Ομάδα Παθολογικής Ανατομικής Πνεύμονος- Θώρακος

Transcript

1 Ομάδα Παθολογικής Ανατομικής Πνεύμονος- Θώρακος Συν τονισ τεσ: Ν. Καβαντζάς Β. Παρτσαλίδου-Τζάρου Μ. Χόρτη Εισ η γ η τ ε σ: Π.Αλεξάνδρου Ν. Καβαντζάς Β. Παρτσαλίδου-Τζάρου Ρ. Τριγγίδου Μ. Χόρτη

2

3 ΣΥΝΟΨΗ ΧΡΗΣΙΜΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ (L.C.) Ονοματεπώνυμο... Ημ/νία γέννησης... Νοσοκομείο... ΑΡ.Πρωτ.Νοσ... Νος/μείο... Ημ/νία παραλαβής... Ημ/νία απάντησης... Αρ. απάντησης... Παθολογοανατόμος... Χειρουργός... Φύλο... Προηγούμενη θεραπεία (ΧΜΘ/ΑΚΘ) Ναι Όχι Τύπος ιστικού δείγματος ΔΕ πνεύμονας ΑΡ πνεύμονας Απλή σφηνοειδής (wedge) Πολλαπλές σφηνοειδείς Τμηματεκτομή Λοβεκτομή/Δι-λοβεκτομή Άλλες χειρουργικές προσεγγίσεις Εκτομή μετά από βρογχοπλαστική (Sleeve resection) VATS VATS - Ανοικτή Ανοικτή Πνευμονεκτομή (έξω-περικαρδ.) Πνευμονεκτομή (ένδο-περικαρδ.) Άλλα Άλλες (π.χ. θωρακικού τοιχώματος) ΜΑΚΡΟΣΚΟΠΙΚΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ Κύριος βρόγχος σε απόσταση 20 mm από την τρόπιδα Τ3 Κύριος βρόγχος σε απόσταση 20mm από την τρόπιδα Τ2 Πύλη ΔΑΛ (ΔΕ άνω λοβός) ΔΕ μέσος λοβός ΔΕ κάτω λοβός ΑΑΛ (ΑΡ άνω λοβός) ΑΡ κάτω λοβός Μη προσδιορισμένος Μέγεθος όγκου... mm (μεγ. διαστάσεις) (Τ1 =< 30 mm ή επιφανειακός όγκος προσκολλημένος στο βρογχικό τοίχωμα, Τ2 > 30 mm) Απόσταση όγκου από όρια χειρουργικά βρογχ. Κολοβώματος... mm Έκταση ατελεκτασίας / αποφρακτική πνευμονίτιδα: Καθόλου / < από τις 2 κατηγορίες Προσβολή πυλαίας περιοχής και όλου του πνεύμονα (Τ2) Προσβολή όλου του πνεύμονα (Τ3) ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ Ιστολογικός τύπος Πλακώδες Μεγαλοκυτταρικό Μικροκυτταρικό Αδενοκαρκίνωμα (μικτοί τύποι, αμιγής σωληνώδης, αμιγής συμπαγής, αμιγής θηλώδης) Αμιγές (pure) BAC (βρογχιολοκυψελιδικό καρκίνωμα) Βλεννώδες Μη βλεννώδες Μικτό βλεννώδες μη βλεννώδες (>10%) Συνδεδυασμένοι τύποι (combined) Ειδικότερα... Άλλοι όγκοι Ειδικότερα, καρκινοειδή κλπ... Τοπική διήθηση (Local invasion) Σπλαχνικός υπεζωκότας Τ2 Τοιχωματικός υπεζ/θωρ. τοίχωμα Μεσοθωρακικός υπεζωκότας Τ3 Περικάρδιο Τ3 Διάφραγμα Τ3 Μεγάλα αγγεία (αορτή, κεντρική πνευμονική αρτηρία ή φλέβα) (Τ4) Καρδιά (Τ4) Κακοήθης πλευριτική συλλογή (Τ4) Ανεξάρτητα οζίδια στον ίδιο λοβό (Τ4) Διήθηση λεμφαδένων Πυλαίοι/ενδοπνευμονικοί (θέση λεμφαδένων 10-14) Submitted Διηθημένοι (N1) Μεσοθωρακικοί (θέση λεμφαδένων 1-9) Submitted Διηθημένοι (N2) Μεσοθωρακικοί, πυλαίοι λεμφαδένες Submitted Διηθημένοι (N3) Μεσοθωρακικοί, πυλαίοι λεμφαδένες Submitted Διηθημένοι (N3)

4 Όρια (margins) Βρογχικό Καθαρό Διηθημένο Ν/Α Αγγειακό Καθαρό Διηθημένο Ν/Α Μεσοθωρακικό Καθαρό Διηθημένο Ν/Α Θωρακικό τοίχωμα Καθαρό Διηθημένο Ν/Α Άλλη παθολογία Εμφύσημα Όχι Ναι Ειδικότερα βαθμός (ήπιος/μέτριος/σοβαρός)... Διάμεση ίνωση Όχι Ναι Αιτιολογία (αν είναι γνωστή)... Άλλα Λεπτομερέστερα... Μεταστάσεις Μη γνωστές (ΜΧ) Απουσία (ΜΟ) Παρουσία (Μ1) Λεπτομέρειες... Περιληπτικά Παθολογοανατομικό Στάδιο pt. pn. pm.. Πλήρης αφαίρεση σε όλα τα όρια Όχι Ναι Υπογραφή... Ημερομηνία.../.../... ICD-O

5 Συνοπτική ερμηνεία χρήσιμων δεδομένων για την ιστολογική έκθεση του καρκίνου του πνεύμονα Πρωτόκολλα σύνταξης ιστολογικών εκθέσεων των κακοήθων νεοπλασμάτων πνεύμονα Ρ. Τριγγίδου, Διευθύντρια, ΓΝΝΘΑ «Η Σωτηρία» Μ. Χόρτη, Επιμ. Α, ΓΝΑ «Σισμανόγλειο» Είναι γεγονός ότι μερικές παράμετροι του πνευμονικού καρκίνου (L.C.) όπως ο ιστολογικός τύπος, το μέγεθος του όγκου, η τοπική έκταση και το στάδιο καθώς και οι λεμφαδενικές μεταστάσεις σχετίζονται με την κλινική πορεία των ασθενών. Οι αναφερόμενες παράμετροι διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο τόσο στην θεραπευτική αντιμετώπιση του Πνευμονικού Καρκίνου- (ακόμη και στην αναγκαιότητα επιλογής επικουρικής θεραπείας)- όσο και στην προγνωστική πληροφόρηση των κλινικών γιατρών και των ασθενών, προωθώντας πιο αξιόπιστη σταδιοποίηση σε σχέση με τη χρήση μόνο κλινικών δεδομένων. Επιπρόσθετα λαμβάνουν υπ όψιν την κλινική σημασία των θεραπευτικών πειραματικών πρωτοκόλων. Η χρήση νέων τεχνικών όπως η «VATS» (video - assisted thoracoscopic surgery), βοήθησε στην καλύτερη αξιολόγηση των παθολογοανατομικών δεδομένων. Η πρόταση για το μοντέλο της Ιστολογικής Έκθεσης βασίστηκε στην ταξινόμηση της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (WHO) για τον Πνευμονικό Καρκίνο, το Διεθνές Σύστημα Σταδιοποίησης για τον Π.Κ. ΤΝΜ και στις επί μέρους συστάσεις των Παθολογοανατόμων Ειδικών του Πνεύμονα και των Κλινικών Ιατρών (ογκολόγων) που εμπλέκονται στη θεραπεία και την αντιμετώπιση του Πνευμονικού Καρκίνου. Το σύστημα Σταδιοποίησης αποτελεί χρήσιμο και αναπαραγώγιμο εργαλείο. Δίνονται οδηγίες οι οποίες βοηθούν στην προώθηση χρήσιμων πληροφοριών στον Κλινικό γιατρό για δραστικότερη αντιμετώπιση των ασθενών. Η χρήση της proforma (προτύπου ιστολογικής εξέτασης) είναι επιβοηθητική και σημαντική για την σταδιοποίηση των όγκων κατά τη χειρουργική τους εξαίρεση. Κλινική πληροφόρηση που απαιτείται για την συμπλήρωση της proforma (πρότυπο ιστολογικής εξέτασης) Ονοματεπώνυμο ασθενούς Ημερομηνία γέννησης 301

