Efnisyfirlit. Jarðvegslíf Hryggleysingjar ( ) BEG...14

Transcript

1

2

3 Efnisyfirlit Áburður Áburður á tún ( ) GÞ, HB, ÞS, RB Eftirverkun fosfóráburðar, Sámsstöðum Eftirverkun fosfóráburðar, Akureyri Fosfóráburður á sandtún, Geitasandi Fosfóráburður á mýrartún, Sámsstöðum Kalíáburður á mýrartún, Sámsstöðum Kalíáburður á sandtún, Geitasandi Samanburður á tegundum nituráburðar, Sámsstöðum Samanburður á tegundum nituráburðar, Akureyri Nituráburður á mýrartún, Sámsstöðum Nituráburður á sandtún, Geitasandi Kjarni á móatún, Sámsstöðum Köfnunarefnisáburður og árferðismunur, Hvanneyri Skortseinkenni á grösum, Hvanneyri...6 Búfjáráburður Áhrif niðurfellingar búfjáráburðar á efnanýtingu, ísáðar fræplöntur og smádýralíf ( ) ÞS, RB Búfjáráburður í lífrænni ræktun, Hvanneyri...9 Túnrækt Spretta, fóðurgildi og ending túngrasa ( ) GÞ, HB, ÞS Byrjun vorgróðurs, Korpu Ræktunartilraun með hávingul...10 Áhrif sláttutíma og sláttuhæðar á vallarfoxgras, Möðruvöllum...12 Vorsláttutími vallarfoxgrass...12 Jarðvegslíf Hryggleysingjar ( ) BEG...14 Jarðvegur Niturlosun úr lífrænum efnum ( ) FP...15 Bygging og eðliseiginleikar móajarðvegs og áhrif jarðvinnslu ( ) HB Jarðvinnslutilraun...15

4 Smári Hagnýting belgjurta ( ) ÁH Rauðsmári, svarðarnautar og sláttumeðferð, Korpu Prófun á norskum rauðsmárastofnum, Korpu /03. Rauðsmári, sáðtími og sáðmagn, Korpu Prófun á rauðsmára og maríuskó frá Kanada, Korpu...20 Framleiðslukerfi byggð á ræktun belgjurta til fóðurs ( ) ÁH, SD, HS Sáðblöndur grass og belgjurta í tún Sáðblöndur í tún...21 Örverur...21 Flutningur niturs milli smára og grass...22 Hvítsmári og rótargerlar ( ) JG...22 Ræktun lúpínu Lúpína til uppskeru og iðnaðar ( ) HB Sláttutími á lúpínu, Korpu Áburður á lúpínu, Geitasandi Uppskera á vallarfoxgrasi fram á vetur 2003 og eftirverkun Korn Kynbætur á korni og kornræktartilraunir ( ) JH Samanburður á byggafbrigðum Samanburður á kynbótaefniviði...28 Uppgjör á samanburði byggyrkja undanfarin ár Sáðskipti og ræktun ( ) JH Úðun gegn blaðsjúkdómum í byggi, Vindheimum og Korpu Úðun gegn blaðsjúkdómum og illgresi, Miðgerði Illgresi í byggi, Korpu...32 Grænfóður Sáðskipti og ræktun ( ) JH, ÞS, RB Vallarfoxgras með grænfóðri, Korpu /03. Einært rýgresi með byggi, Korpu Bygg og repja til grænfóðurs, Korpu Bygg og erta til grænfóðurs, Korpu Vetrarkorn til grænfóðurs, Korpu Vetrarkorn til grænfóðurs, Möðruvöllum...37 Repja og bygg til grænfóðurs, Möðruvöllum...37 Rýgresi til grænfóðurs, Möðruvöllum...38 Áburður á vetrarrepju og sumarrýgresi, Möðruvöllum...39 Blöndunarhlutföll í vetrarrepju og vetrarhöfrum, Möðruvöllum /02/03. Grænfóðurtegundir, Hvanneyri /03. Samanburður grænfóðurtegunda og stofna, Hvanneyri Blöndur af vetrarrepju og vetrarhöfrum, Hvanneyri / Áburður á vetrarrepju og vetrarrýgresi, Hvanneyri /02/03. Skipting áburðar og sláttutími sumar- og vetrarrýgresis, Hvanneyri..45 Reynsla bænda af maísrækt undir plasti...46

5 Matjurtir Kartöflutilraunir ( ) HB Flýtiáburður á kartöflur, Þykkvabæ Áburður á kartöflur, Korpu...50 Kynbætur Kynbætur á háliðagrasi ( ) GÞ, ÁH...53 Framleiðslukerfi byggð á ræktun belgjurta til fóðurs ( ) SD, ÁH...53 Fræ Frærækt ( ) JH, GÞ, JG...55 Frærækt fyrir Norræna genbankann ( ) GÞ...55 Frærannsóknir ( ) ÞS...55 Frærækt innlendra landbótaplantna ( ) JG...55 Skaðvaldar Ryðsveppir ( ) HS...56 Landgræðsla Ræktun á röskuðum svæðum ( ) JG...56 Möðruvellir Jarðræktin á Möðruvöllum ( ) ÞS...57 Veðurfar og vöxtur Búveður ( ) JH Skrið vallarfoxgrass og byggs, Korpu...60 Veður á Möðruvöllum ÞS...60 Veður á Korpu JH Meðalhiti sólarhringsins á Korpu...61 Vikuleg gildi nokkurra veðurþátta á Korpu...62 Viðaukar Listi yfir plöntur og latnesk heiti þeirra...63 Íslensk-enskur orðalisti...65 Ensk-íslenskur orðalisti...67

6 Ábyrgðarmenn verkefna Áslaug Helgadóttir Bjarni E. Guðleifsson Friðrik Pálmason Guðni Þorvaldsson Halldór Sverrisson Hólmgeir Björnsson Jón Guðmundsson Jónatan Hermannsson Ríkharð Brynjólfsson Sigríður Dalmannsdóttir Þóroddur Sveinsson ÁH BEG FP GÞ HS HB JG JH RB SD ÞS

7 Áburður á tún ( ) Tilraun nr Eftirverkun fosfóráburðar, Sámsstöðum. Áburður kg/ha Uppskera þe. hkg/ha N K P 1. sl. 2. sl. Alls Mt. 55 ára a ,3 0,0 21,7 14,0 35,7 26,6 b. " " 0,0 24,6 13,9 38,5 34,8 c. " " 26,2 37,3 14,8 52,1 48,6 d. " " 0,0 24,3 14,6 38,9 33,5 Meðaltal 27,0 14,3 41,3 Staðalfrávik 6,40 Frítölur 6 Borið á Slegið og 6.8. Samreitir 4 (kvaðrattilraun). Áburðarliðir hafa verið óbreyttir frá 1950, sjá skýrslur tilraunastöðvanna og A-liður hefur engan P-áburð fengið síðan Tilraun nr Eftirverkun fosfóráburðar, Akureyri. Áburður kg/ha Uppskera þe. hkg/ha N K P 2003 Mt. 51* árs a. 67,0 79,9 0 45,8 42,5 b. " " " 51,0 48,2 c. " " " 51,5 48,3 d. " " " 49,5 47,1 e. " " 22,3 76,0 60,6 Meðaltal 54,8 Staðalfrávik 8,70 Frítölur 12 * Uppskerutölum frá , 1989 og 1997 er sleppt úr meðaltalinu. Borið á Slegið Samreitir 5 (kvaðrattilraun). Áburðarliðir hafa verið óbreyttir frá 1950 og a-liður hefur engan fosfóráburð fengið frá upphafi tilraunarinnar, Sjá skýrslu tilraunastöðvanna

8 Tilraun nr Fosfóráburður á sandtún, Geitasandi. Uppskera þe. hkg/ha Áburður kg/ha Mt. Mt. 31árs PI PII PI 45 ára PII PI PII 1.sl. 2.sl. Alls 1.sl. 2.sl. Alls a. 0,0 78,6 4,9 5,5 10,5 8,7 31,5 19,2 50,7 7,7 43,2 b. 13,1 28,2 14,5 42,7 29,5 31,8 18,5 50,3 30,5 43,8 c. 26,2 27,2 13,7 40,9 34,5 30,5 17,7 48,2 35,3 42,4 d. 39,2 36,2 15,7 51,9 37,8 27,4 17,4 44,8 38,5 42,3 Meðaltal 24,1 12,3 36,6 30,3 18,2 48,5 Stórreitir (P) Smáreitir (I,II) Staðalfrávik 4,45 6,23 Frítölur 6 7 Borið á Slegið og 8.8. Samreitir 3. Grunnáburður (kg/ha) 120 N og 80 K. Vorið 1973 var reitum skipt. Hefur síðan verið borinn stór P-skammtur (78,6 kg/ha) á annan helming allra reitanna, en á hinn helming þeirra er borið sama áburðarmagn og áður. Reitur PI-a í 3. blokk er ekki í meðaltali og hefur ekki verið síðan 1977 vegna mistaka í áburðardreifingu það ár. Árið 1986 var hann þó reiknaður með. Í ár svarar uppskera af þessum reit til 35,8 hkg/ha, þar af 11,3 hkg/ha í 2. slætti, og að meðaltali í 26 ár (án 1978) er hún 23,4 hkg/ha. Tilraun nr Fosfóráburður á mýrartún, Sámsstöðum. Áburður Uppskera þe. hkg/ha kg/ha I 70 N Mt. II 120 N Mt. 34 ára P 1.sl. 2.sl. Alls 54 ára 1.sl. 2.sl. Alls 70 N 120 N a. 0,0 21,6 14,2 35,8 37,1 20,3 17,9 38,2 29,7 32,6 b 13,1 35,4 17,6 53,0 49,9 43,6 22,2 65,8 43,4 48,4 c. 21,9 36,4 16,8 53,2 50,4 47,8 22,0 69,8 44,9 53,3 d. 30,6 41,0 17,8 58,8 53,6 44,1 23,7 67,8 48,8 54,4 e. 39,3 43,2 20,3 63,5 53,7 52,0 24,4 76,4 48,3 57,2 Meðaltal 35,5 17,3 52,9 41,6 22,0 63,6 Stórreitir (P) Smáreitir (N) Staðalfrávik 7,75 4,24 Frítölur 8 15 Borið á Slegið og 6.8. Vorið 1970 var reitum skipt. Stórreitir eru í stýfðri kvaðrattilraun. Kalíáburður er 74,7 kg/ha K, jafnt á alla reiti.

9 Tilraun nr Kalíáburður á mýrartún, Sámsstöðum. Áburður Uppskera þe. hkg/ha kg/ha I 70 N Mt. II 120 N Mt. 34 ára K 1.sl. 2.sl. Alls 54 ára 1.sl. 2.sl. Alls 70 N 120 N a. 0,0 25,4 12,8 38,2 39,9 26,6 18,4 45,0 32,3 35,2 b. 33,2 33,9 16,6 50,4 44,1 39,8 19,2 59,0 38,3 47,2 c. 66,4 33,5 16,8 50,3 47,1 42,3 21,2 63,5 41,7 49,0 d. 99,6 35,3 16,4 51,7 48,6 42,5 20,5 63,0 43,4 49,9 Meðaltal 32,0 15,7 47,7 37,8 19,8 57,6 Stórreitir (K) Smáreitir (N) Staðalfrávik 7,57 5,55 Frítölur 6 12 Borið á Slegið og 6.8. Vorið 1970 var reitum skipt. Stórreitir (K) eru í kvaðrattilraun. Fosfóráburður er 30,6 kg/ha P á alla reiti. Tilraun nr Kalíáburður á sandtún, Geitasandi. Áburður Uppskera þe. hkg/ha kg/ha I: Mt. II: Mt. 31 árs K 40 P, 120 N 45 ára 79 P, 180 N Mt. I og II I II 1. sl. 2. sl. Alls 1. sl. 2. sl. Alls a. 0,0 20,8 15,3 36,1 27,9 17,0 15,4 32,4 34,3 27,4 31,4 b. 33,2 27,4 16,6 44,0 35,7 33,7 19,0 52,6 48,3 36,4 46,1 c. 66,4 31,1 17,5 48,5 37,4 33,3 18,3 51,6 50,1 38,2 49,4 d. 99,6 30,2 16,8 47,0 36,9 38,1 18,1 56,3 51,7 37,2 50,7 Meðaltal 27,4 16,5 43,9 30,5 17,7 48,2 Stórreitir (K) Smáreitir (N, P) Staðalfrávik 5,05 2,93 Frítölur 6 8 Borið á Slegið og 8.8. Samreitir 3 (raðtilraun). Vorið 1973 var reitum skipt og grunnáburður (N,P) aukinn á öðrum helmingi hvers reits.

