Έλεγχος νοητικής λειτουργίας στην τρίτη ηλικία ΜΑΡΙΝΑ ΜΑΚΡΗ, MA COUNSELLING AND PSYCHOTHERAPY ΜΑΓΔΑ ΤΣΟΛΑΚΗ, ΝΕΥΡΟΛΟΓΟΣ-ΨΥΧΙΑΤΡΟΣ, ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΑΠΘ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΝΟΣΟΥ ALZHEIMER ΚΑΙ ΣΥΝΑΦΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ 10TH PANHELLENIC CONFERENCE OF ALZHEIMER'S DISEASE AND RELATED DISORDERS (PICAD) AND 2ND MEDITERRANEAN CONFERENCE OF NEURODEGENERATIVE DISEASES (MECOND)
Ήπια Νοητική Διαταραχή/Mild Cognitive Impairment (MCI) Η ΗΝΔ, ορίζεται ως το µεταβατικό στάδιο ανάµεσα στο υγιές γήρας και στη νόσο Alzheimer (ΝΑ) (Petersen, 2011). Χαρακτηρίζεται από µια µικρή, ωστόσο σηµαντική έκπτωση σε ικανότητες εργαζόµενης µνήµης και προσοχής, µάθησης και µνήµης, εκτελεστικής λειτουργίας, ταχύτητας επεξεργασίας και σηµασιολογικής µνήµης (Saunders & Summers, 2011; Storandt, Grant, Miller, και Morris, 2006; Winblad και συν., 2004). Μεταπίπτουν σε νόσο Αlzheimer µε ρυθµό που κυµαίνεται από 10-15% το χρόνο. H αντίστοιχη ετήσια µετάπτωση σε "φυσιολογικούς" ηλικιωµένους υπολογίζεται σε 1-2% (Bennett et al, 2002).
Κριτήρια για την Ήπια Νοητική Διαταραχή Διαταραχές µνήµης που επιβεβαιώνονται από το συνοδό. Έκπτωση µνήµης συγκριτικά µε άτοµα ίδιας ηλικίας και µόρφωσης. Σχετικά φυσιολογική γενική νοητική λειτουργία. Ανέπαφες καθηµερινές δραστηριότητες. Απουσία άνοιας. (Petersen, 2004)
Διάγνωση ΗΝΔ κατά τα Κριτήρια του Petersen MMSE (Folstein et al., 1975) MoCA (Z. Nazreddine, MD. 2004) GDS (Sheikh, & Yesavage, 1986) (Petersen et al, 2001)
Σύντοµη Εξέταση Νοητικής Κατάστασης / Mini Mental State Examination (MMSE) Γρήγορη αξιολόγηση της συνολικής νοητικής κατάστασης (10-15λεπτά) Ανώτατη συνολική βαθµολογία 30 βαθµοί Βαθµολογία > ή = 24 (στην ελληνική προσαρµογή), δείχνει απουσία γνωστικών ελλειµµάτων, ενώ µικρότερη βαθµολογία αποτελεί ένδειξη γνωστικής έκπτωσης (Tsolaki et al., 1997). Εξειδίκευση και ευαισθησία 90% στις τιµές 24-23, για <75 ετών και 23-22, για >75 ετών (Fountoulakis, et al, 2000). Με διάγνωση MCI, οι ασθενείς τυπικά έχουν µέσο όρο 27,2 και η οµάδα ελέγχου 28,9. Καθώς τα δεδοµένα είναι πολύ κοντά, δεν χρησιµοποιήθηκε ως µόνη δοκιµή για τον διαχωρισµό.