6 302 Ομάδα Παθολογικής Ανατομικής Πνεύμονος-Θώρακος Νοσοκομείο (Αρ. Πρωτ.) Είδος υλικού Ημερομηνία παραλαβής Όνομα χειρουργού / κλινικού γιατρού Επιπρόσθετα επισημαίνεται η απόσταση του όγκου από την τρόπιδα (σε περιπτώσεις πνευμονοκτομής), με λεπτομερές ιστορικό προηγηθείσης θεραπείας όπως επικουρική χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία. Προετοιμασία δειγμάτων Τα χειρουργικά υλικά πνευμονικού ιστού μονιμοποιούνται σε διάλυμα φορμόλης 10% για 24 ώρες πριν από την περιγραφή και λήψη θέσεων. Διαχείριση δειγμάτων Αναφέρονται: 1. το είδος χειρουργικής επέμβασης (VATS ή ανοιχτή βιοψία πνεύμονα,τμηματεκτομή, λοβεκτομή, πνευμονεκτομή) 2. η τοπογραφία (Δεξιός ή Αριστερός Πνεύμονας) 3. ο διαχωρισμός της χειρουργικής εξαίρεσης ιστικών δειγμάτων επί πνευμονεκτομής, εστιάζοντας την ανάγκη εξέτασης του περικαρδιακού ιστού σε όγκους σταδίου Τ3 vs Τ4. Λαμβάνονται θέσεις από: - τον όγκο (Σε 3 κύβους παραφίνης η λήψη θέσεων, από μεγάλα σε μέγεθος νεοπλάσματα) - θέσεις κοντά στον σπλαχνικό υπεζωκότα, - από ενδοθωρακικούς και πυλαίους λεμφαδένες (Ν1), - εξωπνευμονικούς μεσοθωρακικούς (Ν2/3) και - λοιπό πνευμονικό παρέγχυμα (τουλάχιστον 1 κύβος όταν αυτό φαίνεται σχεδόν φυσιολογικό). - Εάν υπάρχουν άλλα εμφανή οζίδια θα πρέπει να λαμβάνονται θέσεις. - Τα όρια προς το θωρακικό τοίχωμα και το μεσοθωράκιο. Παθολογοανατομικά δεδομένα Εντόπιση όγκου: Πρέπει να αναφέρεται η εντόπιση του όγκου (κεντρική περιφερική). Όγκοι πλησιέστερα σε κύριο βρόγχο συνοδεύονται από τα βρογχοσκοπικά ευρήματα για να συμπληρώνονται και στην proforma. Εάν ο όγκος επεκτείνεται σε περισσότερους από ένα λοβό θα πρέπει να εξετάζονται όλοι οι λοβοί μετά την εξαίρεσή τους. Μέγεθος όγκου: Θα πρέπει να αναφέρεται η μεγαλύτερη διάμετρος του όγκου σε mm όπως και η απόσταση από το βρογχικό κολόβωμα (χειρουργικό όριο εκτομής). Εάν έχει γίνει σφηνοειδής εκτομή (wedge) θα πρέπει να λαμβάνονται θέσεις από την πλησιέστερη απόσταση του όγκου προς τα χειρουργικά όρια εκτομής. Ιστολογικός τύπος: Αναφέρεται σύμφωνα με την πρόσφατη ταξινόμηση της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (WHO) / Lyon 2004 των όγκων του πνεύμονα. Πλακώδες καρκίνωμα: απαιτεί την παρουσία ενός από τα ακόλουθα ευρήματα: κερατίνη, σφαίρες κερατίνης ή μεσοκυττάριες γέφυρες. Αδενοκαρκίνωμα: απαιτεί την παρουσία καλά σχηματισμένων αδενικών δομών (acinar pattern), θηλών, λεπιδικού τύπου ανάπτυξη (τύπου BAC), παρουσία βλέννας ενδοκυτταροπλασματικά. Ο όρος BAC (βρογχιολοκυψελιδικό) σύμφωνα με την πρό-

7 Ομάδα Παθολογικής Ανατομικής Πνεύμονος-Θώρακος 303 σφατη ταξινόμηση αφορά σε όγκο με λεπιδική ανάπτυξη χωρίς διήθηση του στρώματος αγγείων ή υπεζωκότα. Όταν υπάρχουν εικόνες αδενοκαρκινώματος και τύπου BAC χαρακτηρίζεται ως μικτός τύπος αδενοκαρκινώματος. Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα (LCC): αποτελείται από μεγάλου μεγέθους επιθηλιακά κύτταρα με απουσία στοιχείων πλακώδους ή αδενικής διαφοροποίησης. Όγκοι με νευροενδοκρινική διαφοροποίηση κατατάσσονται ως Νευροενδοκρινικά καρκινώματα από μεγάλα κύτταρα (LCNEC). Σημειώνεται ότι ένα μεγάλο ποσοστό των καρκινωμάτων του πνεύμονα αφορούν σε περισσότερους από έναν, ιστολογικούς τύπους και κατατάσσονται ως μικτοί όγκοι με συμμετοχή 10% τουλάχιστον στο συνολικό όγκο του καρκινώματος από το επιπρόσθετο στοιχείο. Όλοι οι άλλοι όγκοι πλην του μικροκυτταρικού καρκινώματος θα πρέπει να ταξινομούνται ως άλλοι πρωτοπαθείς όγκοι. Τοπική διήθηση: Διήθηση σπλαχνικού υπεζωκότα αναγνωρίζεται από την διάσπαση του ελαστικού πετάλου του υπεζωκότα. Σε μερικά κέντρα συνιστάται επικουρική ΧΜΘ στις περιπτώσεις αυτές. Χρώση ελαστικών ινών είναι βοηθητική για την αναγνώριση της διήθησης, μερικές όμως φορές, ο διπλασιασμός του έσω και έξω ελαστικού πετάλου του υπεζωκότα, δημιουργεί προβλήματα διαφορικής διάγνωσης από το υποκείμενο ινοελαστικό πνευμονικό παρέγχυμα. Διήθηση λεμφαδένων: όλοι οι ενδοπνευμονικοί λεμφαδένες χαρακτηρίζονται ως Ν1 και διαχωρίζονται ανάλογα με τη θέση τους σε Ν10 (πυλαίοι), Ν11,Ν12,Ν13 και Ν14 (ενδοπνευμονικοί). Η παρουσία εξωλεμφαδενικής μεταστατικής διασποράς από τον όγκο πρέπει να καταγράφεται. Η περιγραφή ιστικών αλλοιώσεων, σε μη νεοπλασματικό πνευμονικό παρέγχυμα, πρέπει να περιγράφεται όπως π.χ. εμφύσημα, διάμεση ίνωση, υπόνοια πνευμονοκονίασης. Διαγνωστική κωδικοποίηση (CODING) και σταδιοποίηση (STAGING) Μικροβιοψίες Απαραίτητη η χρήση SNOMED Για μικροκυτταρικούς καρκίνους η Σταδιοποίηση ΤΝΜ συνήθως κατατάσσει τη νόσο (α) ως περιορισμένη, (β) ως εκτεταμένη. Μερικοί από τους κλινικούς προτιμούν και σ αυτές τις περιπτώσεις περαιτέρω Σταδιοποίηση. Η διάγνωση κακοήθειας στις μικρές βιοψίες (βρογχοσκοπική, δια βελόνης, κυτταρολογικά δείγματα) είναι εφικτή, δυσχερής όμως είναι η ταξινόμηση και ο καθορισμός ιστολογικού τύπου. Επισημαίνεται ότι οι πνευμονικοί όγκοι παρουσιάζουν ετερογένεια και όταν το υλικό αφορά μικροβιοψίες είναι προτιμότερο να χρησιμοποιείται ο όρος μη μικροκυτταρικό καρκίνωμα για όγκους στους οποίους δε μπορεί να καθοριστεί με ασφάλεια ο ιστολογικός τύπος. Ο διαχωρισμός σε μικρο- και μη-μικρό- κυτταρικό καρκίνωμα αποτελεί σημαντική βοήθεια για τον κλινικό, δεδομένου ότι η θεραπεία είναι διαφορετική. Η χρήση ανοσοδεικτών (CD56, Χρωμογρανίνης, Συναπτοφυσίνης) με θετικό αποτέλεσμα στα μικροκυτταρικά καρκινώματα βοηθάει στον καθορισμό του τύπου. Αρχόμενες (in situ) αλλοιώσεις σε μικροβιοψίες συνδυάζονται, πιθανά, με διηθητικό καρκίνωμα, η διάγνωση του οποίου, μερικές φορές, είναι εφικτή όταν ο παθολογοανατόμος έχει στη διάθεσή του μεγαλύτερα ή περισσότερα ιστικά δείγματα.. Η διάγνωση διηθητικού καρκινώματος διαπιστώνεται και καταγράφεται εφ όσον είναι εμφανής η διήθηση υποστρώματος.