10 Tilraun nr Samanburður á tegundum nituráburðar, Sámsstöðum. Uppskera þe. hkg/ha Áburður kg/ha N 1.sl. 2.sl. Alls Mt. 57 ára a. 0 14,2 6,6 20,8 21,7 b. 120 í kalksaltpétri 36,5 13,1 49,6 53,0 c. 120 í brennist. ammoníaki 31,4 11,6 43,0 45,8 d. 120 í Kjarna 42,6 15,7 58,3 53,4 e. 180 í Kjarna 47,2 19,2 66,4 63,3 Meðaltal 34,4 13,2 47,6 Staðalfrávik (alls) 5,96 Frítölur 12 Borið á Slegið 24.6 og 6.8. Samreitir 5 (kvaðrattilraun). Grunnáburður (kg/ha) 29,5 P og 62,3 K. Tilraun nr Samanburður á tegundum nituráburðar, Akureyri. Áburður kg/ha Uppskera þe. hkg/ha P K N 2003 Mt. 58 ára a. 23,6 79,7 0 43,7 26,5 b. " " 82 sem Kjarni 67,9 49,1 c. " " 82 sem stækja 58,2 36,7 d. " " 82 sem kalksaltpétur 64,3 47,9 e. " " 55 sem Kjarni 61,1 41,3 Meðaltal 59,0 Staðalfrávik 6,89 Frítölur 12 Borið á Slegið Samreitir 5 (kvaðrattilraun). Tilraun nr Nituráburður á mýrartún, Sámsstöðum. Áburður kg/ha Uppskera þe., hkg/ha P K N 1.sl. 2.sl. Alls Mt. 48 ára a. 32,8 62,3 0 15,3 14,7 30,0 29,0 b. " " 25 25,1 16,2 41,2 36,3 c. " " 50 26,8 14,2 40,9 39,4 d. " " 75 34,0 18,6 52,6 43,7 e. " " ,7 18,3 56,0 50,0 Meðaltal 27,8 16,4 44,2 Staðalfrávik (alls) 6,84 Frítölur 8 Borið á Slegið og 6.8. Samreitir 4 (stýfð kvaðrattilraun).

11 Tilraun nr Nituráburður á sandtún, Geitasandi. Áburður Uppskera þe., hkg/ha kg N/ha 1.sl. 2.sl. Alls Mt. 45 ára a ,3 10,9 27,2 16,0 b ,4 17,3 46,7 32,7 c ,2 17,9 57,2 43,2 d ,4 16,8 58,1 41,9 Meðaltal 31,6 15,7 47,3 Staðalfrávik 2,01 Frítölur 6 Borið á að vori og eftir fyrri slátt. Slegið og 8.8. Samreitir 3 (raðtilraun). Grunnáburður (kg/ha) 53,4 P og 99,6 K. Tilraun nr Kjarni á móatún, Sámsstöðum. Áburður Uppskera þe., hkg/ha kg N/ha 1.sl. 2.sl. Alls Mt. 40 ára a 60 31,3 13,3 44,6 39,1 b ,7 16,2 57,9 51,0 c ,3 17,2 63,6 55,2 d ,4 18,9 68,3 58,5 e ,2 18,9 70,1 58,3 Meðaltal 44,0 16,9 60,9 Staðalfrávik (alls) 4,94 Frítölur 8 Borið á Slegið 24.6 og 6.8. Samreitir 4. Grunnáburður (kg/ha) 26,2 P og 49,8 K.

12 Tilraun nr Köfnunarefnisáburður og árferðismunur, Hvanneyri. Þessi tilraun hófst árið 1977 á nýlegu túni. Upphaflegur tilgangur hennar var að prófa hugmyndir Páls Bergþórssonar um samband vetrarhita og sprettu og því voru tveir liðir (f og g) með mismunandi áburðargjöf eftir árferði. Sauðataðið er borið á fyrri hluta maímánaðar og reynt að velja sem hagstæðast veður. Frá 1991 var tilrauninni breytt þannig að allir liðir hafa frá þeim tíma fengið fasta skammta eins og fram kemur í töflu. Gróður er orðinn allblandaður en vallarfoxgras er ennþá talsvert áberandi. Liðir e og f vekja athygli fyrir mikla uppskeru, ekki síst í góðærinu 2003, en eftir venjulegum væntingum um áburðargildi sauðataðs svara skammtarnir til 60 og 100 kg N/ha. Prótein í uppskeru þessara liða er hins vegar óvenju lágt, um 12,5% árið 2003 en var 16,5% á a-lið. Þá er Ca-magn þessara sömu liða mun hærra en annarra. Uppskera hkg þe./ha Alls Alls Alls a. 60 kg N, 60 kg K 31,6-31,6 36,5 11,8 48,3 42,0 30,8 72,8 b. 100 kg N, 80 kg K 40,2-40,2 46,1 10,9 57,0 46,1 33,6 79,6 c. 140 kg N, 100 kg K 44,6-44,6 49,8 11,0 60,8 52,9 34,6 87,5 d. 180 kg N, 120 kg K 45,6-45,6 49,5 12,3 61,8 51,4 36,6 88,0 e. 15 t sauðatað 40,2-40,2 41,0 13,0 53,9 54,5 36,9 91,4 f. 15 t sauðatað, 40 kg N 48,1-48,1 50,4 13,1 63,5 60,2 39,2 99,4 g. 100 kg N, 80 kg K 35,9-35,9 41,6 10,2 51,7 46,6 34,6 81,2 Staðalskekkja 2,26-2,26 1,78 0,85 1,56 2,20 1,51 2,40 Tilraun nr Skortseinkenni á grösum, Hvanneyri. Þessi tilraun hófst sáðárið (1970) þegar spildan var fyrst brotin til túns, sem var án forræktunar. Hún hefur ekki verið uppskorin með tilliti til nýtingar, enda var tilgangurinn að fá sýnisreiti til að sýna N, P og K-skort á grösum. Hún hefur alltaf verið slegin seint, í lok júlí eða í ágúst. Vallarfoxgras er enn ríkjandi gróður á liðum a, f og g. Liðir b og d voru lengi framan af nær gróðurvana, en eru nú vaxnir blávingli. Á liðum c og e er talsvert um stör. Jarðvegurinn virðist geta losað mjög mikið af N, þannig var N-magn uppskeru af a-lið 114 kg af ha árið Uppskera, hkg þe./ha Liður N P K a ,3 44,0 91,5 b ,2 9,0 28,1 c ,3 22,8 42,9 d ,3 8,7 23,0 e ,5 24,6 37,3 f ,4 54,5 82,2 g. *) ,9 60,0 87,9 Staðalskekkja 2,59 2,64 3,79 *) g-liður fékk 5 tonn af skeljakalki í upphafi.

13 Áhrif niðurfellingar búfjáráburðar á efnanýtingu, ísáðar fræplöntur og smádýralíf ( ) Þetta verkefni er kynnt í Jarðræktarrannsóknum 2002 (Fjölrit RALA nr. 213). Sumarið 2003 voru mæld eftirverkunaráhrif vor- og haustdreifningar búfjáráburðar og vallarfoxgrasfræs á Húsavík á Ströndum og í Keldudal í Skagafirði frá árinu Þá voru lagðar út nýjar tilraunir á þessum stöðum um haustið. Tilraunaskipulag á báðum stöðum var sem hér segir: H. Haust Ekkert gert (Núll) V. Vor Yfirbreiddur búfjáráburður lítið (YBL) 3. Niðurfelldur búfjáráburður lítið (NBL) 4. Yfirbreiddur búfjáráburður mikið(ybm) 5. Niðurfelldur búfjáráburður mikið (NBM) Tilraunirnar verða tvíslegnar sumarið Reitarstærð er 8 20m og eru tilraunirnar í þremur endurtekningum. Í mykjuna er blandað vallarfoxgrasfræi af yrkinu Öddu. Í núllreitum tilraunarinnar voru lagðir út smáreitir 2 6 m að stærð og bornir á vaxandi skammtar af blönduðum áburði í Græði 5. Áburðinum var dreift á sama tíma og búfjáráburðinum. Skammtarnir voru sem hér segir: a. 0 kg N/ha (viðmiðunarreitur) b. 30 kg N/ha c. 60 kg N/ha d. 90 kg N/ha Mykjusýnin voru efnagreind á Rannsóknastofu Landbúnaðarháskólans á Hvanneyri og eru niðurstöður eftirfarandi (sjá nánari skýringar í Fjölriti RALA nr. 213): Þurrefni Efnamagn, % af þurrefni Staður Dreifing % N heild NH 3 -N K P Ca Mg Na Keldudalur ,2 4,50 2,39 3,14 0,95 1,08 0,76 0,55 Keldudalur ,0 3,98 1,50 1,98 0,92 0,87 0,68 0,19 Húsavík 1) ,7 6,28 3,79 3,56 1,21 1,16 0,70 1,16 Möðruvellir ,1 6,98 4,67 7,40 1,10 1,47 0,70 0,70 Neðri-Háls ,8 4,08 2,01 2,34 0,64 1,04 0,57 0,31 Meðaltal 7,6 5,2 2,9 3,7 1,0 1,1 0,7 0,6 1) Kindaskítur. Haustsýnið misfórst af óþekktum ástæðum Úr dagbók: 30. júní Tilraunin í Keldudal slegin og þekja vallarfoxgrass metin. Lítil spretta, talsverð mjöldögg. Vallarfoxgras sást í röndum, einkum vestast, en háliðagras austast. 18. júlí Tilraunin á Húsavík slegin og þekja vallarfoxgrass metin. 19. sept. Lögð út ný tilraun á Húsavík, gróðurþekja metin í túninu, jarðvegs- og skítasýni tekin og borinn á tilraunina kindaskítur, tilbúinn áburður og fræ samkvæmt plani. Grashæð allt að 20 sm. Mykjudreifari sá sami og lýst er í Fjöriti RALA nr 213. Einn spíss stíflaður, annar hálfstíflaður. Liðir 4 og 5 fengu sem svar u.þ.b. ~49 t mykju/ha (aksturshraði 4,5 km/t) og liðir 2 og 3 fengu sem svarar u.þ.b. ~34 t/ha (aksturshraði 6,75 km/t). Blandað var u.þ.b. 800 g af fræi í hvern rúmmetra af skít. 10. okt. Lögð út ný tilraun í Keldudal, gróðurþekja metin í túninu, jarðvegs- og skítasýni tekin, og borið á tilraunina mykja, tilbúinn áburður og fræ samkvæmt plani. Mykjudreifari sá sami og lýst er í Fjölriti RALA nr 213. Liðir 4 og 5 fengu sem svar u.þ.b. ~80 t mykju/ha (aksturshraði 3 km/t) og liðir 2 og 3 fengu sem svarar u.þ.b. 48 t/ha (aksturshraði 5 km/klst). Blandað var u.þ.b. 750 g af fræi í hvern rúmmetra af skít.

14 Eftirverkun haust- og vordreifingar frá árinu 2002 á Húsavík og í Keldudal. Þar sem víxlhrif voru á milli staða og tilraunaliða í uppskeru er hvor staður gerður upp sér. Hvergi var marktækur munur á þurrefnisuppskeru á milli niðurfellingarliða og yfirbreiðsluliða og þeim því slegið saman í uppgjöri. Sömuleiðis var á hvorugum staðnum uppskerumunur á milli haust- og vordreifingarreita og þeim því einnig slegið saman. Uppskera, hkg þe. /ha Þekja vfoxgrass, % Húsavík Keldudalur Húsavík Keldudalur Flokkur: Viðmið (ekkert gert) 18,5 27,0 0,3 0,8 Vatn og fræ 1) 19,7 24,6 4,6 1,6 Skítur og fræ 1) 25,4 25,5 9,0 5,7 Meðaltal 21,8 25,9 5,5 3,1 Staðalfrávik 2) 2,77* 2,6 em 2,4** 1,7* Mælt ) Dreift ofaná eða fellt niður. 2) Staðalfrávik = s.e.d., * = P<0,05, ** = P<0,01, em = ekki marktækur munur. Niðurstöður heyefnagreininga liggja ekki fyrir. Fylgst verður áfram með framvindu vallarfoxgrassins sumarið Gróðurþekja (%) í nýju tilraunalandi Keldudalur Húsavík Metið Vallarsveifgras Vallarfoxgras 10 Túnvingull 5 5 Língresi 5 Snarrót + Varparsveifgras 10 Háliðagras + Brennisóley + Haugarfi + Túnsúra + Jarðvegsefnagreiningar í nýju tilraunalandi Tekin voru jarðvegssýni úr völdum tilraunareitum, samtals 10 sýni á hvorum stað, sama dag og haustídreifingin var framkvæmd. Túnin á báðum stöðum eru á framræstri mýri. Á Húsavík er sums staðar grunnt í grjót. Sýrustig er mælt í vatni og steinefnatölurnar eru millíjafngildi (mej=meq) efnis í 100g jarðvegs nema fosfór sem gefinn er upp í mg í 100g jarðvegs. Keldudalur Húsavík Dýpt 0-5 sm 5-15 sm 0-5 sm 5-15 sm Mt. Staðalfrávik ph 5,2 5,4 5,4 5,0 5,2 0,08 P 6,3 2,9 18,7 1,7 7,4 2,56 Ca 12,5 13,4 23,3 10,1 14,8 2,85 K 0,5 0,2 0,9 0,2 0,5 0,09 Mg 5,2 6,2 4,5 1,2 4,3 0,43 Na 1,0 1,2 1,2 0,5 1,0 0,08

15 Tilraun nr Búfjáráburður í lífrænni ræktun, Hvanneyri. Liður á stórreitum mykja 1) mykja tað 1) mykja tað tað tað a b c d e f g h Tilbúinn áburður eftir metinni þörf ( Handbókarskammtur ) i 2) ) 2) Mykja er kúamykja með 15% þurrefni, tað er venjulegt sauðatað. Í stað taðs er safnhaugur að þurrefni hliðstætt 15 t sauðataðs. Liðir á smáreitum 1. Vega, vallarfoxgras. 2. Leikvin, hálíngresi. Áburður árið 2001 var borinn í flag og unnin niður skömmu fyrir sáningu. Upp kom talsverður arfi sem var sleginn niður og hreinsaður burt. Tilraunin kom illa undan vetri vorið 2002, einkum á reitum með stærsta mykjuskammtinn og var sáð aftur í þá reiti og varð gróðurþekja allra reita góð eftir sumarið. Þetta endurspeglast vel í uppskeru það ár. Tilraunin er gerð eftir skipan deildra reita, stórreitir eru litlir og skekkja stór- og smáreita nánast hin sama. Skekkjan er því reiknuð eins og um þáttatilraun sé að ræða. Uppskera þe. hkg/ha Vega Leikvin Vega Leikvin 1.sl. 2.sl. Alls 1.sl. 2.sl. Alls 1.sl. 2.sl. Alls 1.sl. 2.sl. Alls a 10,6 5,4 16,1 7,3 14,0 21,3 50,4 26,0 76,4 49,6 41,4 91,0 b 14,3 5,6 19,9 8,2 14,6 22,8 53,6 30,9 84,5 55,5 40,9 96,4 c 17,4 8,5 25,9 13,7 17,6 31,3 61,2 32,5 93,7 63,5 46,5 110,0 d 33,5 8,8 42,3 19,3 19,4 38,7 65,2 34,3 99,5 64,9 43,4 108,3 e 33,5 8,3 41,8 19,5 19,0 38,5 68,2 35,0 103,3 67,2 47,8 115,0 f 39,7 7,8 47,5 21,9 19,2 41,1 66,8 42,5 109,3 65,4 49,3 114,6 g 16,8 3,3 20,1 19,4 11,3 30,7 35,9 23,7 59,6 55,6 36,0 91,5 h 39,1 5,8 44,8 35,9 13,1 49,1 68,3 25,9 94,2 67,7 42,4 110,0 i 20,2 8,3 28,5 12,0 16,3 28,3 56,4 28,9 85,3 60,1 45,5 105,5 Staðalskekkja 1. sláttur 2,31 1,61 2. sláttur 1,39 1,60 Alls 1,96 2,32 Sláttutímar og og 8.9.

