6. ΕΞΑΤΜΙΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΠΝΟΗ Σόζν ε εμάηκηζε όζν θαη ε δηαπλνή απνηεινύλ βαζηθέο ζπληζηώζεο ηνπ πδξνινγηθνύ θύθινπ. Ζ εξάημιζη αλαθέξεηαη ζηε κεηαθνξά λεξνύ ζηελ αηκόζθαηξα κε ηε κνξθή πδξαηκώλ από κηα ειεύζεξε πδάηηλε επηθάλεηα, από ηελ επηθάλεηα ηνπ εδάθνπο ή θαη από ηα θπιιώκαηα ησλ θπηώλ ηα νπνία έρνπλ δηαβξαρεί. Ζ διαπνοή είλαη θπζηθή δηεξγαζία ησλ θπηώλ θαη ζρεηίδεηαη κε ηελ απειεπζέξσζε λεξνύ από ηα ζηόκαηα ησλ θύιισλ. Σν λεξό απηό παξαιακβάλεηαη από ην έδαθνο κέζσ ησλ ξηδηθώλ ηξηρηδίσλ ησλ ξηδώλ θαη δηα ησλ θπηηθώλ ηζηώλ θαη ησλ ζηνκάησλ ησλ θύιισλ θαηαιήγεη ζηελ αηκόζθαηξα. ε κηα πεξηνρή θαιπκκέλε κε βιάζηεζε (θπζηθή ή θαιιηέξγεηεο) είλαη δύζθνιν ζηελ πξάμε λα δηαρσξηζηνύλ νη δύν απηέο θπζηθέο δηεξγαζίεο θαη ζπλήζσο αλαθέξνληαη σο εξαημιζοδιαπνοή. Σόζν ε εμάηκηζε όζν θαη ε δηαπλνή θαη ζπλεπώο θαη ε εμαηκηζνδηαπλνή εμαξηώληαη από θιηκαηηθνύο (ζεξκνθξαζία αέξα, πγξαζία αέξα, αηκνζθαηξηθή πίεζε, ειηαθή αθηηλνβνιία, ειηνθάλεηα, ηαρύηεηα αλέκνπ) θαη θπηηθνύο παξάγνληεο (είδνο θπηνύ - θαιιηέξγεηαο, ζηάδην αλάπηπμεο). Όηαλ νη επηθξαηνύζεο εδαθηθέο ζπλζήθεο δελ πεξηνξίδνπλ ηελ πξόζιεςε ηνπ εδαθηθνύ λεξνύ από ηε βιάζηεζε ηόηε νλνκάδεηαη δυναμική εξαημιζοδιαπνοή. ε θάζε άιιε πεξίπησζε νλνκάδεηαη ππαγμαηική (ζπκβαίλεη ππό ηηο επηθξαηνύζεο εδαθνθιηκαηηθέο ζπλζήθεο). πλήζσο ε πξαγκαηηθή εμαηκηζνδηαπλνή είλαη κηθξόηεξε ηεο δπλακηθήο. 6.1. Μέθοδοι ςπολογιζμού ηηρ εξαημιζοδιαπνοήρ Ο αθξηβήο ππνινγηζκόο ηεο εμαηκηζνδηαπλνήο απαηηεί ηε γλώζε πνιιώλ θιηκαηηθώλ θαη θπηηθώλ παξακέηξσλ. ηελ πξάμε όκσο ε δηαδηθαζία ππνινγηζκνύ είλαη δπλαηό λα απινπνηεζεί νπόηε θαη ιακβάλνληαη ππόςε κόλν κεξηθέο από ηηο παξακέηξνπο απηέο. Από ηηο πεξηζζόηεξν γλσζηέο κεζόδνπο ππνινγηζκνύ ηεο εμαηκηζνδηαπλνήο πνπ ρξεζηκνπνηνύληαη ζηελ επίιπζε πδξνινγηθώλ πξνβιεκάησλ είλαη νη παξαθάησ : κέζνδνο Turc κέζνδνο Thornthwaite, - 1 -