Σύντοµη Εξέταση Νοητικής Κατάστασης / Mini Mental State Examination (MMSE) Επίπεδα 1. Προσανατολισµό σε σχέση µε χρόνο και τόπο 2. Καταγραφή (επανάληψη τριών λέξεων) 3. Συγκέντρωση (αντίστροφη µέτρηση ανά επτάδες) 4. Βραχύχρονη µνήµη (επανάληψη των τριών λέξεων) 5. Γλώσσα (κατονοµασία ακολουθώντας οδηγίες ) 6. Οπτικό χωρικό πεδίο (αντιγραφή σχηµάτων)
Νοητική Εκτίµηση Μόντρεαλ / Montreal Cogntive Assessment (MoCA) Εργαλείο νοητικής εξέτασης µε υψηλή ευαισθησία στον εντοπισµό των MCI από φυσιολογικούς (Nasreddine et al, 2005). Ικανότητα να διακρίνει: υγιείς 87% (λίγο χαµηλότερη από το MMSE) MCI 90% (ενώ η MMSE 18%) ΝΑ 100%. Διάρκεια περίπου 10 λεπτά
Νοητική Εκτίµηση Μόντρεαλ / Montreal Cogntive Assessment (MoCA) ΥΠΟΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ 1. Οπτικο-νοητική ιχνηλάτηση 2. Οπτικο-κατασκευαστικές ικανότητες (κύβος) 3. Οπτικοχωρικές, οπτικοκατασκευαστικές ικανότητες (ρολόι) 4. Κατονοµασία 5. Λεκτική Μνήµη / Εργαζόµενη µνήµη / Εγρήγορση 6. ιαδοχική αφαίρεση ανά 7 7. Επανάληψη προτάσεων 8. Λεκτική ευχέρεια 9. Αφαιρετική σκέψη 10. Καθυστερηµένη ανάκληση 11. Προσανατολισµός σε χρόνο και τόπο
Κλίµακα Κλινικής Αξιολόγησης Άνοιας / Clinical Dementia Rating (CDR) Διάκριση των σταδίων της άνοιας (Morris, 1993). Ασθενή και περιθάλποντα. 6 κατηγορίες νοητικής και λειτουργικής επίδοσης, βαθµολογούνται ανεξάρτητα η µια από την άλλη. Καµία απώλεια 0 Αµφισβητούµενη 0.5 Ελαφρά απώλεια 1 Μέτρια απώλεια 2 Σοβαρή απώλεια 3 Μνήµη Προσανατολισµός Κρίση & Επίλυση προβληµάτων Κοινωνικές Υποθέσεις Σπίτι και Ενδιαφέροντα Αυτοεξυπηρέτηση
Κλίµακα Κλινικής Αξιολόγησης Άνοιας / Clinical Dementia Rating (CDR) Η βαθµολόγηση βασίζεται σε µια κλίµακα µε 5 διαβαθµίσεις για την κάθε κατηγορία (εκτός της τελευταίας που βασίζεται σε 4). Σε κάθε κατηγορία, η απώλεια βαθµολογείται σε σχέση µε την έκπτωση της νοητικής και της λειτουργικής επίδοσης (και όχι άλλων παραγόντων όπως κατάθλιψη ή αναπηρία). Η συνολική βαθµολογία προκύπτει από τις βαθµολογίες των 6 κατηγοριών. Η κυριότερη κατηγορία είναι η µνήµη, από την οποία µπορεί να πάρει το τελικό score, αν οι δευτερεύουσες κατηγορίες έχουν την ίδια βαθµολογία µε αυτή (Morris,1997). Ο µέσος όρος για ασθενείς MCI κυµαίνεται στο 1.3 και για υγιείς στο 0.11.
Γηριατρική Κλίµακα-15 Κατάθλιψης / Geriatric Depression Scale-15 (GDS-15) Σύντοµος τύπος της αρχικής διαγνωστικής εξέτασης 30 ερωτηµάτων (Yesavage & Sheikh, 1986). Ιδιαιτέρως χρήσιµος για ασθενείς µε άνοια (Burke et al., 1991; Fountoulakis et al., 1999). Εστιάζει σε απαντήσεις του τύπου ναι/όχι. Κάθε απάντηση βαθµολογείται µε 0 ή 1. Βαθµολογία µεγαλύτερη του 6 δείχνει κατάθλιψη. Υψηλότερος δυνητικά βαθµός το 15. Διάρκεια 5-10 λεπτά. Ευαισθησία 92,23% και Εξειδίκευση 95,24%. Υψηλή αξιοπιστία και εσωτερική συνοχή µε δείκτη α Cronbach=0,94, ενώ όλες οι ερωτήσεις φαίνονται ισοδύναµες.
