ΕΠΙθΕΩΡΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - Τεύχος 5 (2004), 99-126 Δρ. Ιωιίννιις Δ. Μποuρής cπfιιοuρος ιισ&ηyητής ΤΕΙ-Α ΤΑ ΔΙΚΤΥΩΜΑΤΑ PERT/CPM & GERT ΩΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΤΥΠΑ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ Περίληψη Η αυξανόμενη πολυπλοκότητα στις δομές και λειτουργίες των κοινωνικών συστημάτων με "ντετερ μινιστικά " και στοχαστικά χαρακτηριστικά καθιστούν αναγκαία την εφαρμογή προτύπων που να αποτυπώνουν την αναπτυξιακή δυναμική των συστημάτων αυτών. Στο άρθρο, παρουσιάζονται τα δικτυώματα PERT/CPM και GERT ως μεθοδολογικά πρότυπα ανάλυσης και σχεδίασης "ανοικτών" συστημάτων με αναπτυξιακή οικονομική και κοινωνική δυναμική. Το καινοτόμο στοιχείο του συνίσταται στην εφαρμογή ενός μηχανισμού προσομοίωσης που περιγράφει και αναλύει την συμπεριφορά ενός συστήματος αποτελούμενο από αλληλοεξαρτώμενες δραστηριότητες ο κύκλος ζωής του οποίου είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με σειρά αποφάσεων (πχ. κατανομή πόρων, προτεραιότητες, εξομάλυνση αποκλίσεων, χρονικές επιμηκύνσεις και συρρικνώσεις) που λαμβάνονται κάτω από συνθήκες αβεβαιότητας. Abstract Network models for social systems analysis have played an increasingly important role over the last decade. One reason is the ease with which social systems can be modeled ίη network form. As systems become increasingly complex, the need for such techniques of analysis becomes more intense. Ιη response to this need, network theory through PERT & GERT has developed to incorporate both the deterministic and probabilistic characteristics of a social system. Network models (PERT/CPM & GERT) are useful techniques when applied to following areas: a) research and development b) business process reengineering BPR c) enterprise resource planning ERP. c). supply-chain management d) distribution & maintenance planning e) construction programs Ιη this article, we introduce a new approach to the description and analysis of a social system through network models: the simulation process. Simulating the behavior of an "open" system, we are allowed to describe and forecast both the deterministic and mainly the stochastic character of a system.. 99
ΙΩΑΝΝΗΣ Δ. ΜΠΟΥΡΗΣ ΕΠΙθΕΩΡΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Τεύχος 4 (2003), 99-126 1. Εισαγωγή Οι επιχειρήσεις του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα θεωρούμενες ως "ανοικτά" δυναμικά κοινωνικά συστήματα έχουν περιέλθει σε μιά χρόνια κρίση δομών, λειτουργικότητας και αξιοπιστίας< 1 >. Τα κυριότερα στοιχεία αυτής της κρίσης είναι α) το πολύπλοκο των μεθόδων και των διαδικασιών β) ο πληθωρικός αριθμός του απασχολούμενου προσωπικού γ) το "ευκαιριακό", "περιστασιακό", "αντανακλαστικό" πρότυπο (model) σχεδιασμού-υλοποίησης -παρακολούθησης της διοικητικής δράσης δ) το "μωσαϊκό " ανεπαρκώς συντονισμένων υπηρεσιών, που αποτελούν ισάριθμα "στεγανά" οχυρά και ε) οι έντονες "πελατειακές" σχέσεις στην διαδικασία κατανομής πόρων και ανάθεσης αρμοδιοτήτων. Η κρίση αυτή προκαλεί την χαμηλής ποιότητας παροχή αγαθών και υπηρεσιών και την υπερβολική καθυστέρηση στην διεκπεραίωση μεθόδων και διαδικασιών με παθογόνες συνέπειες στη σχέση "υποδομής-εποικοδομήματος" που καθηλώνει την αναπτυξιακή οικονομική και κοινωνική δυναμική της χώρας θεωρούμενη στο σύνολο της ως υπερσύστημα. Από την διαπίστωση αυτή προκύπτει ότι η όποια αναδιάρθρωση, εκλογίκευση και αναδιοργάνωση του τρόπου λειτουργίας των κοινωνικών οργανώσεων είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την διαδικασία του σχεδιασμού, του προγραμματισμού, της υλοποίησης, της αξιολόγησης και της παρακολούθησης της διοκητικο-κοινωνικής τους δράσης. Η εισαγωγή προτύπων (Models) και μεθόδων προσομοίωσης (simulation) στην διοικητική πρακτική του σχεδιασμού συστημάτων που να ενεργούν "συστημικά", "ολοκληρωμένα" και "συλλογικά" αποτελεί τον κύριο σκοπό της παρουσίασης αυτής. Συγκεκριμένα παρουσιάζεται η εφαρμογή των δικτυακών προτύπων, (Moder J.J., 1988, pp. 324-373) < 2 >, στην διαδικασία του προγραμματισμού, της κοινωνικής, λειτουργικής και οικονομικής δράσης του συστήματος μέσα από τρεις προσεγγίσεις: 1) Την "ντετερμινιστική" προσέγγιση μέσω του δικτυώματος P.E.R.T. - PROGRAM EVALUATION REVIEW TECHNIQUE = ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΉ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ 2) Την "στοχαστική" προσέγγιση μέσω του δικτυώματος G.E.R.T - GRAPHICAL EV ALUATION REVIEW TECHNIQUE = ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΓΡΑΦΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΉ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ που ενσωματώνει αξιολογικούς μηχανισμούς στοχομέτρησης και ανάδρασης (feedback) της εταιρικής δράσης. 100 (1) Κ.Ε. Π.Ε. (1988) 'Έκθεση Ομάδας Εργασίας για τη Δημόσια Δι ο ίκηση " Βλ. σχετικά και Λιναρδος, Π. Ρυλμόν (1988) "Δυναμική της Συσσώρευσης και Δυναμική της κρίσης", Οικ ονομ. Ταχυδρόμος, Μάρτιος, Φ (1765): 114. (2) Moder J. Joseph (1988), "Network Techniques ίη Project Management" ίη Project Management, Van Nostrand Reinhold pp 324-373.
IOANIS Ο. MPOURIS - REVIEW DF ECDNDMIC SCIENCES - Νο 5 (2004), 99-126 3) Την "προσομοιωτική" προσέγγιση που ενσωματώνει μηχανισμό επανάληψης για αρκετό αριθμό δοκιμών-πειραμάτων προκειμένου να αποτυπωθεί "φορμαλιστικά" η συμπεριφορά τόυ συστήματος συμπεριλαμβανομένων και των τυχαίων γεγονότων που εκδηλώνονται κατά την διάρκεια του κύκλου ζωής του. Στην οργανωτική θεωρεία < 3 ), ο σχεδιασμός συστημάτων μέσω της δικτυωτής ανάλυσης εστιάζεται: α) στον σχεδιασμό και ανάπτυξη επενδυτικών σχεδίων, β) στον σχεδιασμό Εγκάρσιων Πληροφοριακών Συστημάτων - Συνολικής Διαχείρισης Εταιρικό>ν Πόρων γνωστά ως E.R.P. γ) στην διαχείριση της Εφοδιαστικής Αλυσίδας, δ) στην μετεγκατάσταση της έδρας μιας παραγωγικής μονάδας ε) στον σχεδιασμό ανα.