarcinoma, describe identifiable patterns present (including micropapillary pattern not included in 2004 WHO classification) Comment: If pure lepidic growth - mention an invasive component cannot be excluded in this small specimen Bronchioloalveolar carcinoma (nonmucinous) Bronchioloalveolar carcinoma (mucinous) Fetal Mucinous (colloid) Signet ring Clear cell No 2004 WHO counterpart - most will be solid adenocarcinomas SQUAMOUS CELL CARCINOMA Papillary Clear cell Small cell Basaloid No 2004 WHO counterpart SMALL CELL CARCINOMA LARGE CELL CARCINOMA Large cell neuroendocrine carcinoma (LCNEC) Large cell carcinoma with NE morphology (LCNEM) ADENOSQUAMOUS CARCINOMA No counterpart in 2004 WHO classification Sarcomatoid carcinoma Adenocarcinoma with lepidic pattern (if pure, add note: an invasive component cannot be excluded) Mucinous adenocarcinoma (describe patterns present) Adenocarcinoma with fetal pattern Adenocarcinoma with colloid pattern Adenocarcinoma with (describe patterns present) and signet ring features Adenocarcinoma with (describe patterns present) and clear cell features Morphologic adenocarcinoma patterns not present (supported by special stains): Non-small cell carcinoma, favor adenocarcinoma Morphologic squamous cell patterns clearly present: Squamous cell carcinoma Morphologic squamous cell patterns not present (supported by stains): Non-small cell carcinoma, favor squamous cell carcinoma Small cell carcinoma Non-small cell carcinoma, not otherwise specified (NOS) Non-small cell carcinoma with neuroendocrine (NE) morphology (positive NE markers), possible LCNEC Non-small cell carcinoma with NE morphology (negative NE markers) - see comment Comment: This is a non-small cell carcinoma where LCNEC is suspected, but stains failed to demonstrate NE differentiation. Morphologic squamous cell and adenocarcinoma patterns present: Non-small cell carcinoma, with squamous cell and adenocarcinoma patterns Comment: this could represent adenosquamous carcinoma. Morphologic squamous cell or adenocarcinoma patterns not present but immunostains favor separate glandular and adenocarcinoma components Non-small cell carcinoma, NOS, (specify the results of the immunohistochemical stains and the interpretation) Comment: this could represent adenosquamous carcinoma. Poorly differentiated NSCLC with spindle and/or giant cell carcinoma (mention if adenocarcinoma or squamous carcinoma are present)
ΚΑΡΚΙΝΩΜΑ ΑΠΟ ΠΛΑΚΩΔΕΣ ΕΠΙΘΗΛΙΟ Αντιπροσωπεύει το 25-30% Αντρες-Καπνιστές Κεντρική εντόπιση Χειρουργήσιμος IHC : p40+, p63+,ck5/6
ΑΔΕΝΟΚΑΡΚΙΝΩΜΑ IN SITU ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ Διάμετρος < 3 εκ. Αμιγές λεπιοειδές πρότυπο, Κατά μήκος των κυψελίδων Απουσία διήθησης στρώματος,αγγείων, υπεζωκότα Συνήθως μη βλεννώδη Ασθενείς ελεύθεροι νόσου 100%
