ΘΕΜΑ 1 L = D 2 C. L = απώλεια ποιότητας D = απόκλιση από την τιµή στόχο

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ 2ης ΓΕ 2016-2017 1

ΘΕΜΑ 1 Βάσει, της θεωρίας του Dr. Genichi Taguchi αναφορικά, µε την ποιότητα ενός προϊόντος, ένα υψηλό επίπεδο ποιότητας ουσιαστικά σηµαίνει τη µικρή µεταβλητότητα (ή διακύµανση) στα χαρακτηριστικά και τη διαδικασία παραγωγής του. Η κύρια πρότασή του είναι, η βελτιωµένη ποιότητα µέσω της αντίστοιχης βελτίωσης σχεδίασης τους προϊόντος και της παραγωγικής του διαδικασίας. Όταν ένα προιόν είναι, κατώτερο ποιοτικά από ότι απαιτεί ή προσδοκά ο πελάτης οι όποιες ακόλουθες απώλειες για την εταιρεία, εκφράζονται µέσω της Συνάρτησης Απώλειας της Ποιότητας (QLF Quality Loss Function). L = απώλεια ποιότητας D = απόκλιση από την τιµή στόχο L = D 2 C C = τιµή, η οποία προσδιορίζεται από το κόστος επιδιόρθωσης ή αντικατάστασης του προϊόντος στο οποίο έχει εµφανιστεί απόκλιση Κατά συνέπεια, όσο µικρότερη είναι η απόκλιση της τιµής ενός χαρακτηριστικού του προϊόντος, από την τιµή στόχο, τόσο καλύτερη είναι και η ποιότητας του. Αξίζει να αναφερθεί ότι, η προαναφερθείσα θεωρεία εστιάζει σε µεγάλο βαθµό στο σχεδιασµό του ίδιου του προϊόντος αλλά και της διαδικασίας παραγωγής του, για τα ακόλουθα 3 στάδια: 1. Το σχεδιασµό του συστήµατος (system s design) 2. Το σχεδιασµό των εκάστοτε παραµέτρων (parameters design) 3. Το σχεδιασµό των κατασκευαστικών ανοχών (tolerances design) Σηµείωση: ένα στιβαρά σχεδιασµένο προϊόν ή διαδικασία παρουσιάζει µέγιστη απόδοση µε τις λιγότερες κατά το δυνατόν απώλειες αναφορικά µε την ποιότητα, συµπεριλαµβανοµένου των ελεγχόμενων ή µη παραγόντων. 2

1.1 Τόµος Β «Έλεγχος Ποιότητας και Πρότυπα ιασφάλισης Ποιότητας», κεφάλαιο 4, (σελ.81). Βάσει των δεδοµένων έχουµε 3 τύπους πετρωµάτων µε αντίστοιχο εµβαδό, όπως: 1. = 0,25m 2, 2. = 0,5m 2 3. = 1,0m 2 όπου αντιπροσωπεύουν τις προδιαγεγραµµένες τιµές με επιτρεπόµενο όριο ανοχής για το εµβαδό των παραπάνω τύπων πετρωµάτων ± 5%, ουσιαστικά εκφράζεται ως, ± 0,05m 2 για τις προδιαγεγραµµένες τιµές άρα έχουµε: εµβαδό τύπου I από 0,20m 2 έως 0,30m 2 εµβαδό τύπου II από 0,45m 2 έως 0,55m 2 εµβαδό τύπου III από 0,95m 2 έως 1,05m 2 ΤΥΠΟΣ ΠΕΤΡΩΜΑΤΟΣ _ΠΡΟ ΙΑΓΡΑΦΗ ΕΙΓΜΑ ΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΜΕΤΡΗΣΙΜΗ ΙΑΣΤΑΣΗ 0,25 1 0,488*0,525 0,256 0,25 2 0,490*0,511 0,251 0,25 3 0,503*0,520 0,262 0,25 4 0,496*0,485 0,241 0,25 5 0,522*0,475 0,248 0,5 6 0,496*1,022 0,507 0,5 7 0,507*0,998 0,506 0,5 8 0,495*1,041 0,515 0,5 9 0,505*0,980 0,495 0,5 10 0,496*0,975 0,484 1 11 1,002*1,020 1,022 1 12 0,988*1,015 1,003 1 13 1,000*0,993 0,993 1 14 0,975*0,996 0,971 1 15 0,978*1,041 1,018 3

Πίνακας 1. Καταγραφή των δεδοµένων και υπολογισµός της µετρήσιµης (πραγµατικής διάστασης) διάστασης Βάσει των ορίων ανοχής, διαπιστώνουµε ότι δεν υπάρχουν αποκλίσεις δηλαδή τιµές εκτός προδιαγραφών (στήλη µετρήσιµη διάσταση), για τα 5 δείγµατα / τύπο πετρώµατος. Σε αυτό το σηµείο, υπολογίζουµε τη µέση απώλεια για κάθε τύπο πετρώµατος και της συνολικής παραγωγής, εφόσον πάρουµε ως δεδοµένα τα εξής: κόστος απώλειας L(x) για I = 15 κόστος απώλειας L(x) για II = 22 κόστος απώλειας L(x) για III = 25 Με χρήση του τύπου, L = D 2 C και µε τα παραπάνω δεδοµένα, υπολογίζουµε για κάθε τύπο πετρώµατος: o για τύπο πετρώµατος I την τιµή C, η οποία εκφράζει (το κόστος επιδιόρθωσης ή αντικατάστασης του προϊόντος στο οποίο έχει εµφανιστεί απόκλιση) L= D 2 C =15 0,05 2 * C 15 =0,0025*C =C =C 6000 o για τύπο πετρώµατος II την τιµή C L= D 2 C 22 =0,05 * 2 C 22 = 0,0025*C C= =C 8800 o για τύπο πετρώµατος III την τιµή C L= D 2 C 25=0,05 2 * C 25 = 0,0025*C =C =C 00 Άρα, η µέση απώλεια µπορεί εύκολα να υπολογιστεί για κάθε τύπο πετρώµατος ως: L= D 2 C L I = 0,05 2 *6000 L I =0,0025*6000 =L I 7,5 L II = D 2 C =L II 0,05 2 *8800 L II =0,0025*8800 =L II 11 L III = D 2 C L III = 0,05 2 *00 L III = 0,0025*00 L III = 25 παραγωγή ως: και για τη συνολική 4

