Ανάπτυξθ Ευρωπαϊκοφ Πλαιςίου Επαγγελματικών Προςόντων για Διαχειριςτζσ Εγκαταςτάςεων τερεών Αποβλιτων (ΔΑ) Ζργο: SWFM-QF Το ππόγπαμμα αςηό σπημαηοδοηήθηκε με ηην ςποζηήπιξη ηηρ Εςπωπαϊκήρ Επιηποπήρ. Η παπούζα δημοζίεςζη (ανακοίνωζη) δεζμεύει μόνο ηον ζςνηάκηη ηηρ και η Επιηποπή δεν εςθύνεηαι για οποιαδήποηε σπήζη ηων πληποθοπιών πος πεπιέσονηαι ζε αςηήν.
Το εταιρικό ςχιμα του ζργου SWFM-QF αποτελείται από 13 φορείσ με ςθμαντικι εμπειρία και τεχνογνωςία ςτθν διαχείριςθ αποβλιτων, ςτθν επαγγελματικι εκπαίδευςθ και κατάρτιςθ. Οι εταίροι προζρχονται από 8 διαφορετικζσ χϊρεσ τθσ Βόρειασ, Κεντρικισ και Νότιασ Ευρϊπθσ (Βουλγαρία, Ελλάδα, Γερμανία, Ιταλία, Ουγγαρία, Λικουανία, Πολωνία και Αγγλία) και είναι οι ακόλουκοι: SIGMA Consultants Ltd. (Sigma) Επικεφαλισ Εταίροσ http://www.sigmaconsultants.gr Πανελλινιοσ Σφνδεςμοσ Επιχειριςεων Προςταςίασ Περιβάλλοντοσ (PASEPPE) http://www.paseppe.gr/ Saxon Education Company for Environmental Protection and Chemical Occupations Dresden Ltd. (SBG-DD) www.sbg-dresden.de Research Institute for Vocational Education & Training (f-bb) www.f-bb.eu SINERGIE Società Consortile a responsabilità limitata (SINERGIE) www.sinergie-italia.com Szent Istvan University (SZIE) www.sziu.hu Association of Environmental Enterprises (KSZGYSZ) www.kszgysz.hu International Centre for the Environment, Resource Management & Sustainability Ltd. (ICERMS) http://www.icerms.com Institute of Environmental Protection - National Research Institute (IEP-NRI) www.ios.edu.pl Polish Chamber of Commerce (PCC) http://en.kig.pl ΕΣΑΙΡΙΚΟ ΧΗΜΑ ΣΟΤ ΕΡΓΟΤ SWFM-QF Kaunas University of Technology - Institute of Environmental Engineering (KTU- APINI) www.apini.lt Alytus Region Waste Management Center (ARWMC) http://www.aratc.lt Bulgarian Bulgarian Industrial Association (BIA) www.bia-bg.com
ΣΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ SWFM-QF Θ διαχείριςθ αποβλιτων είναι ο μεγαλφτεροσ τομζασ τθσ Ευρωπαϊκισ «περιβαλλοντικισ» βιομθχανίασ. Το 2008, ο ςυνολικόσ τηίροσ τθσ ιταν 92,2 δισ και απαςχολοφςε περίπου 1,467 εκατομμφρια εργαηόμενουσ. Από μελζτεσ προκφπτει ότι με τθν πλιρθ εφαρμογι τθσ Ευρωπαϊκισ νομοκεςίασ ςτθ διαχείριςθ των αποβλιτων, ο τηίροσ τθσ διαχείριςθσ και ανακφκλωςθσ των αποβλιτων κα αυξθκεί κατά 5 δισ τον χρόνο (ι 42 δισ ςυμπεριλαμβανομζνων των εξωτερικϊν ανακζςεων) και κα δθμιουργθκοφν πάνω από 400.000 νζεσ κζςεισ εργαςίασ τθν περίοδο 2008-2020. Θ βιομθχανία διαχείριςθσ αποβλιτων ζχει αλλάξει ςθμαντικά τα τελευταία χρόνια και ςυνεχίηει να αναπτφςςεται όςο νζεσ νομοκεςίεσ, τεχνολογίεσ και τεχνικζσ διαχείριςθσ ςυνεχίηουν να εξελίςςονται. Με τθν ειςαγωγι τθσ ολοκλθρωμζνθσ προςζγγιςθσ ςτθν διαχείριςθ αποβλιτων και με τθν αντικατάςταςθ τθσ υγειονομικισ ταφισ με πιο προχωρθμζνεσ τεχνικζσ διαχείριςθσ, θ εξζλιξθ του τομζα ζχει επθρεαςτεί κακοριςτικά. Αυτό ζχει ωσ αποτζλεςμα, οι «νζασ γενιάσ» εγκαταςτάςεισ διαχείριςθσ αποβλιτων, να κακίςτανται πολφπλοκεσ τεχνολογικά εγκαταςτάςεισ, που εφαρμόηουν καινοτόμεσ λφςεισ και