ιττυξιακών και εκπαιδευτικών προγραμμάτων, στ) στον σχεδιασμό της έρευνας και ανάπτυξης νέων μεθόδων θεραπευτικών αγωγών, ζ) στον σχεδιασμό της παραγωγικής διαδικασίας ενός προϊόντος η) στον σχεδιασμό κοινωνικών εκδηλώσεων -events management, θ) στην ανάπτυξη προγραμμάτων ένταξης ανέργων, εξαρτημένων ατόμων και ατόμων με ειδικές ικανότητες, στο κοινωνικό "γίγνεσθαι". Συνεπώς, τα δικτυώματα PERT/CPM, GERT καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα τεχνολογικού και κοινωνιολογικού ορθολογισμού. Στην ελληνική πρακτική ( 4 ), ο σχεδιασμός των παραπάνω συστημάτων στηρίζεται αποκλειστικά στην "φορμαλιστική", "ντετερμινιστική" προσέγγιση δράσης. Με το σκεπτικό όμως, ότι ένα κοινωνικό σύστημα ενσωματώνει τα δυναμικά υποσυστήματα: α) των αξιών-σκοπών β) της δομής γ) της συμπεριφοράς και δ) της λήψης αποφάσεων υπό συνθήκες αβεβαιότητας, απαιτείται η υιοθέτηση μεθόδων που να μετασχηματίζουν τον φορμαλιστικό - ντετερμινιστικό και συμβατικό χαρακτήρα της σχεδίασης σε μία ενιαία δυναμική και συστημική προσέγγιση προσαρμογής της κοινωνικής δράσης στις εξω /ενδο κοινωνικές της αλλαγές. Στον ΠΙΝΑΚΑ 1 καταγράφονται οι τομείς εφαρμογής της δικτυωτής ανάλυσης με τα αντίστοιχα ποσοστά κατανομής τους. (3) Βλ. εκτενέστερα 1) Κrajewski J. Lee et.al. «Operations Management», p. 795-840, Addison Wesley Pub. '99 επίσης, 2) Maylor, Η. «Project Management» Pitman Pub.: 1996, 3) Schonberger, J. R. "Operations Management" p. 469-509 Irwin: 1994, 4) Steνenson J. W. "Production Management" p. 756-805 Irwin: 1996. Βλ. επίσης αρθρο του. Αντ. Πίκουλα «Χρονοδιάγραμμα κατασκευής του νέου διεθνούς αεροδρομίου Αθηνών» στην εφημ. «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΉ» στις 8 - Σεπτ. 1996 σελ. 55-56. Βλ. άρθρο του Mikael Sanks «Δικτυωτή Ανάλυση» στον Οικ ονομιικ6 Ταχυδρόμο 23-lουλ.- 1964 σελ. 519. Βλ. άρθρο του Γ. Νικολαϊδη (1986) ' Η μέθοδος προγραμματισμού PERT' Λογιστική Επιθεώρησις, τόμος 14ος φύλλον 166 σελ. 164-168- Διάγραμμα Ι. (4) Βλ. εκτενέστερα Δεκλερής, Μ. (1986) "Συστημική Θεωρία", Αθήνα : Σάκκουλας Βλ. επίσης και Μπουρής, Δ. Ιω. Δ. (1991) ''Ο Προγραμματισμός & η Ανάπτυξη του Ανθρώπινου Δυναμικού", Διδακτορική Διατριβή Πανεπιστήμιο Αθηνών. 101
ΙΩΑΝΝΗΣ Δ. ΜΠΟΥΡΗΣ - ΕΠΙθΕΩΡΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - Τεύ χος 4 (2003), 99-126 Πίνακας 1. ΤΟΜΕΙΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΔΙΚΤΥΩΜΑΤΩΝ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΑΝΆΠΤΥΞΗ: 25% Ιατρικών μεθόδων & Θ ε ραπευτικών Αγωγών Παιδαγωγ ικών μεθόδων Πρ ογρα μμάτων ένταξης κοινωνικών ομάδων (ανέργων, εξαρτημένων ατόμων κλπ) ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΑΝΑΘΕΣΗΣ & Υ ΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥ ΑΣΤΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ 31% ΑΝΆΠΤΥΞΗ ΕΡΓΩΝ ΝΕΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ (software-hardware-e.r.p.) 12% ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΑ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗΣ ΑΛ ΥΣΙΔΑΣ - ΠΑΡ ΑΓΩΓΗΣ (Supply Chain Management) 12% ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ 12% ΑΝΑΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ & ΔΟΜΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ-Β. Ρ. R. 8% 2. Εννοιολογικές οριοθετήσεις 102 Η έννοια του όρου «Σχεδιασμός» είναι γενικά αόριστη, μια και η λέξη αυτή χρησιμοποιείται για να εκφράσει πολλά διαφορετικά πράγματα (π.χ. σχεδιασμός ανάπτυξης, οικονομικός σχεδιασμός, σχεδιασμός εξελικτικής ροής του ανθρώπινου δυναμικού της οργάνωσης κ.ά.). Ο σχεδιασμός της διοικητικής δράσης κοινωνικών συστημάτων, όπως θα παρουσιασθεί στο κείμενο αυτό, έχει περιεχόμενο πολύ συγκεκριμένο εννοιολογικά: να μελετήσει και να διατάξει λειτουργικά και χρονικά τις δραστηριοτήτες-tasks που συνθέτουν την κοινωνική δράση του συστήματος. Οι δραστηριότητες αυτές, ευρίσκονται σε σχέση είτε σειριακής είτε συντρέχουσας εξάρτησης και είναι αναγκαίες, για την εκπλήρωση των επιχειρησιακών στόχων της οργάνωσης (θεωρούμενης ως σύστημα). Οι βασικές μέθοδοι Ανάλυσης Δικτύων με την προσομοιωτική τους προσέγγιση που αναπτύσσονται στο άρθρο είναι η μέθοδος : α) PERT/CPM (Prqgram Evaluation Review Technique/Critica\ Path Method) που σε ευρεία έννοια σημαίνει "τεχνική αξιολόγησης και αναθεώρησης προγράμματος/κρίσιμη όδευση". β) GERT (Graphica\ Evaluation & Review Technique) που αναφέρεται ως μεθοδολογικό πρότυπο αξιολόγησης και αναθεώρησης γραφήματος. Αν και η λογική των παραπάνω μεθόδων στηρίζεται στην ίδια βάση, εν τούτοις διαφέρουν ως προς το ότι στη μεν πρώτη μέθοδο ακολουθείται η "ντετερμινιστική προσέγγιση" που αφορά στην υλοποίηση και έκβαση των δραστηριοτήτων οι οποίες συνθέτουν το σύστημα με πιθανολογικούς χρόνους εκτέλεσής τους, ενώ κατά την εφαρμογή της μεθόδου GERT η "στοχαστική προσέγγιση" της μεθόδου πιστοποιείται από την ενσωμάτωση μηχανισμών ελέγχων και ανατροφοδότησης - feedback στην έκβαση της δράσης του συστήματος.
ΙΟΑΝΙS Ο. MPOURIS - REVIEW OF ECONOMIC SCIENCES - Νο 5 (2004), 99-126 Πριν προχωρήσουμε στο θέμα της κατασκευής του δικτυώματος που αντιστοιχεί σε συγκεκριμένο σύστημα ~α ορίσουμε τις έννοιες: α) της δραστηριότητας, β) του δικτυώματο ς γ) της όδευσης και γ) του βρόγχου ή κυκλώματος που αποτελούν τα δομικά στοιχεία της δικτυωτής ανάλυσης. Ως δραστηριότητα (task) για τις ανάγκες του άρθρου, θεωρούμε συγκεκριμένη ενέργεια, ή πράξη που απαιτεί ανάλωση πόρων-resources ( ανθρώπινο δυναμικό, υλικά, μηχανολογικό εξοπλισμό, χρηματικό διαθέσιμο). Για την εκτέλεση των δραστηριοτήτων του συστήματος απαιτείται χρόνος, και αξιοποίηση πόρων (ανθριδπινο δυναμικό, εξοπλισμός,υλικά). Σε κάθε ανάθεση πόρων που κατανέμονται σε δέσμες αλληλοεξαρτώμενων δραστηριοτήτων αντιστοιχεί και μια ελάχιστη δυνατή χρονική διάρκεια υλοποίησής τους. Η προβληματική μας εστιάζεται στο πως θα επιτευχθεί ο σωστός συντονισμός για την υλοποίηση των δραστηριοτήτων του συστήματος στον ελάχιστο χρόνο με τους περιορισμούς που επιβάλλουν τα πρότυπα ποιότητας και ο κοινωνικός προϋπολογισμός του συστήματος. Συνεπ<ί)ς σε κάθε κοινωνικό προϋπολογισμό αντιστοιχεί ένα κοινωνικό κόστος, μια χρονική διάρκεια υλοποίησης και μια δέσμη προτύπων ποιότητας. Ως εκ τούτου προκύπτει η προβληματική της εκλογής εκείνου του τριωνύμου "κόστους / διάρκειας / ποιότητας" που αρμόζει καλύτερα στην περίπτωση του συγκεκριμένου συστήματος. Ο προσανατολισμός μας εστιάζεται στην αρ ιστοποίηση των κοινωνικών αναλώσεων, της χρονικής διάρκειας του κύκλου ζωής και της ποιότητας. Η συνισταμένη τους δίνει την βέλτιστη λύση στην σχεδίαση του συγκεκριμένου συτήματος. Με την εφαρμογή των δικτυωμάτων PERT και GERT οδηγείται κανείς στην επίλυση της παραπάνω προβληματικής. Ως δικτύωμα νοούμε δέσμη αλληλεξαρτημένων δραστηριοτήτων και γεγονότων που τελούν σε σχέση αλληλουχίας μέσων-σκοπών. Το δικτύωμα απεικονίζεται είτε ως σύνολο προσανατολισμένων βελών και κύκλων οπότε πρόκειται για απεικόνιση τύπου "κατά βέλη προσανατολισμένα γραφήματα" Α-ο-Α = Activity οη Arrow, είτε ως σύνολο κόμβων οπότε πρόκειται για απεικόνιση τύπου "κατά κόμβους προσανατολισμένα γραφήματα" Α-ο-Ν = Activity οη Node< 5 ). Ως Όδευση σε ένα γράφημα ορίζουμε την διαδοχή τόξων όπου ο αρχικός κόμβος κάθε τόξου αυτής της διαδοχής είναι ο τελικός κόμβος του προηγούμενου τόξου. Η κρίσιμη όδευση ( critical path) είναι η όδευση ( = το σύνολο δραστηριοτήτων με έναρξη την αρχή του κύκλου ζωής του συστήματος και πέρας τη απόληξή του) με την μεγαλύτερη αναμενόμενη χρονική διάρκεια. Ως Βρόγχο ή κύκλωμα, οριοθετούμε κάθε όδευση στην οποία ο αρχικός κόμβος συμπίπτει με τον τελικό κόμβο της όδευσης. Για παράδειγμα, στο (5) Βλ. ε κτ ε νέστερα lω. Δ. Μπο υ ρή ς (2000), "Διοίκηση Εργου", ΤΕΙ - Α. Βλ. ε πίση ς και Μπουρή ς, Δ. Ιω. (1989) «Η Τεχνική τη ς Δικτ υωτής Ανάλυση ς»: Διοίκηση Συστημάτων, στο Δ ε κλερή ς, σ. 378-407 ε κδ. Α. Σάκκουλα. 103