1.2 Pareto Chart 250 ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ΑΠΩΛΕΙΑΣ ΤΥΠΟΣ ΠΕΤΡΩΜΑΤΟΣ Α Π Ω ΛΕ ΣΥ ΙΑ ΝΑ Σ ΡΤ ΗΣ Η 200 150 80 60 40 Pe rc en t 50 20 0 ΤΥΠΟΣ ΠΕΤΡΩΜΑΤΟΣ III II I ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ΑΠΩΛΕΙΑΣ 125,0 55, 0 37, 5 Percent 57, 5 25, 3 17, 2 Cum % 57, 5 82, 8,0 0 ιάγραµµα 1.1.α Pareto Chart για κάθε τύπο πετρώµατος συγκριτικά µε τη συνάρτηση απώλειας, συµπεριλαµβανοµένου και της απώλειας συνολικής παραγωγής 5

Distribution Plot για κάθε ΤΥΠΟ ΠΕΤΡΩΜΑΤΟΣ Normal; Mean=0; StDev=1 0, 4 0, 3 De ns ity 0, 2 0, 1 0, 0 0 X 1,645 0, 05 ιάγραµµα 1.1.β Κατανοµή πυκνότητας βάσει του ορίου ανοχής 1.3 Με βάση, τα παραπάνω δεδοµένα και για να υπολογίσουµε το νέο όριο ανοχής το οποίο θα ανταποκρίνεται σε κάθε τύπο πετρώµατος ξεχωριστά, ενεργούµε ως εξής: o για L = 7,5 (τύπος πετρώµατος I) L = D 2 C 7,5 = 0,05 * 2 C 7,5 = 0,0025*C =C =C 3000 o L = D 2 C 7,5 = D 2 3000 7,5 = D 2 3000 D= 7,5 D = 0,0025 για L = 11 (τύπος πετρώµατος II) L =D 2 C 11 = 0,05 2 *C 11 =0,0025*C 0,0025 D = 0,05 C= =C 4400 o για L = 12,5 (τύπος πετρώµατος III) 6

L = D 2 C 12,5 = 0,05 2 C 12,5 = 0,0025*C =C =C 5000 Από τα παραπάνω διαπιστώνεται ότι, ακόµα και αν η εταιρεία θεσπίσει ως µέγιστο κόστος για κάθε αστοχία παραγωγής, να είναι στο µισό του κόστους για απόκλιση ±5%, το νέο επιτρεπόµενο όριο για το παραγόµενο προϊόν (3 τύποι πετρωµάτων), δεν αλλάζει. Αυτό πρακτικά σηµαίνει ότι, τα όρια ανοχής αναφορικά µε τις διαστάσεις του παραγόµενου προϊόντος είναι αµετάβλητα, άσχετα από το κόστος απώλειας ποιότητας κάθε παραγωγικής αστοχίας, που δύναται να επωµιστεί η εν λόγω εταιρεία. Τέλος, γίνεται πλήρως κατανοητό ότι το εµβαδόν µε τις αντίστοιχες διαστάσεις αποτελεί σηµαντικό ποιοτικό χαρακτηριστικό για το παραγόµενο προιόν. 1.4 Κατά τον Dr. Genichi Taguchi, η ποιότητα άρα και η έννοια της απόδοσης, που συνοδεύει ένα παραγόµενο προϊόν το οποίο διατίθεται στην αγορά, από κάποια εταιρεία, βασίζεται σε συγκεκριµένα χαρακτηριστικά τα οποία ως στόχο έχουν την εκπλήρωση των απαιτήσεων και προσδοκιών του πελάτη. Βάσει, αυτού γίνεται κατανοητό ότι ένας πελάτης τείνει να επιλέξει το προιόν εκείνο που θα ικανοποιήσει τις γενικές απαιτήσεις του, προσφέροντας του την αντίστοιχη αξιοπιστία, ανεξάρτητα από το περιβάλλον και τρόπο χρήσης του. Σε αντίθετη περίπτωση, δηµιουργούνται απώλειες ποιότητας τις οποίες καλείται να αναλάβει η εταιρεία, µέσω των επιστροφών προϊόντων από τους πελάτες, το κόστος επιδιόρθωσης ή αντικατάστασης (όπου είναι εφικτό), την δυσφήµιση της εταιρείας µε αποτέλεσµα και τη συνολική απώλεια από το µερίδιο της αγοράς. 7

Για την αύξηση της απόδοσης ενός προϊόντος, ο Dr. Genichi Taguchi προτείνει την τεχνική ενισχυµένου σχεδιασµού (robust design), κατά την οποία αναθεωρούνται οι απαιτήσεις, προσδοκίες και ανάγκες των πελατών, σε συγκεκριµένες τεχνικές προδιαγραφές του προϊόντος. Αυτό έχει σαν αποτέλεσµα, το σχεδιασµό προϊόντων τα οποία δεν είναι ευµετάβλητα στις αντίστοιχες συνθήκες παραγωγής και χρήσης, µε τελικό στόχο τη βελτίωση της ποιότητας (quality improvement). Κατ επέκταση, οι παράγοντες που επηρεάζουν άµεσα την απόδοση κάποιου παραγόµενου προϊόντος, αναφέρονται στη φάση σχεδιασµού του και είναι οι ακόλουθοι: ο σχεδιασµός του συστήµατος (system s design) ο σχεδιασµός παραµέτρων (parameters design) ο σχεδιασµός των ανοχών (tolerances design) Τέλος, η µεταβλητότητα που πιθανά παρουσιάζεται στο προιόν ή / και στη διαδικασία παραγωγής του, δύναται να µειωθεί σε σηµαντικό βαθµό µέσω του άρτια οργανωµένου σχεδιασµού. ΘΕΜΑ 2 2.1 Βάσει των δεδοµένων, οι παρτίδες έχουν µέγεθος N = 2000 τεµάχια (βίδες) µε AQL = 0,031 και LTPD = 0,05. Η πιθανότητα απόρριψης, µιας καλής παρτίδας αποτελεί το ρίσκο του παραγωγού, το οποίο είναι α = 0,05, ενώ η αντίστοιχη πιθανότητα αποδοχής µιας κακής παρτίδας είναι το ρίσκο του τελικού πελάτη β = 0,1. Για το λόγο αυτό, υπολογίζουµε τον παρακάτω λόγο: από τον αντίστοιχο πίνακα στη σελίδα 42 του Τόµου Β, επιλέγουµε για τιµή c = 9 (από τη στιγµή που η πλησιέστερη τιµή του παραπάνω λόγου είναι LTPD / AQL = 2,618 και µε n * AQL = 5,426). 8