διαφορετικζσ διεργαςίεσ ςτθ λειτουργία τουσ. Αυτό με τθν ςειρά του επθρεάηει τθν απαιτοφμενθ δομι των προςόντων των επαγγελματιϊν που απαςχολοφνται ςτον τομζα αυτό και ςτισ εγκαταςτάςεισ διαχείριςθσ. Στθν ζρευνα Labour Market Investigations που πραγματοποιικθκε από τθν EU Skills (2010), αναφορζσ για τθ βιομθχανία διαχείριςθσ αποβλιτων ςτο Θνωμζνο Βαςίλειο (ενδεικτικζσ για όλο τον Ευρωπαϊκό χϊρο), αναφζρει ότι «όςο νζεσ εγκαταςτάςεισ ςυνεχίηουν να ιδρφονται, κα δθμιουργθκεί επιπρόςκετθ ανάγκθ για ςχετικά μεγάλο αρικμό τεχνικά εξειδικευμζνου προςωπικοφ, για τθ λειτουργία και ςυντιρθςθ τεχνολογικά προχωρθμζνων εγκαταςτάςεων επεξεργαςίασ αποβλιτων». Επίςθσ τονίηεται ότι «ενϊ αναγνωρίηεται θ μεταβαλλόμενθ ηιτθςθ για διάφορουσ τφπουσ τεχνικϊν δεξιοτιτων, κα είναι επίςθσ απαραίτθτο να ςυνεχιςτεί να αντιμετωπίηεται θ ζλλειψθ γενικϊν επαγγελματικϊν δεξιοτιτων όπωσ για παράδειγμα τθσ Επιχειρθςιακισ λειτουργίασ τθσ εγκατάςταςθσ, τθσ διαχείριςθσ του Προςωπικοφ, του Σχεδιαςμοφ Νζων Ζργων, τθσ Οικονομικισ Διαχείριςθσ, τθσ Περιβαλλοντικισ Νομοκεςίασ, κλπ». Μζχρι ςιμερα και παρά τισ ομοιότθτεσ ςτα ρυκμιςτικά πλαίςια των Ευρωπαϊκϊν χωρϊν, θ εκπαίδευςθ και θ αναγνϊριςι τθσ, για τουσ Διαχειριςτζσ Στερεϊν Αποβλιτων (Solid Waste Facilities Managers, SWFMs), είναι πολφ διαφορετικι ανάμεςα ςτισ Ευρωπαϊκζσ χϊρεσ. Ο προςδιοριςμόσ των προςόντων και τθσ απαιτοφμενθσ Επαγγελματικισ Εκπαίδευςθσ και Κατάρτιςθσ (ΕΕΚ) περιλαμβάνονται ςτουσ κανονιςμοφσ και τθ νομοκεςία του κάκε κράτουσ μζλουσ και βαςίηονται ςτισ εκνικζσ προτεραιότθτεσ και παραδόςεισ. Παρόλο που υπάρχουν ςθμαντικζσ παραλλαγζσ, όςο αφορά τθ διαχείριςθ, τον ςκοπό και τθν δομι τουσ, δεν υπάρχει ζνα ςαφζσ πρότυπο των απαιτοφμενων προςόντων ςε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Επιπρόςκετα, θ εκπαίδευςθ εντόσ τθσ βιομθχανίασ γίνεται μζςα από ζνα ευρφ φάςμα μορφϊν εκπαίδευςθσ. Συνεπϊσ, τα υφιςτάμενα πλαίςια προςόντων είναι ανεπαρκι ςτθν παροχι ι τθν υποςτιριξθ τθσ δθμιουργίασ του επαγγελματικοφ περιγράμματοσ του Διαχειριςτι Στερεϊν Αποβλιτων ςφμφωνα με το απαιτοφμενο, κατάλλθλο διεπιςτθμονικό υπόβακρο και τα νζα απαιτοφμενα προςόντα. Σα παραδοτζα, αποτελζςματα του ζργου SWFM-QF καλφπτουν τθν ανάγκθ για τθν φπαρξθ, περιγραφι των Επαγγελματικών Προςόντων ςε Ευρωπαϊκό Επίπεδο για τα ςφγχρονα τελζχθ, που εργάηονται ςε Εγκαταςτάςεισ Διαχείριςθσ τερεών Αποβλιτων.
ΑΠΟΣΕΛΕΜΑΣΑ ΣΟΤ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΟ SWFM-QF Αποτελζςματα του προγράμματοσ SWFM-QF: Προςδιοριςμόσ τθσ δομισ και του περιεχομζνου των επαγγελματικών δραςτθριοτιτων και προςόντων του επαγγζλματοσ του Διαχειριςτι τερεών Αποβλιτων ςτθν Ευρωπαϊκι αγορά και των ιδιαιτεροτιτων που υπάρχουν και ςχετίηονται με τον τομζα διαχείριςθσ αποβλιτων. Διερεφνθςθ και ςφγκριςθ των δραςτθριοτιτων τθσ Επαγγελματικισ Εκπαίδευςθσ και Κατάρτιςθσ (ΕΕΚ), ςτθ Διαχείριςθ τερεών Αποβλιτων ςε 8 Ευρωπαϊκζσ Χώρεσ. Περιγραφι των προτεινόμενων επαγγελματικών προςόντων, ςφμφωνα με τα αντίςτοιχα απαιτοφμενα μακθςιακά αποτελζςματα, και