ΙΩΑΝΝΗΣ Δ. ΜΠΟΥΡΗΣ ΕΠΙθΕΩΡΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - Τεύχος 4 (2003), 99-126 Γράφημα 1 μερικές οδεύσεις αποτελούν οι: α) {j.t ~ fi+- {3} β) {1} _. {2} _. {3} και γ) {1}-. {2} _. {4}. Ο αρχικός κόμβος είναι ο {1} και καταληκτικοί οι {3} και {4}. Η όδευση {1}-. {2}-. {1} αποτελεί ένα βρόγχο 1l κύκλωμα. Γράφημα 1 Ένας άλλος τρόπος αναπαράστασης ενός γραφήματος για τις ανάγκες του άρθρου είναι μέσω ενός πίνακα Α, διαστάσεων ηχη, όπου Ν είναι ο συνολικός αριθμός των κόμβων του γραφήματος. Τα στοιχεία του πίνακα Α μπορούν να πάρουν τις τιμές Ο ή 1. Εάν αίj = 1 τότε ο κόμβος ί συνδέεται με τον κόμβο j που σημαίνει την ύπαρξη τόξου αλλιώς εάν δεν υφίσταται τόξο τότε αίj =Ο. ί-ύj #1 #2 #3 #4 #1 ο 1 1 ο #2 1 ο 1 1 #3 ο ο ο ο #4 ο 1 ο ο 104 Εννοιολογούμενη ως σύστημα η δικτυωτή ανάλυση συντίθεται από τα εξής πρότυπα: α) Το μεθοδολογικό πρότυπο αξιολόγησης και αναθεώρησης προγράμματος P.E.R.T. (Programme Evaluation Review Technique). Με βάση το πρότυπο αυτό : 1) εκτιμάται ο χρόνος περάτωσης των δραστηριοτήτων που συνθέτουν το σύστημα και κατ ' επέκταση ο συνολικός χρόνος ολοκλήρωσης
IOANIS D. MPOURIS - REVIEW OF ECONOMIC SCIENCES - Νο 5 (2004), 99-126 του όλου κύκλου ζωής του συστήματος 2) αναπτύσσεται ο μηχανισμός των εναλλακτικών σεναρίων δράσης με βάση την τεχνική "τι θα συμβεί.... εάν... what... if... 11 και 3) αξιολογείται το σύστημα μέσω ενός μηχανισμού διαρκούς παρακολούθησης και ανασχεδιασμού των δραστηριοτήτων του. β) Το μεθοδολογικό πρότυπο αξιολόγησης και αναθεώρησης γραφήματος G.E.R.T. (Graphical Eνaluation & Reνiew Technique). Πρόκειται για δικτυωτό γράφημα σχεδιασμού δέσμης αλληλοεξαρτώμενων δραστηριοτήτων που επιτρέπει: 1) τη δημιουργία κόμβων ελέγχου ή βρόγχων ανάλογα με τις ενδεχομενικές εκβάσεις μηχανισμών αξιολόγησης οι οποίοι είναι άρρηκτα συνυφασμένοι με την λειτουργία του υπό σχεδίαση του συστήματος 2) την στοχαστική θεώρηση πραγματοποίησης των δραστηριοτήτων του συστήματος με βάση την κατανομή πιθανότητας (Poisson, Beta, Gamma, Normal). Στην συνέχεια παρατίθενται οι βασικοί περιορισμοί ενός γραφήματος PERT που αποτυπώνουν τον κύκλο ζωής ενός συστήματος: 1) Όλες οι δραστηριότητες που συνθέτουν το σύστημα πρέπει να πραγματοποιηθούν κατά ένα "ντετερμινιστικό" τρόπο προκειμένου να ολοκληρωθεί ο κύκλος ζωής του. 2) Όλες οι δραστηριότητες ( = συγκεκριμένη πράξη) που καταλήγουν σε ένα γεγονός ( = το τελικό προϊόν της δραστηριότητας) που αποτελεί το μέσον για την έναρξη ακολουθούμενων δραστηριοτήτων πρέπει να ολοκληρωθούν σε φάση προγενέστερη της ενεργοποίηση ς του συγκεκριμένου γεγονότος. 3) Το σύστημα δεν ενσωματώνει μηχανισμούς ελέγχου που να επιτρέπει την επαναδιέλευση της ίδιας δραστηριότητας από το ίδιο γεγονός και αυτό λόγω του "ντετερμινιστικού" χαρακτήρα του προτύπου. 4) Η κατανομή των χρόνων περάτωσης της δραστηριότητας ακολουθεί την κατανομή πιθανότητας ΒΕΤ Α. 5) Υπάρχει ένα καταληκτικό γεγονός που εκφράζει την περάτωση του Κ'ύκλου ζωής του συστήματος. 6) Η χρονικ11 διάρκεια του κύκλου ζωής του συστήματος υπολογίζεται με βάση τους μέσους αναμενόμενους χρόνους των δραστηριοτήτων που συνθέτουν την κρίσιμη διαδρομ1j χωρίς να εστιάζεται στις αποκλίσεις - χρονικές διακυμάνσεις που υφίστανται στους αναμενόμενους χρόνους λόγω ενδο/εξωγενών παθογόνων αιτιών. Αντίστοιχα, τα δομικά στοιχεία πάνω στα οποία δομείται το μεθοδολογικό πρότυπο GERT είναι η ενσωμάτωση μηχανισμών ελέγχου και ανάδρασης (feedback) που επιτρέπουν την πρόγνωση και πρόβλεψη ευνοϊκών ή δυσμενών επιπτώσεων που προκαλούν απρόβλεπτες καταστάσεις κατά την διάρκεια της υλοποίησης του συστήματος (π.χ. απεργία, εργατικό ατύχημα, καταστροφή μηχανήματος). Αυτό το στοιχείο προσδίδει την στοχαστική δυναμική στο υπό σχεδίαση σύστημα σε αντίθεση με την φορμαλιστική, στατική και μηχανιστική προσέγγιση του προτύπου PERT. Στο Γράφημα 2 απεικονίζεται Δικτύωμα GERT με: απλό βρόγχο ή κύκλωμα όπου ενσωματώνεται μηχανισμός ελέγχου-ανάδρασης-feedback. Για παράδειγμα αναφέρουμε την περίπτωση ενός συστή- 105
ΙΩΑΝΝΗΣ Δ. ΜΠΟΥΡΗΣ - ΕΠΙΟΕΩΡΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - Τεύχος 4 (2003), 99-126 ματος επιλογής και αξιολόγησης προσωπικού με μηχανισμό ανάδρασηςfeedback σε ότι αφορά την επίδοση και απόδοση του αξιολογούμενου. σύνθετο βρόγχο όπου ενσωματώνο'νται δύο μηχανισμοί ελέγχου. Για παράδειγμα αναφέρουμε την περίπτωση συστήματος έρευνας και ανάπτυξης νέας φαρμακευτικ1ίς αγωγής για την θεραπεία συγκεκριμένης νόσου. Το σύστημα έρευνας και ανάπτυξης δομείται σε τρεις φάσεις με ισόποσους μηχανισμούς αξιολόγησης. Η φάση 1 αφορά προκαταρκτική έρευνα (γενική πληροφόρηση, ερωτηματολόγια, συνεντεύξεις). Εάν το αποτέλεσμα είναι θετικό τότε ακολουθεί η φάση 11 της ενδελεχούς έρευνας. Εάν και εδώ το αποτέλεσμα είναι θετικό τότε ακολουθεί η φάση 111 της πιλοτικής εφαρμογής, για να ακολουθήσει η φάση IV της οριστικής εφαρμογής και παράδοσης της φαρμακευτικής αγωγής στην καθημερινή ιατρική πρακτική. Γράφημα 2 ΣΥΝΘΕΤΟΣ ΒΡΟΓΧΟΣ ΑΩΛΟΣΒΡΟΓΧΟΣ _J ~- 106 Κλείνοντας την εννοιολογικές μας οριοθετήσεις, κρίνεται σκόπιμο να παραθέσουμε τα βασικά σημεία των δικτυωμάτων PERT και GERT που αφορούν την σχεδίαση ενός διοικητικο-κοινωνικού συστήματος (ΠΙΝΑΚΑΣ 2: ΕΝ ΝΟΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΔΙΚΤΥΩΜΑΤΑ PERT/CPM και G.E.R.T.).