και υπολογίζουµε το n ως εξής: 5,426 n = = 175,03 0,031 Συνεπώς, τα χαρακτηριστικά του δειγµατοληπτικού σχεδίου που απορρέουν, απαιτεί από παρτίδες N = 2000 τεµάχια (βίδες), να επιλέγουµε δείγµα n = 175 µε οριακό αριθµό ελαττωµατικών c = 9, το οποίο πρακτικά σηµαίνει ότι αποδεχόµαστε µια παρτίδα, εφόσον υπάρχουν 9 ελαττωµατικά (µη συµµορφούµενα) τεµάχια. 2.2 Περίπτωση i Βάσει των δεδοµένων, οι παρτίδες έχουν µέγεθος N = 2000 τεµάχια (βίδες) µε AQL = 0,025 και LTPD = 0,05. Η πιθανότητα απόρριψης, µιας καλής παρτίδας αποτελεί το ρίσκο του παραγωγού, το οποίο είναι α = 0,05, ενώ η αντίστοιχη πιθανότητα αποδοχής µιας κακής παρτίδας είναι το ρίσκο του τελικού πελάτη β = 0,1. Για το λόγο αυτό, υπολογίζουµε τον παρακάτω λόγο: από τον αντίστοιχο πίνακα στη σελίδα 42 του Τόµου Β, επιλέγουµε για τιµή c = 9 (από τη στιγµή που η πλησιέστερη τιµή του παραπάνω λόγου είναι LTPD / AQL = 2,618 και µε n * AQL = 5,426). 9

και υπολογίζουµε το n ως εξής: 5,426 n = = 217, 04 0,025 Συνεπώς, τα χαρακτηριστικά του δειγµατοληπτικού σχεδίου που απορρέουν, απαιτεί από παρτίδες N = 2000 τεµάχια (βίδες), να επιλέγουµε δείγµα n = 217 µε οριακό αριθµό ελαττωµατικών c = 9, το οποίο πρακτικά σηµαίνει ότι αποδεχόµαστε µια παρτίδα, εφόσον υπάρχουν 9 ελαττωµατικά (µη συµµορφούµενα) τεµάχια. Περίπτωση ii Βάσει των δεδοµένων, οι παρτίδες έχουν µέγεθος N = 2000 τεµάχια (βίδες) µε AQL = 0,038 και LTPD = 0,05. Για το λόγο αυτό, υπολογίζουµε τον παρακάτω λόγο: από τον αντίστοιχο πίνακα στη σελίδα 42 του Τόµου Β, επιλέγουµε για τιµή c = 9 (από τη στιγµή που η πλησιέστερη τιµή του παραπάνω λόγου είναι LTPD / AQL = 2,618 και µε n * AQL = 5,426). και υπολογίζουµε το n ως εξής: Συνεπώς, τα χαρακτηριστικά του δειγµατοληπτικού σχεδίου που απορρέουν, απαιτεί από παρτίδες N = 2000 τεµάχια (βίδες), να επιλέγουµε δείγµα n = 143 µε οριακό αριθµό ελαττωµατικών c = 9, το οποίο πρακτικά σηµαίνει ότι αποδεχόµαστε µια παρτίδα, εφόσον υπάρχουν 9 ελαττωµατικά (µη συµµορφούµενα) τεµάχια. 2.3 Για τον υπολογισµό της εξερχόµενης ποιότητας, βάσει συγκεκριµένων δεδοµένων όπως: o πραγµατικό ποσοστό ελαττωµατικών της εκάστοτε παρτίδας Pd = 0,05 o πιθανότητα αποδοχής µιας παρτίδας αντιστοιχεί σε Pa = 0,72 Pa(i) = 0,639 Pa(ii) = 0,82 χρησιµοποιούµε τον ακόλουθο τύπο, ως εξής: 5,426 n = = 142,8 0,038 10

Από τη στιγµή που θεωρούµε ότι, τα ελαττωµατικά προϊόντα επιδιορθώνονται και δεν καταστρέφονται και βάσει των παραπάνω αποτελεσµάτων, παρατηρούµε ότι η θέσπιση των συγκεκριµένων δειγµατοληπτικών σχεδίων βοήθησε σηµαντικά στην ποιότητα των παραγόµενων, αν λάβουµε υπόψη το αρχικό ποσοστό ελαττωµατικών που ήταν το 5% και το οποίο µειώθηκε στα παραπάνω υπολογισθέντα ποσοστά. 2.4 Η εκτίµηση της τιµής, του χαρακτηριστικού ενός προϊόντος εξαρτάται από δύο παράγοντες: από τη µέθοδο ανάλυσης που θα επιλεγεί, και από τη µέθοδο δειγµατοληψίας. Η σχέση µεταξύ της τιµής και της µεθόδου ανάλυσης µπορεί σχετικά εύκολα να βρεθεί, αλλά η σχέση µεταξύ της τιµής και της µεθόδου δειγµατοληψίας είναι πολύ πιο δύσκολο να γίνει κατανοητή. Τα διάφορα σχέδια δειγµατοληψίας είναι αναγκαία έτσι ώστε να εξασφαλισθεί ότι χρησιµοποιούνται δίκαιες και αποδεκτές µέθοδοι όταν ελέγχεται ένα προιόν ως προς τις προδιαγραφές του. Οι άνθρωποι οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για την αποδοχή ενός υλικού από έναν προµηθευτή, πρέπει να επιλέγουν ένα πλάνο δειγµατοληψίας κατάλληλο για τη στατιστική επιθεώρηση της παρτίδας προς παραλαβή. Κανένα πλάνο δειγµατοληψίας δεν εξασφαλίζει ότι κάθε µέρος της παρτίδας είναι εντός προδιαγραφών. Επίσης, η δειγµατοληψία ενός προϊόντος δεν είναι πάντα καταστροφική για το δείγµα. Τα σχέδια δειγµατοληψίας είναι όµως πολύ χρήσιµα για την εγγύηση ενός αποδεκτού επιπέδου ποιότητας (AQL - Acceptable Quality Level). Για να καθοριστεί ένα σχέδιο δειγµατοληψίας, αποδοχής ενός υλικού θα χρειαστεί να οριστούν τα χαρακτηριστικά που θα µετρηθούν και το µέγεθος της 11