8 304 Ομάδα Παθολογικής Ανατομικής Πνεύμονος-Θώρακος Η παρουσία κεντρικών ουλών των όγκων και η έκταση της διήθησης σε ασθενείς με Τ1 στάδιο και μικτό τύπο αδεκαρκινώματος (με εστιακή παρουσία αδενοκαρκινώματος τύπου BAC) μπορεί να έχει προγνωστική σημασία. Βιβλιογραφία 1. Buccheri G, Ferrigno D. Prognostic factors in lung cancer: tables and comments. Eur Respir J 1994; 7: Mountain CF. Prognostic implications of the International Staging System for Lung Cancer. Semin Oncol 1988; 15: Mountain CF. Revisions in the International System for Staging Lung Cancer. Chest 1997; 111: Little AG, Rusch VW, Bonner JA, Gaspar LE, Green MR, Webb WR, et al. Patterns of surgical care of lung cancer patients. Ann Thorac Surg 2005; 80: Arriagada R, Bergman B, Dunant A, Le Chevalier T, Pignon JP, Vansteenkiste J; International Adjuvant Lung Cancer Trial Collaborative Group. Cisplatin-based adjuvant chemotherapy in patients completely resected non-small-cell lung cancer. N Engl J Med 2004; 350: Lopez-Encuentra A, Garcia-Lujan R, Riva JJ, Rodriguez-Rodriguez J, Torres-Lanza J, Varela- Simo G, et al. Comparison between clinical and pathologic staging in 2,994 cases of lung cancer. Ann Thorac Surg 2005; 79: Travis WD, Brambilla E, Muller-Hermelink KH, Harris CC. World Health Organization Classification of Tumours. Pathology and Genetics of Tumours of the Lung, Pleura, Thymus and Heart. Lyon:IARC Press, Mountain CF, Dresler CM. Regional lymph node classification for lung cancer staging. Chest 1997; 111: Gephardt GN, Baker PB. Lung carcinoma surgical pathology report adequacy: a College of American Pathologists Q-Probes study of over 8300 cases from 464 institutions. Arch Pathol Lab Med 1996; 120: Gibbs AR, Attanoos RL. acp. Best practice no 161. Examination of lung specimens. J Clin Pathol 2000;53: Thomas JS, Lamb D, Ashcroft T, Corrin B, Edwards CW, Gibbs AR, et al. How reliable is the diagnosis of lung cancer using small biopsy specimens? Report of a UKCCCR Lung Cancer Working Party. Thorax 1993;48: Kato H, Tsuboi M, Kato Y, Ikeda N, Okunaka T, Hamada C. Postoperative adjuvant therapy for completely resected early-stage non-small cell lung cancer. Int J Clin Oncol 2005;10: Osaki T, Nagashima A, Yoshimatsu T, Yamada S, Yasumoto K. Visceral pleural involvement in nonsmall cell lung cancer: prognostic significance. Ann Thorac Surg 2004;77: Bunker ML, Raab SS, Landreneau RJ, Silverman JF. The diagnosis and significance of visceral pleural invasion in lung carcinoma. Histologic predictors and the role of elastic stains. Am J Clin Pathol 1999;112: Fadel E, Yildizeli B, Chapelier AR, Dicenta I, Mussot S, Dartevelle PG. Sleeve lobectomy for bronchogenic cancers: factors affecting survival. Ann Thorac Surg 2002;74:

9 Ομάδα Παθολογικής Ανατομικής Πνεύμονος-Θώρακος 305 Διαχείριση υλικού στη διάγνωση των νοσημάτων πνεύμονα και υπεζωκότα Ν. Καβαντζάς, Αναπλ. Καθηγητής, ΕΚΠΑ Π. Αλεξάνδρου, Επιμ. Α, ΓΝΑ «Λαϊκό» Β. Παρτσαλίδου-Τζάρου, Διευθύντρια, ΓΝΘ «Γ. Παπανικολάου» 1. Aπαιτείται εξειδίκευση 2. Τοποθέτηση δειγμάτων σε φορμόλη 3. Περιγραφή δειγμάτων με σύντομη αναφορά στον αριθμό και το μέγεθος των ιστοτεμαχιδίων 4. Σκήνωση και λήψη ιστολογικών τομών. Όλα τα ιστοτεμαχίδια εγκλείονται σε κύβους παραφίνης. Λαμβάνονται τουλάχιστον τρεις συνεχόμενες τομές σε διαφορετικά κάθε φορά επίπεδα. Αν δεν επιτευχθεί η διάγνωση συνιστάται λήψη επιπλέον διαδοχικών τομών. Βιοψίες πνεύμονος διά βελόνης Η χρώση αιματοξυλίνης ηωσίνης συνήθως αρκεί για την ταυτοποίηση παθολογοανατομικών βλαβών, σε συνδυασμό με άλλες χρώσεις που ενδεχομένως απαιτηθούν (ιστοχημικές ανοσοϊστοχημικές). Περαιτέρω διερεύνηση Η χρώση PAS-D για την αναζήτηση βλέννης μπορεί να είναι χρήσιμη στην αναγνώριση του αδενοκαρκινώματος. Η ανοσοϊστοχημική διερεύνηση μπορεί να είναι επίσης χρήσιμη στην αναγνώριση του αδενοκαρκινώματος. Η ανοσοϊστοχημική διερεύνηση είναι χρήσιμη στην ταξινόμηση αυτού του καρκινώματος και στον αποκλεισμό της μεταστατικής του προέλευσης. Για παράδειγμα, η διάκριση ενός νευροενδοκρινικού όγκου από ένα μηνευροενδοκρινικό γίνεται μέσω της ανοσοϊστοχημείας και της ανάδειξης δεικτών νευροενδοκρινικής διαφοροποίησης (π.χ. CD56, συναπτοφυσίνη, χρωμογρανίνη Α). Η διάκριση ενός πρωτοπαθούς από ένα μεταστατικό αδενοκαρκίνωμα μπορεί να γίνει με την ανάδειξη της έκφρασης του TTF-1 και κάποιων υποομάδων κερατινών, ειδικότερα Κερατίνη 7 και Κερατίνη 10. Αν υφίσταται υποψία πνευμονικής λοίμωξης (π.χ. φυματίωση, πνευμονοκύστη), ειδικές χρώσεις όπως Ζiehl Nielsen, Grocott, PAS κρίνονται απαραίτητες. Περιεχόμενο ιστολογικής έκθεσης Οι βιοψίες πνεύμονος δια βελόνης πραγματοποιούνται συνήθως για την ταυτοποίηση της φύσης μιας χωροκατακτητικής εξεργασίας του πνεύμονα. Το νεόπλασμα ταξινομείται σύμφωνα με τον πίνακα ταξινόμησης της WHO και αν είναι εφικτό, γίνεται μια προσπάθεια χαρακτηρισμού καθορισμού του βαθμού διαφοροποίησης. Η διάκριση όμως μεταξύ ενός μικροκυτταρικού και ενός μη μικροκυτ-