ΙΟΑΝΙS Ο. MPOURIS - REVIEW OF ECONOMIC SCIENCES - Νο 5 (2004), 99-126 Πίνακας 2: Εννοιολογικές διαφοροποιήσεις P.E.R.T. Οι διελεύσεις από τους κόμβους του συστήματος είναι "ντετερμινιστικές" G.E.R.T. Οι διελεύσεις από τους κόμβους του συστήματος είναι "στοχαστικές" και ακολουθούν κατανομή πιθανότητας Επανάληψη διελεύσεων των ίδιων δραστηριοτήτων στους ίδιους κόμβους δεν επιτρέπεται Επαναλήψεις διελεύσεων (βρόγχοι ελ έγχου) επιτρέπονται Δεν ενσωματώνεται μηχανισμός ελέγχου με πιθανοτικ έ ς εκβάσεις Ενσωματώνεται μηχανισμός ελέγχου-ανάδρασης Δεν επιτρέπεται δύο ή περισσότερες δραστηριότητες να έχουν τα ίδια χρονικά σημεία έναρξης και πέρατος, (αίρεται η αρχή της αποκλειστικής διάζευξης) Η δραστηριότητα εκφράζει κυρίως χρόνο Επιτρέπεται η αρχή της αποκλειστικής διάζευξης. Η δραστηριότητα εκφράζει χρόνο, κόστο ς, αξιοπιστία, εγκυρότητα Τέλος θα θέλαμε να επισημάνουμε ότι η εφαρμογή των μεθόδων της ανάλυσης των δικτύων δεν μπορεί να αντικαταστήσει την πείρα και την πρωτοβουλία που απαιτείται από τον υπεύθυνο του συστήματος. Οι μέθοδοι όμως PERT/CPM και GERT μέσω προσομοιωτικού μηχανισμού Ν αριθμού εξομοιωτικών επαναλήψεων, μπορούν να βοηθήσουν τον υπεύθυνο στην λήψη καλύτερων αποφάσεων δίνοντάς του την ευκαιρία καλύτερης εποπτείας του όλου έργου και την δυνατότητα γρήγορης και σωστής αναγνώρισης των επιπτώσεων που έχουν στο σύνολο του συστήματος διάφοροι απρόβλεπτοι παράγοντες. Η εφαρμογή των μεθοδολογικών προτύπων PERT/CPM και GERT συνίσταται στην πολύπλευρη ανάλυση του δικτύου, που αντιστοιχεί στη χρονική αλληλεξάρτηση των δραστηριοτήτων του συστήματος. Επιπροσθέτως, ελαχιστοποιεί τις "απώλειες" ανθρώπινης εργασίας, μεγιστοποιεί την αποτελεσματική αξιοποίηση των εμπλεκομένων πόρων (υλικά, μηχανολογικός εξοπλισμός) που απολήγει στην αποδοτικότερη χρήση των επενδυόμενων κοινωνικο-οικονομικών κεφαλαίων. 3. Σχεδιασμός και Ανάπτυξη του προτύπου Η ανάπτυξη και ο σχεδιασμός των προτύπων PERT/CPM και GERT κατά την επικρατούσα πρακτική στο χώρο της σχεδίασης συστημάτων < 6 ), εκτυλίσσεται στις εξής τρεις σειριακές φάσεις, (Gwen Lowery et. al.,: 1998 pp 40-45). (6) Βλ. Forrester, W. Jay, (1971) "Prίncίples of Systems" Wright-Allen Press επίσης Βλ. Alexander Hamilton Institute (1999), "Διοίκηση Eργov-Project Management", (ελληνική έκδοση), Εκδ. Κριτήριον ΕΠΕ. 107
ΙΟΑΝΝΗΣ Δ. ΜΠΟΥΡΗΣ ΕΠΙθΕΟΡΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝ Τεύχος 4 (2003), 99-126 ΦΑΣΗ 1: Δομική Ανάλυση του Συστtίματος (Work Breakdown Structure - WBS) στις επιμέρους δραστηριότητες που το συνθέτουν. Η εκτέλεση του συνόλου των δραστηριοτήτων που συνθέτουν το σύστημα ισοδυναμεί με την περάτωση της υλοποίησης του ίδιου του συστήματος. Πρέπει να σημειωθεί ότι ο αριθμός των δραστηριοτήτων στις οποίες θα αναλύσουμε το σύστημα είναι συνάρτηση του βαθμού λεπτομέρειας που επιδιώκουμε. Για παράδειγμα, αν πρόκειται για το κατασκευαστικό έργο ενός πολεοδομικού συστήματος οι επιμέρους δραστηριότητες που το συνθέτουν θα μπορούσαν να θεωρηθούν α) τα θεμέλια β) ο σκελετός γ) οι εργασίες τοιχοποιίας δ) "οι σοβάδες" ε) οι ηλεκτρομηχανολογικές εργασίες κλπ. Στην περίπτωση σχεδιασμού ενός ερευνητικού προγράμματος για την εφαρμογή νέας θεραπευτικής αγωγής τα επιμέρους δομικά του στάδια είναι: α) προκαταρκτική έρευνα μέσα από συνεντεύξεις και ερωτηματολόγια β) έρευνα ενδελεχούς κριτικής ανάλυσης και αξιολόγησης (προσδιορισμός σχέσεων αλληλουχίας μεταξύ δραστηριοτήτων, δεσμών προτύπων ποιότητας) γ) πιλοτική έρευνα για τον προσδιορισμό του βαθμού της αντίδρασης, της αποδοχής, της κοινωνικής συγκατάθεσης και δ) της οριστικής εφαρμογής και παράδοσης του συστήματος στο κοινωνικό σύνολο. ΦΑΣΗ 2: Χρονική αλληλουχία των επιμέρους δραστηριοτήτων σε σχέση με την μέθοδο εκτέλεσής τους. Το στάδιο της ανάλυσης διαδέχεται ο καθορισμός της χρονικής αλληλεξάρτησης των δραστηριοτήτων που το συνθέτουν. Καθορίζονται, ποιές εργασίες πρέπει οπωσδήποτε να έχουν τελειώσει για να είναι δυνατή η έναρξη της εκτέλεσης μίας άλλης δραστηριότητας. Για παράδειγμα, κατά τον σχεδιασμό του ερευνητικού προγράμματος της νέας θεραπευτικής αγωγής στην καταπολέμηση συγκεκριμένης νόσου, για να αρχίσει το τελικό στάδιο της έρευνας που αφορά στην οριστική παράδοση της νέας αγωγής, θα πρέπει να περατωθεί σε προγενέστερη φάση το στάδιο της πιλοτική της εφαρμογής. Μία σχέση χρονικής ιεραρχίας των δραστηριοτήτων που μπορεί να εμφανιστεί είναι η ακόλουθη: Για να αρχίσει η υλοποίηση μιας δραστηριότητας έστω της {2'-3}: "επεξεργασία στοιχείων-data των ερωτηματολογίων" πρέπει να έχουν τελειώσει τα 2/3 μιας προγενέστερης εργασίας της {1-2}: "συλλογή στοιχείων-data μέσα από ερωτηματολόγια και συνεντεύξεις". Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η δραστηριότητα { 1-2} χωρίζεται σε δυο υποδραστηριότητες: την { 1-2'} και την {2'-2}, όπως γραφικά απεικονίζεται στο Γράφημα 3. Γράφημα 3 0-Q ~ 108 ~~
ΙΟΑΝΙS D. MPOURIS - REVIEW OF ECONOMIC SCIENCES - Νο 5 (2004), 99-126 Ένα βασικό πλεονέκτημα που επιβάλλουν τα δικτυώματα μέθοδος PERT είναι η αναγκαιότητα ανάλυσης του συστήματος στις επιμέρους του δραστηριότητες αφ' ενός και της αποσαφηνίσεως της χρονικής ιεραρχίας αυτών των δραστηριοτήτων αφ' ετέρου. Αυτή η αναγκαιότητα προσφέρει στους υπευθύνους τη δυνατότητα περαιτέρω αποσαφήνισης της χρονικής αλληλεξάρτησης των εργασιών της κοινωνικής δράσης του συστήματος. ΦΑΣΗ 3: Σχεδιασμός του δικτυώματος ανάλογα με τη μέθοδο δικτυωτής ανάλυσης (PERT ή GERT). Με την περάτωση των σταδίων 1 και 2, απολήγουμε στην γραφική απεικόνιση της χρονικής αλληλεξάρτησης των δραστηριοτήτων που συνθέτουν το σύστημα, είτε μέσω ενός δικτυώματος PERT, είτε μέσω ενός δικτυώματος GERT. Συνεπώς, για το σχεδιασμό ενός δικτυώματος πρέπει να προηγηθεί η ανάλυση του συστήματος στις επιμέρους δραστηριότητες που το συνθέτουν και η ξεκάθαρη διατύπωση της χρονικής και λειτουργικής ιεραρχίας αυτών των δραστηριοτήτων. Η μέθοδος της Δικτυωτής Ανάλυσης, σίγουρα δίνει μία νέα διάσταση στην σχεδίαση, τον χρονοπρογραμματισμό, την υλοποίηση και την παρακολούθηση της εκτέλεσης της διοικητικής δράσης. Αποτελεί ένα έγκυρο και έγκαιρο μεθοδολογικό πλαίσιο αντιμετώπισης των προβλημάτων που ανακύπτουν πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την πραγμάτωση της επιχειρηματικής δράσης, είτε αυτά είναι προβλήματα αλληλουχίας εργασιών, είτε είναι προβλήματα προγραμματισμού πόρων, είτε είναι προβλήματα χρηματοδότησης και κατάρτισης κοινωνικού προϋπολογισμού - απολογισμού. Η μέθοδος βασίζεται στην σχεδίαση της όλης δράσης στις επί μέρους δραστηριότητες που την αποτελούν, καθώς και των συσχετίσεων μεταξύ των δραστηριοτήτων αυτών σε φάση προγενέστερη της υλοποίησης σε μια - ex ante προσέγγιση. Το δίκτυο της ροής εργασίας είναι το τελικό προϊόν στο οποίο απολήγει το στάδιο της σχεδίασης. Εδώ μπορεί να αναπτυχθεί η προβληματική: της α) κατανομής των πόρων-resources σε αλληλοεξαρτώμενες δραστηριότητες με εναλλακτικά σενάρια υλοποίησης και β) της εκχώρησης αρμοδιοτήτων σε συντρέχουσες δραστηριότητες που συνθέτουν ένα πολύπλευρο και πολύπλοκο κοινωνικό μόρφωμα. Συνοψίζοντας, η λειτουργία της σχεδίασης ακόμη και αν δεν γίνει η επίλυση και η πλήρη εκμετάλλευση των δυνατοτήτων που δίνει το μεθοδολογικό πλαίσιο της δικτυωτής ανάλυσης, έχει θετικά αποτελέσματα στην εκτέλεση της διοικητικής δράσης, διότι αποσαφηνίζονται: α) οι λεπτομέρειες στην εκτέλεση των διαφόρων δραστηριοτήτων σε ex-ante φάση β) οι χρονικές αλληλουχίες των εργασιών και γ) οι εκτιμήσεις των χρόνων περάτωσης των επιμέρους δραστηριοτήτων και της ίδιας της επιχειρηματικής δράσης συνολικά. 109