κέζνδνο Blaney - Criddle θαη κέζνδνο Penman. ην Παξάξηεκα Η πεξηγξάθνληαη θαη άιιεο κέζνδνη εθηίκεζεο ηεο εμαηκηζνδηαπλνήο πνπ κπνξεί λα δώζνπλ, ίζσο πην αμηόπηζηα απνηειέζκαηα, εθόζνλ ππάξρνπλ δηαζέζηκα ηα αλαγθαία γηα ηνλ ππνινγηζκό ηνπο ζηνηρεία. 6.1.1. Μέθοδορ Turc H κέζνδνο Turc (1955) ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ εθηίκεζε ηεο κέζεο εηήζηαο πξαγκαηηθήο εμαηκηζνδηαπλνήο (Shaw 1984, Ξαλζόπνπινο 1990, αθθάο 1985) θαη βαζίζηεθε ζε δεδνκέλα δηαθόξσλ θιηκαηηθώλ πεξηνρώλ ηεο Δπξώπεο, Αθξηθήο, Ακεξηθήο θαη Αλαηνιηθώλ Ηλδηώλ (Shaw 1984). Ζ κέζνδνο εθθξάδεηαη σο: ET ( 6.1 ) 1 / 0. 9 P P L ET = πξαγκαηηθή εμαηκηζνδηαπλνή ζε mm/έηνο, P = εηήζηα βξνρόπησζε ζε mm, L = ζπλάξηεζε ζεξκνθξαζίαο πνπ ππνινγίδεηαη από ηελ εμίζσζε: L 3 300 5T 0.05T ( 6. ) όπνπ T = κέζε εηήζηα ζεξκνθξαζία ηνπ αέξα ζε C. 6.1.. Μέθοδορ Thornthwaite H κέζνδνο Thornthwaite (1948) ρξεζηκνπνηεί ηε κέζε κεληαία ζεξκνθξαζία ηνπ αέξα γηα ηνλ ππνινγηζκό ηεο δπλακηθήο εμαηκηζνδηαπλνήο θαη εθθξάδεηαη κε ηελ αθόινπζε εμίζσζε: 10 T ET 16 N d J ET = δπλακηθή εμαηκηζνδηαπλνή ζε mm/κήλα a ( 6.3 ) N d = ιόγνο ηεο κέζεο δηάξθεηαο ηεο εκέξαο θάζε κήλα πξνο ηελ εκέξα δηάξθεηαο 1 σξώλ, - -
T = κέζε κεληαία ζεξκνθξαζία ηνπ αέξα ζε C J = εηήζηνο δείθηεο ζεξκόηεηαο πνπ ππνινγίδεηαη από ηε ζρέζε : J όπνπ T i Ti 5 ( 6.4 ) 1 1.514 i1 = κέζε ζεξκνθξαζία ηνπ αέξα ηνπ κήλα i ζε C Σν N d ππνινγίδεηαη από ηελ εμίζσζε : N d D N 360 ( 6.5 ) όπνπ D νη εκέξεο ηνπ κήλα θαη N ε κέζε δηάξθεηα ηεο εκέξαο ην ζπγθεθξηκέλν κήλα (Πίλαθαο 6.1). Ο εθζέηεο α ηεο εμίζσζεο (6.3) ππνινγίδεηαη από ηε ζρέζε : 7 3 5 3 6. 7510 J 7. 7110 J 17. 910 J 0. 4939 ( 6.6 ) αιιά κπνξεί λα πξνζεγγηζηεί ηθαλνπνηεηηθά θαη από ηελ εμίζσζε: α 0016 J 0. 49 ( 6.6α ) 6.1.3. Μέθοδορ Blaney - Criddle Ζ κέζνδνο Blaney - Criddle (1950) ρξεζηκνπνηεί ηε ζεξκνθξαζία ηνπ αέξα σο ηε κόλε θιηκαηηθή παξάκεηξν γηα ηνλ ππνινγηζκό ηεο εμαηκηζνδηαπλνήο, θπξίσο θαιιηεξγνύκελσλ εδαθώλ, θαη εθθξάδεηαη από ηελ εμίζσζε: ET 318. T K p 394. ( 6.7 ) όπνπ ΕΤ ε κεληαία εμαηκηζνδηαπλνή (αλάγθεο ηεο θαιιηέξγεηαο ζε λεξό) ζε mm ή m 3 /ζηξέκκα, T ε κέζε κεληαία ζεξκνθξαζία ηνπ αέξα ζε C, p ην πνζνζηό ησλ σξώλ εκέξαο θάζε κήλα πξνο ηηο ώξεο εκέξαο ηνπ έηνπο (Πίλαθαο 6.) θαη Κ ν θπηηθόο ζπληειεζηήο ηεο θαιιηέξγεηαο (Πίλαθαο 6.3). To K θαλνληθά κεηαβάιιεηαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο θαιιηεξγεηηθήο πεξηόδνπ θαη ιακβάλεη ηε κέγηζηε ηηκή ηνπ όηαλ ηα θπηά βξίζθνληαη ζε πιήξε αλάπηπμε. - 3 -