10 306 Ομάδα Παθολογικής Ανατομικής Πνεύμονος-Θώρακος ταρικού καρκινώματος είναι η πιο κρίσιμη πληροφορία σε σχέση με την περαιτέρω αντιμετώπιση. Θωρακοσκοπικές βιοψίες πνεύμονος με θωρακοσκόπηση (VATS) και ανοιχτές (χειρουργικές) βιοψίες πνεύμονος. Διαχείριση υλικού Όταν αναφερόμαστε στη μη νεοπλασματική πνευμονική νόσο, οι χειρουργικές βιοψίες πνεύμονος γίνονται σχεδόν αποκλειστικά για την ανάδειξη της αιτίας της διάχυτης παρεγχυματώδους βλάβης και ειδικότερα για την ανάδειξη των προτύπων ανάπτυξης της διάμεσης πνευμονίας. Η αξονική τομογραφία υψηλής ευκρίνειας έχει σημαντικά παρεκτοπίσει την ανάγκη χειρουργικής βιοψίας σε μεγάλο αριθμό ασθενών οι οποίοι προσέρχονται με διάχυτη πνευμονική βλάβη. Ωστόσο, μια μικρή κατηγορία ασθενών προσέρχεται με άτυπα και μη ειδικά απεικονιστικά ευρήματα στην αξονική τομογραφία υψηλής ευκρίνειας, γεγονός που καθιστά την χειρουργική βιοψία απαραίτητη. Οι χειρουργικές βιοψίες μπορούν ακόμα να χρησιμοποιηθούν στη διάγνωση της πνευμονικής υπέρτασης αγνώστου αιτιολογίας, σε παιδιατρικά νοσήματα του πνεύμονα όπου η αξονική τομογραφία είναι λιγότερο ειδική και σπανιότερα στις νεοπλασίες. Κατά κανόνα οι θέσεις λήψης του χειρουργικού υλικού προεγχειρητικά προσδιορίζεται με τη βοήθεια της αξονικής τομογραφίας. Η δειγματοληψία είναι πολλαπλή και οι βιοψίες έχουν διάμετρο τουλάχιστον 30mm στη μέγιστη διάμετρο για λόγους μεγαλύτερης διαγνωστικής ευχέρειας. Επί υποψίας λοίμωξης απαιτείται ένα δεύτερο δείγμα το οποίο θα είναι νωπό για περαιτέρω μικροβιολογική εξέταση. Επιλογή και λήψη θέσεων Το δείγμα είναι υποϋπεζωκοτικό τεμάχιο πνεύμονα με ράμματα κατά μήκος του χειρουργικού ορίου. Η περιγραφή περιλαμβάνει τις διαστάσεις του και μακροσκοπικά ορατές βλάβες στον πνεύμονα ή στον υπεζωκότα. Η λήψη θέσεων γίνεται με κριτήριο την κάλυψη της μεγαλύτερης δυνατής υπό διερεύνηση περιοχής. Χρώσεις Η χρώση αιματοξυλίνης ηωσίνης είναι συνήθως επαρκής για την ανάδειξη της διάχυτης πνευμονικής βλάβης. Στη ρουτίνα μπορεί ακόμη να χρησιμοποιηθούν ειδικές χρώσεις για την ανάδειξη του κολλαγόνου και της αγγείωσης (π.χ. Elastica Van Gieson, Αιματοξυλίνη και Van Gieson, Χρώση Movat). Περαιτέρω διερεύνηση Αν υπάρχει υπόνοια αμιάντωσης ως αιτία διάμεσης ίνωσης αχρωμάτιστες τομές πάχους 25-30mm ή τομές χρωσμένες με Pearl διερευνώνται για ίνες αμιάντου. Η χρώση Pearl είναι επίσης βοηθητική στη διάκριση της αιμοσιδήρωσης και στη διάκριση της τελευταίας από την ανθράκωση των καπνιστών. Αν τίθεται υπόνοια λοίμωξης (π.χ. φυματίωση, Πνευμονοκύστη) κατάλληλες χρώσεις όπως οι Ziehl-Nielsen, Grocott, Pas είναι απαραίτητες. Η ανοσοϊστοχημεία μπορεί να συνδράμει τον παθολογοανατόμο στην ταυτοποίηση των όγκων και άλλων διάχυτων παρεγχυματωδών πνευμονικών βλαβών, ιδιαίτερα της

11 Ομάδα Παθολογικής Ανατομικής Πνεύμονος-Θώρακος 307 ιστιοκυττάρωσης Langerhans. Στην τελευταία οι χρώσεις S-100 και CD1a μπορούν να αναδείξουν καλύτερα τις χαρακτηριστικές διηθήσεις από τα κύτταρα Langerhans. Η χρήση ηλεκτρονικού μικροσκοπίου αποκτά όμως αξία στην εκτίμηση διαταραχών μεταβολισμού και μεταλλάξεων του γονιδίου του επιφανειοδραστικού παράγοντα. Περιεχόμενο ιστολογικής έκθεσης Η Ιστολογική έκθεση οφείλει να αναφέρεται στην επάρκεια του δείγματος. Στο τελικό στάδιο ίνωσης τύπου μελισσοκηρύθρας, ίσως η αιτιολογική διάγνωση είναι αδύνατη. Ωστόσο σε περιπτώσεις σαρκοείδωσης, και νεοπλασμάτων μπορεί να αποδειχθεί μεγάλης αξίας. Η δυσκολία αυτή περιορίζεται στην πλειονότητα των περιπτώσεων με προεγχειρητικό σχεδιασμό λήψης πολλαπλών θέσεων από διαφορετικούς λοβούς. Για την ιδιοπαθή διάμεση πνευμονία (ΙΙΡ) πρόσφατα χρησιμοποιείται η ταξινόμηση των θέσεων ομοφωνίας της ATS και της ERS του Η πιο συχνή ΙΙΡ είναι η συνήθης διάμεση πνευμονία (UIP). Η διάγνωση θα πρέπει να συνοδεύεται από την εκτίμηση της δραστηριότητας. Η τελευταία είναι η υπεροχή εστιών ινοβλαστικής υπερπλασίας / κοκκιώδους ιστού. Για τις άλλες IIPs, θα πρέπει να σχολιαστεί ο βαθμός και το πρότυπο της ίνωσης. Για άλλες διάχυτες πνευμονικές βλάβες, η φύση το πρότυπο ανάπτυξης και η σοβαρότητα άλλων ιστολογικών αλλοιώσεων θα πρέπει να αναφέρονται. Σε περιπτώσεις υπόνοιας αμιάντωσης, τίθεται θέμα πόσες ίνες αμιάντου απαιτούνται για τη διάγνωση. Για την τεκμηρίωση της αμιάντωσης απαιτούνται δυο ίνες αμιάντου ανά 1mm 2. Περαιτέρω κλινικοεργαστηριακή συσχέτιση απαιτείται για την αξιοπιστία της διάγνωσης. Βιοψίες υπεζωκότος διά βελόνης Η χρώση αιματοξυλίνης ηωσίνης είναι συνήθως επαρκής για την διάγνωση βασικών ιστολογικών αλλοιώσεων σε συνδυασμό με άλλες χρώσεις καθ υπόδειξη του παθολογοανατόμου. Περαιτέρω διερεύνηση Αν υπάρχει νεόπλασμα, θα πρέπει να διαφοροδιαγνωσθεί το μεσοθηλίωμα από το μεταστατικό αδενοκαρκίνωμα αφού είναι η συνηθέστερη θέση του μεταστατικού αδενοκαρκινώματος. Οι χρώσεις PAS και PAS-D μπορεί να είναι συνεπώς χρήσιμες. Η διάγνωση του κακοήθους μεσοθηλιώματος δεν θα πρέπει να γίνεται από τη βιοψία δια βελόνης χωρίς τη συνεκτίμηση με τα κλινικά και απεικονιστικά ευρήματα. Η διάκριση μεταξύ μεσοθηλιώματος και μεταστατικού αδενοκαρκινώματος δεν μπορεί να γίνει μόνο με μορφολογικά κριτήρια. Απαιτείται η ανοσοϊστοχημική διερεύνηση. Επειδή κανένας δείκτης μεσοθηλιώματος ή αδενοκαρκινώματος δεν είναι επαρκώς ευαίσθητος ή ειδικός, συνήθως απαιτείται μια ομάδα αντισωμάτων. Οι δείκτες μεσοθηλιώματος που προτείνονται είναι οι κερατίνες 5,6 η καλρετινίνη, η N-Cadherin και η θρομβομοντουλίνη. Όμως η ευαισθησία και η ειδικότητα των παραπάνω δεικτών είναι σημαντικά μειωμένη σε επιθηλιοειδή νεοπλάσματα και ατρακτοκυτταρικούς όγκους. Δείκτες αδενικής διαφοροποίησης είναι το BerEp4, το CEA και το CD-15. Περαιτέρω ανοσοϊστοχημική διερεύνηση (TTF-1, υποομάδα κερατινών) απαιτείται για τον καθορισμό της φύσης του μεταστατικού αδενοκαρκινώματος.