16 Spretta, fóðurgildi og ending túngrasa ( ) Tilraun nr Byrjun vorgróðurs, Korpu. Vorið 1990 var byrjað að fylgjast með byrjun vorgróðurs og sprettu fyrstu vikurnar á vorin. Tilraunaliðir eru fjórir með mismunandi áburðarmeðferð. Að þessu sinni var ekki borið á tilraunina og uppskera aðeins mæld einu sinni. Í tilrauninni eru 3 samreitir. Áburðartími fyrri ára Uppskera, hkg/ha Óáborið 11,0 Borið á snemma vors 20,8 Borið á eftir að byrjar að grænka 20,5 Borið á að hausti 17,6 Staðalfrávik 1,81 Tilraun nr Ræktunartilraun með hávingul. Í tilrauninni eru 2 þættir: A. Tegundir og blöndur, sáðmagn a. Hávingull 18 kg/ha Vallarfoxgras 6 kg/ha b. Hávingull 9 kg/ha Vallarfoxgras 12 kg/ha c. Hávingull 12 kg/ha Rauðsmári 7,5 kg/ha d. Hávingull 6 kg/ha Vallarfoxgras 8 kg/ha Rauðsmári 7,5 kg/ha e. Hávingull 27 kg/ha f. Vallarfoxgras, 20 kg/ha B. Áburður árlega a. Á gras i. 100 kg N/ha að vori ii. 150 kg N/ha að vori iii. 100 kg N/ha að vori, 50 kg/ha eftir sl. b. Á smárablöndu, allur áburður að vori, steinefni jafnt á alla liði. i. 20 kg N/ha ii. 40 kg N/ha iii. 60 kg N/ha Samreitir eru 3, hverri endurtekningu er skipt í 4 smáblokkir með s.k. alfahögun. Borið á og 19.6., Græðir 6 á grasreiti og Græðir 1 á reiti með smárablöndu. Mistök urðu þegar borið var á eftir 1. sl. Af útliti reita við 2. sl. mátti ráða að áburðinn hefði ekki farið á þrjá reiti af þeim tólf sem bera átti á heldur á aðra þrjá við hliðina, m.a. tvo reiti með rauðsmára. Þessum reitum var sleppt við uppgjör á bæði uppskeru og gróðurgreiningum í 2. sl. Tilraunalandið er töluvert breytilegt og uppskera var í ár gerð upp á smáblokkum sem voru í upphaflegu skipulagi tilraunarinnar. Þær voru ekki notaðar við uppgjör á gróðurgreiningum.

17 Tegundir og blöndur Þurrefni hkg/ha við mismunandi áburð 1.sl sl Mt. í slætti B1 B2 B3 B1 B2 B3 1. sl. 2. sl. Grasliðir 100 N 150 N N 150 N a. Háv Vafox. 6 50,4 57,4 58,3 15,0 18,8 32,1 * 55,4 22,0 b. Háv. 9 + Vafox ,9 60,3 54,6 11,9 15,1 30,3 * 54,6 19,1 e. Hávingull 27 55,0 51,2 63,2 19,2 21,9 39,5 * 56,5 26,9 f. Vallarfoxgras 20 50,3 50,4 53,4 6,7 10,3 * 21,5 51,4 12,8 Smáraliðir 20 N 40 N 60 N 20 N 40 N 60 N c. Háv Rauðsm. 7,5 44,5 55,6 56,3 30,1 * 32,2 30,1 52,1 30,8 d. Háv. 6 + Vaf. 6 + Rsm. 7,5 40,2 50,2 50,0 28,9 24,7 * 23,9 46,8 25,8 Staðalsk. mism. 3,41 2,85 1,96 1,65 Grasreitir (a,b,e,f) 51,1 54,4 56,9 13,2 16,3 30,6 Smárareitir (c,d) 42,3 53,3 53,8 29,5 28,3 26,7 * Einum reit af þremur sleppt í uppgjöri vegna mistaka í áburðardreifingu. Sýni af uppskeru voru greind til tegunda í báðum sláttum og hlutdeild í sýni reiknuð, %. Í einum c-reit voru 6% af vallarfoxgrasi, þótt það ætti ekki að vera þar, og var því bætt við hávingulinn. Tilraunakekkja í 2. sl. á við liði þar sem ekki vantaði neina greiningu, en sleppt var reitum sem skakkt hafði verið borið á. Hávingull Vallarfoxgras Rauðsmári Annað a. Háv Vafox * * 1,3 5 b. Háv. 9 + Vafox * * 0,7 3 c. Háv Rauðsm. 7, * * ,1 1 d. Háv. 6 + Vaf. 6 + Rsm. 7, ,4 2 e. Hávingull * * * * 0,7 1 f. Vallarfoxgras 20 * * * * 1,6 11 Meðaltal ,3 3,7 Staðalsk. mism. 4,3 5,3 2,7 2,0 3,7 5,9 0,6 1,2 Í meðaltölum hér á eftir, sem sýna áhrif áburðar, er liðum e. og f. með hreinum grastegundum sleppt. Ath. að vallarfoxgras er aðeins í annarri smárablöndunni, d-lið. Hávingull Vallarfoxgras Rauðsmári Annað Grasblöndur 100 N * * 1,1 4 a. og b. 150 N * * 1, * * 0,5 2 Meðaltal * * 1,0 4 Smárablöndur 20 N ,5 2 c. og d. 40 N , N ,6 2 Meðaltal ,7 2 Staðalsk. mism. 5,3 6,5 3,3/ 2,4/ 4,5 7,2 0,7 1,5 4,7 3,5 Sáning hávinguls tókst ekki sem skyldi í öllum reitum. Reitirnir voru nokkuð farnir að jafna sig í 2. sl Ekki var athugað hvað mikil áhrif sáningargallarnir höfðu sumarið 2003.

18 Áhrif sláttutíma og sláttuhæðar á uppskeru og endingu vallarfoxgrass. Þessi tilraun hófst vorið 1999 (sjá lýsingu í Jarðræktarskýrlsu 1999). Sumarið 2003 er eftirverkunarár tilraunarinnar. Niðurstöður voru kynntar á Ráðunautafundi Úr dagbók 6. maí Borið á, Græðir 6, 150N-32P-62K. Þekja vallarfoxgrass metin. Reitir algrænir. 24. júní Tilraunin slegin og þekja vallarfoxgrass og sveifgrass sem víða er orðið ráðandi metin. Þriðja algengasta grasið er háliðagras, þá snarrót. Sveifgras fullskriðið, vallarfoxgras nálægt miðskriðtíma en snarrót varla byrjuð að skríða. Sláttuhæð sú sama í öllum reitum og mældist á bilinu 4-8 sm. 19. ág. Þekja vallarfoxgrass metin. Endurvöxtur mikill og svipaður í öllum reitum. Ekki talin ástæða til að slá tilraunina aftur. Hælar teknir upp. Uppsk., hkg þe/ha Þekja sáðgresis, % Þekja vsveifgr., % Snöggur Langur Snöggur Langur Snöggur Langur Sláttutími stubbur stubbur stubbur stubbur stubbur stubbur SL SL SL Meðaltal Staðaskekkja mism. 1) -sláttutími 4,0e.m. 13,0* 8,7** -sláttuhæð 3,3e.m. 10,6e.m. 7,1e.m. -hæð x tími 5,7e.m. 18,4e.m. 12,3e.m. 1) S.e.d. Staðalskekkja mismunarins, * = P<0,05, **=P<0,01, e.m. = ekki marktækur munur Þekja sáðgr. 6.5., % Þekja sáðgr , % Snöggur Langur Snöggur Langur Sláttutími stubbur stubbur Mt. stubbur stubbur Mt. SL SL SL Meðaltal Staðaskekkja mism. 1) -sláttutími 7,9** 12,6e.m. -sláttuhæð 6,4e.m. 10,3e.m. -hæð x tími 11,6e.m. 17,9e.m. 1) S.e.d. Staðalskekkja mismunarins, ** = P<0,01, e.m.= ekki marktækur munur Vorsláttutími vallarfoxgrass. Þessi tilraun hefur það að markmiði að skoða áhrif vorsláttar á endingu vallarfoxgrass með mismunandi skiptingu áburðar og er framhald tilraunarinnar um sláttunánd. Sláttutími 2. sláttar er um 50 dögum eftir 1. slátt og vegna mikillar sprettu í ágúst, sem var ófyrirséð, var nauðsynlegt að taka 3. slátt í september. Tilraunin er í þremur blokkum og sumarið 2003 eru 2 endurtekningar liða í hverri blokk, því er hver liður í 6 endurtekningum. Tiraunin er í Miðmýrinni á Möðruvöllum. Sáðgresið er Adda vallarfoxgras, sáð árið 2001.

19 Áburðarliðir 2003 (Græðir 6): A 150 kg N að vori (fyrst 6. maí 2003) B 75 kg N að vori + 75 kg N milli slátta Sláttutímar sl. 2. sl. 3. sl. SL1 27/5 14/7 11/9 SL2 6/6 24/7 11/9 SL3 13/6 31/7 11/9 Áburðartímar sl. 2. sl. 3. sl. A 6/5 B 6/5 27/5, 6/6 eða 13/6 Úr dagbók 6. maí Þekja sáðgresis var 90 93%, enginn munur á blokkum eða liðum. Gras komið vel af stað um 10 sm á hæð. Vottur af gæsaskít. 27. maí Annar gróður, háliðagras, varparsveifgras, njóli, vallarsveifgras. Grashæð sm. 6. júní Grashæð sm heldur meira í A reitum (sem fengu fullan skammt). SL1 reitir enn gulir bæði A og B en hefur teygt sig í sm hæð. 13. júní Grashæð sm. Mikið lagst sérstaklega A. Puntur kominn upp í strá. 14. júlí SL1 fullskriðið (nánast eins og í frumvexti), sölnuð blöð áberandi. 24. júlí SL2 lítið skriðið en hávaxið, ekki eins þétt. Sölnuð blöð ekki eins áberandi og í SL1. Greinilegur munur á áburðarreitum sérstaklega í SL júlí SL3 lítið sem ekkert skriðið en ekki vöxtulegt. Mikill sjáanlegur vaxtarmunur milli áburðarliða A og B. Mikið um visin brúnleit blöð sérstaklega þar sem ekki var borið á milli slátta. 11. sept. Þriðji sláttur sleginn í öllum reitum. Uppskera, hkg þe/ha 1. sláttur 2. sláttur 3. sláttur Alls Sláttutími Áb.liður A B A B A B A B SL1 31,3 28,8 47,0 47,2 19,5 21,6 97,8 97,5 SL2 42,4 38,4 34,0 41,5 14,0 14,6 90,3 94,5 SL3 54,7 53,7 17,4 27,0 10,1 11,6 82,1 92,4 Meðaltal 42,8 40,3 32,8 38,5 14,5 16,0 90,1 94,8 St.sk. mism. 1) -sláttutími 1,4*** 0,8*** 0,6*** 1,5*** -áburður 1,1* 0,7*** 0,5** 1,2*** -tími x áb. 1,9e.m. 1,2*** 0,9e.m. 2,2** 1) Staðalskekkja mismunarins=s.e.d., * = P<0,05, **=P<0,01, ***=P<,001, e.m. = ekki markt. munur Þekja vallarfoxgrass við slátt, % 1. sláttur 2. sláttur 3. sláttur Sláttutími Áburðarliður A B A B A B SL SL SL Meðaltal St.sk. mism. 1) -sláttutími 0,8*** 0,8*** 1,6*** -áburður 0,7e.m. 0,6*** 1,3* -tími x áb. 1,1e.m. 1,1*** 2,3e.m. 1) Staðalskekkja mismunarins=s.e.d., * = P<0,05, **=P<0,01, ***=P<,001, e.m. = ekki marktækur munur