6.1.4. Μέθοδορ Penman H κέζνδνο Penman (1948, 1956) νλνκάδεηαη θαη κέζνδνο ζπλδπαζκνύ γηαηί ζπλδπάδεη ηελ αεξνδπλακηθή κέζνδν θαη ηε κέζνδν ηνπ ηζνδπγίνπ ελέξγεηαο. Οη δύν απηέο βαζηθέο κέζνδνη έρνπλ ηξνπνπνηεζεί γηα λα ρξεζηκνπνηνύλ κεηεσξνινγηθέο παξακέηξνπο θαη ζηαζεξέο. Γηα ηνλ ππνινγηζκό ηεο εμαηκηζνδηαπλνήο κε ηε κέζνδν Penman ρξεζηκνπνηείηαη ε παξαθάησ εμίζσζε : ET R E n ( 6.8 ) ET = δπλακηθή εμαηκηζνδηαπλνή ζε mm/εκέξα, R n = ελεξγεηαθόο όξνο - θαζαξή αθηηλνβνιία εθθξαζκέλε ζε ηζνδύλακν ύςνο εμαηκηδόκελνπ λεξνύ ζε mm/εκέξα, E α = αεξνδπλακηθόο όξνο, εθθξάδεη ηελ απνμεξαληηθή ηθαλόηεηα ηνπ αέξα ζε mm/εκέξα, Γ = θιίζε ηεο θακπύιεο ηεο ηάζεο ησλ θνξεζκέλσλ πδξαηκώλ ζηε ζεξκνθξαζία T (mm Hg/ o C), γ = ςπρξνκεηξηθή ζηαζεξά (~ 0.49 mm Hg/ o C), Σα R n θαη E α ηεο παξαπάλσ εμίζσζεο ππνινγίδνληαη από ηηο : n n 4 T 1 018. 055. 01. 0. 9 056. 0. 09 e Rn Ra r a a ( 6.9 ) N N Ea 035. 10. 006 V es ea ( 6.10 ) όπνπ : R α = κέζε κεληαία αθηηλνβνιία ζην άλσ όξην ηεο αηκόζθαηξαο ζε mm/εκέξα (Πίλαθαο 6.4), r = ζπληειεζηήο αλαθιαζηηθόηεηαο (albedo), r=0.5 γηα θπηνθαιπκκέλεο θαη r=0.06 γηα πδάηηλεο επηθάλεηεο, n = πξαγκαηηθή ιακπξή ειηνθάλεηα ζε ώξεο, N = ζεσξεηηθή ειηνθάλεηα ζε ώξεο (Πίλαθαο 6.1), ζ = ζηαζεξά Stephan - Boltzman (. 0110 9 mm / εκ / ν Κ -4 ), Τ α = απόιπηε ζεξκνθξαζία ηνπ αέξα ζε βαζκνύο Kelvin ( ν Κ), - 4 -
Τ α = 73.16 + T, T 4 a = αθηηλνβνιία κέιαλνο ζώκαηνο ζε mm/εκέξα, e s = πίεζε (ηάζε) ησλ θνξεζκέλσλ πδξαηκώλ ζηε κέζε ζεξκνθξαζία Τ ( ν C) ηνπ αέξα ζε mm Hg (Πίλαθαο 6.5) e a = πξαγκαηηθή πίεζε ησλ πδξαηκώλ ζηνλ αέξα ζε mm Hg, e a = e s RH/100, RH = ζρεηηθή πγξαζία ηνπ αέξα (%), V = ηαρύηεηα ηνπ αλέκνπ ζε ύςνο m από ηελ επηθάλεηα ηνπ εδάθνπο ζε km/εκέξα ηελ πεξίπησζε εμάηκηζεο από πδάηηλεο επηθάλεηεο ν αεξνδπλακηθόο όξνο, E α, αληηθαζίζηαηαη από ηνλ E ο πνπ ππνινγίδεηαη από ηελ : Eo 035. 05. 0. 006V es ea ( 6.10α ) Πίνακαρ 6.1. Μέζε κεληαία ζεσξεηηθή ειηνθάλεηα, N, ζε ώξεο γηα βόξεηα πιάηε από 0 εσο 50 Βόξεηνπ ιάηνο Η Φ Μ Α Μ Η Η Α Ο Ν Γ 50 8.5 10.1 11.8 13.8 15.4 16.3 15.9 14.5 1.7 10.8 9.1 8.1 48 8.1 10. 11.8 13.6 15. 16.0 15.6 14.3 1.6 10.9 9.3 8.3 46 9.1 10.4 11.9 13.5 14.9 15.7 15.4 14. 