12 308 Ομάδα Παθολογικής Ανατομικής Πνεύμονος-Θώρακος Περιεχόμενο ιστολογικής έκθεσης Η έκθεση αναφέρεται στην επάρκεια του υλικού και περιγράφει κάθε παθολογική αλλοίωση. Τα μορφολογικά και ανοσοϊστοχημικά χαρακτηριστικά του νεοπλάσματος περιγράφονται μαζί με τη διαφορική διάγνωση. Αν δεν μπορεί να τεκμηριωθεί επαρκώς η διάγνωση, σκόπιμος κρίνεται η σύσταση διενέργειας θωρακοσκοπικής ή ανοιχτής βιοψίας υπεζωκότα Θωρακοσκοπική ή ανοικτή βιοψία υπεζωκότα Διαχείριση υλικού Περιγραφή του δείγματος σε σχέση με το μέγεθος και την όψη. Ο υπεζωκότας όταν διηθείται από νεόπλασμα έχει συχνά οζώδη διαμόρφωση. Η χρώση αιματοξυλίνης ηωσίνης είναι συνήθως αρκετή για τη διάγνωση βασικών ιστολογικών βλαβών σε συνδυασμό με άλλες χρώσεις καθ υπόδειξη του Παθολογοανατόμου. Επί υποψίας λοίμωξης σκόπιμος κρίνεται η μικροβιολογική εξέταση ενός νωπού δείγματος. Περαιτέρω διερεύνηση Όπως προαναφέρθηκε σύνηθες πρόβλημα είναι η διαφορική διάγνωση του μεσοθηλιώματος από το μεταστατικό αδενοκαρκίνωμα. Επίσης για την διάκριση μεσοθηλιώματος από σάρκωμα (πρωτοπαθές και μεταστατικό) απαιτείται μία μεγαλύτερη σειρά αντισωμάτων. Επίσης μερικές φορές απαιτείται η γονιδιακή μελέτη (π.χ. διαμετάθεση του χρωμοσώματος 18 στο συνοβιακό σάρκωμα). Περιεχόμενο ιστολογικής έκθεσης Η έκθεση πρέπει να περιλαμβάνει κάθε παθολογική αλλοίωση. Αναφέρονται όλα τα μορφολογικά και ανοσοϊστοχημικά χαρακτηριστικά του υπάρχοντος νεοπλάσματος μαζί με την αντίστοιχη διαφορική διάγνωση. Σε δύσκολες περιπτώσεις η παραπομπή του περιστατικού σε πιο εξειδικευμένους Παθολογοανατόμους είναι χρήσιμη. Θα πρέπει πάντα να λαμβάνεται υπ όψη ότι το μεσοθηλίωμα μπορεί να έχει εστιακή εντόπιση ειδικότερα σε ένα ινωτικό υπεζωκότα. Συνεπώς, επί μη ύπαρξης διάγνωσης μεσοθηλιώματος δεν πρέπει αυτό να αποκλείεται ακόμη κι αν διαθέτουμε ένα ικανοποιητικό δείγμα. Εκτομή υπεζωκότα για μη νεοπλασματικές νόσους Διαχείριση υλικού Επί υποψίας λοίμωξης, ένα δεύτερο νωπό δείγμα απαιτείται για μικροβιολογική εξέταση. Η αποφλοίωση του υπεζωκότα για μη νεοπλασματικές νόσους συνήθως πραγματοποιείται για την αποσυμφόρηση του αναπνευστικού συστήματος, λόγω συμπίεσης του πνεύμονα από ένα πεπαχυσμένο, φλεγμονωδώς διηθημένο ή ινωτικό υπεζωκότα. Η χρώση αιματοξυλίνης ηωσίνης είναι συνήθως επαρκής για την διάγνωση Περαιτέρω διερεύνηση Επί υποψίας πνευμονικής λοίμωξης (π.χ. εμμένουσα πύκνωση, σπηλαιοποιημένη μάζα)

13 Ομάδα Παθολογικής Ανατομικής Πνεύμονος-Θώρακος 309 περαιτέρω χρώσεις όπως Gram, Ziehl-Nielsen, Grocott, Pas) κρίνονται απαραίτητες. Επί υποψίας αγγειίτιδος, η χρώση Elastic Van Gieson είναι χρήσιμη Περιεχόμενο ιστολογικής έκθεσης Η έκθεση οφείλει να συμπεριλάβει κάθε παθολογική αλλοίωση. Σε περίπτωση λοιμώξεων, θα πρέπει πάντα να λαμβάνεται υπ όψη ότι η μικροβιολογική εξέταση για την ταυτοποίηση του λοιμώδους παράγοντα είναι περισσότερο ευαίσθητη από την ιστοπαθολογική. Σταδιοποίηση καρκίνου του πνεύμονα Μικροκυτταρικό καρκίνωμα Α. Περιορισμένη νόσος Νόσος που εντοπίζεται στο ένα ημιθωράκιο περιλαμβάνοντας διήθηση σύστοιχων ή ετερόπλευρων πυλαίων, μεσοθωρακικών ή υπερκλείδιων λεμφαδένων. Ασθενείς με ομόπλευρη πλευριτική συλλογή, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα της κυτταρολογικής του υγρού. Β. Εκτεταμένη νόσος Κάθε νόσος εκτός των ορίων της περιορισμένης νόσου Μη Μικροκυτταρικό καρκίνωμα πνεύμονα Τ1= όγκος < 3 εκ. Τ2= όγκος > 3 εκ. ή διήθηση σπλαχνικού υπεζωκότα ή ατελεκτασία ή πνευμονίτιδα αποφρακτική που αφορά την πυλαία περιοχή αλλά όχι ολόκληρο τον πνεύμονα. Τ3= διήθηση τοιχωματικού υπεζωκότα, μεσοθωρακικού υπεζωκότα, θωρακικού τοιχώματος, περικαρδίου ή διαφράγματος ή όγκος που απέχει από την καρίνα < 2 εκ., ή ατελεκτασία ή αποφρακτική πνευμονίτιδα που αφορά όλον τον πνεύμονα. Τ4= διήθηση μεγάλων αγγείων ή καρδιάς ή κακοήθης πλευριτική συλλογή ή ανεξάρτητα νεοπλασματικά οζίδια στον ίδιο λοβό. Ν0= χωρίς λεμφαδενική διήθηση. Ν1= διήθηση ομόπλευρων πυλαίων / ενδοπνευμονικών λεμφαδένων (ομάδες: 10-14). Ν2= διήθηση ομόλευρων μεσοθωρακικών λεμφαδένων (ομάδες: 1-9). Ν3= διήθηση ετερόπλευρων μεσοθωρακικών, πυλαίων ή ετερόπλευρων σκαληνών ή υπερκλείδιων λεμφαδένων. Σύμφωνα με τις προτεινόμενες αλλαγές στην σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονα από την 7 η έκδοση της WHO η νέα σταδιοποίηση θα έχει τις εξής διαφορές σε σχέση με την ισχύοουσα της 6 ης έκδοσης της WHO: TNM Σταδιοποίηση Στάδιο 1Α T1 Ν0 M0 Στάδιο 1Β T2 Ν0 M0 Στάδιο ΙΙΑ T1 Ν1 M0 Στάδιο ΙΙΒ T2 ή Τ3 Ν1, Ν0 M0 Στάδιο ΙΙΙΑ Τ1 Τ2 Τ3 Ν2 Ν2 Ν1, Ν2 M0 M0 M0