20 Hryggleysingjar ( ) Unnið var úr gögnum þar sem bornar voru saman tegundir köngulóa og bjallna í túnum og úthaga á þrenns konar jarðvegi á Möðruvöllum árin Alls fundust 22 tegundir köngulóa og 44 tegundir bjallna og sést samanburður milli annars vegar túna og beitilanda og hins vegar samanburður á jarðvegsgerðunum þremur í eftirfarandi töflu. Jarðvegsgerð Spildur Sandur Mói Mýri P-gildi Tún Úthagi P-gildi Fjöldi köngulóategunda , <0,001 Köngulær/gildru/dag 1,11 0,59 0,80 <0,001 0,899 0,765 0,094 Fjöldi bjöllutegunda , ,534 Bjöllur/gildru/dag 0,41 0,63 1,47 <0,001 0,440 1,232 <0,001 Algengasta köngulóartegundin var sortuló, Erigone atra, en algengasta bjöllutegundin var uxabjöllutegund, Oxypoda islandica. Sortulóin er aðallega virk á vorin en uxabjallan fremur að haustinu. Annars ná tegundir hámarksvirkni á mjög mismunandi tímum yfir sumarið eins og sýnt er á myndinni með sortuló og uxabjöllu. 2,5 2 Fjöldi/gildru/dag 1,5 1 0,5 Erigone atra Oxypoda islandica maí 30. maí 09. júní 19. júní 29. júní 09. júlí 19. júlí 29. júlí 08. ágúst 18. ágúst 28. ágúst 07. september 17. september 27. september 07. október Dagsetning

21 Niturlosun úr lífrænum efnum ( ) Lýsing á þessu verkefni er í jarðræktarskýrslum 2000 og Norrænt verkefni (NKJ). Greining á eiginleikum plöntuleifa með tilliti til niðurbrots og níturlosunar í jarðvegi. Allmargar greinar eru í handriti úr norræna hluta verkefnisins og nú hafa tvær þeirra verið samþykktar til birtingar í vísindaritum. Önnur í Journal of Near Infrared Spectoscopy hin í Plant and Soil. Níturlosun í íslenskum kornræktarjarðvegi. Nú liggur fyrir handrit að grein um samanburð á losun N í akri á Korpu og í sama jarðvegi við staðlaðar aðstæður (hitastig, og vatn í jarðvegi). Greinin, sem er að mestu aðferðafræðileg, verður send birtingar í Búvísindum. Jafnframt er gert ráð fyrir að skrifuð verði grein um samanburð á níturforða og níturlosun í mismunandi jarðvegi, sandjörð, móa- og mýrarjörð og er þá lokið umfjöllun um kornræktarhluta verkefnisins. Bygging og eðliseiginleikar móajarðvegs, áhrif jarðvinnslu ( ) Árið 2003 voru tekin sýni úr jarðvinnslutilraun til mælingar á vatnsheldni og stöðugum samkornum. Vatnsspennumælum var komið fyrir í tilrauninni og jarðvegshiti mældur. Vatnsspennumælar voru einnig settir í tilraun með áburð á kartöflur og í tilraun þar sem niturlosun í jarðvegi var mæld. Unnið var að úrvinnslu á eldri mælingum. Tilraun nr Jarðvinnslutilraun. Jarðvinnslureitir eru 7 14 m. Liðir c og d voru plægðir 12. nóvember c- og e-reitir voru herfaðir og d-reitir tættir 7. maí, byggi (Skeglu) sáð og borið á 8. maí og valtað 10. maí. Áburður var 70 kg N/ha í Græði 5. Borið var á gras 16. maí um 100 kg N/ha. Á vallarfoxgras var notaður Græðir 9 og Græðir 6 á gamalt tún. Kornið var skorið 22. ágúst og c- og d-reitir plægðir 6. okt. Þe. hkg/ha Alls a. Gamalt tún 55,0 17,8 72,8 b. Vallarfoxgras, sáð ,2 14,8 64,0 Staðalsk. mism. 3,6 0,54 3,5 Þe. hkg/ha Kornþ. Rúmþ. Korn Hálmur Alls mg g/100ml c. Plægt og herfað árlega 32,3 41,5 73,8 30,2 62,9 d. Plægt og tætt árlega 34,0 43,1 77,1 30,8 62,3 e. Herfað, byggi ísáð 28,9 36,9 65,7 29,8 62,3 Staðalsk. mism. 1,3 2,5 3,3 1,4 0,96

22 Hagnýting belgjurta ( ) Tilraun Rauðsmári, svarðarnautar og sláttumeðferð, Korpu. Vorið 2000 var sáð til þessarar tilraunar með rauðsmára (Betty) og mismunandi svarðarnauta hans. Þetta var því þriðja og jafnframt síðasta ár tilraunarinnar. Tilraunin var nokkuð farin að láta á sjá, en þó er mikill munur milli svarðarnauta. Rýgresið var einungis um 12% af uppskerunni og illgresið komið í 15%. Vallarfoxgrasið var ríflega fjórðungur uppskeru og illgresi komið yfir 10%. Nokkur munur er í endingu eftir sláttumeðferð. Háliðagras og hávingull halda sínum hlut, voru 45 og 40% af heildaruppskeru, en illgresi var 1 og 4%. Borið var á 16. maí 20 kg N/ha í Blákorni og sami skammtur aftur milli slátta. Endurtekningar eru 3. Sláttumeðferð er þrenns konar: a) og b) og c) og Niðurstöður 2003 Svarðarnautur Adda, vallarfoxgras Uppskera alls, þe. hkg/ha Smári, þe. hkg/ha Hlutfall smára, % Sláttumeðferð 1. sl. 2. sl. Alls 1. sl. 2. sl. Alls 1. sl. 2. sl. Alls a 38,4 22,6 61,0 20,2 15,3 35, b 38,3 32,8 71,1 19,4 27,3 46, c 56,5 21,4 77,9 33,4 17,5 50, Meðaltal 44,4 25,6 70,0 24,3 20,0 44, Svarðarnautur Svea, rýgresi Uppskera alls, þe. hkg/ha Smári, þe. hkg/ha Hlutfall smára, % Sláttumeðferð 1. sl. 2. sl. Alls 1. sl. 2. sl. Alls 1. sl. 2. sl. Alls a 39,6 24,7 64,4 26,5 18,3 44, b 33,5 31,2 64,6 22,8 27,8 50, c 59,0 21,9 80,9 38,4 18,7 57, Meðaltal 44,0 25,9 70,0 29,2 21,6 50, Svarðarnautur Seida, háliðagras Uppskera alls, þe. hkg/ha Smári, þe. hkg/ha Hlutfall smára, % Sláttumeðferð 1. sl. 2. sl. Alls 1. sl. 2. sl. Alls 1. sl. 2. sl. Alls a 43,9 25,1 68,9 19,8 12,0 31, b 41,6 31,9 73,5 20,8 20,3 41, c 51,0 21,0 72,0 28,9 12,1 41, Meðaltal 45,5 26,0 71,5 23,2 14,8 38, Svarðarnautur Norild, hávingull Uppskera alls, þe. hkg/ha Smári, þe. hkg/ha Hlutfall smára, % Sláttumeðferð 1. sl. 2. sl. Alls 1. sl. 2. sl. Alls 1. sl. 2. sl. Alls a 47,1 25,9 73,0 28,8 12,7 41, b 39,1 33,1 72,2 20,0 21,7 40, c 53,0 23,6 76,6 29,5 12,6 42, Meðaltal 46,4 27,5 73,9 26,1 15,6 41, Staðalskekkja mismunarins: Sláttumeðferð 1,85 0,91 2,31 2,34 0,96 2,80 Svarðarnautar 2,13 1,06 2,67 2,70 1,11 2,03

23 Uppskera 3 ára, hkg þe./ha Heild Smári Adda Sláttudagar og ,2 45,9 61,0 11,7 29,0 35, og ,2 49,6 71,1 19,5 30,8 46, og ,9 58,5 77,9 23,0 34,5 50,9 Svea og ,5 48,1 64,4 16,7 43,5 44, og ,4 47,3 64,6 20,0 43,2 50, og ,8 50,4 80,9 18,0 44,5 57,1 Seida og ,2 44,1 68,9 13,1 18,7 31, og ,6 51,6 73,5 17,3 20,2 41, og ,3 54,4 72,0 12,8 22,0 41,0 Norild og ,9 47,7 73,0 9,5 21,9 41, og ,4 45,5 72,2 11,9 17,8 41, og ,4 53,6 76,6 11,4 20,9 42,1 Hlutfall smára, %, í uppskeru árin (hlutfall illgresis, %, árið 2003) 1. og 2. sláttur 1. sláttur 2. sláttur Adda og (16) (18) (13) 1.7. og (10) (17) (2) og (7) (9) (1) Svea og (17) (18) (15) 1.7. og (14) (27) (1) og (14) (18) (5) Seida og (2) (1) (3) 1.7. og (0) (1) (0) og (2) (3) (0) Norild og (4) (5) (4) 1.7. og (3) (5) (1) og (4) (6) (0)

24 Tilraun nr Prófun á norskum rauðsmárastofnum. Árið 2003 er þriðja og síðasta árið í tilraun með norska rauðsmárastofna í blöndu með Öddu vallarfoxgrasi. Reitirnir hafa verið tvíslegnir öll árin og við hvern slátt er tekið sýni og greint til tegunda. Endurtekningar eru 3. Borið var á kg N/ha í Blákorni og sami skammtur aftur milli slátta. Slegið var 1.7. og Þekja sáðgresis er farin að gisna. Við fyrri slátt reyndist illgresi vera 10-15% af uppskerunni og 1 4% í seinni slætti. Niðurstöður 2003 Gras og smári, hkg þe./ha Smári, hkg þe./ha Smári, % 1. sl. 2. sl. Alls 1. sl. 2. sl. Alls 1. sl. 2. sl. Alls LøRk 8802 (4n), Reipo 27,7 26,5 54,2 9,1 21,9 31, LøRk 9206, Liv 31,7 26,2 57,9 14,8 19,9 34, LøRk ,7 24,0 52,7 13,4 16,0 29, LøRk 9309, Lea 29,1 25,8 54,9 12,0 19,3 31, LøRk ,4 26,5 53,9 7,9 20,4 28, LøRk ,7 27,1 55,8 10,8 21,3 32, LøRk ,4 26,7 58,1 12,4 22,0 34, LøRk 9415, Legato 33,2 27,2 60,4 14,3 21,7 36, LøRk ,3 29,6 57,9 13,5 25,4 39, LøRk 9753, Linn 34,1 26,3 60,4 14,1 18,2 32, Bjursele 35,1 24,8 59,9 14,8 16,8 31, Betty (4n) 27,6 28,8 56,5 10,9 24,1 35, Meðaltal 30,3 26,6 56,9 12,4 20,6 32, Staðalsk. mism. 3,49 1,32 4,30 2,70 1,75 4,03 5,8 5,0 4,4 Meðaltal 3 ára Gras og smári, hkg þe./ha Smári, hkg þe./ha Smári, % 1. sl. 2. sl. Alls 1. sl. 2. sl. Alls 1. sl. 2. sl. Alls LøRk 8802 (4n), Reipo 35,8 16,4 52,2 11,2 13,0 24, LøRk 9206, Liv 38,0 16,0 54,0 15,2 11,6 26, LøRk ,4 14,9 54,3 15,6 9,9 25, LøRk 9309, Lea 39,4 15,8 55,2 14,8 11,2 26, LøRk ,3 15,5 49,8 10,6 11,5 22, LøRk ,5 14,9 51,4 10,7 11,0 21, LøRk ,6 14,8 50,4 11,8 11,6 23, LøRk 9415, Legato 38,3 16,3 54,6 15,1 12,5 27, LøRk ,8 18,5 56,3 16,2 15,6 31, LøRk 9753, Linn 38,6 15,7 54,3 15,7 10,8 26, Bjursele 39,1 13,9 53,0 14,8 9,1 23, Betty (4n) 37,0 13,4 50,4 14,1 13,2 27, Meðaltal 37,5 15,8 53,3 13,8 11,7 25,

25 Tilraun nr /03. Rauðsmári, sáðtími, sáðmagn. Markmiðið er að meta áhrif sáðtíma og sáðmagns rauðsmára á endingu rauðsmáratúns. Sáð var 15. maí, 15. júní og 15. júlí 2002 Betty rauðsmára í blöndu með Öddu vallarfoxgrasi. Sáðmagn grassins var ávallt 15 kg/ha, en sáðmagn rauðsmára musmikið: 6 kg, 9 kg, 12 kg eða 15 kg á ha. Endurtekningar eru 3. Tekin voru borsýni úr sverði, 2 sívalningar úr hverjum reit, 12 sm í þvermál og um 10 sm að dýpt bæði haust og vor. Öll mold var þvegin af sýnunum og smáraplöntur taldar og greindar í plöntuhluta, þurrkað og vigtað. Að vori voru einnig taldir grassprotar og mæld þurruppskera grass og illgresis. Bæði vor og haust var marktækur munur milli sáðtíma í öllum eiginleikum nema fjölda smáraplantna að hausti og fjölda grassprota að vori. Sáðmagn hefur hins vegar ekki marktæk áhrif nema í plöntufjölda, bæði að hausti (p<0,001) og vori (p=0,014). Athyglisverður er munurinn í plöntufjölda eftir sáðtíma. Að hausti er enginn munur, en um vorið kemur í ljós að mun fleiri plöntur úr fyrsta sáðtíma lifa veturinn og þær eru öflugastar eins og um haustið. Eftirfarandi tafla sýnir helstu niðurstöður. Sáðtími Haust maí 15. júní 15. júlí p-gildi Fjöldi plantna á m ,910 mg/plöntu Stöngull og sprotar 30,4 11,6 4,8 <0,001 Rætur 87,5 29,0 11,7 <0,001 Vor 2003 Fjöldi plantna á m ,006 mg/plöntu Stöngull og sprotar 116,5 62,3 27,5 <0,001 Rætur 136,1 72,7 36,9 0,001 Grassprotar á m ,176 Sáðmagn rauðsmára Haust g 9 g 12 g 15 g p-gildi Fj. plantna á m <0,001 mg/plöntu Stöngull og sprotar 14,1 13,4 16,2 18,8 0,154 Rætur 38,5 38,1 44,8 49,5 0,225 Vor 2003 Fj. plantna á m ,014 mg/plöntu Stöngull og sprotar 85,2 60, ,8 0,706 Rætur , ,3 0,605 Grassprotar/m , : Sáð var í hliðstæða tilraun sumarið 2003 og var þá bætt við reitum með hreinu vallarfoxgrasi og rýgresi. Borsýni voru tekin haust 2003 og aftur að vori. Niðurstöður verða birtar í skýrslu ársins 2004.