1.6 10.9 9.5 8.7 44 9.3 10.5 11.9 13.4 14.7 15.4 15. 14.0 1.6 11.0 9.7 8.9 4 9.4 10.6 11.9 13.4 14.6 15. 14.9 13.9 1.6 11.1 9.8 9.1 40 9.6 10.7 11.9 13.3 14.4 15.0 14.7 13.7 1.5 11. 10.0 9.3 35 10.1 11.0 11.9 13.1 14.0 14.5 14.3 13.5 1.4 11.3 10.3 9.8 30 10.4 11.1 1.0 1.9 13.6 14.0 13.9 13. 1.4 11.5 10.6 10. 5 10.7 11.3 1.0 1.7 13.3 13.7 13.5 13.0 1.3 11.6 10.9 10.6 0 11.0 11.5 1.0 1.6 13.1 13.3 13. 1.8 1.3 11.7 11. 10.9 15 11.3 11.6 1.0 1.5 1.8 13.0 1.9 1.6 1. 11.8 11.4 11. 10 11.3 11.8 1.0 1.3 1.6 1.7 1.6 1.4 1.1 11.8 11.6 11.5 5 11.8 11.9 1.0 1. 1.3 1.4 1.3 1.3 1.1 1.0 11.9 11.8 0 1.1 1.1 1.1 1.1 1.1 1.1 1.1 1.1 1.1 1.1 1.1 1.1-5 -
Πίνακαρ 6.. Πνζνζηό ζηα εθαηό ησλ σξώλ εκέξαο θάζε κήλα ηνπ έηνπο, p, γηα βόξεηα πιάηε από 4 έσο 48 Βόξεην πιάηνο Η Φ Μ Α Μ Η Η Α Ο Ν Γ 48 6.13 6.4 8. 9.15 10.50 10.7 10.83 9.9 8.45 7.56 6.4 5.86 46 6.30 6.50 8.4 9.09 10.37 10.54 10.66 9.8 8.44 7.61 6.38 6.05 44 6.45 6.59 8.5 9.04 10. 10.38 10.50 9.73 8.43 7.67 6.51 6.3 4 6.60 6.66 8.8 8.97 10.10 10.1 10.37 9.64 8.4 7.73 6.63 6.39 40 6.73 6.73 8.30 8.9 9.99 10.08 10.34 9.56 8.41 7.78 6.73 6.53 38 6.87 6.79 8.34 8.90 9.9 9.95 10.10 9.47 8.38 7.80 6.8 6.66 36 6.99 6.86 8.35 8.85 9.81 9.83 9.99 9.40 8.36 7.85 6.9 6.79 34 7.10 6.91 8.36 8.80 9.7 9.70 9.88 9.33 8.36 7.90 7.0 6.9 3 7.0 6.97 8.37 8.7 9.63 9.60 9.77 9.8 8.34 7.93 7.11 7.05 30 7.30 7.03 8.38 8.7 9.53 9.49 9.67 9. 8.34 7.99 7.19 7.14 8 7.40 7.07 8.39 8.68 9.46 9.38 9.58 9.16 8.3 8.0 7.7 7.7 6 7.49 7.1 8.40 8.64 9.37 9.30 9.49 9.10 8.3 8.06 7.36 7.35 4 7.58 7.17 8.41 8.60 9.30 9.19 9.41 9.05 8.31 8.10 7.43 7.46 Πίνακαρ 6.3. Δπνρηαθνί θπηηθνί ζπληειεζηέο Κ δηαθόξσλ θαιιηεξγεηώλ Καιιηέξγεηα Βιαζηηθή Φπηηθόο ζπληειεζηήο Κ πεξίνδνο πγξό θιίκα μεξό θιίκα Καιακπόθη 4-5 κήλεο 0.65 0.75 ηηεξά κήλεο 0.60 0.70 Βακβάθη 7 κήλεο 0.60 0.70 Μεδηθή κεηαμύ παγεηώλ 0.80 0.90 Υνξηνδνηηθά κεηαμύ παγεηώλ 0.70 0.80 Φπιινβόια νπσξνθόξα κεηαμύ παγεηώλ 0.60 0.70 Δζπεξηδνεηδή κεηαμύ παγεηώλ 0.45 0.55 Ακπέιηα 5-7 κήλεο 0.50 0.60 Εαραξόηεπηια 6 κήλεο 0.65 0.75 Παηάηεο 3-5 κήλεο 0.65 0.75 Νηνκάηεο 4 κήλεο 0.65 0.70 Φαζόιηα 3 κήλεο 0.60 0.70 Καπλόο 4 κήλεο 0.70 0.80 Ρύδη 3-5 κήλεο 1.00 1.10-6 -