ΜΙΚΡΟΔΙΗΘΗΤΙΚΟ ΚΑΡΚΙΝΩΜΑ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ Διάμετρος< 3 εκ. Μονήρες αδενοκαρκίνωμα Κυρίως λεπιοειδούς τύπου Μικροσ. Εστία Διήθ.<0,5εκ. Οποιοσδήποτε ιστολογικός τύπος Απουσία διήθησης αγγείων,λεμφαγγείων,υπεζωκότα Απουσία νεκρώσεων Ασθενείς ελεύθεροι νόσου ~ 100%
ΔΙΗΘΗΤΙΚΟ ΑΔΕΝΟΚΑΡΚΙΝΩΜΑ Αντιπροσωπεύει το ~ 40 % των καρκίνων του πνεύμονα Συχνότερο στις Γυναίκες Πρώην καπνιστές- μη καπνιστές Συνήθως περιφερική εντόπιση Πνευμονοκύτταρα II, Clara cells TTF-1,NapsinΑ Δ/Δ από μεταστατικά αδενοκαρκινώματα Γενετικές μεταλλάξεις: EGFR, KRAS, ΑLK
ΔΙΗΘΗΤΙΚΟ ΑΔΕΝΟΚΑΡΚΙΝΩΜΑ ΛΕΠΙΟΕΙΔΕΣ ΚΥΨΕΛΙΔΩΔΕΣ ΘΗΛΩΔΕΣ ΜΙΚΡΟΘΗΛΩΔΕΣ ΣΥΜΠΑΓΕΣ ΒΕΝΝΩΔΕΣ ΚΟΛΛΟΕΙΔΕΣ ΕΜΒΡΥΙΚΟ ΕΝΤΕΡΙΚΟ
ΑΔΕΝΟΠΛΑΚΩΔΕΣ ΚΑΡΚΙΝΩΜΑ Αντιπροσωπεύει το 0,4-4% Τουλάχιστον 10% για κάθε συνιστώσα Καπνιστές Μεταλλάξεις: Συχνές EGFR (19-21) Σπάνιες KRAS Κακή πρόγνωση
ΜΕΓΑΛΟΚΥΤΤΑΡΙΚΟ ΚΑΡΚΙΝΩΜΑ Ο όρος χρησιμοποιείται μόνο σε χειρουργημένους όγκους Στερείται σαφών μορφολογικών και ανοσοϊστοχημικών χαρακτηριστικών TTF-1 + Συμπαγές Αδενοκαρκίνωμα P40 + Μη Κερατινοποιούμενο SCC
ΚΑΡΚΙΝΟΕΙΔΗ ΝΕΥΡΟΕΝΔΟΚΡΙΝΙΚΟΙ ΟΓΚΟΙ <0,5 ΕΚ ΤΥΠΙΚΟ <2 μιτ/2mm 2 ΑΤΥΠΟ - νεκρώσεις 2-10 μιτ/2mm 2 + νεκρώσεις κυτταρική πολυμορφία ΜΙΚΡΟΚΥΤΤΑΡΙΚΟ 80 μιτ/2 mm 2 ΝΕ ΚΑΡΚΙΝΩΜΑ + νεκρώσεις ΜΕΓΑΛΟΚΥΤΤΑΡΙΚΟ >11 μιτ/2mm 2 ΝΕ ΚΑΡΚΙΝΩΜΑ + νεκρώσεις
ΠΡΟΓΝΩΣΤΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ Στάδιο της νόσου: Μέγεθος < 2 εκ Επέκταση σε Αγγεία, Λεμφαγγεία, Υπεζωκότα (Μ1a) Πλευριτική συλλογή Ιστολογικός τύπος Status performance Φύλο Θ >Α Βιολογικοί παράγοντες: Λευκοκυττάρωση, φυσιολ. Αρ. ουδετερόφιλων,αιμοσφαιριναιμία,ca κλπ Μοριακοί δείκτες : μεταλλάξεις EGFR,K- Ras,αντιμετάθεση ALK-EML-4
ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ ΑΔΕΝΟΚΑΡΚΙΝΩΜΑ ΠΛΑΚΩΔΕΣ ΚΑΡΚΙΝΩΜΑ
ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ EGFR ~ 23% Aδενοca Αφορούν τα εξώνια 18-21 Απώλεια βάσεων στο 19 Εστιακή αντικατάσταση L858R (21) Ασιάτες, Γυναίκες, Μη καπνιστές Ανταπόκριση στη θεραπεία με EGFR-TKI Προγνωστικός και προβλεπτικός δείκτης
ΜΕΤΑΛΛΑΞΗ KRAS ~25% Αδενοca Κωδικόνιο 12 Σχετίζεται με το κάπνισμα Αντίσταση στη θεραπεία EGFR-TKI Αρνητικός προγνωστικός δείκτης
ΑΝΤΙΜΕΤΑΘΕΣΗ ALK-EML4 ~3-13% Αdenoca Εξώνιο 1-13(EML4) 20-29(ALK) Ηπιοι ή μη καπνιστές Νεώτερες ηλικίες Βλεννώδη,συμπαγή,signet ring ca Ανταπόκριση σε θεραπεία με ALK-TKI (crisotinib) Προβλεπτικός δείκτης
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Η ΙΣΤΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑ με την σωστή διαχείριση του υλικού και τον ακριβή προσδιορισμό του υπότυπου σε συνδιασμό με ΤΙΣ ΝΕΕΣ ΜΟΡΙΑΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ επιτυγχάνουν ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΗΝ ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΑΤΑΛΛΗΛΩΝ ΣΤΟΧΕΥΜΕΝΩΝ ΘΕΡΑΠΕΙΩΝ με σκοπό ΤΗΝ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΕΠΙΒΙΩΣΗ ΤΟΥ ΑΣΘΕΝΟΥΣ
ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