ΙΩΑΝΝΗΣ Δ. ΜΠΟΥΡΗΣ - ΕΠΙθΕΩΡΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - Τεύχος 4 (2003), 99-126 Σημειώνεται ότι το στάδιο της σχεδίασης διαδέχεται σειριακά: α) το στάδιο της ανάπτυξης των εναλλακτικών σεναρίων δράσης β) της οικονομικής τεκμηρίωσης γ) της κοινωνικής συναίνεσης, αποδοχής και συγκατάθεσης δ) της δοκιμαστικής-pίlοt υλοποίησης ε) της τελικής εφαρμογής στ) της συνεχούς παρακολούθησης-fοllοw up της πορείας, του συστήματος και ζ) ενημέρωσης, ανασχεδιασμού του δικτυώματος με όλες τις αναμενόμενες αποκλίσεις. Ο ανασχεδιασμός της αρχικής διάταξης (baseline) και κατανομής των πόρων του δικτυώματος σε δραστηριότητες κατά τακτά διαστήματα, πρέπει να θεωρείται δεδομένη, συνεπεία των απρόοπτων γεγονότων που δεν είχαν προβλεφθεί από την αρχή. Το γεγονός αυτό πυροδοτεί τον μηχανισμό του ενδεχομενικού προγραμματισμού-cοηtίηgeηcy plan που προσδίδει και την δυναμικότητα στη Δικτυωτή Ανάλυση Συστημάτων. Συνεπώς το μεθοδολογικό πρότυπο του δικτυώματος δεν είναι ένα «άκαμπτο πλαίσιο δράσης» που ακολουθώντας το επιλύει κανείς όλα τα προβλήματα της οικονομικής και κοινωνικής σχεδίασης / διαχείρισης της επιχειρηματικής δράσης. Καταλήγοντας, το δικτύωμα-ηetwοrk model αποτελεί ένα πρότυπο που βοηθά στην κατανόηση όλων των λεπτομερειών της επιχειρηματικής δράσης εύκολα και γρήγορα, συντείνοντας στην κατασκευή κοινωνικά και οικονομικά αποτελεσματικών συστημάτων με βάση τους εξής τρεις περιορισμούς: α) τον χρόνο παράδοσης του συστήματος β) τις κοινωνικές και οικονομικές αναλ<ί>σεις των απαιτουμένων πόρων για την περάτωση των δραστηριοτήτων κα ι γ) την ποιότητα επίδοσης και απόδοσης του υπό σχεδίαση συστήματος. 4. Μεθοδολογία εφαρμογής των προτύπων P.E.R.T. & G.E.R.T. Στην ενότητα αυτή θα παρουσιάσουμε την εφαρμογή των μεθοδολογικών προτύπων PERT και GERT στην "κοινωνία" των " ανοικτών" συστημάτων. Η πρώτη εφαρμογή αφορά το πρότυπο PERT / CPM στο σχεδιασμό κοινωνικού προγράμματος δράσης για τη δημιουργία Ιατρικού Κέντρου σε περιοχή με αυξανόμενη οικιστική και πληθυσμιακή ανάπτυξη και με χαμηλή κάλυψη ιατρικής περίθαλψης. Η δημιουργ ία του νέου Ιατρικού Κέντρου απαιτεί μίσθωση ακινήτου και διεξαγωγή δομικών και ηλεκτρομηχανολογικών εργασιών έτσι ώστε να καταστεί λειτουργικό γ ια την κάλυψη των κοινωνικών και ιατρικών αναγκών. Το όλο πρόγραμμα δράσης δομείται σε 11 δραστηριότητες με τις αντίστοιχες χρονικές τους διάρκειες και τις λειτουργικές σχέσεις αλληλουχίας μεταξύ τους. 110
ΙΟΑΝΙS D. MPOUR/S - REVIEW OF ECONOM/C SCIENCES - Νο 5 (2004), 99-126 Πίνακας 3 Κωδ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΠΕΤΑ Ι ΤΗΣ: ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΚΟΣΤΟΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ (εβδομάδες) 1-2 Επιλογή Διοικητικού & --------- 12 36.000 Ιατρικού Προσωπικού 1-4 Ερευνα & Επιλογή του --------- 9 1.500.000 τόπου εγκατάστασης 2-3 Προσδιορισμός Προδ ιαγραφών 1-2 10 120.000 Ι ατρικού & Η-Μ εξοπλισμού 4-5 Σύνταξη χωροταξ ικού σχεδίου 1-4 10 480.000 του νέου Ι ατρικού Κέντρου 4-6 Σενάρια 'Όδ ικής''&"ενα έριας" 1-4 24 3.600.000 πρόσβασης ασθενών-επείγοντα Π εριστατικά- στο site του ιατρικού κέντρου 2-8 Ε:τιλογή παραϊατρικού και 1-2 10 300.000 βοηθητικού προσωπικού 3-6 Προμήθ εια και παραλαβή του 2-3 35 15.000.000 ιατρικού & Η-Μ εξοπλισμού 5-6 Δομικέ ς εργασίες 4-5 40 3.6000.000 διαμόρφωσης χώρου 2-7 Ανάπτυξη Πληροφοριακού 1-2 15 1.200 000 συστήματος MIS 6-8 Εγκατάσταση Η-Μ εξοπλισμού 4-6 & 3-6 & 5-6 4 300.000 και δικτύου Η/Υ 8-9 ΕΥ.παίδευση και ενημέρωση 2-8 & 2-7 & 6-8 6 900.000 του παραϊατρικού προσωπικού Με βάση τις δραστηριότητες του Πίνακα 3 δημιουργείται το "κατά βέλη προσανατολισμένο γράφημα" (Α - ο -Α = Activity on Arrow). Γράφημα 4 111
ΙΩΑΝΝΗΣ Δ. ΜΠΟΥΡΗΣ - ΕΠΙθΕΩΡΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - Τεύχος 4 (2003), 99-126 με κρίσιμες δραστηριότητες αυτές που απαρτίζουν την κρίσιμη όδευσηcritica1 path. ΚΡΙΣΙΜΗ ΟΔΕΥΣΗ (Κ.Ο.) = 1-4 Ερευνα & Επιλογ1j του τόπου εγκατάστασης 9 4-5 Σύνταξη χωροταξικού σχεδίου του νέου Ιατρικού Κέντρου 10 5-6 Δομικές εργασίες διαμόρφωσης χώρου 40 6-8 Εγκατάσταση Η-Μ εξοπλισμού και δικτύου Η/Υ 4 8-9 - Εκπαίδευση και ενημέρωση του παραϊατρικού προσωπικού 6 ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΠΕΡΑΤΩΣΗΣ PROJECΓ 69 Μέχρι σε αυτό το σημείο, έχουμε προβεί στη σύνταξη του αρχικού προγράμματος δράσης-baseline, και της σημειακής εκτίμησης του χρόνου που απαιτείται για την συμπλήρωση κάθε δραστηριότητας μεταξύ δύο χρονικών γεγονότων. Στο μεθοδολογικό πρότυπο PERT, για κάθε δραστηριότητα ο χρόνος περάτωσής της εκφράζεται με βάση τρεις εκδοχές: α) τον Αισιόδοξα Δυνατό Χρόνο - (τον ελάχιστο χρόνο), στην περίπτωση που καμία δυσχέρεια δεν θα παρουσιασθεί και τα πάντα θα εξελιχθούν ομαλώς (ta =Αισιόδοξος Δυνατός Χρόνος-Αισιόδοξο time estimate). β) τον Πιθανότερο Χρόνο - εκτιμάται με βάση την εμπειρία του παρελθόντος των προβλέψεων σε ότι αφορά στις ευνοϊκές και δυσμενείς προοπτικές για το υπό σχεδίαση σύστημα (tm = πιθανός χρόνος - most likely time estimate). γ) τον Απαισιόδοξα Δυνατό Χρόνq_ - ο μέγιστος χρόνος στην περίπτωση που όλες οι πιθανές δυσχέρειες ήθελαν να ασκήσουν τις μέγιστες επιβραδύνσεις στην ολοκλήρωση του έργου (tb = Αισιόδοξος Δυνατός Χρόνος - Απαισιόδοξο time estimate). Με βάση τα στοιχεία του Πίνακα 4 εισάγεται η πιθανοτική θεώρηση ως προς τους χρόνους περάτωσης των δραστηριοτήτων που συνθέτουν το σύστημα αφ' ενός, και ως προς τον αναμενόμενο χρόνο ολοκλήρωσης της δράσης του συστήματος αφ' ετέρου. 112
IOANIS D. MPOURIS - REVIEW OF ECONOMIC SCIENCES - Νο 5 (2004), 99-126 Πίνακας 4 -,,,?!.,.. : :,...1 1-{1-2} Αισιόδοξο 11 Πιθανό 12 Απαισιόδοξο 13 2- {1-4} Αισιόδοξο 7 Πιθανό 8 Απαισιόδοξο 15 3 - {2-3} Αισιόδοξο 5 1-{1-2} Πιθανό 10 Απαισιόδοξο 15 4- {4-5} Αισιόδοξο 8 2- {1-4} Πιθανό 9 Απαισιόδοξο 16 5 - {4-6} Αισιόδοξο 14 2- {1-4} Πιθανό 25 Απαισιόδοξο 30 6- {2-8} Αισιόδοξο 6 1-{1-2} Πιθανό 9 Απαισιόδοξο 18 7 - {3-6} Αισιόδοξο 25 3-{2-3} Πιθανό 36 Απαισιόδοξο 41 8- {5-6} Αισιόδοξο 35 4- {4-5} Πιθανό 40 Απαισιόδοξο 45 9- {2-7} Αισιόδοξο 10 1 - {1-2} Πιθανό 13 Απαισιόδοξο 28 10- {6-8} Αισιόδοξο 1 5 - {4-6} 7 - {3-6} 8- {5-6} Πιθανό 2 Απαισιόδοξο 15 11 - {8-9} Αισιόδοξο 5 6- {2-8} 9-{2-7} 10- {6-8} Πιθανό 6 Απαισιόδοξο 7 113