26 Tilraun nr Prófun á rauðsmára og maríuskó frá Kanada, Korpu. Sáð var í einfalda tilraun með 3 stofna af rauðsmára og 3 af maríuskó (Lotus) frá Kanada í blöndu með vallarfoxgrasi, Öddu. Til samanburðar eru sænsku rauðsmárastofnarnir Betty og Bjursele. Borið var á 16. maí, 20 kg N/ha, í Blákorni og sami skammtur aftur milli slátta. Slegið var 3. júlí og 18. ágúst. Endurtekningar eru 2. Uppskera 2003 Smári Charlie Christie Endure Betty Bjursele Meðaltal Maríuskór Dangille NB-102 NB-109 Meðaltal Þe. hkg/ha 1. sláttur hlutdeild, % belgjurt gras illgr. 2. sláttur Þe. hlutdeild, % hkg/ha belgjurt gras illgr. Alls Þe. hlutdeild, % hkg/ha belgjurt gras illgr. 53,6 45,7 50,3 53,7 49,1 50, ,6 27,8 32,3 23,9 24,5 27, ,2 73,4 82,6 77,6 73,6 77, ,8 41,2 32,1 37,4 <1 <1 <1 < ,3 13,2 14,4 14, ,1 54,4 46,5 51,3 1 <1 <1 < Staðalsk. mism. Tegund 1,57 Stofn 3,04 2,4 4,6 3,8 7,4 2,6 5,0 1,18 2,29 1,4 2,8 1,6 3,2 1,1 2,1 1,96 3,80 2,1 4,2 3,1 6,0 2,0 3,9 Framleiðslukerfi með fóðurbelgjurtum ( ) Tilraun nr Sáðblöndur grass og belgjurta í tún. Tilgangurinn er að kanna endingu og stöðugleika þegar mismunandi tegundum er sáð saman í svörð. Þessi tilraun er ein af 37, sem sáð hefur verið til í alls 19 Evrópulöndum. Árið 2002 var sáð í 48 reiti á Korpu með vallarfoxgrasi, vallarsveifgrasi, rauðsmára og hvítsmára. Sáð er hreinum tegundum og blöndum með mismunandi hlutdeild tegunda. Grunntilraunin er 30 reitir en auk þess eru 18 reitir með annarri sláttumeðferð. Vorið 2003 leit tilraunin ekki nógu vel út. Veturinn var óvenju mildur framan af og snjóalög lítil sem engin. Það hefur átt stærstan þátt í því að plönturnar voru seinar að taka við sér um vorið. Tilraunin leit mun betur út þegar líða tók á sumarið og var hún slegin, uppskera mæld og sýni greind í tegundir samkvæmt áætlun. Grunnreitirnir 30 voru slegnir tvisvar, 30. júní og 19. ágúst. Viðbótarreitirnir 18 voru slegnir þrisvar, 20. júní, 22. júlí og 19. ágúst. Sýni voru greind og þurrkuð. Sérstakt námskeið verður haldið í Írlandi haustið 2004 þar sem kennt verður uppgjör á tilrauninni. Möluð sýni úr fyrirfram völdum reitum voru send til háskólans í Kiel, Þýskalandi, í niturmælingu. Þar verður mælt nitur í sýnunum frá öllum Evrópulöndunum. Jarðvegssýni úr tilraununum verða greind í Grikklandi.

27 Tilraun nr Sáðblöndur grass og belgjurta í tún. Vorið 2003 var sáð í aðra sameiginlega tilraun alls 44 reiti. Grunnreitirnir 30 eru sams konar og í tilraun frá árinu 2002 en á aukareitunumr 14 eru prófaðar blöndur af mismunandi stofnum af hvorri belgjurtategund. Þessi aukameðferð er prófuð í fleiri löndum innan COST 852. Borið var á alla tilraunina 50 kg N/ha við sáningu. Í hverjum reit var merktur 1m 2 ferningur, stálhæl með álplötum var stungið niður í hornin. Þessi ferningur verður síðan vökaður með 15 N lausn næsta sumar til þess að mæla niturbindingu. Innan hvers 1m 2 fernings var merktur annar ferningur 0,5m á kant, þar sem sýni verða tekin með handklippum og greind til tegunda. Reitirnir voru fyrst slegnir sept. og uppskeran greind til tegunda. Örverur Verkefnið er innan COST 852. Vorið 2002 var sáð í tvær tilraunir, aðra í Gunnarsholti og hina í Hrosshaga, Biskupstungum. til þess að meta niturbindingu rauðsmára og hvítsmára sem smitaðir voru með 5 mismunandi tegundum af Rhizobium bakteríu, auk þess sem einn liðurinn var ósmitaður. Endurtekningar eru 5 og var mólýbden borið á tvær þeirra, en það er talið flýta smitun. Tilraunin í Gunnarsholti var dæmd ónýt vorið 2003, en tilraunin í Hrosshaga leit sæmilega út og var hún slegin 7. júlí og greind til tegunda. Hlutur smára var ekki mikill, síst hvítsmára, en þó var munur eftir Rhizobium bakteríu. Mólýbden virðist sums staðar hafa jákvæð áhrif. Hvítsmári Gras, hkg/ha Smári, hkg/ha Alls, hkg/ha mólýbden mólýbden mólýbden Ósmitað 29,3 47,1 0,4 0,7 31,1 49,5 Stofn 3 (íslenskur) 33,9 21,9 0,7 0,1 34,7 22,0 D (þýskur) 35,4 28,2 0,3 0,9 36,6 29,1 M (Tromsø) 28,9 38,1 0,9 2,0 29,9 40,3 HL (sænskur) 37,1 30,4 0,6 2,1 37,7 33,6 PL (finnskur sölust.) 34,4 35,5 0,9 0,0 35,7 35,5 Meðaltal 33,2 33,5 0,6 1,0 34,3 35,0 St.sk. mism. 9,06 11,09 0,81 0,99 9,63 11,80 Rauðsmári Gras, hkg/ha Smári, hkg/ha Alls, hkg/ha mólýbden mólýbden mólýbden Ósmitað 50,2 51,9 1,3 1,2 51,4 53,5 Stofn 3 (íslenskur) 52,2 40,9 3,1 1,3 55,4 42,1 D (þýskur) 66,6 54,1 5,6 5,6 72,2 59,7 M (Tromsø) 56,0 53,5 5,5 8,6 61,8 62,2 HL (sænskur) 51,9 49,3 4,8 3,5 56,7 52,9 PL (finnskur sölust.) 56,9 51,4 6,8 7,7 63,9 59,5 Meðaltal 55,6 50,2 4,5 4,7 60,3 55,0 St.sk. mism. 10,43 12,77 1,98 2,42 11,18 13,69

28 Flutningur niturs á milli smára og grass. Þessi tilraun var gerð sumarið 2003 og er mastersverkefni Þóreyjar Ólafar Gylfadóttur við Landbúnaðarháskólann í Kaupmannahöfn. Leiðbeinandi Þóreyjar í Danmörku er dr. Henning Høgh-Jensen (þátttakandi í COST-852) og leiðbeinandi hér á Íslandi er Áslaug Helgadóttir. Meginmarkmið verkefnisins eru (i) að mæla hlutdeild niturs, sem flyst milli hvítsmára og vallarsveifgrass, í umsetningu niturs í smáratúni og (ii) að meta gagnkvæman flutning á nitri milli tegundanna tveggja yfir eitt vaxtartímabil. Til mælinganna var notuð 3 ára gömul tilraun á Korpu þar sem sáð var hvítsmára og vallarsveifgrasi. Reknir voru niður 32 plasthólkar til að einangra jarðveginn innan hvers reits. Einstakar plöntur í tilraunareitum voru merktar beint með 15 N lausn (Urea) snemma sumars og voru sýni klippt fjórum sinnum með þriggja vikna bili, fyrst um 10 dögum eftir að merkingu lauk. Sýnin voru greind til tegunda og þurrkuð. Í Danmörku hafa sýnin verið efnagreind ( 15 N, heildar-n) í massagreini. Niðurstöður sýna að einhver flutningur á nitri hefur orðið milli tegunda. Ekki er búið að fullvinna niðurstöður. Hvítsmári og rótarhnýðisgerlar ( ) Frá árinu 1994 hefur samspil hvít- og rauðsmára og rótarhnýðisbaktería verið rannsakað í tilraunum á móajarðvegi. Þetta er unnið í samstarfi við Mette Svennig ásamt allmörgum nemendum við Háskólann í Tromsö í Noregi. Í nágrenni Gunnarsholts á Rangárvöllum er móajarðvegur þar sem engar rótarhnýðisbakteríur fundust við skoðun sumarið Þarna gafst tækifæri að rannsaka hvernig rótarhnýðisbakeríur ná fótfestu í jarðveginum, hvernig samkeppni er á milli einstakra bakteríustofna um pláss í smárahnýðum og hvernig einstökum bakteríustofnum gengi að lifa í jarðvegi þar sem eiginn smári væri. Tilraunaspildunni var bylt í maí 1994 og hvítsmára sáð ásamt þremur bakteríustofnum (a,b,c), sem allir eru einangraðir úr jarðvegi í Norður-Noregi. Settar voru um 50 þús. bakteríur/fræ. Þessir stofna má aðgreina með DNA greiningu sem er forsenda fyrir því að hægt sé að fylgjast með afdrifum þeirra í tilrauninni. Tilraunaliðir voru fimm. Í öllum liðum var hvítsmári, en bakteríustofnarnir hreinir í þremur liðum, allir saman í einum lið og fimmti liðurinn ósmitaður. Fylgst var með vexti smárans næstu þrjú árin ásamt hlutdeild einstakra bakteríustofna. Vorið 1998 var smáranum eytt og byggi sáð í spilduna. Bygg var sáð aftur 1999 og 2000 og smára sem spíraði var eytt. Þannig tókst að halda spildunni smáralausri fram á vor 2001 en þá var sáð í nýja tilraun með hreinum túnvingli og hvítsmára eða rauðsmára með túnvingli. Smárafræið var snitað með blöndu af bakteríustofnunum þremur í jöfnum hlutföllum. Helstu niðurstöður tilraunanna eru að einn bakteríustofninn (b) hafði áberandi meiri samkeppnisþrótt í því að mynda tengsl við hvítsmárann og það varð til þess að hlutdeild hans í hnýðum óx ár frá ári. Hann dreifði sér inn í tilraunareiti þar sem hinur stofnarnir voru og þar sem allir stofnar voru saman í byrjun náði hann að útiloka veikast stofninn (c) úr rótarhnýðum. Svipað gerðist í viðmiðunarreit þar sem engar bakteríur voru í byrjun. Þangað barst hann strax ásamt hinum og hlutdeild hans óx með tímanum í rótarhnýðum. Stofnarnir voru misvirkir eftir tíma sumarsins. Þannig var stofn (a) hlutfallslega virkari um vor en seinni hluta sumars. Þetta skýrir líklega að hvítsmári náði mestri uppskeru þar sem hann var smitaður með blöndu af öllum stofnunum.