παρτίδας, να γίνει η επιλογή µεταξύ σχεδίου χαρακτηριστικού (characteristic) ή σχεδίου µεταβλητών (variables), να γίνει η οριοθέτηση του επιπέδου ποιότητας ή του AQL (για συνεχείς σειρές παρτίδων), να γίνει η επιλογή του επιπέδου επιθεώρησης και του µεγέθους του δείγµατος, και τέλος πρέπει να οριστούν και οι διαδικασίες που θα ακολουθηθούν σε περίπτωση διαφωνίας. Για τη συγκεκριµένη περίπτωση, όπου η εταιρεία έχει θεσπίσει τη στρατηγική εφαρµογής διαφορετικών δειγµατοληπτικών σχεδίων, για κάθε πελάτη αποτελεί ταυτόχρονα µια κίνηση ευελιξίας για θέµατα που αφορούν τον ποιοτικό έλεγχο εισερχοµένων, µε θετικό αντίκτυπο στους τοµείς: παρακολούθησης και αξιολόγησης τόσο των παραγόµενων προϊόντων όσο και της αποδοχής τους από τους πελάτες (λόγω του διαφορετικού εύρους) συνεργασίας επικοινωνίας ΘΕΜΑ 3 3.1 Αναφορικά µε την παγκόσµια συµφωνία της Codex Alimentarious (03/05/2004) η έννοια της ιχνηλασιµότητας καθορίζεται επίσηµα πλέον, ως «η ικανότητα παρακολούθησης της διακίνησης ενός τροφίµου κατά τις φάσεις της παραγωγής, επεξεργασίας και διανοµής». Ουσιαστικά, ένα σύστηµα ιχνηλασιµότητας θεωρείται το ολοκληρωµένο σύστηµα ταυτοποίησης, µε κύριο στόχο τη δηµιουργία µιας δυναµικής ταυτότητας για κάθε προϊόν (του κλάδου τροφίµων), κατ ολοκληρία της εφοδιαστικής αλυσίδας. Η συγκεκριµένη ταυτότητα, παρουσιάζει τη µορφή ενός κωδικού πάνω στο προϊόν (barcode), όπως επίσης και αντίστοιχου αρχείου µε πληροφορίες για το ιστορικό του εκάστοτε προϊόντος και επιµέρους συστατικών του, αναφορικά µε τα προηγούµενα και επόµενα στάδια της αλυσίδας (διαδοχική ιχνηλασιµότητα serial traceability), όπως επίσης και στο υπάρχον στάδιο (εσωτερική ιχνηλασιµότητα internal traceability). Όσον αφορά τον τοµέα της βιοµηχανίας τροφίµων (food industry), ως ιχνηλασιµότητα είναι η δυνατότητα ανίχνευσης και παρακολούθησης τροφίµων, 12

ζωοτροφών και ζώων που χρησιµοποιούνται, για την παραγωγή τροφίµων ή ουσιών τα οποία πρόκειται ή αναµένεται να συµπεριληφθούν σε τρόφιµα ή σε ζωοτροφές σε όλα τα στάδια της παραγωγής, µεταποίησης και διανοµής τους. Πρόσφατες µελέτες, που πραγµατεύονται την ασφάλεια των τροφίµων παρουσίασαν ότι, ο σαφής και λεπτοµερής καθορισµός της προέλευσης των ζωοτροφών και των παράγωγων τροφίµων, είναι εξέχουσας σηµασίας για την προστασία της υγείας, των καταναλωτών. Σε αυτό το σηµείο αξίζει να αναφερθεί ότι, η ιχνηλασιµότητα διευκολύνει την απόσυρση των τροφίµων και επιτρέπει την ακριβή ενηµέρωση των καταναλωτών για τα προϊόντα που ελλοχεύουν πιθανούς κινδύνους. Πρέπει επίσης να τονιστεί ότι, η ιχνηλασιµότητα δεν εγγυάται από µόνη της την ασφάλεια των προϊόντων, αλλά αποτελεί χρήσιµο εργαλείο διαχείρισης επικείµενου κινδύνου, που κάθε εταιρεία η οποία δραστηριοποιείται στον συγκεκριµένο κλάδο οφείλει να χρησιµοποιεί, συµβάλλοντας µε αυτό τον τρόπο στην έγκαιρή και έγκυρη αντιµετώπιση προβληµάτων, σχετικά µε την ασφάλεια των τροφίµων. Είδη ιχνηλασιµότητας προς τα εµπρός ιχνηλασιµότητα (down stream traceability), στην οποία προσπαθούµε να εντοπίσουµε όλες τις παρτίδες ενός τροφίµου, για το οποίο χρησιµοποιήθηκε, µια συγκεκριµένη παρτίδα ά ύλης. προς τα πίσω ιχνηλασιµότητα (up stream traceability), στην οποία προσπαθούµε να αναγνωρίσουµε την παρτίδα ενός συγκεκριµένου τροφίµου και να ανιχνεύσουµε απαραίτητα στοιχεία, για τις ά ύλες που χρησιµοποιηθήκαν και των συνθηκών παραγωγής τους. εσωτερική ιχνηλασιµότητα (internal traceability), στην οποία ο παραγωγός παρακολουθεί το προϊόν στα διάφορα στάδια µεταποίησής του, µέσα στη βιοµηχανία παραγωγής. Ο βασικός στόχος της ιχνηλασιµότητας είναι, η διασφάλιση της διαδικασίας ανακλήσεων τροφίµων επισφαλών για την υγεία του καταναλωτή από απαραίτητων κατάλληλων πληροφοριών στους καταναλωτές και στους υπευθύνους των εκάστοτε εταιρειών τροφίµων, την αξιολόγηση του κινδύνου από τις αρµόδιες ελεγκτικές αρχές και την αποφυγή επανεµφάνισης τους. 13

Βάσει των ειδών ιχνηλασιµότητας, παρέχεται στους άµεσα ενδιαφερόµενους: o ένα σύστηµα, µε το οποίο θα τους παρέχεται η δυνατότητα αναγνώρισης των άµεσων πελατών και των αντίστοιχων προϊόντων o η άρτια επικοινωνία και έλεγχος µε τους συνεργαζόµενους προµηθευτές o η άρτια επικοινωνία και αντίστοιχη ενηµέρωση για την παρουσία πιθανών κινδύνων µε τους συστηµατικούς πελάτες Τέλος, η αποτελεσµατική και αποδοτική εφαρµογή ενός συστήµατος ιχνηλασιµότητας εντός της εταιρείας, επιφέρει συµµόρφωση µε τις νοµοθετικές απαιτήσεις, µέσω του αντίστοιχου προγράµµατος πρόληψης αναφορικά µε την ανάκληση των προϊόντων, τα οποία πιθανά εµφανίζουν πρόβληµα, διασφαλίζοντας µε αυτό τον τρόπο την αποφυγή δυσάρεστων καταστάσεων. 3.2 Το ISO 22000:2005 είναι µια αναγνωρισµένη και ολοκληρωµένη λύση στον τοµέα των τροφίµων. Ουσιαστικά, πρόκειται για ένα Σύστηµα ιαχείρισης της Ασφάλειας και Υγιεινής των Τροφίµων, η οποία περιλαµβάνει την έννοια του HACCP (Hazard Analysis & Critical Control Points), την ιχνηλασιµότητα και την εφαρµογή της σχετικής µε το κάθε είδος τροφίµου νοµοθεσία. Ο τρόπος σχεδίασής του, το καθιστά συµβατό µε άλλα πρότυπα συστηµάτων διαχείρισης όπως τα ISO 9001 και ISO 14001, ώστε να είναι δυνατή η ενοποίηση διαφορετικών συστηµάτων διαχείρισης, σε ένα ενιαίο ολοκληρωµένο σύστηµα διαχείρισης. Στοχεύει, µέσω της αναγνώρισης, αξιολόγησης και ανάλυσης όλων των σταδίων της διαδικασίας παραγωγής, στον αποτελεσµατικό έλεγχο και πρόληψη όλων των πιθανών κινδύνων, έτσι ώστε να ελαχιστοποιηθεί ή να µειωθεί σε αποδεκτά επίπεδα η παρουσία τους. 14

Επιπροσθέτως, είναι ένα πρότυπο που ενεργεί προληπτικά και δεν εξετάζει ποιοτικά χαρακτηριστικά, αλλά επικεντρώνεται στην ασφάλεια των τροφίµων και των αντίστοιχων υπό προϊόντων. Η εφαρµογή του συγκεκριµένου προτύπου, γίνεται σε όλες τις επιχειρήσεις που σχετίζονται µε άµεσο ή έµµεσο τρόπο µε την αλυσίδα τροφίµων δηλαδή: τον πρωτογενή τοµέα την παραγωγή ζωοτροφών και τροφίµων τη µεταποίηση την αποθήκευση τη µεταφορά τη διανοµή τη λιανική πώληση τη διάθεση τροφίµων στον καταναλωτή και σε επιχειρήσεις που παρέχουν υπηρεσίες ή προµηθεύουν µε εξοπλισµό, υλικά συσκευασίας, υλικά καθαρισµού και απολύµανσης, τις εταιρείες τροφίµων Τα οφέλη του ISO 22000 για την επιχείρηση Παροχή αποδείξεων συµµόρφωσης µε τις νοµοθετικές απαιτήσεις και κανονισµούς για παραγωγή και διάθεση ασφαλών τροφίµων. Πρόληψη των κινδύνων, εξάλειψη ελαττωµατικών προϊόντων και κυρίως αυτών που πιθανά να σχετίζονται µε σοβαρά ποιοτικά καταναλωτικά παράπονα (για παράδειγµα τροφική δηλητηρίαση), διασφαλίζοντας την ικανοποίηση και την εµπιστοσύνη του πελάτη. Προστασία και ενίσχυση της επωνυµίας (brand name) και καλής φήµης της εταιρείας, κάτι το οποίο αποτελεί ισχυρό εργαλείο του marketing. Μείωση κόστους παραγωγής και λειτουργίας λόγω της µείωσης απορρίψεων προβληµατικών παρτίδων προϊόντων. Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και συνεπαγόµενη αύξηση του µεριδίου αγοράς µέσω της διεθνούς αναγνώρισης της πιστοποίησης. Ενίσχυση του κύκλου εργασιών µέσω της αύξησης των πωλήσεων και διεύρυνση της κερδοφορίας. 15