Πίνακαρ 6.4. Μέζε κεληαία ειηαθή αθηηλνβνιία ζην άλσ όξην ηεο αηκόζθαηξαο, R a, ζε mm/εκέξα Βόξεην Η Φ Μ Α Μ Η Η Α Ο Ν Γ πιάηνο 50 3.8 6.1 9.4 1.7 15.8 17.1 16.4 14.1 10.9 7.4 4.5 3. 48 4.3 6.6 9.8 13.0 15.9 17. 16.5 14.3 11. 7.8 5.0 3.7 46 4.9 7.1 10. 13.3 16.0 17. 16.6 14.5 11.5 8.3 5.5 4.3 44 5.3 7.6 10.6 13.7 16.1 17. 16.6 14.7 11.9 8.7 6.0 4.7 4 5.7 8.1 11.0 14.0 16. 17.3 16.7 15.0 1. 9.1 6.5 5. 40 6.4 8.6 11.4 14.3 16.4 17.3 16.7 15. 1.5 9.6 7.0 5.7 38 6.9 9.0 11.8 14.5 16.4 17. 16.7 15.3 1.8 10.0 7.5 6.1 36 7.4 9.4 1.1 14.7 16.4 17. 16.7 15.4 13.1 10.6 8.0 6.6 34 7.9 9.8 1.4 14.8 16.5 17.1 16.8 15.5 13.4 10.8 8.5 7. 3 8.3 10. 1.8 15.0 16.5 17.0 16.8 15.6 13.6 11. 9.0 7.8 30 8.8 10.7 13.1 15. 16.5 17.0 16.8 15.7 13.9 11.6 9.5 8.3 8 9.3 11.1 13.4 15.3 16.5 16.8 16.7 15.7 14.1 1.0 9.9 8.8 6 9.8 11.5 13.7 15.3 16.4 16.7 16.6 15.7 14.3 1.3 10.3 9.3 4 10. 11.9 13.9 15.4 16.4 16.6 16.5 15.8 14.5 1.6 10.7 9.7 10.7 1.3 14. 15.5 16.3 16.4 16.4 15.8 14.6 13.0 11.1 10. 0 11. 1.7 14.4 15.6 16.3 16.4 16.3 15.9 14.8 13.3 11.6 10.7 18 11.6 13.0 14.6 15.6 16.1 16.1 16.1 15.8 14.9 13.6 1.0 11.1 16 1.0 13.3 14.7 15.6 16.0 15.9 15.9 15.7 15.0 13.9 1.4 11.6 14 1.4 13.6 14.9 15.7 15.8 15.7 15.7 15.7 15.1 14.1 1.8 1.0 1 1.8 13.9 15.1 15.7 15.7 15.5 15.5 15.6 15. 14.4 13.3 1.5 10 13. 14. 15.3 15.7 15.5 15.3 15.3 15.5 15.3 14.7 13.6 1.9 8 13.6 14.5 15.3 15.6 15.3 15.0 15.1 15.4 15.3 14.8 13.9 13.3 6 13.9 14.8 15.4 15.5 15.1 14.7 14.9 15. 15.3 15.0 14. 13.7 4 14.3 15.0 15.5 15.4 14.9 14.4 14.6 15.1 15.3 15.1 14.5 14.1 14.7 15.3 15.6 15.3 14.6 14. 14.3 14.9 15.3 15.3 14.8 14.4 0 15.0 15.5 15.7 15.3 14.4 13.9 14.1 14.8 15.3 15.4 15.1 14.8-7 -
Πίνακαρ 6.5. Πίεζε ησλ θνξεζκέλσλ πδξαηκώλ, e s, ζε mmhg θαη ηεο θιίζεο ηεο θακπύιεο ησλ θνξεζκέλσλ πδξαηκώλ, Γ, ζε mmhg/ ν C γηα δηάθνξεο ζεξκνθξαζίεο ηνπ αέξα, Τ. T e s Γ T e s Γ T e s Γ o C mmhg mmhg/ o C o C mmhg mmhg/ o C o C mmhg mmhg/ o C 0 4,580 0,333 17 14,531 0,91 34 39,913,3 1 4,94 0,355 18 15,478 0,974 35 4,190,333 5,91 0,378 19 16,479 1,09 36 44,580,447 3 5,68 0,403 0 17,536 1,086 37 47,086,566 4 6,098 0,49 1 18,653 1,146 38 49,713,689 5 6,540 0,456 19,830 1,09 39 5,466,817 6 7,011 0,485 3 1,07 