14 310 Ομάδα Παθολογικής Ανατομικής Πνεύμονος-Θώρακος Στάδιο ΙΙΙΒ Οποιοδήποτε μέγεθος όγκου Ν3 any N M0 Στάδιο IV Οποιοδήποτε μέγεθος όγκου Any N M1 Τ2=όγκος>3εκ.ή διήθηση σπλαγχνικού υπεζωκότα.ή ατελεκτασία/αποφρακτική πνευμονίτιδα που περιλαμβάνει την περιπυλαία περιοχή αλλά όχι ολόκληρο τον πνεύμονα Τ3=διήθηση τοιχωματικού υπεζωκότα,μεσοθωρακικού υπεζωκότα,θωρ.τοιχ.,περικαρδίου ή διαφράγματοςή όγκος μέχρι 2εκ. Από την καρίνα ή ατελεκτασία/αποφρακτική πνευμονίτιδα που αφορά όλον τον πνεύμονα Τ4=διήθηση μεγάλων αγγείων της καρδιάς ή κακοήθης πλευριτική συλλογή ή ανεξάρτητα νεοπλασματικά οζίδια στον ίδιο λοβό Ν0=χωρίς λεμφαδενικές διηθήσεις Ν1=διηθημένοι ομόπλευροι πυλαίοιή ενδοπνευμονικοί λεμφαδένες(10-14) Ν2=ομόπλευροι μεσοθωρακικοί λεμφαδένες διηθημένοι(1-9) Ν3=ετερόπλευροι μεσοθωρακικοί-πυλαίοιομόπλευροι ή ετερόπλευροι σκαληνοί,υπερκλείδιοι λεμφαδένες διηθημένοι Μ=απομακρυσμένες μεταστάσεις

15 Ομάδα Παθολογικής Ανατομικής Πνεύμονος-Θώρακος 311 Διαγνωστική κωδικοποίηση και σταδιοποίηση των πνευμονικών όγκων SNOMED T and M codes SNOMED T codes T T T T 2Y010 Τραχεία ΝΟS Βρόγχος ΝΟS Πνεύμονας ΝΟS Πνεύμονας (FNA) SNOMED M codes Μη-μικροκυτταρικό καρκίνωμα Μ Μικροκυτταρικό καρκίνωμα Μ Συνδυασμένο (combined) μικροκυτταρικό καρκίνωμα Μ Αδενοκαρκίνωμα Μ Αδενοκαρκίνωμα, μικτού υποτύπου Μ Σωληνώδες αδενοκαρκίνωμα Μ Θηλώδες αδενοκαρκίνωμα Μ Βρογχιολοκυψελιδοκυτταρικό (BAC) Μ Μη βλεννώδες Μ Βλεννώδες Μ Μικτός μη βλεννώδης και Βλεννώδης ή ενδιάμεσος Μ Συμπαγής με παραγωγή βλέννας Μ Εμβρυϊκού τύπου (fetal) Μ Βλεννώδες (κολλοειδές) Μ Βλεννώδες κυσταδενοκαρκίνωμα Μ τύπου σφραγιστήρος δακτυλίου (signet ring) Μ Διαυγοκυτταρικό αδενοκαρκίνωμα Μ Πλακώδες καρκίνωμα (Καρκίνωμα πλακώδους επιθηλίου) Μ Θηλώδες SCC Μ Διαυγοκυτταρικό SCC Μ Μικροκυτταρικό SCC Μ Πασσαλοειδές SCC Μ Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα Μ Νευροενδοκρινικό καρκίνωμα από μεγάλα κύτταρα (LCNEC) ΜΟ Συνδυασμένος τύπος LCNEC Μ Βασικοκυτταροειδές (Basaloid) καρκίνωμα Μ Kαρκίνωμα τύπου λεμφοεπιθηλιώματος Μ Διαυγοκυτταρικό καρκίνωμα Μ 83103

16 312 Ομάδα Παθολογικής Ανατομικής Πνεύμονος-Θώρακος Αδενοπλακώδες καρκίνωμα Μ Σαρκωματοειδές καρκίνωμα Μ Πολύμορφο καρκίνωμα Μ Γιγαντοκυτταρικό καρκίνωμα Μ Καρκινοσάρκωμα Μ Καρκινοειδείς όγκοι Μ Τυπικό καρκινοειδές Μ Άτυπο καρκινοειδές Μ 82493

17 Ομάδα Παθολογικής Ανατομικής Πνεύμονος-Θώρακος 313 Ισχύουσα σταδιοποίηση ΤΝΜ, 6η έκδοση ΜΗ ΜΙΚΡΟΚΥΤΤΑΡΙΚΟ ΚΑΡΚΙΝΩΜΑ (TNM, 6η έκδοση) - Τ1=όγκος < 3 εκ. - Τ2=όγκος > 3 εκ. ή διήθηση σπλαγχνικού υπεζωκότα, ή ατελεκτασία/αποφρακτική πνευμονίτιδα που περιλαμβάνει την περιπυλαία περιοχή αλλά όχι ολόκληρο τον πνεύμονα - Τ3=διήθηση τοιχωματικού υπεζωκότα, μεσοθωρακικού υπεζωκότα, θωρ. τοιχ., περικαρδίου ή διαφράγματος ή όγκος μέχρι 2 εκ. από την καρίνα ή ατελεκτασία/αποφρακτική πνευμονίτιδα που αφορά όλον τον πνεύμονα - Τ4=διήθηση μεγάλων αγγείων της καρδιάς ή κακοήθης πλευριτική συλλογή ή ανεξάρτητα νεοπλασματικά οζίδια στον ίδιο λοβό - Ν0=χωρίς λεμφαδενικές μεταστάσεις - Ν1=διηθημένοι ομόπλευροι πυλαίοι, ή ενδοπνευμονικοί λεμφαδένες (10-14) - Ν2=ομόπλευροι μεσοθωρακικοί λεμφαδένες διηθημένοι (1-9) - Ν3=ετερόπλευροι μεσοθωρακικοί-πυλαίοι ομόπλευροι ή ετερόπλευροι σκαληνοί, υπερκλείδιοι λεμφαδένες διηθημένοι - Μ=απομακρυσμένες μεταστάσεις Προτεινόμενη αναθεώρηση σταδιοποίησης (ΤΝΜ 7η έκδοση) - Τ1=(Τ1α: 2 εκ., 2 εκ. < Τ1β < 3 εκ.) - Τ2=(Τ2α: 3 εκ., Τ2α < 5 εκ., 5 εκ. < Τ2b > 7 εκ.) - Τ2 > 7 εκ. = Τ3 - Τ4 (με δορυφόρα νεοπλασματικά οζίδια στον ίδιο λοβό = Τ3) - Τ4 (με κακοήθη πλευρίτιδα)= Μ1α - Ν=ισχύει η αρχική ταξινόμηση - Μ1α=εστία ή εστίες στον αντίθετο πνεύμονα, διήθηση υπεζωκότα (με όγκο ή κακοήθη υγρά πλευρίτιδα) - Μ1β=απομακρυσμένες μεταστάσεις