για κάκε μακθςιακό αποτζλεςμα προςδιοριςμό των αντιςτοίχων γνώςεων, δεξιοτιτων και ικανοτιτων ςφμφωνα με τα οριηόμενα ςτο επίπεδο 6 του Ευρωπαϊκοφ Πλαιςίου Προςόντων (European Qualifications Framework, EQF), με τθ ςυνεργαςία και ςυμμετοχι των ενδιαφερόμενων φορζων, ςε κζματα διαχείριςθσ ςτερεών αποβλιτων και επαγγελματικισ κατάρτιςθσ. Δθμιουργία ενόσ Εργαλείου ενθμζρωςθσ και πλθροφόρθςθσ, για τισ επαγγελματικζσ δραςτθριότθτεσ και τθν επαγγελματικι κατάρτιςθ για τα ςτελζχθ, που εργάηονται ςε μονάδεσ Διαχείριςθσ τερεών Αποβλιτων. Δθμιουργία του διεκνοφσ Δικτφου μελών του ζργου SWFM-QF που αποτελείται από ενδιαφερόμενουσ και εμπλεκόμενουσ φορείσ ςε κζματα διαχείριςθσ τερεών Αποβλιτων, Επαγγελματικισ Εκπαίδευςθσ και Κατάρτιςθσ ςτον τομζα αυτό. ιμερα, το Δίκτυο SWFM-QF αρικμεί περιςςότερα από 400 ενεργά μζλθ ςε 11 Ευρωπαϊκζσ χώρεσ. Σα μζλθ του SWFM-QF ςυμμετείχαν ςτθν αξιολόγθςθ και τθ βελτίωςθ των κφριων αποτελεςμάτων του ζργου. Η ΤΓΚΡΙΣΙΚΗ ΜΕΛΕΣΗ SWFM-QF Θ Συγκριτικι Μελζτθ αναλφει και ςυγκρίνει τα επαγγελματικά προςόντα και το εκνικό ςφςτθμα Επαγγελματικισ Εκπαίδευςθσ και Κατάρτιςθσ ςε οκτϊ χϊρεσ τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ Βουλγαρία, Γερμανία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Ιταλία, Λικουανία, Πολωνία και Θνωμζνο Βαςίλειο ςτον τομζα τθσ διαχείριςθσ ςτερεϊν αποβλιτων. Θ ζκκεςθ επικεντρϊνεται ςτα επαγγελματικά προςόντα των διαχειριςτϊν μονάδων διαχείριςθσ ςτερεϊν αποβλιτων ςφμφωνα με το Ευρωπαϊκό Πλαίςιο Επαγγελματικϊν Προςόντων (επίπεδο EQF=6). Τα ςχετικά ςτοιχεία ςυγκεντρϊκθκαν από οκτϊ ζρευνεσ, μια ανά χϊρα, ςε εκνικό επίπεδο, από εγκαταςτάςεισ διαχείριςθσ ςτερεϊν αποβλιτων, από επαγγελματικοφσ οργανιςμοφσ/ ςυνδζςμουσ/ ςυλλόγουσ και παρόχουσ εκπαίδευςθσ, ϊςτε να εξαςφαλιςτοφν πλθροφορίεσ από πρϊτο χζρι και να υπάρξει επίκαιρθ, βακφτερθ ενθμζρωςθ ςχετικά α) με τθν κατάςταςθ τθσ ςθμαςίασ τθσ γνϊςθσ των απαιτοφμενων προςόντων, β) με τισ ςυνκικεσ ςτθν αγοράσ εργαςίασ και τθν προςφορά επαγγελματικισ κατάρτιςθσ ςτον τομζα τθσ Διαχείριςθσ των Στερεϊν Αποβλιτων.
ΔΟΜΗ ΣΗ ΤΓΚΡΙΣΙΚΗ ΜΕΛΕΣΗ H ςυγκριτικι μελζτθ βαςίηεται ςτισ απαντιςεισ που δόκθκαν και αναλφκθκαν ςε οριςμζνεσ ερωτιςεισ-κλειδιά, που τζκθκαν ςτθ διάρκεια τθσ ζρευνασ. Αυτό κακιςτά πιο εφκολθ τθν ανάλυςθ των ςτοιχείων και βοθκά ςτθ ςφγκριςθ των ςτοιχείων ανά χϊρα, όπου ζγινε θ ζρευνα. Με τθν ανάλυςθ των τωρινϊν αναγκϊν, μποροφν να προβλεφκοφν οι μελλοντικζσ εξελίξεισ και ανάγκεσ ςτθν επαγγελματικι κατάρτιςθ και εκπαίδευςθ των εργαηομζνων ςτθ βιομθχανία διαχείριςθσ ςτερεϊν αποβλιτων. Οι βαςικζσ ερωτιςεισ που χρθςιμοποιικθκαν ιταν οι εξισ: Ερ-1. Ερ-2. Ερ-3. Ερ-4. Ερ-5. Ειςαγωγι-Εφαρμογι τθσ ιεραρχίασ του τρόπου διαχείριςθσ των αποβλιτων ςτθν εκνικι νομοκεςία: Οι αλλαγζσ ςτθν νομοκεςία ζχουν ςαν αποτζλεςμα οικονομικζσ και δομικζσ αλλαγζσ, ι το αντίςτροφο; Φορείσ του κλάδου διαχείριςθσ αποβλιτων: Κακοδθγοφν ι κακοδθγοφνται από τισ εξελίξεισ; Ποια επαγγελματικά προςόντα ζχουν αξία; Αγορά εργαςίασ: Απαιτεί και επιβραβεφει; Εκπαίδευςθ και κατάρτιςθ: Βαςίηεται ςτισ ανάγκεσ τθσ αγοράσ ; Eίναι οικονομικά προςιτι; ΑΠΟΣΕΛΕΜΑΣΑ ΣΗ ΤΓΚΡΙΣΙΚΗ ΜΕΛΕΣΗ Σα κυριότερα αποτελζςματα που προκφπτουν και από τισ δφο ζρευνεσ, ςτθν ερώτθςθ «Ποια επαγγελματικά προςόντα ζχουν αξία», παρουςιάηονται παρακάτω: I. Σπουδαιότητα της γνώσης Θ ζρευνα δίνει τισ τρζχουςεσ απόψεισ για τισ πτυχζσ των απαιτοφμενων γνϊςεων που χρειάηονται τα ςτελζχθ ςτον κλάδο διαχείριςθσ αποβλιτων, ςε επίπεδο χϊρασ (εκνικό). Θ ζρευνα παρζχει δεδομζνα, για τισ 8 προαναφερόμενεσ Ευρωπαϊκζσ χϊρεσ, ςχετικά με: 1. Νομικά κζματα: Ελλθνικό και Ευρωπαϊκό Νομοκετικό Πλαίςιο, ςχετικά με τθ Διαχείριςθ Στερεϊν Αποβλιτων, Πολιτικζσ - Σχεδιαςμόσ για τθ Διαχείριςθ Στερεϊν Αποβλιτων, και κριτιρια για τθ ταξινόμθςθ των ςτερεϊν αποβλιτων (π.χ. επικίνδυνα ι μθ) 2. Περιβαλλοντικά κζματα: Είδθ και Περιβαλλοντικζσ Επιπτϊςεισ των Στερεϊν Αποβλιτων, Διαδικαςίεσ, Απαιτιςεισ Παρακολοφκθςθσ - Καταγραφισ Περιβαλλοντικϊν Παραμζτρων ςτισ Μονάδεσ Διαχείριςθσ Στερεϊν Αποβλιτων, Διαδικαςίεσ Συςτθμάτων Περιβαλλοντικισ Διαχείριςθσ (ISO 14001, EMAS) 3. Σεχνικά και άλλα κζματα: Διαδικαςίεσ για τθ διαχείριςθ ειδικϊν ρευμάτων ςτερεϊν αποβλιτων (υλικά ςυςκευαςίασ, θλεκτρονικά, κλπ). Προδιαγραφζσ για τον Εξοπλιςμό που χρθςιμοποιείται ςτισ εγκαταςτάςεισ Διαχείριςθσ Στερεϊν Αποβλιτων, Προδιαγραφζσ για τισ Τεχνολογίεσ που χρθςιμοποιοφνται ςτισ εγκαταςτάςεισ Διαχείριςθσ Στερεϊν Αποβλιτων, Διαδικαςίεσ για τθν
Αντιμετϊπιςθ Ζκτακτων Περιςτατικϊν και Μζτρων Αντιμετϊπιςθσ, απαιτιςεισ παρακολοφκθςθσ, Υγεία και Αςφάλεια ςτθν Εργαςία, Διαδικαςίεσ για τθν Αδειοδότθςθ και τθ Λειτουργία των Μονάδων Διαχείριςθσ Στερεϊν Αποβλιτων. 5. Οικονομικά κζματα: Διαδικαςίεσ Αρχζσ Ανάλυςθσ Κφκλου Ηωισ Προϊόντων, Αρχζσ Οργάνωςθσ και Διοίκθςθσ Επιχειριςεων. Στο Διάγραμμα 1 παρουςιάηεται ςφγκριςθ τθσ ςθμαντικότθτασ τθσ γνϊςθσ ςτα 5 προαναφερκζντα κζματα μεταξφ των 8 Ευρωπαϊκϊν χωρϊν, που ςυμμετζχουν ςτο πρόγραμμα. Διάγραμμα 1: Σφνοψθ τθσ βακμολογίασ τθσ ςπουδαιότθτασ των γνϊςεων ςτα 8 κράτθ μζλθ τθσ Ε.Ε. ςφμφωνα με νομικά, τεχνικά και κοινωνικά, οικονομικά, και περιβαλλοντικά κζματα. II. Σπουδαιότητα των δεξιοτήτων Με τον όρο «δεξιότθτεσ» νοείται θ ικανότθτα εφαρμογισ γνϊςεων και αξιοποίθςθσ τεχνογνωςίασ για τθν εκπλιρωςθ εργαςιϊν και τθν επίλυςθ προβλθμάτων. Στθ διάρκεια τθσ ζρευνασ πραγματοποιικθκε μια προςεκτικότερθ προςζγγιςθ ςτισ ακόλουκεσ πρακτικζσ δεξιότθτεσ: 1. Διαδικαςίεσ διαχείριςθσ ςτερεϊν αποβλιτων, 2. Διαδικαςίεσ περιβαλλοντικισ διαχείριςθσ, 3. Διαδικαςίεσ υγείασ και αςφάλειασ, 4. Τεχνολογίεσ ελαχιςτοποίθςθσ ςτερεϊν αποβλιτων, 5. Διαδικαςίεσ Αρχζσ Ανάλυςθσ Κφκλου Ηωισ Προϊόντων, 6. Μεκοδολογία εκτίμθςθσ περιβαλλοντικϊν επιπτϊςεων, 7. Ανάπτυξθ εφαρμογϊν για τθν ολοκλθρωμζνθ πρόλθψθ και ζλεγχο τθσ ρφπανςθσ (IPPC). Στο Διάγραμμα 2 παρουςιάηεται θ μεγάλθ ςπουδαιότθτα τθσ υγείασ και αςφάλειασ ςτθ διαχείριςθ ςτερεϊν αποβλιτων ςε όλα τα ςυμμετζχοντα κράτθ. Αντίκετα, οι δεξιότθτεσ ςχετικά με τισ αρχζσ ανάλυςθσ του κφκλου ηωισ προϊόντων είναι μετρίου ενδιαφζροντοσ.