Εναρµόνιση µε τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές για δραστηριοποίηση στο εξωτερικό µε πελάτες που απαιτούν υπηρεσίες και συστήµατα διαχείρισης πιστοποιηµένα βάση διεθνών προτύπων. υναµική επικοινωνία µε άλλους οργανισµούς στην αλυσίδα τροφίµων, τις αρµόδιες αρχές και άλλα ενδιαφερόµενα µέρη. Βελτιστοποίηση διαχείρισης πόρων. Έγκαιρος εντοπισµός πηγών προβληµάτων και αντιµετώπιση αυτών εύκολα και γρήγορα. Μείωση των απωλειών τεχνογνωσίας. Βελτίωση των διατµηµατικών σχέσεων και γενικότερα της εσωτερικής επικοινωνίας και αύξηση της ικανοποίησης του προσωπικού. Βελτίωση της συνολικής λειτουργίας της επιχείρησης µε την εισαγωγή σαφών και τεκµηριωµένων διαδικασιών/διεργασιών και οδηγιών εργασίας. 3.3 Όπως είναι γνωστό, στο διεθνές πρότυπο ISO 22000:2005 ενσωµατώνονται οι βασικές αρχές HACCP και εποµένως τα βήµατα εφαρµογής είναι συνοπτικά τα παρακάτω: o Αξιολόγηση και βελτίωση της υλικοτεχνικής υποδοµής σύµφωνα µε τις απαιτήσεις της νοµοθεσίας και των διεθνών κανόνων ασφάλειας των τροφίµων και καθορισµός των προαπαιτούµενων (PRPs Prerequisites) o Συγκρότηση οµάδας ασφάλειας τροφίµων που θα έχει τη γνώση και την εµπειρία για την ανάπτυξη και εφαρµογή ενός αποτελεσµατικού συστήµατος και ορισµός επικεφαλή οµάδας o Περιγραφή των ά υλών, των συστατικών και των υλικών σε επαφή µε τα τρόφιµα o Περιγραφή προϊόντος και προσδιορισµός της αναµενόµενης και ακούσιας χρήσης του o Σχεδιασµός διαγράµµατος ροής το οποίο περιλαµβάνει όλα τα στάδια παραγωγής του προϊόντος o Επαλήθευση του διαγράµµατος ροής κατά τη διαδικασία παραγωγής 16

o Αναγνώριση και αξιολόγηση όλων των πιθανών κινδύνων που δύναται να εµφανιστούν o Προσδιορισµός των προληπτικών µέτρων που είναι απαραίτητα για την πρόληψη ή περιορισµό εντός αποδεκτών επιπέδων των κινδύνων και κατηγοριοποίηση τους σε προαπαιτούµενα προγράµµατα (OPRPs o Prerequisite Programs) και κρίσιµα σηµεία ελέγχου (CCPs Critical Control o Points) o Καθορισµός κρίσιµων ορίων για κάθε CCP, η τήρηση των οποίων θα εξασφαλίζει ότι το CCP βρίσκεται υπό έλεγχο o Εγκατάσταση συστηµάτων παρακολούθησης των CCPs και OPRPs o Καθιέρωση διορθώσεων και διορθωτικών ενεργειών που υλοποιούνται σε περίπτωση που τα συστήµατα παρακολούθησης δείχνουν ότι ένα συγκεκριµένο o CCP ή OPRP βρίσκεται εκτός ελέγχου o Προσδιορισµός των διαδικασιών επαλήθευσης και επικύρωσης του συστήµατος o Καθιέρωση επιπρόσθετων διαδικασιών που έχουν στόχο να βοηθήσουν στην αποτελεσµατική εφαρµογή του συστήµατος o Εγκατάσταση ενός αποτελεσµατικού συστήµατος αρχειοθέτησης και καταγραφής του συστήµατος o Εκπαίδευση προσωπικού o Επικύρωση και εφαρµογή συστήµατος o Ανασκόπηση και τροποποίηση συστήµατος αν κρίνεται απαραίτητο o ιεξαγωγή εσωτερικής επιθεώρησης 3.4 Το διεθνές πρότυπο ISO 22000:2005, µπορεί να εφαρµοστεί ως ανεξάρτητο, αλλά και ως τµήµα άλλων συστηµάτων διαχείρισης που ήδη εφαρµόζονται από την επιχείρηση. Οι αναµενόµενες δυσκολίες (κατά περίπτωση) σχετικά µε την εφαρµογή του, εξαρτώνται σε σηµαντικό ποσοστό από: o την πολυπλοκότητα των διεργασιών της εταιρείας o το διαθέσιµο προσωπικό και τους αντίστοιχους πόρους o τη συµµετοχή από τη διοίκηση της εταιρείας κατά τη διαδικασία του σχεδιασµού, της υλοποίησης και επιθεώρησης του προτύπου 17

o την αύξηση των γραφειοκρατικών διαδικασιών από κακή επιλογή συµβούλου o την εξεύρεση ειδικά εκπαιδευµένου και έµπειρου προσωπικού σε αποµακρυσµένες περιοχές o τη συµµόρφωση των στελεχών και των εργαζοµένων στις προδιαγραφές του συστήµατος ποιότητας o το κόστος πιστοποίησης από αντίστοιχο φορέα Βάσει των προαναφερθέντων, γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι η ανάπτυξη του συστήµατος προϋποθέτει, τη συµµετοχή εξειδικευµένου συµβούλου ή την εκπαίδευση προσωπικού της εταιρείας καταρτισµένο στην ασφάλεια τροφίµων. Σε γενικές γραµµές, η εξοικείωση στην ανάπτυξη συστηµάτων που πλέον διακρίνει εξειδικευµένους συµβούλους έχει συµβάλει στην ανάπτυξη λειτουργικών συστηµάτων που εφαρµόζονται εύκολα από εταιρείες ανεξαρτήτου µεγέθους. ΘΕΜΑ 4 4.1 Από τη στιγµή, που εξετάζουµε το χαρακτηριστικό των µη συµµορφούµενων κουτιών ανά δείγµα και προµηθευτή, χρησιµοποιούµε το διάγραµµα P, βασιζόµενοι στον παρακάτω πίνακα δεδοµένων. ΠΑΡΤΙ Α ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΩΝ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΑ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΗ Α ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΑ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΗ Β ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΑ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΗ Γ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΑ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΗ 1 2 5 2 5 2 3 5 3 5 3 2 5 2 5 3 4 3 4 4 5 2 5 2 5 6 3 4 2 2 3 5 2 3 7 8 3 6 2 4 9 2 5 2 5 3 4 3 6 10 11 2 5 2 5 12 3 6 3 6 18