ΙΩΑΝΝΗΣ Δ. ΜΠΟΥΡΗΣ - ΕΠΙθΕΩΡΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - Τεύχος 4 (2003), 99-126 ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ < 7 ) ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗΣ ΤΟΥ ΈΡΓΟΥ Te: 69 ΕΒΔΟΜΑΔΕΣ ΔΙΑΚΥΜΑΝΣΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΣΤΗΝ ΚΡΙΣΙΜΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ: 11,889 ΤΥΠΙΚΗ ΑΠΟΚΛΙΣΗ (s.d.): 3.448 Κtιίσιμη Διαδρομή 2-{1-4} 4-{4-5} 8-{5-6} 10-{6-8} ll-{8-9} ΣΥΜΒΑΤΙΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗΣ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ TS: 72 Ζ= (ts-te)/s.d. = (72-69) / 3,448 0,87 Συμπεράσματα: Η πιθανότητα ολοκλήρωσης της δράσης του συστήματος στο πλαίσιο του συμβατικού χρόνου Ts (ο κανονιστικός χρόνος έτσι όπως προκύπτει από την σύμβαση) των 72 εβδομάδων ανέρχεται σε 81 %. Με βάση τις παραμέτρους του δικτυώματος PERT [P{Te:5Ts}=P{z=(tste)/s.d.}] η πιθανότητα ολοκλήρωσης της δράσης μπορεί να ανέλθει στο 90% αν αυξηθεί ο συμβατικός χρόνος από 72 εβδομάδες στις 73,4. Η όλη προσπάθεια υπολογισμού της πιθανοτικής θεώρησης των χρόνων ολοκλήρωσης των δραστηριοτήτων του συστήματος στοχεύει στο να καλύψει απρόβλεπτες αποκλίσεις στους χρόνους εκτέλεσης και αποτελεί ένα βήμα προς την προσαρμογή του προγράμματος στην πραγματικότητα. Και τούτο, διότι είναι πιθανό να γίνει η από τους αρχικά προϋπολογισθέντες χρόνους. εκτέλεση μιας δραστηριότητας με παρέκκλιση Στο γράφημα 5 ( 8 ), απεικονίζονται η καμπύλες των χρηματικών αναλώσεων του συστήματος, γνωστές στην βιβλιογραφία ως καμπύλες του αθροιστικού κόστους ή καμπύλες σχήματος λατινικού S ( 9 ), που αποτυπώνουν τα εναλλακτικά σενάρια του Ενωρίτερου Χρόνου Εναρξης (Ε.Χ.Ε. ) και του Βραδύ τερου Χρόνου Εναρξης (Β.Χ.Ε.) των δραστηριοτήτων του συστήματος. (7) Η εκτίμηση των παραμέτρων του συστήματος έγινε μ ε βάση τα λογισμικά: 1. COMPUTER MODELS FOR MANAGEMENT SCIENCE, - CMOM V3 by Addison-Wesley 2. LINDO - STUDENT VERSION (Distributed by Prentice_Hall) 3. MICROSOFT PROJECT 98 (8) Ο υπολογισμό ς και η σχεδίαση των χρηματορροών και χρονοπρογραμμάτων με βάση εναλλακτικά σενάρια δράσης έγ ινε μέσω του λογισμικού Microsoft Project 98. Ω ς συντελεστές βαρύτητας στους τρει ς χρόνους υλοπο ίηση ς ta tm tb γ ια την κάθε δραστηριότητα χρησιμοποιήθηκαν οι 1, 4, ι αντίστοιχα 114 (9) Βλ. Littlefield, Τ. Κ. et.al, (2000) "Pert Duration Times", Interfaces, ν. 21 # 6. επίσης Βλ. Sanks Μ. (23-7-1964), " Δικτυωτή Ανάλυση", Οικον. Ταχυδρόμος, σελ. 519 Βλ. Smith-Daniels et. al, (1984), "Constrained Resource project... ", Joumal of Oper.Manag., ν. 4 pp. 369-387 Βλ. συνέντευξη του Δ/ντη Project Manager της Panafon κ. Π. ΚΑΛΑΝΤΖΗΣ με θέμα «Οργάνωση και σωστή διαχείρ ιση...», στην σικ. εφημερ. ΗΜΕΡΗΣ!Α, Παρ. 30-7-1999 σελ. 12
IOANIS Ο. MPOURIS - REVIEW OF ECONOMIC SCIENCES - Νο 5 (2004), 99-126 Με τις καμ..-τύλες S παρακολουθείται χρηματοδοτικά, κατά πόσο η διοίκηση της οργάνωσης ακολουθεί την διαδικασία της κατανομής των πόρων του συστήματος στις δραστηριοτητές τdυ. Στην κατάστρωση του πίνακα αυτού βοηθά το διάγραμμα Gantt (J O), που είναι πολύ εύκολο να καταστρωθεί μετά την επίλυση του δικτύου, μια και είναι γνωστές οι ημερομηνίες έναρξης όλων των δραστηριοτήτων. Με την κατανομή του κονδυλίου που αντιστοιχεί σε κάθε δραστηριότητα στις ημέρες εκτέλεσης της εργασίας, προκύπτει ότι σε κάθε ημέρα εκτέλεσης της συγκεκριμένης δραστηριότητας εκταμιεύεται μια χρηματική ανάλωση. Το άθροισμα των χρηματικών αναλώσεων όλων των δραστηριοτήτων κάθε ημέρας είναι η χρηματορροή της ημέρας, δηλαδή το ποσό με το οποίο πρέπει να χρηματοδοτηθεί το σύστημα για την ημέρα αυτή. Ο πίνακας χρηματορροών δεν είναι ανάγκη να καταστρωθεί ανά ημέρα, αλλά, με τον ίδιο τρόπο, ανά εβδομάδα ή ανά μήνα. Προφανώς η έννοια της χρηματορροής (χρηματικές εισροές/εκροές) του project έχει πολλές θεωρήσεις-νίews. Μία θεώρηση-νίew- είναι αυτή του κατασκευαστή του συστήματος, όπου το κόστος των εκάστοτε δραστηριοτήτων λαμβάνεται ως έξοδο και οι εισπράξεις από τον χρηματοδότη του συστήματος ως έσοδο. Μία άλλη θεώρηση είναι αυτή του χρηματοδότη του έργου και κυρίως όταν πρόκειται για αυτοχρηματοδοτούμενα project όπου οι συγκεκριμένες χρηματορροές αφορούν οικονομική επιβάρυνση του αναδόχου ή του χορηγού και γενικά του χρηματοδότη του συστήματος. Εδώ η έννοια της χρηματορροής είναι ταυτόσημη με την έννοια του συμβατικαύ προϋπολογιστικού κόστους του project, η οποία είναι θέμα συμφωνίας των αντισυμβαλλομένων μερών. Καταλήγοντας διαπιστώνουμε ότι η χρησιμότητα του πίνακα χρηματορροών εστιάζεται: α) στην επίτευξη αποτελεσματικών συμφωνιών μεταξύ των αντισυμβαλλομένων μερών σε ότι αφορά στις πηγές-χρηματοεισροές και χρήσεις-χρηματοεκροές του έργου και β) στη μείωση του κόστους χρήματος κυ ρίως από τις έγκαιρες-tίmely χρηματικές αναλήψεις είτε για προκαταβολές είτε για χρηματοδοτήσεις των επιμέρους δραστηριοτήτων του συστήματος χωρίς να κωλύεται η πορεία υλοποίησής του. (10) Gantt ε ίναι το ραβδοδιάγραμμα που απεικονίζει την ε ξ έλιξη των προγραμματισμένων δραστηριοτήτων του project σε συνάρτηση με το χρόνο. 115
ΙΩΑΝΝΗΣ Δ. ΜΠΟΥΡΗΣ - ΕΠΙθΕΩΡΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - Τεύχος 4 (2003), 99-126 Γράφημα 5 Π/Υ-ΕΡΓΟΥ 250.000 200.000 150.000 100.000 50.000 ο 2 4 5 6 8 ΧΡΟΝΟΣ 116 Η δεύτερη εφαρμογή αφορά το πρότυπο GERT στο σχεδιασμό κοινωνικού προγράμματος δράσης για την ένταξη κοινωνικών ομάδων σε αναπτυξιακό πρόγραμμα. Ο κύκλος ζωής του συστήματος αρχίζει με την συλλογή των αιτημάτων-φακέλων και περατώνεται με την οριστική ένταξη της ομάδος ή του ατόμου σε αναπτυξιακό πρόγραμμα. Το πρότυπο GERT ενσωματώνει τρεις μηχανισμούς αξιολόγησης με ενδεχομενικές εκβάσεις. Για παράδειγμα, ο πρώτος αξιολογικός μηχανισμός εστιάζεται στην προκαταρκτική αξιολόγηση των αιτημάτων ένταξης με δύο ενδεχομενικές εκβάσεις: α) την απόρριψη του αιτήματος που οδηγεί στην επαναδιατύπωσή του ή β) την αποδοχή του αιτήματος και συνεπώς την όδευσή του στην αρμόδια γνωμοδοτική επιτροπή. Ο δεύτερος αξιολογικός μηχανισμός (ενδελεχής αξιολόγηση) εστιάζεται στην επαναξιολόγηση των αιτημάτων που είχαν απορριφθεί από την προκαταρκτική φάση, με δύο πιθανολογικές εκβάσεις: α) την επαναπόρριψη του αιτήματος ή β) την αποδοχή του. Ο τρίτος αξιολογικός μηχανισμός (οριστική λήψη απόφασης) "πυροδοτείται" με το πέρας της ενδελεχούς αξιολόγησης που αφορά στην επίδοση του ατόμου στο πιλοτικό πρόγραμμα. Εάν είναι θετική, τότε οδηγούμεθα στην οριστική ένταξη του ατόμου στο αναπτυξιακό πρόγραμμα, αλλιώς το αίτημα απορρίπτεται οριστικά. Στον Πίνακα 5, το όλο πρόγραμμα δράσης δομείται σε έξι (6) δραστηριότητες με τρεις αξιολογικούς μηχανισμούς και τις αντίστοιχες ενδεχομενικές εκβάσεις.