29 Allir bakteríustofarnir lifðu af þrjú sumur án smára en þá reynir á hæfileika þeirra í að lifa rotlífi og engir aðrir bakteríustofnar komu inn á tilraunasvæðið. Sá stofn (c) sem hafði tapað fyrir stofni (b) í að tengjast smáranum stóð sig vel í rotlífinu og náði mestri hlutdeild í jarðveginum við þær aðstæður. Þegar hvítsmára var aftur sáð í spilduna vorið 2001 mynduðu allir bakteríustofnar tengsl við smára á ný og engin breyting hafði orðið á erfðaefni þeirra. Rauðsmára (Betty) var einnig sáð í tilraunareiti í spildunni og tengsl mynduðust við bakteríustofnana. Rauðsmárinn gaf góða uppskeru 2002 og enn meiri Uppskera 2003 Myndin sýnir uppskeru í einstökum tilraunaliðum. Sáð var vorið 2001, túnvingli, túnvingli með smára og túnvingli með smára og bakteríum. Uppskeran er mun meiri en fyrsta árið, tvöföld í hvítsmárareitum og þreföld hjá rauðsmára, en breytileikinn er mikill. kg/ha Uppskera Gras Hvítsmári og gras Hvítsmári, gras og bakteríur Rauðsmári og gras Rauðsmári, gras og bakteríur Dökku súlurnar er uppskera grastegunda en ljósu er uppskera smára

30 Lúpína o. fl. til uppskeru og iðnaðar ( ) Tilraun nr Sláttutími á lúpínu, Korpu. Alaskalúpína, sem var gróðursett vorið 1998, var nú slegin í fjórðja sinn, samreitir eru 3. Tilraunaliðir slegnir fyrir miðjan ágúst 2000 féllu úr á fyrsta ári. Gróður á þeim er fjölbreyttur og sumarið 2003 voru þeir teknir til uppskeru á þrem mismunandi tímum og eftir eru reitir til að mæla uppskeru á tveim tímum 2004, jafnframt því sem uppskera verður mæld í ágúst á reitum sem voru slegnir Lúpína sást í einstaka reit en vart svo að máli skipti. Slegið Uppskera lúpínu, þe. hkg/ha Lúpínusnauðir reitir sl f ,4 53,1 46,1 41,8 58,8 g ,1 44,1 31,3 48,0 43,0 h ,5 72,0 26,6 39,9 i. Ekki sl ,5 47,3 46,6 52,5 Staðalsk. mism. 3,4 4,9 5,0 8,1 Mistök urðu í slætti og voru slegnir tveir reitir sem átti að slá seinna, annan í september og hinn í október. Uppskera af fyrr talda reitnum, 30,1 hkg/ha, var tekin með í meðaltal f- liðar, en hinni, 48,0 hkg/ha, var sleppt. Blómskipun lúpínunnar mun hafa orðið fyrir verulegum skemmdum í frostinu 5. maí. Lítið var um þroskaða fræbelgi og sprotarnir voru blaðríkir líkt og þeir væru í vexti þrátt fyrir árstímann. Tilraun nr Áburður á lúpínu, Geitasandi. Gróðursett var í 32 reiti vorið 1999 á snauðu landi þar sem lúpína hefur ekki náð að breiðast út þótt hún vaxi í grennd. Reitir eru 2 5 m og sm milli plantna. Borið hefur verið á tvo tilraunaliði árlega frá upphafi tilraunarinnar. Vorið 2003 var borið á þrjá tilraunaliði til viðbótar 13. maí og uppskera var mæld í fyrsta sinn 2. september. Áburðarefni, kg/ha Uppskera þe. hkg/ha a. P 20 árlega frá ,5 b. P 20 árlega, N 33 til ,0 c. K 42 frá ,7 d. K 42, S 18 frá ,6 e. P 20, K 42, S 18 frá ,2 f.-h. Án áburðar 22,3 Staðalsk. mismunar (a-e) 4,1 Á c-lið var notað kalíklóríð og brennisteinssúrt kalí á d- og e-lið. Við slátt voru reitir sem fengu brennistein, d- og e-, enn grænir en aðrir farnir að gulna. Þurrefni var að meðaltali 20,2% í þessum reitum en 26,8% í öðrum reitum. Á b-reitum, sem fengu N-áburð í fjögur vor, var lúpína líklega farin að gisna og gras var verulegur hluti uppskeru. Tilraun nr Uppskera á vallarfoxgrasi fram á vetur 2003 og eftirverkun Borið var á nokkurra ára tún með nærri hreinu vallarfoxgrasi um 100 kg/ha N í Græði maí Mæla átti lífmassa í vallarfoxgrasi fram á vetur, taka sýni til efnamælinga og mæla eftirverkun sláttar sumarið eftir. Niðurstöður verða birtar í skýrslu ársins 2004.

31 Kynbætur á korni og kornræktartilraunir ( ) Árið 2003 var eitt hið allra besta í manna minnum. Vetur var nánast snjólaus um land allt og hvergi fraus svo á láglendi að klaki kæmi í jörð. Korni var sáð með góðum árangri undir Eyjafjöllum 6. mars og í Þingeyjarsýslu voru akrar að mestu fullsánir fyrir miðjan apríl svo að dæmi sé tekið. Sáð var í allar korntilraunir utan Korpu fyrir sumar, það er á bilinu frá 19. til 23. apríl. Síðasta korni var sáð á Korpu 15. maí. Vikulangt kuldakast gerði í byrjun maí með nokkru frosti einkum norðanlands. Þá var korn víða komið upp en kuldinn kom þó hvergi að sök.. Eftir það brá til hlýinda og fylgdi afburðahlýtt og hæfilega rakt sumar. Sumarið varð þó ekki mjög langt í síðari endann. Því lauk nokkuð skyndilega með norðanáhlaupi og frosti um miðjan september. Þá var kornskurður langt kominn en þó spilltust akrar af snjó og hvassviðri á nokkrum stöðum norðanlands. Tilraunir spilltust ekki í því veðri. Suðaustanslagviðri hristi korn líka til sunnanlands í byrjun september. Þá voru enn óslegnar allar tilraunir sunnanlands og vestan. Þrátt fyrir kuldaköst varð meðalhiti fimm mánaða, maí til september, heilu stigi hærri en meðalhiti sömu mánaða á hlýindaskeiðinu Árgæskan skilaði sér í kornakra landsins og uppskera varð meiri en dæmi eru um hér á landi. Þrátt fyrir lítils háttar áföll sem nefnd eru hér á undan, mátti nýting kallast góð. Korn var líka skorið þurrara en menn eiga að venjast og þurrkun gekk mjög vel. Verkefni er lúta að kornrækt og sáðskiptum eru nátengd og stundum voru einstakar tilraunir sameiginlegar báðum verkefnunum. Má þar nefna tilraunir til lausnar á þeim vanda sem upp kemur þegar korn er ræktað árum saman á sömu spildu. Tala tilraunareita segir ekki alla söguna, enda mismunandi hvernig reitir eru taldir. Í ár mátti telja um reiti í þessum tveimur verkefnum. Tilraun nr Samanburður á byggyrkjum. Tilgangur með samanburði byggyrkja er tvíþættur. Annars vegar er leitað eftir nýjum erlendum yrkjum sem að gagni gætu komið í íslenskri kornrækt og hins vegar eru íslenskar kynbótalínur reyndar í sömu tilraunum og erlendu yrkin. Í ár var sáð í 7 tilraunir í þessari tilraunaröð. Þær voru á eftirtöldum stöðum: Tilraunastaður Skamm- Land Áburður Sáð Uppstöfun kg N/ha teg. skorið Þorvaldseyri undir Eyjafjöllum Þor sandmýri 90 Gr Korpu í Mosfellssveit Kmel melur 90 Gr Korpu í Mosfellssveit Kmýr mýri 60 Gr Hvanneyri í Borgarfirði Hva mýri 60 Gr Vindheimum í Skagafirði Vin sandur 120 Gr Miðgerði í Eyjafirði Mið mólendi 90 Gr Kvíabóli í Köldukinn Kví mólendi 45 Gr Sáð var með raðsáðvél í allar þessar tilraunir. Sáðmagn var 200 kg/ha og reitastærð 10 m 2. Tilraunirnar voru skornar með þreskivél. Þá var reiturinn skorinn, uppskera vegin og eitt sýni tekið til að ákvarða þurrefni og kornhlut. Samreitir voru 3 nema í Vindheimum og á mýri á Korpu, þar voru þeir 4. Í Vindheimum var til viðbótar yrkjasamanburðinum gerð tilraun með úðun gegn blaðsveppum og á mýri á Korpu var mæld eftirverkun eftir sams konar úðun ári fyrr. Í hluta tilraunarinnar í Miðgerði var líka tilraun með úðun gegn blaðsveppum og illgresi. Í henni

32 voru alls 8 reitir af hverju yrki og er meðaltal þeirra allra gefið upp í sviga í töflunni yfir uppskeru hér á eftir en þeir koma ekki við sögu í staðalfráviki. Annars koma niðurstöður úr úðunartilraununum fram í kaflanum un Sáðskipti og ræktun. Í þessum tilraununum voru 9 íslenskar kynbótalínur (þar með talin Kría) og að auki yrkið Skegla. Önnur yrki í þessum tilraunum voru norsk (Arve, Olsok, Gaute, Tiril, Lavrans, Ven og Nina), sænsk (Minna, Judit, Filippa, Gunilla og Rekyl) og finnsk (Rolfi, Saana og lína merkt Bor). Nöfn á sexraðayrkjum eru skáletruð. Skriðdagur í töflu um þroska (næstu síðu) er meðaltal úr tilraununum á mel og mýri á Korpu. Í þetta sinn skreið kornið fyrr á mýrinni en á melnum, enda fyrr sáð þar. Meðalskriðdagur var 12,3 (dagsetning í júlí) á mýrinni, en 15,1 á melnum. Kornuppskera, hkg þe/ha Yrki/staður Vin Kví Kmel Hva Þor Mið Kmýr Mt. 1. Nina 65,6 58,2 57,0 58,6 2. Ven 63,2 54,7 58,3 56,4 54,7 58,2 3. Saana 53,2 57,3 55,7 55,8 4. Lavrans 51,3 53,0 55,6 5. x ,1 54,5 52,1 53,7 54,3 53,1 6. Kría 61,3 55,0 48,5 50,6 54,2 51,3 47,9 52,1 7. Rekyl 48,5 58,1 48,3 52,0 8. x ,0 52,5 49,1 51,7 9. Tiril 63,5 48,0 44,6 49,0 51,3 10. Minna 57,1 56,3 41,2 50,0 51,2 11. Gaute 62,6 55,9 49,9 49,4 51,0 12. y ,0 61,2 49,7 47,0 42,9 (54,3) 43,3 50,6 13. Judit 57,8 57,1 40,2 44,4 49,9 14. y ,7 51,8 45,0 45,6 51,5 49,6 15. Bor ,3 49,9 44,4 41,9 48,9 16. Arve 63,7 54,0 51,4 40,4 49,4 (39,7) 45,9 48,4 17. Filippa 49,0 53,0 42,1 48,4 18. Olsok 58,5 51,2 47,1 51,0 45,2 (44,5) 44,9 48,1 19. Gunilla 49,3 48,2 45,6 48,1 20. Skegla 53,0 53,1 48,9 47,8 45,2 (44,3) 45,8 47,5 21. y ,3 48,4 42,9 42,8 50,6 47,0 22. x ,5 46,2 44,7 43,1 45,7 23. y ,4 45,3 37,8 45,4 24. Rolfi 49,2 40,0 (43,6) 34,6 42,6 25. y ,2 40,5 42,2 Meðaltal 58,7 55,6 49,4 49,0 48,8 47,8 47,0 50,1 Staðalfrávik 4,34 5,96 2,74 5,01 3,85 5,57 3,30 Frítölur

33 Þroski Þúsund Rúmþyngd, Þurrefni, Þroska- Skrið á Korpu Yrki korn, g g/100ml % einkunn dagur í júlí 1. Filippa Skegla y Kría x x Rekyl Gunilla Saana y Minna Nina Ven y Tiril x Lavrans y Olsok Judit Arve Bor Rolfi Gaute y Tilraunir 1. Vindheimum Miðgerði Hvanneyri Korpu á mýri Korpu á mel Þorvaldseyri Kvíabóli Meðaltal

34 Tilraun nr Samanburður á kynbótaefniviði. Jafnt og þétt er unnið að byggkynbótum á Korpu. Kynbótaefniviður er prófaður í mörgum áföngum, fyrst sem stakar plöntur, síðan í smáreitum og loks í venjulegum 10 m 2 reitum tvö ár í röð. Hér verða birtar niðurstöður úr prófun á fjórða stigi. Tilraunir voru tvenns konar. Annars vegar voru þær línur sem gáfu mesta uppskeru úr þriðju prófun í fyrra. Þær voru prófaðar á þremur stöðum. Hins vegar voru þær fljótustu úr sömu tilraun. Þær voru prófaðar við tvo skurðartíma á Korpu. Þorvaldseyri Þor áb. 90 kg N/ha í Gr.5 sáð skorið 9.9. Vindheimum Vin áb. 120 kg N/ha í Gr.6 sáð skorið 1.9. Korpu Kor áb. 90 kg N/ha í Gr.5 sáð skorið Korpu, fljótþroska áb. 90 kg N/ha í Gr.5 sáð skorið 22.8.og Samreitir voru 3 í fyrrnefndu tilraununum og frítölur 22. Í tilraun með fljótþroska línur voru samreitir 2 og frítölur 22. Sexraðalínur eru skáletraðar. Uppskerumestu línur (staðalyrki Kría) Uppskera, korn hkg þe./ha Þús. Rúm- Þurrefni, Skrið Kor. Vin. Þor. Mt. korn, g þyngd % í júlí 1. x ,3 57,7 45,2 55, y ,2 57,9 39,9 52, Kría 55,9 49,5 49,7 51, x ,1 45,5 51,1 50, y ,2 51,5 46,9 49, y ,2 49,2 39,8 49, y ,1 45,2 43,4 47, y ,4 45,2 41,2 46, y ,7 43,2 43,1 45, Ófeigur 50,0 47,9 34,4 44, y ,9 39,5 37,4 39, y ,3 39,8 30,5 37, Meðaltal 52,8 47,7 41,9 47,5 36,8 62,5 70,4 13,7 Staðalfrávik 4,29 4,12 2,46 Fljótustu línur (staðalyrki Skegla) Uppskera, korn hkg þe./ha Þús. Rúm- Þurrefni, Skrið Mt. korn, g þyngd % í júlí 1. Skegla 48,0 57,8 52, Hrútur 49,0 44,3 46, y ,6 47,0 45, x ,2 48,0 45, y ,7 43,4 40, y ,1 39,3 37, y ,9 39,8 36, y ,7 37,3 36, y ,0 35,4 33, y ,6 35,8 31, y ,3 29,2 29, y ,2 28,2 28, Meðaltal 36,8 40,4 38,6 37,2 63,6 62,8 8,0 Staðalfrávik 3,56 1,18 0,92 1,71 0,59