4 5 4 5 13 14 3 4 3 4 15 3 5 2 5 Αφού, όλα τα δείγµατα (15 σε πλήθος) είναι ίσου µεγέθους n = η µέση τιµή, για το % της διαδικασίας καταγραφής (θεωρητικό µέγεθος) του ποσοστού των µη συµµορφούµενων κουτιών ανά δείγµα για κάθε προµηθευτή, υπολογίζεται από τον ακόλουθο τύπο (µε τη χρήση του Minitab17): Mean of ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΑ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΗ Α = 2,73333 Mean of ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΑ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΗ Β = 4,86667 Mean of ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΑ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΗ Γ = 2,46667 Mean of ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΑ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΗ = 4,6 Έχοντας υπόψη ότι, η εταιρεία θεωρεί ικανοποιητική τη διαδικασία του εκάστοτε προµηθευτή, όταν τα προϊόντα που προκύπτουν ως εκροές ικανοποιούν την προδιαγραφή, για n = το UCL < 0,1 (upper control limit άνω όριο ελέγχου) και εφόσον η προαναφερόµενη διαδικασία είναι υπό στατιστικό έλεγχο, άρα υπολογίζουµε τα αντίστοιχα UCL & LCL για κάθε προµηθευτή, ως: o προµηθευτής Α p (1 p ) 2,73(1 2,73) 2,73(1 2,73) UCL= =P+ 3 = 2, 73 + 3 = 2, 73 + 3 = 2, 73 + 3(0,047229) = 2, 87 Πληκτρ p (1 p ) 2,73(1 2,73) 2,73(1 2,73) LCL= =p - 3 = 2, 73 3 = 2, 73 3 = 2, 73 3(0,047229) = 2, 58 o προµηθευτής Β 19

p (1 p ) 4,87(1 4,87) 4,87(1 4,87) UCL= =p+ 3 = 4, 87 + 3 = 4, 87 + 3 = 4, 87 + 3(0,188469) = 5, 44 LC= p - p (1 p ) 4,87(1 4,87) 4,87(1 4,87) 3 = 4, 87 3 = 4, 87 3 = 4, 87 3(0,188469) = 4, 31 o προµηθευτής Γ UCL = p+ 3 p (1 p ) 2,47(1 2,47) 2,47(1 2,47) = 2, 47 + 3 = 2, 47 + 3 = 2, 47 + 3(0,036309) = 2, 58 p (1 p ) 2,47(1 2,47) 2,47(1 2,47) LCL =p 3 = 2, 47 3 = 2, 47 3 = 2, 47 3(0,036309) = 2, 36 o προµηθευτής UCL LCL = p + 3 p (1 p ) 4,6(1 4, 6) 4,6(1 4, 6) = 4, 6 + 3 = 4, 6 + 3 = 4, 6 + 3(0,1656) = 5, 1 =p 3 p (1 p ) 4,6(1 4, 6) 4,6(1 4, 6) = 4, 6 3 = 4, 6 3 = 4, 6 3(0,1656) = 4, 1 Σηµείωση: Ο παραπάνω θεωρητικός υπολογισµός των ορίων ελέγχου UCL και LCL αντίστοιχα αφορά σε ποσοστό % της διαδικασίας. Στα διαγράµµατα που ακολουθούν για κάθε προµηθευτή (µε χρήση του Minitab17), βλέπουµε τι ισχύει πραγµατικά δηλ. για ποσοστό 99,73% (βάσει των δεδοµένων). 20

Probability Plot of ΠΑΡΤΙ Α ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΩΝ Normal 99 95 90 Mean 8 StDev 4,472 N 15 AD 0,176 P-Value 0,905 80 Pe rc en t 70 60 50 40 30 20 10 5 1 0 5 10 15 20 ΠΑΡΤΙ Α ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΩΝ ιάγραµµα 4.1.α ιάγραµµα πιθανότητας για πλήθος δείγµατος παραλαµβανόµενων συσκευασιών 15, κανονική κατανοµή 4,472 και P Value 0,905 ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΗΣ Α (ελαττωματικά κουτιά) P Chart of ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΑ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΗ Α 0, 08 0, 07 UCL=0,07625 0, 06 Pr op or tio n 0, 05 0, 04 0, 03 _ P=0,02733 0, 02 0, 01 0, 00 LCL=0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Sample ιάγραµµα 4.1.β Εικόνα ελαττωματικών προµηθευτή Α, µε τα όρια ελέγχου σε ποσοστό 99,73% της διαδικασίας 21

ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΗΣ Β (ελαττωµατικά κουτιά) P Chart of ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΑ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΗ Β 0, 12 UCL=0,1132 0, 10 Pr op or tio n 0, 08 0, 06 0, 04 _ P=0,0487 0, 02 0, 00 LCL=0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Sample ιάγραµµα 4.1.γ Εικόνα ελαττωματικών προμηθευτή Β, µε τα όρια ελέγχου σε ποσοστό 99,73% της διαδικασίας 0, 08 ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΗΣ Γ (ελαττωματικά κουτιά) P Chart of ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΑ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΗ Γ 0, 07 UCL=0,07120 0, 06 Pr 0, 05 op or 0, 04 tio n 0, 03 0, 02 _ P=0,02467 0, 01 0, 00 LCL=0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Sample ιάγραµµα 4.1.δ Εικόνα ελαττωματικών προμηθευτή Γ, µε τα όρια ελέγχου σε ποσοστό 99,73% της διαδικασίας 22