IOANIS Ο. MPOURIS - REVIEW OF ECONOMIC SCIENCES - Νο 5 (2004), 99-126 Πίνακας 5 ΚΟΜΒΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΉ ΕΚΒΑΣΕΙΣ #1 ΣΥ ΛΛΟΓΗ ΑΙΤΗΜΆΤΩΝ - ΦΑΚΕΛΩΝ # 2 lo ΒΑΘΜΙΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ - ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ #2.1 ΑΠΟΡΡΙΨΗ - ΠΡΟΣ ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗ 25% # 2.2 ΑΠΟΔΟΧΗ - ΠΡΟΣ ΓΝΩΜΟΔΟΤΙΚΉ ΕΠΙΤΡΟΠΉ 75% #3 ΕΠΑΝΑΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΑΙΤΗΜΆΤΟΣ- ΕΠΑΝΑΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ #4 ΟΜΑΔΟΠΟΙΗΣΗ-ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΑΙΤΗΜΆΤΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΑΠΟΜΠΉ ΤΟΥΣ ΣΕ ΓΝΩΜΟΔΟΤΙΚΉ ΕΠΙΤΡΟΠΉ #5 2ο ΒΑΘΜΙΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ - ΕΠΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΙΤΗΜΑΤΟΣ #5.1. ΑΠΟΔΟΧΗ - ΕΝΤΑΞΗ ΣΕ ΓΝΩΜΟΔΟΤΙΚΉ ΕΠΙΤΡΟΠΉ 70% #5.2. ΟΡΙΣΤΙΚΉ ΑΠΟΡΡΙΨΗ ΤΟΥ ΑΙΤΗΜΑΤΟΣ 30% #6 ΕΝΤΑΞΗ ΣΕ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΆ #6.1. ΕΠΙΤΥΧΗΣ ΑΠΟΛΗΞΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΆΤΟΣ 95% #6.2. ΑΣΤΟΧΙΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΆΤΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΆΤΟΣ 5% Με βάση τις δραστηριότητες του Πίνακα 5 δημιουργείται το δικτύωμα GERT ή "κατά λογικούς κόμβους" προσανατολισμένο "γράφημα". Οι οδεύσεις από τους κόμβους του προτύπου αυτού που στην ουσία αφορά την προβληματική του προσδιορισμού της κατανομής πιθανότητας ( e.g. Normal, Poisson, Beta) στις εκβάσεις των αξιολογικών μηχανισμών, μπορεί να καθορισθεί μέσω ενός προγράμματος προσομοίωσης (simulation program)< 11 ). ( 11) Στη βιβλιογραφία και την οργανωτική πρακτική έχουν αναφερθεί τά εξής πακέτα ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ (simulation packages): 1) ARENA 2) SIMUL8 3) GER Tiii 4) GPSS, SIMULA, HOCUS. 5) @ Risk προϊόν τη ς MicroSoft. Βλ. επίσης και Les Oakshott (1997), "Bu.finess Modeling and Sίmulatίon" Pitman Publishing. 117
ΙΩΑΝΝΗΣ Δ. ΜΠΟΥΡΗΣ - ΕΠΙθΕΩΡΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - Τεύχος 4 (2003), 99-126 Γράφημα 6 Το δικτύωμα GERT ή "κατά λογικούς κόμβους" προσανατολισμένο "γράφημα" μετασχηματίζεται σε δένδρο αποφάσεων και αποτυπώνεται στο Γράφημα 7. Με βάση τη θεωρία Bayes στη λήψη αποφάσεων (Ι2), προκύπτουν οι παρακάτω πιθανότητες αποδοχής ή απόρριψης των αιτημάτων κοινωνικών ομάδων για ένταξή τους σε αναπτυξιακά προγράμματα. Ρ( αποδοχής αιτήματος) = 87,85% Ρ(απόρριψης αιτήματος) = Ρ( αποδοχής αιτήματος : επαναξιολόγηση Ρ( απόρριψης αιτήματος : αιτήματος) = 16,6% επαναξιολόγηση αιτήματος) = Ρ( αποδοχ1jς αιτήματος : Ρ( απόρριψης αιτήματος : ένταξη σε αναπτ. έ\'tαξη σε αναπτ. πρόγραμμα πρόγραμμα)= 71,25% από επαναξιολόγηση) = Ρ( απόρριψης αιτήματος : ένταξη σε αναπτ. πρόγραμμα χωρίς επαναξιολόγηση) = 12,12% 7,5% 0,87% 3,75% Γράφημα 7: Bayesian Ανάλυσης r-- 1 /. \ ο,ββ 118 (12) Βλ. εκτενέστερα J.R. Eνans et.al (1998) ''lntroduction to Simulation and Risk Ana(γsίs" Prentice_Hall International.
ΙΟΑΝΙS D. MPOURIS - REVIEW OF ECONOMIC SCIENCES - Νο 5 (2004), 99-126 Στο Παράρτημα 1, αποτυπώνονται δύο όψεις-νίews της δράσης του υπό σχεδίαση συστήματος ήτοι: α) της όψης GΑΝΠ όπου χρονοπρογραμματίζονται οι δραστηριότητες του συστήματος έτσι ώστε να απεικονίζεται χρονικά ο κύκλος ζωής του και β) της όψης δικτυώματος "κατά κόμβους προσανατολισμένο γράφημα" όπου καταγράφονται οι λειτουργικές αλληλεξαρτήσεις μεταξύ των δραστηριοτήτων σε μια προσπάθεια διατήρησης της αρίjίς της συνέργιας (svnergy) που επιβάλλει το όλο να είναι σαφώς μεγαλύτερο από το @}Qοισμα των μερών του. Καταλήγοντας, παραθέτουμε το μεθοδολογικό πρότυπο προσομοίωσης δικτυώματος το οποίο περιγράφει και αναλύει την συμπεριφορά του έργου (project) που διατυπώσαμε στον ΠΙΝΑΚΑ 3. Συγκεκριμένα το πρότυπό μας (model) "προσομοιώνει" την συμπεριφορά του έργου (piόject) κάτω από συνθήκες αβεβαιότητας. Η επαναληπτική πειραματική διαδικασία που εφαρμόζουμε αναφέρεται στην παραγωγή τυχαίων αριθμών που απεικονίζουν τους χρόνους υλοποίησης κάθε δραστηριότητας (Δίj) με τις δυνατές τους αποκλίσεις (διακυμάνσεις). Εάν επαναλάβουμε τα "πειράματα" αρκετές φορές (N=l00,1000... ) για το ίδιο έργο (project) τότε προσδιορίζουμε: α) τις κρίσιμες δραστηριότητες του έργου και συνεπώς την αποτελεσματική κατανομή των διαθεσίμων πόρων (προσωπικό, υλικά, εξοπλισμό) β) την κρίσιμη όδευση ( critical path) και γ) το διάστημα εμπιστοσύνης που υπάγεται η άριστη εκτίμηση του χρόνου ολοκλήρωσής του. Αξιοποιώντας τα δεδομένα του ΠΙΝΑΚΑ 4, εφαρμόζουμε το μηχανισμό της προσομοίωσης για να προσδιορίσουμε : α) τις κρίσιμες δραστηριότητες (critical actiνities) και την ένταξή τους στην κρίσιμη όδευση (critical path) β) την άριστη εκτίμηση του κύκλου ζωής του συγκεκριμένου έργου. Συγκεκριμένα το πρότυπο που αναπτύσσουμε δομείται στα εξής στάδια: 1) προσδιορίζουμε την κατανομή πιθανότητας που περιγράφει την "συμπεριφορά" των χρόνων περάτωσης των δραστηριοτήτων που συνθέτουν το έργο (project). 2) προσεγγίζουμε την συμπεριφορά των χρόνων δράσης με την τριγωνική κατανομή πιθανότητας (triangular distribution) ως εξαρτώμενη άμεσα από τρεις παραμέτρους: α) ta =το αισιόδοξο β) tm =το πιθανότερο γ) tb =το απαισιόδοξο με συ ντελεστές βαρύτητας 1-4-1 αντίστοιχα. 3) αποτυπώνουμε τις αλληλεξαρτήσεις των δραστηριοτήτων του έργoυproject με τις add-in συναρτήσεις του λογισμικού EXCEL, α) RAND ( ) και β) RNGTRING (min;most_likely;max) και γ) @ RISK ()διότι απλοποιούν τη διαδικασία παραγωγής τυχαίων αριθμών από την τριγωνική κατανομή (triangular distribution). 119
ΙΟΑΝΝΗΣ Δ. ΜΠΟΥΡΗΣ - ΕΠΙΟΕΟΡΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝ Τ ε ύ χος 4 (2003), 99-126 Πίνακας 6 Χρονικές Εκτιμήσ εις ΚΔ #1 #2 #3 #4 #5 #6 #7 #8 #9 #10 #11 ta tm Tb Τι ΕχΕ ΕχΛ ΒχΕ ΒχΛ ΙΙΕΡΙθΩΡΙΟ ΚΡ ΙΣLΙd!Ι 11 12 13 11,70 0,00 11,70 2,16 13,86 2,16 οχι 7 8 15 7,62 0,00 7,62 0,00 7,62 0,00 ΝΑΙ 5 10 15 9,08 11,70 20,78 13,86 22,94 2,16 ΟΧΙ 8 9 16 9,14 7,62 16,76 7,62 16,76 0,00 ΝΑΙ 14 25 30 22,81 7,62 30,43 32,67 55,48 25,05 ΟΧΙ 6 9 18 8,48 11,70 20,18 51,24 59,72 39,54 ΟΧΙ 25 36 41 32,54 20,78 53,32 22,94 55,48 2,16 ΟΧΙ 35 40 45 38,72 16,76 55,48 16,76 55,48 0,00 ΝΑΙ 10 13 28 19,88 11,70 31,58 39,84 59,72 28,14 ΟΧ Ι 2 15 4,24 55,48 59,72 55,48 59,72 0,00 ΝΑΙ 6 7 5,66 59,72 65,38 59,72 65,38 0,00 ΝΑΙ Όπου: Κ Δ = η ταυτότητα (Κωδικός Δ ραστηριότητας) της Δίj δραστηριότητας Ta = η α ισ ιόδοξη εκτ ίμηση περάτωση τη ς Δίj δραστη ριότητας Tm = η πιθανότερη εκτίμηση περάτωση της Δίj δραστηριότητας Tb = η απαισ ιόδοξη εκτ ίμηση π εράτωση τη ς Δίj δραστη ριότητας Τε = τυχαίος αριθμός που παράγεται από την τριγων ική κατανομή πιθανότητας χρη σιμοποιώντας την συν άρτη ση RNGTRING (ta; tm; tb) ΕχΕ = Ενωρίτερος Χρόνος Ενάρξη ς της Δίj ΕχΛ = Ενωρίτερος Χρόνος Λήξη ς τη ς Δ ίj ΒχΕ = Β ραδύτερος Χρόνος Ενάρξη ς τη ς Δίj ΒχΛ = Β ραδύτ ερο Χρόνος Λήξη ς τη ς Δίj δραστηριότητας δραστη ριότητας δραστη ριότητας δραστη ριότητας ΠΕΡ Ι ΘΩΡΙΟ = χρον ικό περ ιθώριο ολίσθηση ς τη ς Δ ίj δραστηρ ιότητας χωρίς καθυστέρηση στην υλοποίηση του έργoυ -proj ec t. ΚΡΙΣΙΜΗ ΟΔΕΥΣΗ = σύνολο δρα στη ρ ιοτήτων μ ε περιθώριο = Ο στα αποτελέσμα Γ ια Ν = 100 επαναλη πτικούς πειρα ματ ισμούς καταλή γου μ ε τα των παραμέτρων προσομοίωση ς που αποτυ πώνονται στον ΠΙΝΑΚΑ 8< 13 >. 120 (13) Οι συναρτησιακές σχέσε ις που περιγράφουν την συμπεριφορά των δραστηριοτήτων του project-έργoυ περιγράφονται στο Ι ω. Δ. Μπουρής (2000), "Διοίκηση Έργου " ΤΕΙ-Α. Τα αποτελέσ ματα του πίνακα 8 προέρχο νται από 100 προσομοιωτικές επαν αληπτικές δοκιμές με βάση λογισμικό που αναπτύχθηκε για τις ανάγκες του άρθρου.