35 Uppgjör á samanburði byggyrkja undanfarin ár. Fjallað er um tilraunir með sexraðabygg frá árunum , en tvíraðabygg frá árunum Samspil stofna og staða hefur verið reiknað sem hending og er ríkjandi í skekkju á samanburði milli stofna. Tilraunum með mismunandi tilraunaskekkju hefur verið gefið mismikið vægi líkt og tilraunir með mikla skekkju hefðu færri samreiti en hinar. Yrkjunum er raðað eftir besta línulegu mati á uppskeru (BLUE). Úrvinnsla gagna er eins og fyrri ár og lýsingu á henni er að finna í jarðræktarskýrslum áranna 1994 og Sexraðayrkin koma fram í 102 tilraunum í þessu uppgjöri, en oftast fá á hverjum stað. Tvíraðayrkin koma sömuleiðis fram í 102 tilraunum. Þessir tveir flokkar eru samt sem áður gerðir upp hvor í sínu lagi. Þeir raðast mjög misjafnt eftir landshlutum. Því eru sexraðayrkin oftast efst norðanlands en neðst syðra. Í sameiginlegu uppgjöri hefði skekkjan orðið úr hófi mikil. Alls komu til röðunar 97 tvíraðayrki og 39 sexraða. Hér birtast niðurstöður valdra yrkja. Raðtalan úr uppgjörinu er látin halda sér. Upp- Skekkja Fjöldi Upp- Skekkja Fjöldi skera samanb. til- skera samanb. tilhkg/ha v/st.afbr. rauna hkg/ha v/st.afbr. rauna Sexraðayrki 1. x ,2 2, Judit 36,5 3, y ,2 2, Olsok 36,1 1, Tiril 39,5 2, Arve 34, Nina 39,5 1, Rolfi 33,3 1, Ven 38,8 1, Thule 33,1 2, Minna 38,7 3, Edel 32,3 2, Bor ,4 1, Bamse 31,6 1, Lavrans 37,7 1, Fager 30,3 1, Ruter 37,2 2, Nord 29,8 1, Gaute 36,9 1, Hrútur 27,2 2,47 7 Tvíraðayrki 1. x ,5 1, x ,4 1, y ,9 1, Iver 34,3 1, Kría 38,3 0, x ,3 0, y ,5 1, Antto 34,2 1, x ,3 1, Rekyl 33,5 1, y ,1 1, Kinnan 33,3 1, x ,0 1, Golden prom. 32,8 1, x ,8 1, Sunnita 32,6 0, x ,8 1, Gunilla 32,1 0, Saana 36,8 1, Filippa 31,6 0, y ,7 1, Mari 30, y ,9 0, Lilly 30,4 0, y ,6 0, Nairn 29,2 0, x ,5 1, Olve 29,0 1, y ,0 1, Vanja 28,2 1, Skegla 34,5 0, Tyra 27,2 1,12 9

36 Sáðskipti og ræktun ( ) Tilraun nr Úðun gegn blaðsjúkdómum í byggi. Sveppasjúkdómur af völdum sníkjusveppsins Rhyncosporium secalis hefur orðið áberandi í byggökrum nú hin síðari ár. Sveppurinn hefur verið nefndur Augnblettur á íslensku. Nokkrar tilraunir hafa verið gerðar til að mæla tjón af völdum hans. Úðun með kerfisvirku sveppaeitri hefur reynst fullnægjandi vörn. Úðaðir reitir eru því metnir sem heilbrigðir og tjón af völdum sýkingar metið í samanburði við þá. Hvarvetna þar sem úðað var í ár var notað varnarefnið Sportak, 1 l/ha. Í öllum þessum tilraunum voru heilar endurtekningar úðaðar, því gildir staðalfrávikið ekki beint við mat á áhrifum úðunar. Það gildir hins vegar við mat á mismun áhrifa eftir yrkjum. Akur á 1. og 2. ári, Korpu. Smit lifir í hálmleifum í akri og byggist upp með tímanum. Því var gerð tilraun á Korpu til að komast að því hve fljótt akrar verða fullsmitaðir. Tilraunin var á mólendi. Tveir stórreitir voru með sex metra millibili, í öðrum var bygg á fyrsta ári en bygg á öðru ári í hinum. Áburður var 90 kg N/ha í Græði 5 og samreitir voru 7. Sáð var byggyrkinu Olsok en það er mjög næmt fyrir sjúkdómnum. Akur á fyrsta ári Akur á öðru ári Þúsk. Kornuppskera Þúsk. Kornuppskera g hkg þe./ha hlutfall g hkg þe./ha hlutfall Úðað 34,9 57, ,4 54,9 100 Ekki úðað 32,0 50, ,9 41,5 76 Mismunur 2,9 6,8 12 5,5 13,4 24 Staðalfrávik tilraunarinnar 1,38 3,83 Meðaltal tveggja tilrauna sem gerðar voru á Korpu á 6 og 7 ára gömlum akri á sambærilegu landi árin 2001 og 2002 sýndu 25% uppskerurýrnun Olsok af völdum þessa sjúkdóms. Samkvæmt þessari tilraun lætur því nærri að akur sé fullsmitaður þegar á öðru ári. Akur á 10. ári, Vindheimum. Í Vindheimum var yrkjasamanburður gerður á landi þar sem korn var nú ræktað 10. árið í röð. Sú tilraun var notuð til þess að mæla uppskerurýrnun af völdum sjúkdómsins. Öllum yrkjum var sáð í 4 samreiti og 2 þeirra úðaðir til varnar sveppnum en 2 ekki. Frítölur fyrir skekkju voru 35. Aðrar upplýsingar um tilraunina er að finna í kaflanum um samanburð á byggyrkjum. Vindheimum 2003: Tvíraðabygg (8 yrki) Sexraðabygg (10 yrki) Þúsk. Kornuppskera Þúsk. Kornuppskera g hkg þe./ha hlutfall g hkg þe./ha hlutfall Úðað 43,1 57, ,7 65,3 100 Ekki úðað 41,1 56, ,1 56,9 87 Mismunur 2,0 1,0 2 2,6 8,4 13 Staðalfrávik tilraunarinnar 1,85 4,34

37 Eftirverkun eftir úðun, Korpu. Sams konar úðunartilraun var gerð á Korpu Í ár var yrkjasamanburður á mýri á Korpu gerður á þessu landi þannig að 2 af 4 samreitum voru þar sem úðað var 2002 og hinir tveir þar sem ekki var úðað. Frítölur fyrir skekkju voru 47. Aðrar upplýsingar um tilraunina er að finna í kaflanum um samanburð á byggyrkjum. Korpu 2003: Tvíraðabygg (11 yrki) Sexraðabygg (13 yrki) Þúsk. Kornuppskera Þúsk. Kornuppskera g hkg þe./ha hlutfall g hkg þe./ha hlutfall Úðað ,2 49, ,3 48,1 100 Ekki úðað 37,7 48, ,9 44,4 92 Mismunur 1,5 0,4 1 1,4 3,7 8 Staðalfrávik tilraunarinnar 1,77 3,30 Einstök yrki, Vindheimum og Korpu. Eftirtalin yrki sýndu mun milli liða sem úðaðir voru og ekki úðaðir í annarri hvorri eða báðum úðunartilraununum sem nefndar eru hér á undan. Þeim er raðað þannig að þau sem minnsta mótstöðuna hafa gegn sýkingu eru efst í töflunni. Kornuppskera Vindheimum, úðað 2003 Korpu, úðað 2002 hkg þe./ha hlutfall hkg þe./ha hlutfall hlutfall úðað ekki úðað ekki mt. Rolfi 40,8 33,8 83 Olsok 66,2 50, ,0 40, Judit 63,2 52, ,4 41, Bor ,3 51, ,1 40, Gaute 67,6 57, ,1 47, Minna 61,0 53, ,8 47, Ven 68,2 58, ,1 52, Tiril 66,6 60, ,5 44, Nina 70,0 61, ,8 55, y ,5 60, ,1 42, Arve 63,4 63, ,1 44, Skegla 53,0 52, ,2 45, Kría 58,2 64, ,8 46,6 96 Rekyl 51,4 49,1 96 Filippa 43,1 41,7 97 Lavrans 54,0 52,5 97 Tilraun nr Úðun gegn blaðsjúkdómum og illgresi, Miðgerði. Tilraunin var á sama stað og samanburður byggyrkja í Miðgerði. Land undir úðunartilraunina var einungis herfað með diskaherfi en ekki plægt. Að öðru leyti hlutu tilraunirnar sömu meðferð. Notuð voru varnarefnin Sportak gegn blaðsveppum, 1 l/ha, og Herbamix gegn illgresi, 5 l/ha. Samreitir voru 2 og frítölur fyrir skekkju 19.

38 Gegn hvoru tveggja Ekkert úðað Gegn illgresi Gegn blaðsjúkdómum Þús.k. Uppskera Þús.k. Uppskera Þús.k. Uppskera Þús.k. Uppskera g hkg/ha g hkg/ha fall g hkg/ha fall g hkg/ha fall y ,5 67,0 31,0 50, ,8 61, ,5 55,4 83 Olsok 37,0 64,6 30,0 29, ,0 53, ,8 53,0 82 Rolfi 32,0 61,5 27,5 30, ,0 49, ,3 53,0 86 Skegla 43,0 55,8 39,5 35, ,0 51, ,0 46,9 84 Arve 30,5 49,8 27,5 29, ,5 47, ,3 42,6 86 Meðaltal 34,8 59,7 31,1 35, ,5 52, ,0 50,2 84 Staðalfrávik tilraunarinnar 2,43 5,72 Tilraun nr Illgresi í byggi, Korpu. Tilraunin var gerð á framræstri mýri þar sem bygg var ræktað áttunda árið í röð. Fræforði illgresis í jarðvegi var gríðarmikill. Byggi var sáð í 40 reiti og jafnframt var borið á aðra 40 reiti án sáningar. Byggyrkið var Skegla og áburður 60 kg N/ha í Græði 5. Samreitir voru 4, nema 8 af þeim reitum sem ekki voru úðaðir. Úðað var á þremur mismunandi tímum, 4., 17. og 28. júní, auk þess sem einn liðurinn var úðaður bæði 4. og 28. júní. Tvenns konar illgresiseyðar voru notaðir, annars vegar Herbaprop (virka efnið meklórprop) og hins vegar Herbamix (blanda af meklórprop og 2,4 D). Skammtur illgresiseyða var stilltur svo af að allir reitir fengu sem svaraði 1,5 l/ha af Meklórprop en Herbamixreitir fengu að auki 0,5 l/ha af 2,4 D. Illgresi var talið 13. júní í öllum reitum sem þá voru enn ekki úðaðir, jafnt byggreitum sem ósánum. Alls fundust 25 tegundir illgresis en einungis 5 svo nokkru nam. Niðurstaða talningar var þessi: Talning 13. júní, plöntur/m 2 Ósánir reitir Byggreitir Ósánir reitir Byggreitir Haugarfi Blóðarfi Hlaðkolla Hjartarfi Skurfa Annað 6 7 Fjöldi alls Byggið virtist ekki koma í veg fyrir spírun illgresis, nema þá hjartarfa. Báðar tegundir illgresiseyða unnu á haugarfa, hjartarfa og skurfu og Herbamix að auki nokkuð á hlaðkollu. Eftir úðun kom upp nýtt illgresi í bygglausu reitunum en byggreitirnir héldust hreinir eftir úðun. Byggið átti reyndar ekki í vandræðum með að kæfa illgresið án úðunar eins og sést á uppskerutölum. Uppskera illgresis var mæld með klippingu 29. júlí. Byggið var skorið 8. september. Frítölur fyrir skekkju voru 28. Marktækur munur á bygguppskeru fannst aðeins milli reita án úðunar annars vegar og allra annarra reita hins vegar. Sá munur var 2,7±1,15 hkg þe./ha. Uppskera Illgresi, hkg þe./ha Korn, hkg þe./ha Ósánir reitir Byggreitir Byggreitir Úðað H-prop H-mix Mt. H-prop H-mix Mt. H-prop H-mix Mt ,9 29,1 27,5 0,1 0,2 0,2 39,9 39,3 39, ,2 28,4 27,3 0,6 0,3 0,5 40,5 40,5 40, ,2 23,9 21,1 0,8 0,5 0,7 38,5 40,2 39,4 4. og ,9 16,2 16,1 0,1 0,1 0,1 40,9 42,5 41,7 Meðaltal 21,6 24,4 23,0 0,4 0,3 0,3 39,9 40,6 40,3 Ekki úðað 49,7 2,9 37,6 Staðalfrávik 2,90

