Θεωρία ζήτησης Κώστας Ρουμανιάς Ο.Π.Α. Τμήμα Δ. Ε. Ο. Σ. 9 Οκτωβρίου 2012 Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 1 / 40 Ζήτηση ενός αγαθού ως συνάρτηση της τιμής Δεδομένου ότι ένας καταναλωτής επιλέγει πάντα να καταναλώσει το καλάθι που μεγιστοποιεί τη χρησιμότητά του, μπορούμε να εξετάσουμε πώς μεταβάλλεται η ζήτησή του για ένα αγαθό όταν μεταβάλλεται η τιμή του. Εστω ότι μεταβάλλεται η τιμή του αγαθού από p σε p. Σ αυτήν την περίπτωση, είδαμε ότι η ευθεία του εισοδηματικού περιορισμού κάνει «pivot» αλλάζοντας κλίση. Η ποσότητα αγαθού που μπορεί να αγοράσει ο καταναλωτής με το εισόδημά (αν το ξοδέψει ολόκληρο για αγορά αγαθού ) του παραμένει η ίδια (/p ). Η ποσότητα αγαθού όμως που θα αγόραζε αν αφιέρωνε όλο του το εισόδημα σε αγορά μεταβάλλεται από /p σε /p. Ετσι το άριστο καλάθι μεταβάλλεται από (, ) σε (, ) και η ζήτηση για μεταβάλλεται. Η ζήτηση που προκύπτει από μεγιστοποίηση της χρησιμότητας ονομάζεται Μαρσαλιανή ζήτηση ή ζήτηση κατά Marshal. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 2 / 40 p p p Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 3 / 40 p p p p Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 4 / 40
p p p p p Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 5 / 40 p p * p p p p * Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 6 / 40 p p * * p p p p p * * Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 7 / 40 p p * * * p p p p p p * * * Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 8 / 40
p p * * * p p p p p p * * * Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 9 / 40 p Καμπύλη τιμής-κατανάλωσης p * * * p p p p p p Συνάρτηση ζήτησης * * * Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 10 / 40 Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο μπορούμε να δούμε τί επιπτώσεις έχει πάνω στη συνάρτηση ζήτησης ενός αγαθού, μια μεταβολή στο εισόδημα του καταναλωτή από σε. Μια τέτοια μεταβολή (ας πούμε αύξηση), μετατοπίζει τον εισοδηματικό περιορισμό παράλληλα προς τα πάνω. Για κάθε δεδομένη τιμή p, η ζήτηση του προϊόντος αυξάνει. Άρα η καμπύλη ζήτησης μετατοπίζεται προς τα βορειοανατολικά: Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 11 / 40 p p Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 12 / 40
p p p Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 13 / 40 p p p p Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 14 / 40 p * p p p p * Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 15 / 40 p * * p p p p * * Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 16 / 40
p * * * p p p p p * * * Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 17 / 40 p * * * p p p p p * * * Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 18 / 40 Καμπύλη εισοδήματος-κατανάλωσης p * * * p p p p p * * * Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 19 / 40 Οταν μεταβάλλεται (π.χ. πέφτει) η τιμή ενός αγαθού, εκτός από το ότι το αγαθό αυτό γίνεται φθηνότερο σε σχέση με τα άλλα, ο καταναλωτής γίνεται κατά κάποιο τρόπο «πλουσιότερος» διότι μπορεί να καταναλώσει το ίδιο καλάθι με πριν και να του περισσεύσουν χρήματα. Συνεπώς όταν μειώνεται η τιμή ενός αγαθού και ο καταναλωτής προσαρμόζει τη ζήτησή του για τα δύο προϊόντα, στη νέα ζήτησή του για αγαθό και αγαθό «εμπεριέχονται» δύο αποτελέσματα: 1 Αυξάνεται η ζήτηση του αγαθού διότι λόγω πτώσης της τιμής του γίνεται πιο φθηνό σε σχέση με το. 2 Αυξάνεται η ζήτηση των δύο αγαθών διότι λόγω χαμηλότερης τιμής ο καταναλωτής γίνεται πλουσιότερος (το εισόδημά του ουσιαστικά αυξάνει). Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 20 / 40