IOANIS Ο. MPOURIS - REVIEW OF ECONOMIC SCIENCES - Νο 5 (2004), 99-126 Πίνακας 6. Αποτελέσματα παραμέτρων προσομοίωσης Δραστηριότητες #1 #2 #3 #4 #5 #6 Περιθώριο (μέσο) 5,13 0,30 5,13 0,30 28,10 43,58 Κρίσιμη (Χ φορές) 19 90 19 90 ο ο #7 #8 5,13 0,30 19 90 #9 37,44 ο ΧΡΟΝΟΣ ΠΕΡΑΤΩΣΗΣ ΤΟΥ EPΓOY-PROJECT ΜΕΣΟΣ ΔΙΑΚΥΜΑΝΣΗ ΕΛΑΧΙΣΤΟΣ ΜΕΓΙΣΤΟΣ ΧΡΟΝΟΣΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗΣ (με πιθανοτητα 99%), 72,60 14,92 62,40 82,93 81,58 Συμπεράσματα Με την πάροδο του χρόνου γίνεται όλο και μεγαλύτερη η ανάγκη της αποτελεσματικής υλοποίησης και ελέγχου των διαφόρων κοινωνικών συστημάτων που πραγματοποιούνται, είτε από δημόσιους, είτε από ιδιωτικούς φορείς. Επειδή πολύ συχνά τα "ανοικτά" συστήματα περικλείουν μια πολυπλοκότητα ως προς τις σχέσεις μεταξύ τους, είναι έκδηλη η ανάγκη μίας συστημικής προσέγγισης του προβλήματος της σχεδίασης, του ελέγχου και του ανασχεδιασμού των δραστηριοτήτων τους. Τα δικτυώματα PERT/CPM και GERT μέσα από προσομοιωτικούς μηχανισμούς αποτελούν τα μεθοδολογικά πρότυπα που αποτυπώνουν τον χρονοπρογραμματισμό των επιμέρους δραστηριοτήτων ενός "ανοικτού" συστήματος ex ante, έτσι ώστε να πυροδοτούνται έγκαιρα τα προληπτικά μέτρα για την επιτυχή υλοποίηση των κοινωνικών στόχων. Το φάσμα εφαρμογής των μεθοδολογικών προτύπων PERT/CPM και GERT είναι πολύ ευρύ. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν με την ίδια επιτυχία, από τον προγραμματισμό και τη διαχείριση έργων για την Ολυμπιάδα του 2004 μέχρι την παρακολούθηση των δραστηριοτήτων για την ένταξη κοινωνικών ομάδων σε αvαπτυξιακά προγράμματα. Από τη διαχείριση των έργων του αεροδρομίου των Σπάτων, μέχρι την έρευνα και ανάπτυξη νέων θεραπευτικών αγωγών. Γενικά μπορούν να εφαρμοστούν στην υλοποίηση ενός σύνθετου έργου, που για να ολοκληρωθεί πρέπει να εκτελεσθεί ένα πλήθος από επιμέρους δραστηριότητες, με τη χρησιμοποίηση περιορισμένων πόρων (ανθρώπινου δυναμικού, μηχανημάτων, υλικών, μεθόδων και διαδικασιών). Τα καινοτόμα στοιχεία της παρούσας εργασίας είναι η ενσωμάτωση στα δικτυώματα: α) των βρόγχων (loops) ελέγχου που αναιρούν τη φιλοσοφία 121
ΙΩΑΝΝΗΣ Δ. ΜΠΟΥΡΗΣ - ΕΠΙθΕΩΡΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - Τεύχος 4 (2003), 99-126 του "προσανατολισμένου γράφου"< 14 ) και β) του μηχανισμού προσομοίωσης U;imulation) ο οποίος επιτρέπει τη λήψη αποφάσεων κάτω από συνθήκες αβεβαιότητα ς. Εδώ θα πρέπει να αναφερθεί ότι η προσομοίωση τη ς δικτυωτής ανάλυσης δεν είναι στατική, "φορ μαλιστική" ή "συμβατική" διαδικασία υπολογισμού ex ante των χρονικών εκβάσεων του συστήματος. Είναι μια δυναμική, συστημική, ολοκληρω μένη διεργασία προσαρ μογής και ελαστικότητας του υπό σχε δ ίαση συστήματος κάτω από το πρίσμα των ενδο/εξωεπιχειρησιακών αλλαγcόν. Ως κύριο πεδίο εφαρμογής αν αφέρου με τη σχεδίαση και ανάπτυξη ν έων προϊόντων (φαρμάκων, θεραπευτικών αγωγών κ.ά.) από ερευνητ ική ομάδα. Το έργο τη ς ομάδας με βάση τη μ εθοδολογική προσέγγιση των δικτυωμάτων που αναπτύ ξαμε θα πρέπει να δομηθεί στις φάσεις του Πίν ακα 7. Πίνακας 7. Ερευνα και ανάπτυξη (R & D) νέων προϊόντων/έργων ΦΑΣΗ # 1: ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤ ΑΔΙΟ # 1: μετά 4 ε βδομάδες (πιθανές εκβάσεις με τις αντίmοιχες ενέργειες): 1 = εμμονή στο αρχικό σχέδιο δράση ς "Α" (προώθηση στο Στάδιο # 2) 2 = εγκατάληψη αρχικού σχεδίου δράσης 'Ά" και ενεργοποίηση εναλλακτικού "Β" (επαναφορά στο Στάδιο # 1) 3 = πλήρης αποτυχία (εγκατάλειψη κάθε σχεδίου δράσης) ΣΤ ΑΔΙΟ # 2: μετά το πέρας της Φάση ς # 1 ΦΑΣΗ # 2: ΕΝΔΕΛΕΧΗΣ ΕΡΕΥΝΑ 1 = εμμονή στο αρχ ικό σχέδιο δράση ς 'Ά" (προώθηση στη Φάση # 2) 2 = εγκατάλειψη αρχικού σχεδίου δράσης 'Ά" και ενεργοποίηση εναλλακτικού σχεδίου " Β" (επαναφορά στο Στάδιο # 1) 3= πλήρης αποτυχία (εγκατάλειψ η κάθε σχεδίου δράσης) ΣΤΑΔΙΟ # 1: μετά 4 εβδομάδες (πιθανές εκβάσεις με τις αντίστοιχες ενέργειες): 1 = ε μμονή στο αρχικό σχέδιο δράσης 'Ά" (προώθηση στο Στάδιο #2) 2 = εγκατάλειψη αρχικού σχεδίου δράσης 'Ά" και ενεργοποίηση εναλλακτι κού "Β" (2.1. = επαναφορά στη Φάση# 1 2.2. = προώθηση στο Στάδιο # 2) 3 = πλήρης αποτυχία (εγκατάλειψη κά θε σχεδίου δράσης) ΣΤ ΑΔΙ Ο # 2: μετά το πέρας της Φάση ς # 2 1 = εμμονή στο αρχικό σχέδιο δράσης 'Ά" (προώθηση στη Φ άση # 3) 2 = εγκατάλειψη αρχικού σχεδίου δράσης 'Ά" και ε νεργοποίηση εναλλακτικού σχεδίου " Β" (επαναφορά στο Στά διο # 1) 3 = πλ1jρη ς αποτυχία (εγκατάλειψη κάθε σχεδίου δράσης) 122 (14) Β λ. Moder J. Joseph (2000) "Network Techniques in Project Management" in Project Management, Van Nostrand Reinhold pp 324-373
ΙΟΑΝΙS D. MPOURIS REVIEW OF ECONOMIC SCIENCES Νο 5 (2004), 99-126 ΦΑΣΗ # 3: ΠΙΛΟΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ-ΑΝΑΠΤΥΞΗ "ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ" (PROTOTYPE) ΣΤΑΔΙΟ # 1: μετά 4 εβδομάδες (πιθανές εκβάσεις με τις αντίστοιχες ενέργειες): 1 =εμμονή στο αρχικό σχέδιο δράσης 'Ά" (προώθηση στο Στάδιο# 2) 2 = εγκατάλειψη αρχικού σχεδίου δράσης 'Ά " και ενεργοποίηση εναλλακτικού "Β " (2.1. = επαναφορά στη Φάση # 1 2.2. = επαναφορά στη Φάση # 2 2.3. = ανάπτυξη "πρωτοπύποιι" (prototype) με βάση κριτήρια ελέγχου (standars) 3 = πλήρης αποτυχία ( εγκατάληψη κάθε σχεδ ίου δράσης) ΣΤ ΑΔΙΟ # 2: μ ετά το πέρας τη ς Φάσης # 3 1 = εμμονή σrο αρχικό σχέδιο δράσης 'Ά" (προώθηση για οριστική εφαρμογή) 2 = επανεξέταση σχεδίου δράσης 'Ά" (επαναφορά στο Στάδιο # 1) 3 = πλήρης αποτυχία ( εγκατάληψη κάθε σχεδίου δράσης) Χρησιμοποιώντας το μηχανισμό προσομοίωσης (simulation) προσδιορίζεται : 1) η "άριστη" εκτίμηση του χρόνου περάτωσης του σχεδίου δράσης 'Ά" με την αντίστοιχη πιθανότητα έκβασης. 2) η "άριστη" εκτίμηση του χρόνου περάτωση ς του σχεδίου δράσης ' 'Β" μ ε την αντίστοιχη πιθανότητα έκβασης. 3) η λήψη απόφασης σε ότι αφορά την υλοποίηση του σχεδίου 'Ά" ή την ενεργοποίηση του σχεδίου "Β" στη κατάλληλη χρονική στιγμή (timing). 4) η πιθανότητα επιτυχίας/αποτυχίας του σεναρίου 'Ά" και τη χρονική στιγμή τη ς εγκατάληψής του. 5) η πιθανότητα επιτυχίας/αποτυχίας του σεναρίου "Β" και τη χρονική στιγμή της εγκατάληψής του. 6) η χρονική στιγμή μετάβασης από το σχέδιο δράσης 'Ά" στο σχέδιο δράσης "Β" όταν οι συνθήκες το επιβάλλουν. 123