18

19 Απόδοση στην ελληνική γλώσσα της ορολογίας των νεοπλασμάτων πνεύμονα υπεζωκότα μεσοθωρακίου Β. Παρτσαλίδου-Τζάρου, Διευθύντρια, ΓΝΘ «Γ. Παπανικολάου» Ιστολογική κατάταξη της WHO των όγκων του πνεύμονα Ελληνικός όρος Αγγλικός όρος ICD-O Κακοήθεις επιθηλιακοί όγκοι Καρκίνωμα πλακώδους επιθηλίου Θηλώδες Διαυγοκυτταρικό Μικροκυτταρικό Βασικοκυτταροειδές Μικροκυτταρικό καρκίνωμα Σύνθετο μικροκυτταρικό καρκίνωμα Αδενοκαρκίνωμα Αδενοκαρκίνωμα, μικτού υποτύπου Κυψελιδικό αδενοκαρκίνωμα Θηλώδες αδενοκαρκίνωμα Βρογχιολοκυψελιδικό καρκίνωμα Μη βλεννώδες Βλεννώδες Μικτό, μη βλεννώδες και βλεννώδες ή μη καθοριζόμενα Malignant epithelial tumours Squamous cell carcinoma Papillary Clear cell Small cell Basaloid Small cell carcinoma Combined small cell carcinoma Adenocarcinoma Adenocarcinoma, mixed subtype Acinar adenocarcinoma Papillary adenocarcinoma Bronchioloalveolar carcinoma Nonmucinous Mucinous Mixed nonmucinous and mucinous or indeterminate 8070/3 8052/3 8084/3 8073/3 8083/3 8041/3 8045/3 8140/3 8255/3 8550/3 8260/3 8250/3 8252/3 8253/3 8254/3 Συμπαγές αδενοκαρκίνωμα με παραγωγή βλέννης Εμβρυϊκό αδενοκαρκίνωμα Βλεννώδες (κολλοειδές) καρκίνωμα Βλεννώδες κυσταδενοκαρκίνωμα Αδενοκαρκίνωμα από κύτταρα δίκην σφραγιστήρος δακτυλίου Διαυγοκυτταρικό αδενοκαρκίνωμα Solid adenocarcinoma with mucin production Fetal adenocarcinoma Mucinous («colloid») carcinoma Mucinous cystadenocarcinoma Signet ring adenocarcinoma Clear cell adenocarcinoma 8230/3 8333/3 8480/3 8470/3 8490/3 8310/3 315

20 316 Ομάδα Παθολογικής Ανατομικής Πνεύμονος-Θώρακος Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα Μεγαλοκυτταρικό νευροενδοκρινικό καρκίνωμα Σύνθετο μεγαλοκυτταρικό νευροενδοκρινικό καρκίνωμα Βασικοκυτταροειδές καρκίνωμα Καρκίνωμα προσομοιάζον λεμφοεπιθηλίωμα Διαυγοκυτταρικό καρκίνωμα Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα με ραβδοειδή φαινότυπο Large cell carcinoma Large cell neuroendocrine carcinoma Combined large cell neuroendocrine carcinoma Basaloid carcinoma Lymphoepithelioma-like carcinoma Clear cell carcinoma Large cell carcinoma with rhabdoid phenotype 8012/3 8013/3 8013/3 8123/3 8082/3 8310/3 8014/3 Αδενοπλακώδες καρκίνωμα Adenosquamous carcinoma 8560/3 Σαρκωματοειδές καρκίνωμα Πολύμορφο καρκίνωμα Ατρακτοκυτταρικό καρκίνωμα Γιγαντοκυτταρικό καρκίνωμα Καρκινοσάρκωμα Πνευμονικό βλάστωμα Καρκινοειδής όγκος Τυπικό καρκινοειδές Άτυπο καρκινοειδές Όγκοι σιελογόνων αδένων Βλεννοεπιδερμοειδές καρκίνωμα Αδενοκυστικό καρκίνωμα Επιθηλιακό-μυεπιθηλιακό καρκίνωμα Sarcomatoid carcinoma Pleomorphic carcinoma Spindle cell carcinoma Giant cell carcinoma Carcinosarcoma Pulmonary blastoma Carcinoid tumour Typical carcinoid Atypical carcinoid Salivary gland tumours Mucoepidermoid carcinoma Adenoid cystic carcinoma Epithelial-myoepithelial carcinoma 8033/3 8022/3 8032/3 8031/3 8980/3 8972/3 8240/3 8240/3 8249/3 8430/3 8200/3 8562/3 Προδιηθητικές βλάβες Ενδοεπιθηλιακό καρκίνωμα πλακώδους επιθηλίου (in situ) Άτυπη αδενωματώδης υπερπλασία Ιδιοπαθής διάχυτη υπερπλασία νευροενδοκρινικών κυττάρων πνεύμονα Μεσεγχυματικοί όγκοι Επιθηλιοειδές αιμαγγειοενδοθηλίωμα Αγγειοσάρκωμα Πλευροπνευμονικό βλάστωμα Χόνδρωμα Συγγενής περιβρογχικός μυοϊνοβλαστικός όγκος Διάχυτη πνευμονική λεμφαγγειωμάτωση Φλεγμονώδης μυοϊνοβλαστικός όγκος Λεμφαγγειολειομυωμάτωση Συνοβιακό σάρκωμα Μονοφασικό Διφασικό Σάρκωμα της πνευμονικής αρτηρίας Σάρκωμα της πνευμονικής φλέβας Preinvasive lesions Squamous carcinoma in situ Atypical adenomatous hyperplasia Diffuse idiopathic pulmonary neuroendocrine cell hyperpiasia Mesenchymal tumours Εpithelioid haemangioendothelioma Angiosarcoma Pleuropulmonary blastoma Chondroma Congenital peribronchial myofibroblastic tumour Diffuse pulmonary lymphangiomatosis Inflammatory myofibroblastic tumour Lymphangioleiomyomatosis Synovial sarcoma Monophasic Biphasic Pulmonary artery sarcoma Pulmonary vein sarcoma 8070/2 9133/1 9120/3 8973/3 9220/0 8827/1 8825/1 9174/1 9040/3 9041/3 9043/3 8800/3 8800/3

21 Ομάδα Παθολογικής Ανατομικής Πνεύμονος-Θώρακος 317 Καλoήθεις επιθηλιακοί όγκοι Θηλώματα Θήλωμα από πλακώδες επιθήλιο Εξωφυτικό Ανάστροφο Θήλωμα από αδενικό επιθήλιο Μικτό θήλωμα από πλακώδες και αδενικό επιθήλιο Αδενώματα Κυψελιδικό αδένωμα Θηλώδες αδένωμα Αδενώματα τύπου σιελογόνων αδένων Αδένωμα βλεννωδών αδένων Πολύμορφο αδένωμα Άλλα Βλεννώδες κυσταδένωμα Benign epithelial tumours Papillomas Squamous cell papilloma Exophytic Inverted Glandular papilloma Mixed squamous cell and glandular papilloma Adenomas Alveolar adenoma Papillary adenoma Adenomas of the salivary gland type Mucous gland adenoma Pleomorphic adenoma Others Mucinous cystadenoma 8052/0 8052/0 8053/0 8260/0 8560/0 8251/0 8260/0 8140/0 8940/0 8470/0 Λεμφοϋπερπλαστικοί όγκοι Λέμφωμα από Β-κύτταρα της οριακής ζώνης τύπου MALT Διάχυτο λέμφωμα από μεγάλα Β-κύτταρα Λεμφωματοειδής κοκκιωμάτωση Ιστιοκυττάρωση Langerhans Διάφοροι όγκοι Αμάρτωμα Σκληρυντικό αιμαγγείωμα Διαυγοκυτταρικός όγκος Όγκοι από γεννητικά κύτταρα Ώριμο τεράτωμα Άωρο τεράτωμα Άλλοι όγκοι από γεννητικά κύτταρα Ενδοπνευμονικό θύμωμα Μελάνωμα Μεταστατικοί όγκοι Lymphoproliferative tumours Marginal zone B-cell lymphoma of the MALT type Diffuse large B-cell lymphoma Lymphomatoid granulomatosis Langerhans cell histiocytosis Miscellaneous tumours Hamartoma Sclerosing hemangioma Clear cell tumour Germ cell tumours Teratoma, mature Immature Other germ cell tumours Intrapulmonary thymoma Melanoma Metastatic tumours 9699/3 9680/3 9766/1 9751/1 8832/0 8005/0 9080/0 9080/3 8580/1 8720/3