Διάγραμμα 2: Σπουδαιότθτα των δεξιοτιτων (κυρίωσ ςε τεχνικά και κοινωνικά κζματα). Από τθν ζρευνα που πραγματοποιικθκε προκφπτει το ςυμπζραςμα ότι υπάρχουν ςθμαντικζσ ανάγκεσ ςε γνϊςεισ και δεξιότθτεσ για τα ςτελζχθ ΔΣΑ και δθμιουργοφνται ςθμαντικζσ ευκαιρίεσ για περαιτζρω επαγγελματικι κατάρτιςθ. Επίςθσ διαπιςτϊκθκε ποια είναι θ ανάπτυξθ τθσ βιομθχανίασ διαχείριςθσ ςτερεϊν αποβλιτων ςε κάκε χϊρα τθσ μελζτθσ. Υψθλισ ςπουδαιότθτασ, ςε επίπεδο γνϊςεων, είναι τα νομικά κζματα, ο τρόποσ διαχείριςθσ των ςτερεϊν αποβλιτων, θ τιρθςθ των μζτρων υγείασ και αςφάλειασ, όπωσ επίςθσ ενζργειεσ για τθν αντιμετϊπιςθ ζκτακτων καταςτάςεων και οι εκτιμιςεισ περιβαλλοντικϊν επιπτϊςεων. Οι διαφορζσ μεταξφ των χωρϊν, βρίςκονται κυρίωσ ςτον τομζα των νομικϊν κεμάτων, και για μερικζσ χϊρεσ (Ουγγαρία και Ελλάδα) ςτα οικονομικά και περιβαλλοντικά κζματα. Κακϊσ θ παραγωγι ςτερεϊν αποβλιτων ςτθν Ευρϊπθ ςυνεχίηει να μεγαλϊνει, κα υπάρξει ςυνεχισ ανάγκθ να διαςφαλιςτεί ότι ζνα εξειδικευμζνο εργατικό δυναμικό κα πρζπει να είναι διακζςιμο, με ειδικζσ γνϊςεισ και δεξιότθτεσ για να διαδραματίςει ςθμαντικό ρόλο ςτον τομζα τθσ διαχείριςθσ των ςτερεϊν αποβλιτων. Συνεπϊσ, θ ςυνεχισ επαγγελματικι κατάρτιςθ του υπάρχοντοσ εργατικοφ δυναμικοφ, ταυτόχρονα με τθ δθμιουργία νζων κζςεων εργαςίασ και τθν απαςχόλθςθ νζου προςωπικοφ, που κα ζχει εκπαιδευτικζσ ανάγκεσ, κα οδθγιςει ςτθν ανάγκθ ειςαγωγισ νζων προγραμμάτων επαγγελματικισ κατάρτιςθσ για τθν εκμάκθςθ των νζων ςφγχρονων πρακτικϊν εργαςίασ, για τθν εφαρμογι νζων τεχνολογιϊν ςτθ βιομθχανία των αποβλιτων, που κα ςυμβαδίηουν με ζνα ςυνεχϊσ ανακεωροφμενο κεςμικό πλαίςιο διαχείριςθσ τουσ τόςο ςε εκνικό όςο και Ευρωπαϊκό επίπεδο. Η επιτυχία ςτθ διαχείριςθ ςτερεών αποβλιτων απαιτεί εκπαιδευμζνο και εξειδικευμζνο προςωπικό, τόςο ςε επίπεδο τεχνικών όςο και διοικθτικών ςτελεχών.
ΠΛΑΙΙΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΣΙΚΩΝ ΠΡΟΟΝΣΩΝ Προςδιορίςτθκαν τα επαγγελματικά προςόντα, ςφμφωνα με τα Ευρωπαϊκά εργαλεία του Πλαιςίου Επαγγελματικϊν Προςόντων *European Qualification Framework (EQF)+ και European Credit System for Vocational Education Training (ECVET), για τα ςτελζχθ που δραςτθριοποιοφνται ςε εγκαταςτάςεισ Διαχείριςθσ Στερεϊν Αποβλιτων ςτοχεφοντασ και υποςτθρίηοντασ ςτθν αναγνϊριςθ και ςτθν υιοκζτθςθ των απαραίτθτων προςόντων τουσ ςε όλεσ τισ χϊρεσ τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ. Θ μεκοδολογία που χρθςιμοποιείται για τον προςδιοριςμό των Επαγγελματικϊν Προςόντων βαςίςτθκε ςτθ μεκοδολογία που εφαρμόηεται για τθν ανάπτυξθ ενόσ επαγγελματικοφ περιγράμματοσ. Συνεπϊσ, προςδιορίςτθκαν οι κφριεσ Επαγγελματικζσ Λειτουργίεσ, Δραςτθριότθτεσ και Εργαςίεσ, που ζνα Στζλεχοσ Διαχείριςθσ Στερεϊν Αποβλιτων κα πρζπει να αςκεί. Κατά τθν διαδικαςία ανάπτυξθσ του επαγγελματικοφ περιγράμματοσ του Διαχειριςτι Στερεϊν Αποβλιτων (ΔΣΑ), προςδιορίςτθκαν τα μακθςιακά αποτελζςματα, που ςχετίηονται με κάκε επαγγελματικι λειτουργία του. Τα μακθςιακά αυτά αποτελζςματα, κεωροφνται τα κριτιρια για τθν πιςτοποίθςθ και τθν απόδοςθ των προςόντων, ςφμφωνα με το Ευρωπαϊκό Πλαίςιο Προςόντων. Στθν ςυνζχεια τα μακθςιακά αποτελζςματα αναλφκθκαν ςτισ απαιτοφμενεσ γνϊςεισ, δεξιότθτεσ, ικανότθτεσ. Κακϊσ το πρόγραμμα SWFM-QF απευκφνεται ςτο επίπεδο προςόντων ενόσ ςτελζχουσ, που κα διευκφνει τθ λειτουργία των εγκαταςτάςεων Διαχείριςθσ Στερεϊν Αποβλιτων, τα αντίςτοιχα προςδιοριςκζντα προςόντα, παρουςιάηονται ςε μορφι πίνακα, ςφμφωνα με το Ευρωπαϊκό Πλαίςιο Προςόντων επιπζδου 6 και άνω (επίπεδο Πανεπιςτθμιακισ Εκπαίδευςθσ). Κατά τθν διαδικαςία ανάπτυξθσ των διάφορων ενοτιτων προςόντων, δόκθκε ζμφαςθ ςε όλεσ τισ ςφγχρονεσ τάςεισ και τεχνολογίεσ που επθρεάηουν τον τομζα διαχείριςθσ αποβλιτων και τθν επιρροι αυτϊν ςτισ λειτουργίεσ και δραςτθριότθτεσ, όπου εμπλζκεται ο ΔΣΑ, κακϊσ και τα κακικοντα, τα οποία πρζπει να εκπλθρϊςει. Τζτοιεσ τάςεισ είναι: θ αυξανόμενθ διεκνοποίθςθ τθσ διαχείριςθσ ςτερεϊν αποβλιτων και θ ςυχνότερθ α- νάκεςθ δραςτθριοτιτων ςε υπεργολάβουσ θ ηιτθςθ για αειφόρο λειτουργία και ςυνεχι βελτίωςθ τθσ περιβαλλοντικισ απόδοςθσ των εγκαταςτάςεων θ ειςαγωγι νζων τεχνολογιϊν και θ εφαρμογι αυτοματοποιθμζνων διεργαςιϊν το ενδιαφζρον ανθςυχία ςε κζματα υγείασ και αςφάλειασ ςτθν εργαςία, κακϊσ και βελτιϊςεισ των ςυνκθκϊν αυτϊν οι νζεσ διατάξεισ ςτον εκνικό και Ευρωπαϊκό ρυκμιςτικό πλαίςιο για το περιβάλλον. Στθ Συγκριτικι Μελζτθ παρατθρικθκε ςθμαντικι διαφοροποίθςθ, ςτισ Ευρωπαϊκζσ χϊρεσ, όςον αφορά τθν υιοκζτθςθ και εφαρμογι των υφιςτάμενων και νζων τεχνολογιϊν ςτθ διαχείριςθ ςτερεϊν αποβλιτων. υνεπώσ, τα ςτελζχθ των εγκαταςτάςεων ςτερεών αποβλιτων δεν πρζπει να κατζχουν μόνον τεχνικά, αλλά επίςθσ και διοικθτικά και οικονομικά διαχειριςτικά προςόντα. Με βάςθ αυτά το δεδομζνο αυτό αναπτφχκθκαν δφο διαφορετικζσ ενότθτεσ προςόντων.