1,75 40 55,349,951 7 7,51 0,516 4,38 1,344 41 58,369 3,089 8 8,043 0,548 5 3,76 1,416 4 61,530 3,33 9 8,608 0,58 6 5,15 1,49 43 64,837 3,38 10 9,07 0,617 7 6,746 1,570 44 68,96 3,537 11 9,843 0,654 8 8,357 1,65 45 71,913 3,698 1 10,516 0,694 9 30,051 1,738 46 75,694 3,865 13 11,31 0,735 30 31,833 1,87 47 79,645 4,038 14 11,987 0,778 31 33,707 1,90 48 83,77 4,17 15 1,788 0,84 3 35,675,017 49 88,081 4,403 16 13,635 0,871 33 37,74,118 50 9,579 4,595 ε πνιιέο πεξηπηώζεηο γηα ηελ εθηίκεζε ηεο εμαηκηζνδηαπλνήο (π.ρ. κέζνδνο Penman) απαηηείηαη ε θαηαγξαθή πιεζώξαο θιηκαηηθώλ παξακέηξσλ (ζεξκνθξαζίαο θαη πγξαζίαο ηνπ αέξα, ειηνθάλεηαο, ειηαθήο αθηηλνβνιίαο, αηκνζθαηξηθήο πίεζεο, ηαρύηεηαο αλέκνπ) θαη γηα ην ιόγν απηό εγθαζίζηαληαη κεηεσξνινγηθνί ζηαζκνί κε ηα αληίζηνηρα όξγαλα ή αηζζεηήξεο - γηα ηνπο απηόκαηνπο κεηεσξνινγηθνύο ζηαζκνύο (Φση. 6.1). - 8 -
Φση. 6.1. Απηόκαηνο κεηεσξνινγηθόο ζηαζκόο κε αηζζεηήξεο ζεξκνθξαζίαο, ζρεηηθήο πγξαζίαο, βξνρόπησζεο, ειηαθήο αθηηλνβνιίαο θαη δηεύζπλζεο θαη ηαρύηεηαο αλέκνπ - 9 -
Σερληθή Τδξνινγία ύκθσλα κε λεώηεξεο απόςεηο γηα ηνλ ππνινγηζκό ηεο πξαγκαηηθήο εμαηκηζνδηαπλνήο από νπνηαδήπνηε θπηνθαιπκέλε ή όρη επηθάλεηα (π.ρ. γπκλό έδαθνο) πξέπεη λα ιακβάλνληαη ππόςε ε θύζε ηεο επηθάλεηαο θαζώο θαη ε πγξαζηαθή ηεο θαηάζηαζε. Έηζη ν ππνινγηζκόο ηεο εμαηκηζνδηαπλνήο κπνξεί λα γίλεη από κηα εμίζσζε ηεο αθόινπζεο κνξθήο: ET a k k ET ( 6.11 ) s c όπνπ ΕΤ α ε πξαγκαηηθή εμαηκηζνδηαπλνή, ΕΤ ε εμαηκηζνδηαπλνή ηεο θαιιηέξγεηαο αλαθνξάο. Ζ ΕΤ αλαθέξεηαη ζηελ εμαηκηζνδηαπλνή εθηεηακέλεο επηθάλεηαο πγηνύο γξαζηδηνύ ύςνπο 8-15 cm πνπ θαιύπηεη πιήξσο ην έδαθνο θαη αλαπηύζζεηαη ρσξίο έιιεηςε εδαθηθήο πγξαζίαο (Doorenbos & Pruitt 1977). k c είλαη ν ιεγόκελνο θπηηθόο ζπληειεζηήο (Doorenbos & Pruitt 1977) ή ζπληειεζηήο επηθάλεηαο θαη k s ζπληειεζηήο πνπ εθθξάδεη ηελ πγξαζηαθή θαηάζηαζε ηνπ εδάθνπο (0< k s 1). Ο ζπληειεζηήο k s γηα θπηνθαιπκέλν έδαθνο κεηαβάιιεηαη αλάινγα κε ην θαηλνινγηθό ζηάδην (ζηάδην αλάπηπμεο) ηεο θπηνθάιπςεο θαη δηαγξακκαηηθά παξηζηάλεηαη ζην ρήκα 6.1. k c3 θπηηθόο ζπληειεζηήο kc k c4 k c1 ζηάδιο 1 ζηάδιο ζηάδιο 3 ζηάδιο 4 t 1 * t t 3 t 4 t 5 ρξόλνο t ρήκα 6.1. ρεκαηηθή παξάζηαζε ηνπ θπηηθνύ ζπληειεζηή αλάινγα κε ην ζηάδην αλάπηπμεο ηεο θαιιηέξγεηαο *t 1 εκεξνκελία ζπνξάο ή κεηαθύηεπζεο ή έλαξμεο ηεο βιαζηηθήο πεξηόδνπ - 10 -