22 318 Ομάδα Παθολογικής Ανατομικής Πνεύμονος-Θώρακος Ιστολογική κατάταξη της WHO των όγκων του υπεζωκότα Ελληνικός όρος Αγγλικός όρος ICD-0 Μεσοθηλιακοί όγκοι Διάχυτο κακόηθες μεσοθηλίωμα Επιθηλιοειδές μεσοθηλίωμα Σαρκωματοειδές μεσοθηλίωμα Δεσμοπλαστικό μεσοθηλίωμα Διφασικό μεσοθηλίωμα Εντοπισμένο κακόηθες μεσοθηλίωμα Άλλοι όγκοι μεσοθηλιακής προέλευσης Καλά διαφοροποιημένο θηλώδες μεσοθηλίωμα Αδενωματοειδής όγκος Λεμφοϋπερπλαστικές εξεργασίες Πρωτοπαθές λέμφωμα των ορογόνων Λέμφωμα σχετιζόμενο με πυοθώρακα Μεσεγχυματικοί όγκοι Επιθηλιοειδές αιμαγγειοενδοθηλίωμα Αγγειοσάρκωμα Συνοβιακό σάρκωμα Μονοφασικό Διφασικό Μονήρης ινώδης όγκος Ασβεστοποιούμενος όγκος υπεζωκότα Δεσμοπλαστικός στρογγυλοκυτταρικός όγκος Mesothelial tumours Diffuse malignant mesothelioma Epithelioid mesothelioma Sarcomatoid mesothelioma Desmoplastic mesothelioma Biphasic mesothelioma Localized malignant mesothelioma Other tumours of mesothelial origin Well differentiated papillary mesothelioma Adenomatoid tumour Lymphoproliferative disorders Primary effusion lymphoma Pyothorax - associated lymphoma Mesenchymal tumours Epithelioid hemangioendothelioma Angiosarcoma Synovial sarcoma Monophasic Biphasic Solitary fibrous tumour Calcifying tumour of the pleura Desmoplastic round cell tumour 9050/3 9052/3 9051/3 9051/3 9053/3 9050/3 9052/1 9054/0 9678/3 9133/1 9120/3 9040/3 9041/3 9043/3 8815/0 8806/3

23 Ομάδα Παθολογικής Ανατομικής Πνεύμονος-Θώρακος 319 Ιστολογική κατάταξη της WHO των επιθηλιακών όγκων και των όγκων από γεννητικά κύτταρα θύμου - μεσοθωρακίου Ελληνικός όρος Αγγλικός όρος ΙCD-0 Επιθηλιακοί όγκοι Θύμωμα Τύπου Α (ατρακτοκυτταρικό μυελοειδές) Τύπου ΑΒ (μικτό) Τύπου Β1 (πλούσιο σε λεμφοκύτταρα λεμφοκυτταρικό κατ εξοχή φλοιώδες οργανοειδές) Τύπου Β2 (φλοιώδες) Τύπου Β3 (επιθηλιακό άτυπο προσομοιάζον πλακώδες καλά διαφοροποιημένο θυμικό καρκίνωμα) Μικροοζώδες θύμωμα Μεταπλαστικό θύμωμα Μικροσκοπικό θύμωμα Σκληρυντικό θύμωμα Λιποϊνοαδένωμα Epithelial tumours Thymoma Type A (spindle cell; medullary) Type AB (mixed) Type B1 (lymphocyte-rich; lymphocytic; predominantly cortical; organoid) Type B2 (cortical) Type B3 (epithelial; atypical; squamoid; well-differentiated thymic carcinoma) Micronodular thymoma Metaplastic thymoma Microscopic thymoma Sclerosing thymoma Lipofibroadenoma 8580/1 8581/1 8582/1 8583/1 8584/1 8585/1 8580/1 8580/1 8580/1 8580/1 Θυμικό καρκίνωμα (συμπεριλαμβανομένων και των νευροενδοκρινικών επιθηλιακών όγκων του θύμου) Καρκίνωμα πλακώδους επιθηλίου Βασικοκυτταροειδές καρκίνωμα Βλεννοεπιδερμοειδές καρκίνωμα Καρκίνωμα προσομοιάζον λεμφοεπιθηλίωμα Σαρκωματοειδές καρκίνωμα (καρκινοσάρκωμα) Διαυγοκυτταρικό καρκίνωμα Αδενοκαρκίνωμα Θηλώδες αδενοκαρκίνωμα Καρκίνωμα με t(15;19) μετάθεση Καλά διαφοροποιημένα νευροενδοκρινικά καρκινώματα (καρκινοειδείς όγκοι) Τυπικό καρκινοειδές Άτυπο καρκινοειδές Χαμηλής διαφοροποίησης νευροενδοκρινικά καρκινώματα Μεγαλοκυτταρικό νευροενδοκρινικό καρκίνωμα Μικροκυτταρικό, νευροενδοκρινικού τύπου καρκίνωμα Αδιαφοροποίητο καρκίνωμα Σύνθετοι επιθηλιακοί θυμικοί όγκοι, συμπεριλαμβανομένων και νευροενδοκρινικών καρκινωμάτων Thymic carcinoma (including neuroendocrine epithelial tumours of the thymus) Squamous cell carcinoma Basaloid carcinoma Mucoepidermoid carcinoma Lymphoepithelioma-like carcinoma Sarcomatoid carcinoma (carcinosarcoma) Clear cell carcinoma Adenocarcinoma Papillary adenocarcinoma Carcinoma with t(15;19) translocation Well-differentiated neuroendocrine carcinomas (carcinoid tumours) Typical carcinoid Atypical carcinoid Poorly differentiated neuroendocrine carcinomas Large cell neuroendocrine carcinoma Small cell carcinoma, neuroendocrine type Undifferentiated carcinoma Combined thymic epithelial tumours, including neuroendocrine carcinomas 8586/3 8070/3 8123/3 8430/3 8082/3 8033/3 8310/3 8140/3 8260/3 8240/3 8249/3 8013/3 8041/3 8020/3

24 320 Ομάδα Παθολογικής Ανατομικής Πνεύμονος-Θώρακος Όγκοι μεσοθωρακίου από γεννητικά κύτταρα Όγκοι από γεννητικά κύτταρα ενός ιστολογικού τύπου (αμιγή) Σεμίνωμα Εμβρυϊκό καρκίνωμα Όγκος λεκιθικού ασκού Χοριοκαρκίνωμα Ώριμο τεράτωμα Άωρο τεράτωμα Όγκοι από γεννητικά κύτταρα περισσοτέρων του ενός ιστολογικού τύπου (μικτοί) Ποικιλία: πολυεμβρύωμα Όγκοι από γεννητικά κύτταρα με σωματικού τύπου κακοήθεια Όγκοι από γεννητικά κύτταρα σχετιζόμενοι με αιματολογική κακοήθεια Germ cell tumours (GCT) of the mediastinum GCTs of one histological type (pure GCTs) Seminoma Embryonal carcinoma Yolk sac tumour Choriocarcinoma Teratoma, mature Teratoma, immature GCTs of more than one histological type (mixed GCT) Variant: Polyembryoma GCTs with somatic-type malignancy GCTs with associated haematologic malignancy 9061/3 9070/3 9071/3 9100/3 9080/0 9080/3 9072/3

25

26