Γηριατρική Κλίµακα-15 Κατάθλιψης / Geriatric Depression Scale-15 (GDS-15) Παραγοντική Ανάλυση Παραδείγµατα Γνωστικό (καταθλιπτικό περιεχόµενο σκέψης) Συναίσθηµα Κοινωνική αποµόνωση και τη λειτουργικότητα Αισθήµατα αβοήθητου και φόβο για το µέλλον Εγκαταλείψατε πολλές από τις δραστηριότητες και τα ενδιαφέροντά σας; Αισθάνεστε ευτυχισµένος τον περισσότερο καιρό; Αισθάνεστε συχνά αβοήθητος; Προτιµάτε να µένετε στο σπίτι παρά να βγαίνετε έξω και να κάνετε διάφορα καινούρια πράγµατα;
Βιβλιογραφία Bennett, D.A., Wilson, R.S., Schneider, J.A, Evans, D.A., Beckett, L.A., & Aggarwal, N.T., et al. (2002). Natural history of mild cognitive impairment in older persons, Neurology, pp. 198-205 23;59 (2) Bennett, D.A., Wilson, R.S., Schneider, J.A, Evans, D.A., Beckett, L.A., & Aggarwal, N.T., et al. (2002). Natural history of mild cognitive impairment in older persons, Neurology, pp. 198-205 23;59 (2) Bennett, D.A., Wilson, R.S., Schneider, J.A, Evans, D.A., Beckett, L.A., & Aggarwal, N.T., et al. (2002). Natural history of mild cognitive impairment in older persons, Neurology, pp. 198-205 23;59 (2) Bennett, D.A., Wilson, R.S., Schneider, J.A, Evans, D.A., Beckett, L.A., & Aggarwal, N.T., et al. (2002). Natural history of mild cognitive impairment in older persons, Neurology, pp. 198-205 23;59 (2) Bennett, D.A., Wilson, R.S., Schneider, J.A, Evans, D.A., Beckett, L.A., & Aggarwal, N.T., et al. (2002). Natural history of mild cognitive impairment in older persons, Neurology, pp. 198-205 23;59 (2) Burke WJ, Roccaforte WH, Wengel SP. The short form of the Geriatric Depression Scale: a comparison with the 30-item form. J Geriatr Psychiatry Neurol. 1991 Jul-Sep; 4(3): 173-178. doi:10.1177/089198879100400308 Folstein, M., Folstein, S., & McHugh, P. (1975). "Minimental state." A practical method for grading the cognitive state of patients for the clinician. Journal of Psychiatric Research, 12, 18998. Fountoulakis, Κ., Tsolaki, Μ., Chantzi, Ε., & Kazis, Α. (2000). Mini Mental State Examination (MMSE). A validation study in demented patients from the elderly Greek population. American Journal of Alzheimer's Disease, 15, 342-347. Morris,J.C. (1993). The Clinical Dementia Rating (CDR): current version and scoring rules. Neurology, 43:2412-2414. Morris, J.C. (1997). The Clinical Dementia Rating: A reliable and valid diagnostic and staging measure for dementia and Alzheimer type. International Psychogeriatrics. Vol.9, Suppl.1,pp.179-176. Nasreddine ZS, Phillips NA, Bédirian V, Charbonneau S, Whitehead V, Collin I, et al. The Montreal Cognitive Assessment, MoCA: a brief screening tool for Mild Cognitive Impairment. J Am Geriatr Soc. 2005 Apr; 53(4): 695 699. doi:10.1111/j. 1532-5415.2005.53221.x Nasreddine, Z.S., Phillips, N.A., Bedirian, V., Charbonneau, S., Whitehead, V., Collin, I., Cummings, L., & Chertkow, H. (2005). The Montreal Cognitive Assessment, MoCA: A Brief Screening Tool For Mild Cognitive Impairment. American Geriatrics Society. 53:695-699. Petersen RC. Clinical practice: mild cognitive impairment. N Engl J Med. 2011 Jun; 364(23): 2227-2234. Petersen, R. C. (2004). Mild cognitive impairment as a diagnostic entity. Journal of internal medicine, 256(3), 183-194 Saunders, N. L., & Summers, M. J. (2011). Longitudinal deficits to attention, executive, and working memory in subtypes of mild cognitive impairment.neuropsychology, 25(2), 237. Tsolaki, M., Fountoulakis, K., Nakopoulou, E., Kazis, A., & Mohs, R. C. (1997). Alzheimer's Disease Assessment Scale: The validation of the scale in Greece in elderly demented patients and normal subjects. Dementia and Geriatric Cognitive Disorders, 8(5), 273-80. Yesavage JA, Sheikh JI. 9/Geriatric Depression Scale (GDS): recent evidence and development of a shorter version. Clinical Gerontologist. 1986 Jun; 5(1-2): 165-173. doi:10.1300/j018v05n01_09