Θ πρώτθ ενότθτα αφορά εκείνα τα προςόντα, τα οποία είναι απαραίτθτα ςε οποιαδιποτε ε- γκατάςταςθ επεξεργαςίασ ςτερεϊν αποβλιτων (τα λεγόμενα «κοινά» προςόντα), κακϊσ αυτά απαιτοφνται από όλα τα ςτελζχθ, ανεξαρτιτωσ τθσ τεχνολογίασ διαχείριςθσ ςτερεϊν αποβλιτων που εφαρμόηεται ςτθν εγκατάςταςθ. Θ δεφτερθ ενότθτα αφορά εκείνα τα προςόντα, τα οποία διαφοροποιοφνται μεταξφ διαφορετικϊν τεχνολογιϊν διαχείριςθσ ςτερεϊν αποβλιτων (τα λεγόμενα «τεχνικά» προςόντα), κακϊσ και αυτά διαφζρουν πολφ ανά τεχνολογία διαχείριςθσ. Τα κοινά προςόντα περιλαμβάνουν τισ παρακάτω επαγγελματικζσ λειτουργίεσ των ΔΣΑ: Επιχειρθςιακι Λειτουργία Οικονομικι Διαχείριςθ Ανκρώπινο Δυναμικό Νζα Ζργα Περιβαλλοντικι Διαχείριςθ Τγεία και Αςφάλεια Στον Πίνακα 1 παρουςιάηεται ζνα παράδειγμα των προςόντων που αναπτφχκθκαν για τθν ε- παγγελματικι λειτουργία «Περιβαλλοντικι Διαχείριςθ» και ςυγκεκριμζνα για μία από τισ εργαςίεσ τθσ «Διαχείριςθ των περιβαλλοντικϊν πτυχϊν των αειφόρων επιχειρθματικϊν πρακτικϊν», που μπορεί να εφαρμόηονται ςε μια εγκατάςταςθ ΔΣΑ. Οι διαφορετικζσ ενότθτεσ τεχνικϊν προςόντων που αναπτφχκθκαν αφοροφν τισ τεχνικζσ λειτουργίεσ, τεχνολογίεσ των παρακάτω τεχνολογιϊν που εφαρμόηονται ςτισ μονάδεσ διαχείριςθσ ςτερεϊν αποβλιτων: Μθχανικι Επεξεργαςία Κομποςτοποίθςθ Τγειονομικι Σαφι Ανακφκλωςθ Θερμικι Επεξεργαςία υλλογι Διαχωριςμόσ Αποβλιτων Αναερόβια Χώνευςθ ΚΟΙΝΑ ΠΡΟΟΝΣΑ ΣΕΧΝΙΚΑ ΠΡΟΟΝΣΑ Όλεσ οι ενότθτεσ των προςόντων παρουςιάηονται αναλυτικά ςτθν ιςτοςελίδα του ζργου SWFM- QF: http://www.swfm-qf.eu/main/?page_id=7304&lang=el.