0, 12 0, 10 ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΗΣ (ελαττωματικά κουτιά) P Chart of ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΑ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΗ UCL=0,1088 Pr op or tio n 0, 08 0, 06 0, 04 _ P=0,046 0, 02 0, 00 LCL=0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Sample 10 11 12 13 14 15 ιάγραµµα 4.1.ε Εικόνα ελλαττωματικών προµηθευτή, µε τα όρια ελέγχου σε ποσοστό 99,73% της διαδικασίας CONL1 CONL2 CONL3 CONL4 CONL5 CONL6 CONL7 CONL8 Ο παραπάνω πίνακας, αντιπροσωπεύει τη στατιστική ανάλυση µε τη χρήση Minitab17 από την οποία έχουν προκύψει τα διαγράµµατα ελαττωµατικών για τους 23

4 προµηθευτές. Οι στήλες µε 0 εµφανίζονται γιατί, έχουµε σταθερό δείγµα δηλ. n = ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΗΣ Α (βάσει διαδικασίας ελέγχου) ιάγραµµα 4.1.στ Εικόνα διαδικασίας ελέγχου προµηθευτή Α, µε τα αντίστοιχα όρια σε ποσοστό 99,73% ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΗΣ Β (διαδικασία ελέγχου) ιάγραµµα 4.1.ζ Εικόνα διαδικασίας ελέγχου προµηθευτή Β, µε τα αντίστοιχα όρια σε ποσοστό 99,73% ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΗΣ Γ (βάσει διαδικασίας ελέγχου) 24

ιάγραµµα 4.1.η Εικόνα διαδικασίας ελέγχου προµηθευτή Γ, µε τα αντίστοιχα όρια σε ποσοστό 99,73% ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΗΣ (βάσει διαδικασίας ελέγχου) ιάγραµµα 4.1.η Εικόνα διαδικασίας ελέγχου προµηθευτή, µε τα αντίστοιχα όρια σε ποσοστό 99,73% 25

4.2 ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΩΝ ΙΑ ΙΚΑΣΙΩΝ για τους 4 ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΕΣ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΗΣ Α ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΗΣ Β ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΗΣ Γ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΗΣ ιαδικασία υπό στατιστικό έλεγχο 2 3 1 4 ιαδικασία ικανοποιητική 3 1 4 2 4.3 Για να είναι εφικτή, η οµαλή συνεργασία της εταιρείας µε τους παραπάνω προµηθευτές, οι οποίοι σε γενικές γραµµές δεν παρουσιάζουν εικόνα µη τήρησης των ορίων αποδοχής παρτίδας συσκευασιών, που έχουν τεθεί θα πρέπει να τηρούν τις παρακάτω συγκεκριµένες διαδικασίες όπως: o Εφαρµογή αντίστοιχου συστήµατος διαχείρισης ποιότητας, το οποίο θα συνοδεύεται µε το αντίστοιχο εγχειρίδιο πολιτικής της ποιότητας για την κάθε προµηθευτική εταιρεία ξεχωριστά (ανάλογα µε τον κύκλο δραστηριοτήτων), όπως επίσης και διαδικασίες καταγραφής για την απόδοση τους. o Συλλογή και καταχώρηση, των απαραίτητων δεδοµένων που αφορούν τα προµηθευόµενα προϊόντα (ά ύλες, βοηθητικά υλικά και υλικά συσκευασίας), µε αποτέλεσµα να είναι εφικτή η ανασκόπηση και έγκριση των αντίστοιχων αγορών από την ενδιαφερόµενη (λήπτρια) εταιρεία. o Αξιολόγηση και επιθεώρηση των προµηθειών από την ενδιαφερόµενη (λήπτρια) εταιρεία, µε σκοπό τη διασφάλιση ότι τηρούνται σε όλη την έκταση τους, οι απαιτήσεις ποιότητας που έχουν τεθεί στους όρους του συµβολαίου συνεργασίας. Κατ επέκταση, γίνεται ευρέως αντιληπτό ότι υπάρχει αναγκαιότητα ανάπτυξης διαδικασιών ελέγχου τήρησης προδιαγραφών των προµηθευόµενων υλικών (ή προϊόντων), όπως αυτές έχουν καθοριστεί µε σαφήνεια από την εταιρεία, κατά την έναρξη της συνεργασίας. 26

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. ΕΑΠ Τόµος Β «Έλεγχος Ποιότητας και Πρότυπα ιασφάλισης Ποιότητας», του Γ. Μποχώρη, Πάτρα 2001. 2. P.A. Luning, W.J. Marcelis, J. Rovira, M. Van der Spiegel, M. Uyttendaele, L. Jacxsens, «Systematic assessment of core assurance activities in a company specific food safety management system», Trends in Food Science & Technology 20, 2009, σελ 300-312 3. CAC/GL 69 2008, «GUIDELINES FOR THE VALIDATION OF FOOD SAFETY CONTROL MEASURES», 2008, σελ 1-8 4. S. Mortimore and C. Wallace, HACCP, «HACCP: A PRACTICAL APPROACH», Sringer, 2000, σελ 229 237 5. Virginia N. Scott, «How does industry validate elements of HACCP plans?», Food Control 16, 2005, σελ 497-499 6. Sasha V.Ilykhin, Timothy A.Haley, Rakesh K.Singh, «A survey of control system validation practices in the food industry», Food Control (12), 2001, σελ 297-304 http://www.foodgrade.gr/food-science/food-science-faqs/85-traceability http://www.theodorou.gr/el/knowledge/articles-and-white-papers/191-002- http://www.theodorou.gr/el/liseis/ixnilasimotita.html http://www.moa.gov.cy/moa/vs/vs.nsf/be74be9be252a33bc22576bd002e80b8/3545eeca 6A ECE30FC2257E97002F9099/$file/genikes%20odigies%20gia%20egkatastaseis%20kreat on_ Layout%201.pdf https://www.mednutrition.gr/portal/lifestyle/systaseis-diatrofis/9354-i-simasiatisixnilasimotitas http://www.dcs.com.gr/products.php?id=25 http://www.foodcare.gr/%ce%b9%cf%87%ce%bd%ce%b7%ce%bb%ce%b1%cf% 83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1/ http://www.eplant.gr/quality-systems/food-safety/haccp.html http://geconsulting.gr/haccp/ 27