Σερληθή Τδξνινγία Πεξηζζόηεξα γηα ην κέγεζνο ηνπ ζπληειεζηή k c ζε θάζε θαηλνινγηθό ζηάδην θαζώο θαη γηα ηελ εθηίκεζε ηεο εμαηκηζνδηαπλνήο κε ηε κέζνδν Penman-Monteith πνπ ζεσξείηαη ε πιένλ αμηόπηζηε γηα ηηο Διιεληθέο θιηκαηηθέο ζπλζήθεο αιιά θαη δηεζλώο αλαθέξνληαη ζην Παξάξηεκα Η. 6.. Υπολογιζμόρ παπαμέηπων ηων μεθόδων εκηίμηζηρ ηηρ εξαημιζοδιαπνοήρ (Kotsopoulos and Babajimopoulos 1997) Παξαθάησ δίλνληαη νη εμηζώζεηο ππνινγηζκνύ ησλ παξακέηξσλ e s θαη Δ θαη ησλ κεληαίσλ ηηκώλ ησλ R α θαη Ν. Πίεζε θνξεζκέλσλ πδξαηκώλ, e s, ζηε ζεξκνθξαζία Τ ( ν C) ηνπ αέξα : e s 18. 0788T 0. 0054T 48. 57T 4. 5803e (mm Hg) ( 6.1 ) e s 18. 0788T 0. 0054T 48. 57T 6. 1051 e (mbar) ( 6.13 ) Κιίζε ηεο θακπύιεο ηεο ηάζεο ησλ θνξεζκέλσλ πδξαηκώλ, Δ, ζηε ζεξκνθξαζία T ( ν C) ζε mmhg/ o C ή mbar/ o C : 4650. 79 0. 0054 T 48. 57 e s ( 6.14 ) Μέζεο κεληαίεο ηηκέο ηεο ειηαθήο αθηηλνβνιίαο ζην άλσ όξην ηεο αηκόζθαηξαο, R α, ζε mm/εκέξα γηα δηάθνξα γεσγξαθηθά πιάηε, La ( o ) : J J Ra M C 4 1 cos C C C 3 cos 1 1 4 ( 6.15 ) όπνπ : J = o κήλαο ηνπ έηνπο (Ηαλνπάξηνο=1, Φεβξνπάξηνο=,.., Γεθέκβξηνο=1) M 14. 945 0. 0098 La 0. 00175 La C 0. 5801 01834. La 0. 00066 La 1 C 31365. 0. 00489 La 0. 000061 La - 11 -
Σερληθή Τδξνινγία C 3 6 0597. 53610. La C 9588. 0. 00909 La 0. 0004 La 4 Μέζεο κεληαίεο ηηκέο ηεο ειηνθάλεηαο, Ν, ζε ώξεο γηα δηάθνξα γεσγξαθηθά πιάηε, La ( o ) : π J C1 cos C 1 N M ( 6.16 ) όπνπ : J = o κήλαο ηνπ έηνπο (Ηαλνπάξηνο=1, Φεβξνπάξηνο=,.., Γεθέκβξηνο=1) M 1. 073 0. 0084 La C1 0. 0434 La 0. 00075 La C 3. 0376-1 -
Σερληθή Τδξνινγία ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΗΣ EΞΑΤΜΙΣΟΔΙΑΠΝΟΗΣ Να ππνινγηζζεί ε εμαηκηζνδηαπλνή γηα ηελ πεξηνρή ηεο Λάξηζαο θαηά ην κήλα Ηνύιην ηνπ έηνπο 1997 κε ηηο αθόινπζεο κεζόδνπο : α) Thornthwaite β) Blaney - Criddle γ) Penman Γίλνληαη : Οη κέζεο ζεξκνθξαζίεο ηνπ αέξα (Σ) ησλ 1 κελώλ ηνπ 1997: κήλαο Η Φ Μ Α Μ Η Η Α Ο Ν Γ Σ ( o C) 6.0 7.7 9.4 10.9 1.7 7.1 7.8 3.9 19.9 15.0 11.3 6.7 Σν γεσγξαθηθό πιάηνο ηεο πεξηνρήο, 39 o βόξεην Ζ κέζε ζρεηηθή πγξαζία ηνπ αέξα (RH), 5% O ιόγνο ηεο πξαγκαηηθήο πξνο ηε ζεσξεηηθή ειηνθάλεηα (n/n), 0.8 Ζ ηαρύηεηα ηνπ αλέκνπ (v ), 105 km/d Ζ κέζε κεληαία αθηηλνβνιία ζην άλσ όξην ηεο αηκόζθαηξαο (Ra), 16.7 mm H O/d Ο ζπληειεζηήο αλάθιαζεο (r), 0.5 Ζ θαιιηέξγεηα είλαη (α) βακβάθη, (β) θαιακπόθη Λύζη : α) Μέζνδνο Thornthwaite T i 5 1. 