Πίνακασ 1: Παράδειγμα προςόντων για τθν κφρια επαγγελματικι λειτουργία «Περιβαλλοντικι Διαχείριςθ» και για τθν επιμζρουσ επαγγελματικι λειτουργία «Διαχείριςθ των περιβαλλοντικών πτυχών των αειφόρων επιχειρθματικών πρακτικών» ULO EM-2 ΣΙΣΛΟ: Διαχείριςθ περιβαλλοντικών πτυχών των αειφόρων επιχειρθματικών πρακτικών EQF Επίπεδο 6 Κακικοντα Εργαςίασ: Να διαςφαλίηει τθν εκτίμθςθ τθσ επίπτωςθσ τθσ περιβαλλοντικισ διαχείριςθσ ςτισ κακθμερινζσ λειτουργίεσ και ςτα προγράμματα εκπαίδευςθσ του προςωπικοφ Βαρφτθτα: 2 Μακθςιακά αποτελζςματα: LO 1: Θα μάκει να πραγματοποιεί εκτίμθςθ τθσ περιβαλλοντικισ λειτουργίασ τθσ εγκατάςταςθσ διαχείριςθσ ςτερεών αποβλιτων LO 2: Θα μάκει να διαχειρίηεται και να ελζγχει τα περιβαλλοντικά κζματα και τισ επιπτώςεισ ςτθν εγκατάςταςθ διαχείριςθσ ςτερεών αποβλιτων LO 3: Θα μάκει να οργανώνει και να πιςτοποιεί τουσ ανκρώπινουσ και οικονομικοφσ πόρουσ ςτθ διαχείριςθ των περιβαλλοντικών κεμάτων και επιπτώςεων LO 4: Θα μάκει να εφαρμόηει προγράμματα περιβαλλοντικισ εκπαίδευςθσ LO 5: Θα μάκει να πραγματοποιεί βελτιώςεισ ςτο περιβάλλον τθσ εγκατάςταςθσ LO 6: Θα μάκει να αναγνωρίηει, να εκτιμά και να αντιδρά ςε καταςτάςεισ ζκτακτθσ ανάγκθσ, που αφοροφν τθν περιβαλλοντικι λειτουργία τθσ εγκατάςταςθσ Γνώση (αφομοίωςη τησ γνώςησ μζςα από την εκπαίδευςη) Δεξιότητες (Ικανότητα εφαρμογήσ των γνώςεων) Ικανότητες (Μζτρο τησ ευθφνησ και αυτονομίασ ικανότητα χρήςησ των γνώςεων δεξιοτήτων, κοινωνικζσ δεξιότητεσ) 1) Προςδιοριςμόσ και περιγραφι των περιβαλλοντικών επιπτώςεων από τισ δραςτθριότθτεσ μιασ εγκατάςταςθσ διαχείριςθσ ςτερεών αποβλιτων - Να γνωρίηει πολφ καλά να προςδιορίηει τισ παραμζτρουσ που κακορίηουν τθν αποδοτικι λειτουργία τθσ εγκατάςταςθσ διαχείριςθσ ςτερεϊν αποβλιτων - Να γνωρίηει πολφ καλά τισ εφαρμόςιμεσ μεκόδουσ περιβαλλοντικισ εκτίμθςθσ ςτθν εγκατάςταςθ - Να αξιολογεί τθν περιβαλλοντικι λειτουργία τθσ εγκατάςταςθσ διαχείριςθσ ςτερεϊν αποβλιτων - Να προςδιορίηει τισ μεκόδουσ περιβαλλοντικισ εκτίμθςθσ εγκαταςτάςεων 2) Παρακολοφκθςθ και ζλεγχοσ των περιβαλλοντικών επιπτώςεων από τισ δραςτθριότθτεσ ςτθν εγκατάςταςθ διαχείριςθσ ςτερεών αποβλιτων - Να εξθγεί λεπτομερϊσ τα περιβαλλοντικά κζματα και επιπτϊςεισ που ςχετίηονται με τισ διαδικαςίεσ διαχείριςθσ ςτερεϊν αποβλιτων - Να γνωρίηει πολφ καλά να περιγράφει τουσ κφριουσ τφπουσ περιβαλλοντικϊν επιπτϊςεων εκπομπζσ ςτον αζρα, διάκεςθ αποβλιτων/εκροϊν - Να εξθγεί λεπτομερϊσ τισ αδειοδοτιςεισ και τισ περιβαλλοντικζσ ςυνκικεσ που ςχετίηονται με τθν εγκατάςταςθ - Να γνωρίηει πολφ καλά να περιγράφει τα πλεονεκτιματα τθσ βελτίωςθσ τθσ περιβαλλοντικισ απόδοςθσ - Να εξθγεί λεπτομερϊσ τισ ενζργειεσ για τθν αντιμετϊπιςθ περιβαλλοντικϊν γεγονότων και καταςτάςεων ζκτακτθσ ανάγκθσ ςτθν εγκατάςταςθ διαχείριςθσ ςτερεϊν αποβλιτων - Να ζχει δεξιότθτεσ ςχετικά με τον προςδιοριςμό των περιβαλλοντικϊν κεμάτων, πτυχϊν ςτον εργαςιακό χϊρο και τουσ υπάρχοντεσ ελζγχουσ αυτϊν - Να διεξάγει περιβαλλοντικι εκτίμθςθ του εργαςιακοφ χϊρου, ςυμπεριλαμβανομζνων των δυνατοτιτων για περιβαλλοντικι βελτίωςθ - Να αναηθτά ςυμβουλι από ειδικοφσ ςτθν εκτίμθςθ περιβαλλοντικϊν πτυχϊν όταν απαιτείται - Να μπορεί να παρζχει ακριβείσ πλθροφορίεσ για περιβαλλοντικά κζματα, πτυχζσ που ςχετίηονται με το χϊρο εργαςίασ, ςτο προςωπικό και άλλα αρμόδια άτομα (αναδόχουσ, επιςκζπτεσ, διαχείριςθ, ρυκμιςτικζσ αρχζσ περιβάλλοντοσ) - Να ελζγχει τθν εφαρμογι των τεχνικϊν και μεκόδων περιβαλλοντικισ εκτίμθςθσ - Να εφαρμόηει τισ κατάλλθλεσ ενζργειεσ για περιβαλλοντικά κζματα, πτυχζσ με υψθλό κίνδυνο επιπτϊςεων - Να διαχειρίηεται τα περιβαλλοντικά κζματα που αποτελοφν χαμθλό κίνδυνο ςφμφωνα με τισ οργανωτικζσ και λειτουργικζσ διαδικαςίεσ - Να ζχει τθν ικανότθτα να προςδιορίηει τισ περιβαλλοντικζσ πτυχζσ και να πραγματοποιεί εκτίμθςθ των επιπτϊςεων που ςχετίηονται με τισ διαδικαςίεσ διαχείριςθσ ςτερεϊν αποβλιτων - Να διαςφαλίηει τθν ολοκλιρωςθ των αρχείων/εκκζςεων, εγγράφων ςφμφωνα με τισ νομοκετικζσ απαιτιςεισ και/ι τισ οργανωτικζσ διαδικαςίεσ
ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΗ - ΕΚΠΑΙΔΕΤΗ Για κάκε ενότθτα προςόντων, αναπτφχκθκε ζνα εργαλείο πλθροφόρθςθσ, ςτο οποίο περιλαμβάνεται το προτεινόμενο πρόγραμμα επαγγελματικισ κατάρτιςθσ, κακϊσ και άλλεσ ςθμαντικζσ πλθροφορίεσ για τθν απόκτθςθ των προτεινόμενων προςόντων. Σο Εργαλείο Πλθροφόρθςθσ Εκπαίδευςθσ του ζργου SWFM-QF περιλαμβάνει: Το πρόγραμμα των μακθμάτων επαγγελματικισ κατάρτιςθσ, που απευκφνεται ςτα Στελζχθ Εγκαταςτάςεων Διαχείριςθσ Στερεϊν Αποβλιτων, με βάςθ τα προςόντα που προςδιορίςτθκαν, περιλαμβάνει τισ ακόλουκεσ πλθροφορίεσ: Σκοπόσ του προγράμματοσ τθσ κατάρτιςθσ Περιγραφι τθσ δομισ και των περιεχομζνων των προτεινόμενων εκπαιδευτικϊν ενοτιτων Τα απαιτοφμενα προςόντα εκπαιδευτϊν και εκπαιδευόμενων Απαιτιςεισ Εκπαιδευτικϊν Εγκαταςτάςεων και απαραίτθτεσ Υποδομζσ. Προτεινόμενο εκπαιδευτικό ενθμερωτικό υλικό. Επίςθσ, δθμιουργικθκε ζνα γλωςςάριο των ςχετικϊν τεχνικϊν όρων που χρθςιμοποιοφνται ςε διάφορεσ τεχνολογίεσ διαχείριςθσ ςτερεϊν αποβλιτων, το οποίο ζχει μεταφραςτεί ςε 8 γλϊςςεσ, χωρϊν τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ. Τα πλιρθ περιεχόμενα του Εργαλείου Πλθροφόρθςθσ Εκπαίδευςθσ παρουςιάηονται ςτθν ιςτοςελίδα του ζργου SWFM-QF: http://www.swfm-qf.eu/main/?page_id=7391&lang=el. ΤΜΠΕΡΑΜΑΣΑ Ο τομζασ τθσ διαχείριςθσ ςτερεϊν αποβλιτων μεταβάλλεται και αναπτφςςεται ραγδαία, κυρίωσ εξαιτίασ των πρωτοβουλιϊν και πολιτικϊν, που υιοκετικθκαν και υιοκετοφνται από τθν Ε.Ε. και των νζων τεχνολογιϊν και τεχνικϊν διαχείριςθσ που ειςιχκθκαν και εφαρμόηονται, αυξάνοντασ ζτςι τθν ανάγκθ για υψθλά καταρτιςμζνουσ μθχανικοφσ, διευκυντικά ςτελζχθ, και τεχνικοφσ λειτουργίασ, για όλθ τθν Ευρϊπθ, ςτον τομζα αυτό. Θ ανάγκθ αυτι ςιμερα και ςτο μζλλον κα μπορεί να καλυφκεί με τθν κινθτικότθτα του εργατικοφ δυναμικοφ, τθ διαφάνεια και τθν αμοιβαία αναγνϊριςθ των επαγγελματικϊν προςόντων Εκπαίδευςθσ και Κατάρτιςθσ και προγραμμάτων, ανάμεςα ςτισ χϊρεσ τισ Ε.Ε.. Θ ανάπτυξθ των νζων επαγγελματικϊν προςόντων για τα ςφγχρονα Στελζχθ Εγκαταςτάςεων Διαχείριςθσ Στερεϊν Αποβλιτων και τθσ προϊκθςθσ των νζων προγραμμάτων επαγγελματικισ κατάρτιςθσ για τουσ εργαηόμενουσ ςτισ εγκαταςτάςεισ διαχείριςθσ ςτερεϊν αποβλιτων, ςχετίηεται πλιρωσ με τισ νζεσ προοπτικζσ ςτο επάγγελμα αυτό. Σα αποτελζςματα του προγράμματοσ SWFM-QF κα βοθκιςουν ςθμαντικά ςτθν φπαρξθ διαφάνειασ ςτθν απαςχόλθςθ και ςτθν κινθτικότθτα των εργαηομζνων ςτθν Περιβαλλοντικι βιομθχανία, ειςάγοντασ μια πραγματικι καινοτόμο μεκοδολογία για τον προςδιοριςμό των προςόντων του Διευκυντι Εγκαταςτάςεων Διαχείριςθσ τερεών Αποβλιτων, με βάςθ τισ πραγματικζσ ανάγκεσ τθσ περιβαλλοντικισ βιομθχανίασ αγοράσ ςτισ χώρεσ τισ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ και τα προβλεπόμενα (για το επίπεδο 6) ςτο Ευρωπαϊκό Πλαίςιο Προςόντων.
Επικοινωνία SIGMA Consultants Ltd - Project Coordinator Πατριάρχου Ιωακείμ 2 54622, Θεςςαλονίκθ, Ελλάδα Τθλ.: +30 2310 242801 / 286920 Fax: +30 2310 286612 SWFM-QF Manager: Dr. Λευτζρθσ Καραγιαννίδθσ E-mail: L.Karagiannidis@sigmaconsultants.gr Το ππόγπαμμα αςηό σπημαηοδοηήθηκε με ηην ςποζηήπιξη ηηρ Εςπωπαϊκήρ Επιηποπήρ. Η παπούζα δημοζίεςζη (ανακοίνωζη) δεζμεύει μόνο ηον ζςνηάκηη ηηρ και η Επιηποπή δεν εςθύνεηαι για ηςσόν σπήζη ηων πληποθοπιών πος πεπιέσονηαι ζε αςηήν.