Μπορούμε να ξεχωρήσουμε αυτά τα δύο αποτελέσματα; Δηλαδή να δούμε από τη μεταβολή στη ζήτησή του, ποιο κομμάτι οφείλεται στο ότι τώρα το είναι πιο φθηνό σε σχέση με το απ ό,τι ήταν πριν και ποιο κομμάτι οφείλεται στο ότι τώρα ο καταναλωτής μπορεί να καταναλώσει περισσότερο. Για να εξετάσουμε το παραπάνω ερώτημα παρατηρούμε ότι γραφικά η μείωση του p έχει δύο αποτελέσματα: 1 Η κλίση του εισοδηματικού περιορισμού αλλάζει. 2 Ο εισοδηματικός περιορισμός μετατοπίζεται προς τα έξω. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 21 / 40 «Σπάμε» λοιπόν αυτά τα δύο αποτελέσματα στα δύο: 1 Θεωρούμε ότι οι σχετικές τιμές των δύο αγαθών αλλάζουν (τώρα το είναι φθηνότερο ως προς το ) χωρίς όμως ο καταναλωτής να γίνει πλουσιότερος. Πώς το κάνουμε αυτό; αλλάζουμε την κλίση του εισοδηματικού περιορισμού αφήνοντάς τον στην αρχική καμπύλη αδιαφορίας του. Ετσι βλέπουμε πώς υποκαθιστά με. 2 Στη συνέχεια αφήνουμε τον εισοδηματικό του περιορισμό να μετακινηθεί παράλληλα προς τα βορειοανατολικά και εξετάζουμε πώς μεταβάλλεται η ζήτηση του καταναλωτή λόγω αύξησης του εισοδήματός του: Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 22 / 40 Σχήμα: Αρχική ζήτηση. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 23 / 40 Σχήμα: Μετατόπιση ζήτησης. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 24 / 40
Σχήμα: Αποτέλεσμα υποκατάστασης και εισοδήματος. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 25 / 40 Σχήμα: Αποτέλεσμα υποκατάστασης. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 26 / 40 Σχήμα: Αποτέλεσμα υποκατάστασης. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 27 / 40 Σχήμα: Αποτέλεσμα εισοδήματος. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 28 / 40
*** Πολύ συχνά στα οικονομικά θέλουμε να συγκρίνουμε δύο πιθανές καταστάσεις που ενδέχεται να αντιμετωπίσει ένας καταναλωτής. Ως κριτήριο θέτουμε την ευημερία του καταναλωτή. Για να εκφέρουμε κρίση σχετικά με την ευημερία ενός καταναλωτή, πολύ χρήσιμη είναι η έννοια του πλεονάσματος του καταναλωτή. Ορισμός είναι η διαφορά ανάμεσα στη μέγιστη τιμή που είναι διατεθειμένος να πληρώσει ένας καταναλωτής για ένα αγαθό και στην τιμή που πρέπει να πληρώσει για να το αγοράσει. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 29 / 40 *** Θεωρήστε ότι έχετε να φάτε 4 ημέρες. Κάποιος σας προσφέρει ένα πιάτο. Για το πιάτο αυτό είστε διατεθειμένοι να πληρώσετε 100. Για ένα δεύτερο πιάτο 95. Αν σας έδιναν ένα τρίτο θα είσαστε διατεθειμένοι να πληρώσετε 85. Για το τέταρτο 75 κ.ο.κ. Αν η τιμή της ταβέρνας ήταν 78, το πλεόνασμά σας από το πρώτο πιάτο θα ήταν 22, από το δεύτερο 17, από το τρίτο 7 ενώ τέταρτο πιάτο δεν θα αγοράζατε διότι η τιμή 78 είναι μεγαλύτερη από την τιμή 75 που θα είσαστε διατεθειμένοι να πληρώσετε για το τέταρτο πιάτο. Το συνολικό σας πλεόνασμα θα ήταν 22+17+7= 46. Γραφικά το πλεόνασμα είναι η μπλε περιοχή: Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 30 / 40 τιμή 100 95 85 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 ποσότητα Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 31 / 40 τιμή 100 95 85 78 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 ποσότητα Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 32 / 40
τιμή 100 95 85 78 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 ποσότητα Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 33 / 40 *** Ακριβώς με τον ίδιο τρόπο μπορούμε να αναπαραστίσουμε γραφικά το πλεόνασμα του καταναλωτή σε οποιαδήποτε καμπύλη ζήτησης. Θεωρήστε την καμπύλη ζήτησης. Αν η τιμή του προϊόντος είναι p, το πλεόνασμα του καταναλωτή θα είναι η μπλε περιοχή: Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 34 / 40 p Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 35 / 40 *** Μια μείωση επομένως στην τιμή από p σε p θα αυξήσει το πλεόνασμα του καταναλωτή από την περιοχή A σε A + B + C: Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 36 / 40
p Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 37 / 40 p A Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 38 / 40 p p A Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 39 / 40 A p p B C Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Θεωρία ζήτησης 9 Οκτωβρίου 2012 40 / 40