514 α/α Μήλαο Σ i ( o C) 1. Η 6.0 1.3179. Φ 7.7 1.97 3. Μ 9.4.6006 4. Α 10.9 3.540 5. Μ 1.7 9.91 6. Η 7.1 1.904-13 -
Σερληθή Τδξνινγία 7. Η 7.8 13.490 8. Α 3.9 10.680 9. 19.9 8.0951 10. Ο 15.0 5.767 11. Ν 11.3 3.4365 1. Γ 6.7 1.5575 J = 73.715 Ti J 5 = 73.715 1 1.514 i1 Τπνινγίδεηαη ν ζπληειεζηήο α γηα J = 73.715 : 7 3 5 3 6. 7510 J 7. 7110 J 17. 910 J 0. 4939= 1.6649 θαη ην N d γηα Γ.Π. 39 o βόξεην ην κήλα Ηνύιην (Ν=14.6, Πίλαθαο 6.1) : νπόηε : N d D N 360 3114. 6 157. 360 a ET 16 N 10 T d J 10 7. 8 16157. 73715. 1. 6649 = 183.34 ~ 183 mm/κήλα β) Μέζνδνο Blaney - Criddle : Γηα Γ.Π. 39 o βόξεην ην κήλα Ηνύιην p=10. (Πίλαθαο 6.) ελώ νη θπηηθνί ζπληειεζηέο Κ γηα ηηο ζπγθεθξηκέλεο πεξηόδνπο αλάπηπμεο ιακβάλνληαη (Πίλαθαο 6.3) 0.70 θαη 0.75 γηα ην βακβάθη θαη θαιακπόθη αληίζηνηρα. Οπόηε : γηα ην βακβάθη 318. T ET K p 0 70 3 18. 78.. 10. = 148.96 ~ 149 mm/κήλα 394. 394. γηα ην θαιακπόθη - 14 -
Σερληθή Τδξνινγία 318. T ET K p 394. 0 75 3 18. 78.. 10. = 159.6 ~ 160 mm/κήλα 394. γ) Μέζνδνο Penman : Γηα Τ=7.8 ν C e s =8.04 mm Hg (Πίλαθαο 6.5) θαη γηα RH=5% : e a = e s RH/100=8.04 5/100 = 14.58 mm Hg Γηα Ra=16.7 mm H O (Πίλαθαο 6.4), r =0.5 (θαιιηεξγνύκελν έδαθνο), Τ=7.8 ν C θαη n/n=0.8 : n n 4 T 1 018. 055. 01. 09. 056. 0. 09 e R R r N N n a a a Γηα V = 105 km/d 9 4 16. 7 105. 018. 055. 08. 0110. ( 7316. 78. ) 01. 09. 08. 056. 0. 09 1458. 79033. 16. 49040838. 0. 087 79033. 8841. 5.019 mm/d E 035. 10. 006V e e a s a 035. 10006105. 8. 041458. 7.7779 mm/d Από ηηο ηηκέο ηνπ Πίλαθα 6.5 ή ηελ εμ.(6.1) ιακβάλεηαη ην Δ : Δ =1.65 mm Hg/ o C Με βάζε ηηο παξαπάλσ ππνινγηζκέλεο ηηκέο ησλ Δ, R n, E α θαη γηα γ=0.49 mmhg/ o C, ππνινγίδεηαη ε εκεξήζηα εμαηκηζνδηαπλνή: Rn E ET 1. 65 5. 019 0. 49 7. 7779 1. 65 0. 49 1. 109. 14 ΕΤ = 5.6503 ~ 5.65 mm/d ελώ ε κεληαία εμαηκηζνδηαπλνή είλαη : ΕΤ m =31x5.65 ~ 175 mm/κήλα - 15 -