39 Sáðskipti og ræktun ( ) Tilraun nr Vallarfoxgras með grænfóðri, Korpu. Tilraun var gerð á Korpu til að leggja grunn að vallarfoxgrastúni með grænfóður sem skjólsáð. Vorið 2002 var sáð 3 tegundum grænfóðurs með vallarfoxgrasi og auk þess var vallarfoxgrasi sáð einu sér. Grænfóðrið fékk þá mismikinn áburð og eins var reynt mismikið sáðmagn af grænfóðri. Fyrirkomulagi tilraunarinnar er nánar lýst í tilraunaskýrslu þess árs. Vorið 2003 sýndist vallarfoxgrasið þéttgróið um alla tilraun ef undan eru skildir reitir þar sem það óx upp í skjóli repju. Þar voru dauðar skellur. Borið var á tilraunina, jafnt á alla reiti, 100 kg N/ha og 50 kg N/ha Áburður var Græðir 6. Samreitir voru 3 og frítölur fyrir skekkju 20. Áburður /1 2/3 Meðaltal Uppskera, hkg þe./ha Uppskera, hkg þe./ha Uppskera, hkg þe./ha Alls Alls Alls Sáðmagn /1 Repja 43,4 20,8 64,2 42,3 23,1 65,3 42,8 21,9 64,8 Hafrar 54,6 26,6 81,2 53,1 24,3 77,4 53,8 25,4 79,3 Rýgresi 48,0 26,0 74,0 49,5 25,3 74,8 48,8 25,6 74,4 Meðaltal 48,7 24,5 73,1 48,3 24,2 72,5 48,5 24,3 72,8 Sáðmagn /2 Repja 39,9 21,9 61,7 47,9 23,1 71,0 43,9 22,5 66,4 Hafrar 53,9 25,5 79,4 54,9 25,4 80,3 54,4 25,4 79,8 Rýgresi 61,3 26,5 87,8 57,3 24,3 81,5 59,3 25,4 84,7 Meðaltal 51,7 24,6 76,3 53,3 24,3 77,6 52,5 24,4 77,0 Meðaltal alls 50,2 24,6 74,7 50,8 24,2 75,1 50,5 24,4 74,9 Staðalfrávik 4,60 1,71 5,56 Vfox. hreint 66,8 26,1 92,9 Arfi var metinn við fyrri slátt. Hann kom einungis fyrir í reitum þar sem sáð hafði verið repju Þekja arfa við fyrri slátt, % Áburður 2002: 1/1 2/3 Meðaltal Repja / Repja / Meðaltal Allt grænfóður hefur haft neikvæð áhrif á vallarfoxgrasið, repjan mest. Mismunandi sáðmagn grænfóðurs og áburður sáðárið hefur litlu skipt. Munur finnst helst í sáðmagni rýgresis.

40 Einært rýgresi með byggi. Líkur hafa verið leiddar að því að hægt sé að koma í veg fyrir útskolun áburðarefna úr jarðvegi haust og vetur með því að sá einæru rýgresi með byggi. Auk þess ætti rýgresið að geta gefið einhverja haustbeit eftir kornskurð. Til að kanna það voru gerðar tvær tilraunir á Korpu. Fyrra árið var bygg ræktað með eða án rýgresis við mismikinn áburð í stórum reitum. Síðara árið var eða verður landið plægt að vori og byggi sáð í fyrri reiti. Reiknað er með að þá komi nitrið, sem rýgresið kann að hafa geymt, fram í uppskeru kornsins. Tilraun nr Síðara ár. Landið var plægt og herfað 7.5. Sáð var byggyrkinu Skeglu 8.5. Áburður var 45 kg N/ha í Græði 5. Korn var skorið Samreitir voru 4 og frítölur fyrir skekkju 15. Meðferð 2002, uppskera 2003 Áburður: 60N 120N Meðaltal Korn, Hálmur Alls Korn, Hálmur Alls Korn, Hálmur Alls hkg þe./ha hkg þe./ha hkg þe./ha Ekki rýgr. 23,6 20,6 44,2 23,7 21,8 45,5 23,6 21,2 44,8 Vetrarrýgr. 25,5 24,6 50,1 24,6 23,5 48,1 25,1 24,0 49,1 Sumarrýgr. 22,4 21,1 43,5 20,5 22,2 42,8 21,5 21,7 43,1 Meðaltal 23,9 22,1 45,9 23,0 22,5 45,5 23,4 22,3 45,7 Staðalfrávik 4,57 4,75 9,04 Mest uppskera fékkst þar sem vetrarrýgresi hafði verið sáð með byggi árið áður, eins og búast hefði mátt við, en munurinn var ekki marktækur. Tilraun nr Fyrra ár. Landið var plægt og herfað 7.5. Árið áður hafði þar verið tilraun með sáðtíma byggs. Sáð var byggyrkinu Kríu og vetrarrýgresinu Dasas þann 8.5. Bornir voru saman reitir án rýgresis og reitir með rýgresi og tvenns konar sáðmagni af byggi og að auki tveir áburðarskammtar. Þar sem áburður var 45 kg N/ha var notaður áburðurinn Græðir 5 en Græðir 6 þar sem borin voru á 90 kgn/ha. Korn var skorið Klipptir voru 0,5 m 2 úr rýgresisreitum til uppskerumælinga Samreitir voru 3 og frítölur fyrir skekkju 10. Áburður 45N 90N Meðaltal Korn Hálmur Rýgr. Korn Hálmur Rýgr. Korn Hálmur Rýgr. Sáðmagn hkg þe./ha hkg þe./ha hkg þe./ha 200 by+ 0 rý 40,9 34,1 44,5 40,2 42,7 37,1 200 by+40 rý 35,8 33,9 6,4 39,9 38,6 6,7 37,8 36,3 6,6 150 by+40 rý 35,5 41,3 6,2 36,0 40,0 7,5 35,7 40,7 6,9 Meðaltal 37,4 36,4 6,3 40,1 39,6 7,1 38,8 38,0 6,7 Staðalfrávik 1,60 4,70 Vetrarrýgresi sem sáð var með byggi skerti kornuppskeru um 600 kg þe./ha að meðaltali, en hafði lítil áhrif á hálminn. Þetta er sambærileg niðurstaða og í tilraun nr árið 2002.

41 Tilraun nr Bygg og repja til grænfóðurs, Korpu. Sáð var saman byggi og repju í ýmsum hlutföllum til grænfóðurs. Til samanburðar var óblönduð repja. Sáð var Yrki voru Skegla og Barcoli, bygg fellt niður en ekki repja. Áburður var 150 kg N/ha í Græði 5. Sláttutímar voru 3 og samreitir 2. Kornið skreið og náði gulþroska rétt fyrir miðsláttutímann. Uppskera, hkg þe./ha Sáð, kg/ha Repja Hálmur Korn Alls Repja Hálmur Korn Alls Bygg/repja Slegið Slegið /10 75,4 75,4 96,1 96,1 50/8 21,6 59,9 36,0 117,5 35,7 55,0 56,8 147,5 100/6 7,9 71,0 42,4 121,3 27,3 56,3 57,4 141,0 150/8 10,2 75,6 42,0 127,8 16,0 66,3 68,3 150,6 Meðaltal í blöndu 13,2 68,8 40,1 122,2 26,3 59,2 60,8 146,4 Slegið Meðaltal sláttutíma 0/10 98,6 98,6 90,0 90,0 50/8 31,4 77,4 57,2 166,0 29,6 64,1 50,0 143,7 100/6 9,9 61,3 73,8 145,0 15,0 62,9 57,9 135,8 150/8 17,3 65,8 57,5 140,7 14,5 69,2 55,9 139,7 Meðaltal í blöndu 9,5 68,2 62,8 150,6 19,7 65,4 54,6 139,7 Staðalfrávik 3,06 11,84 4,78 11,10 Frítölur Markmiðið með blöndunni var að fá þurrefnisríkt fóður sem hentaði til rúlluverkunar. Því er þurrefnishlutfall eftir blönduliðum og sláttutímum gefið upp í sérstakri töflu. Borsýni reyndust ekki viðunandi til þurrefnisákvörðunar því að borinn tók repjuna en sneiddi hjá hálminum. Þurrefni var því ákvarðað með þurrkun á greiningarsýnum og sú tala notuð til útreiknings á uppskeru. Hér er birt vegið meðaltal þurrefnis. Bygg/repja Slegið: Meðaltal Þe. alls, % 0/10 9,9 13,1 12,3 11,9 Þe. alls, % 50/8 23,4 30,4 42,3 33,0 Þe. alls, % 100/6 24,4 31,4 39,6 32,2 Þe. alls, % 150/8 25,3 32,7 39,7 32,8 Meðaltal þe.í blöndu, % 24,4 31,5 40,5 32,7 Bygg; þúsundkorn, g Bygg; rúmþyngd, g/100 ml

42 Tilraun nr Bygg og erta til grænfóðurs, Korpu. Sáð var saman blöndu af byggi og ertu til grænfóðurs. Sáð var Yrki voru Skegla og Bohatyr, hvort tveggja fellt niður. Áburður í kg/ha var 20N, 40P og 100K. Sláttutímar voru 3 og samreitir 2. Kornið skreið og náði gulþroska rétt fyrir miðsláttutímann. Uppskera, hkg þe./ha Sáð, kg/ha Erta Hálmur Korn Alls Erta Hálmur Korn Alls Bygg/erta Slegið Slegið /150 6,6 44,1 24,5 75,1 17,6 42,4 40,1 100,1 75/225 9,9 40,8 26,5 77,3 15,2 47,8 52,6 115,6 150/150 6,6 46,9 30,8 84,4 6,3 51,8 55,4 113,5 150/225 8,3 48,7 32,6 89,6 17,8 43,4 50,6 111,7 Meðaltal 7,9 45,1 28,6 81,6 14,2 46,4 49,7 110,2 Slegið Meðaltal sláttutíma 75/150 20,1 41,8 57,3 119,2 14,8 42,8 40,6 98,1 75/225 18,0 35,8 49,4 103,2 14,4 41,5 42,8 98,7 150/150 11,3 38,3 52,5 102,1 8,1 45,7 46,2 100,0 150/225 14,0 40,9 55,9 110,7 13,4 44,3 46,4 104,0 Meðaltal 15,9 39,2 53,8 108,8 12,6 43,6 44,0 100,2 Staðalfrávik 4,71 8,96 8,92 14,38 Frítölur Þurrefnishlutfall, vegið meðaltal, er gefið hér upp í sérstakri töflu. Þurrefni var ákvarðað á greiningarsýnum og sú tala notuð til útreiknings á uppskeru. Bygg/erta Slegið: Meðaltal Þe. alls, % 75/150 27,3 32,7 41,6 35,1 Þe. alls, % 75/225 27,3 36,2 40,2 35,3 Þe. alls, % 150/150 28,1 37,3 46,3 37,8 Þe. alls, % 150/225 28,3 36,3 45,6 37,3 Meðaltal, þe. % 27,9 35,7 43,4 36,4 Bygg; þúsundkorn, g Bygg; rúmþyngd, g/100 ml Tilraun nr Vetrarkorn til grænfóðurs, Korpu. Sáð var Áburður var 120 kg N/ha í Græði 6. Slegið var Samreitir voru 3. Uppskera: Hkg þe./ha Þe.% Skrið,% Hkg þe./ha Þe.% Skrið,% Sumarhafrar Vetrarbygg Sanna 128,3 19,7 100 Hampus 64,2 11,7 30 Vetrarhafrar Vetrarrúgur Jalna 127,8 16,0 100 Amilo 54,5 9,1 17 Rúghveiti Riihi 64,6 10,6 13 Algalo 70,5 12,5 50 Vetrarhveiti Falmoro 71,4 10,3 13 Magnifik 42,3 10,8 0 Bor ,1 9,6 0 Stava 39,8 10,4 0 Meðaltal alls 71,8 12,1 4,6 Staðalfrávik 7,63 0,55 0,97 Látið verður reyna á hvort vetrarkornið lifir veturinn. tilrauninni lýkur þegar það verður slegið í júní Borið verður á það að vori og

43 Vetrarkorn til grænfóðurs, Möðruvöllum. Sáð var 10 yrkjum af 5 korntegundum í Tjarnarspildu á Möðruvöllum þar sem jarðvegur er mjög þurr malarblendinn mói. Tilraunin var í þremur endurtekningum. Dreifsáð, rakað og valtað 23. apríl í 15 C hita og logni. Sáðmagn 200 kg/ha. Áburður 150 kg N/ha í Græði 6. Úr dagbók: 20. maí Tilraun illa farin af gæs og jaðrakana sem gengið hafa skipulega til verks þrátt fyrir að hún hafi verið girt sérstaklega. Mikill fuglaskítur. Grös líta illa út og ekki er hægt að útiloka frostskemmdir en mikið frost gerði í byrjun maí. 25. júní Skemmdir af völdum frosta, þurrka og/eða fugla metnar sem skellur eða eyður í gróðurþekju. 24. júlí Þekja grænfóðurs metin. Vetrarrúgur og Magnifik vetrarhveiti farið að gulna í rót. Vetrarbyggið skriðið og blómstrarð. Vetrarrúgur skriðinn og Falmaro blómstrar. 28.júlí Tilraun slegin. Hkg þe. Skemmdir 1) Þekja 1) Tegund Uppruni Yrki á ha % % Vetrarrúgur Svíþjóð Amilo 42, Finnland R11HL 44, Rúghveiti Svíþjóð Algalo 48, Falmoro 43, Finnland Bor , Vetrarhveiti Svíþjóð Stava 19, Magnifik 25, Vetrarbygg - Hampus 41, Vetrarhafrar England Jalna 56, Sumarhafrar Svíþjóð Sanna 53, Meðaltal 40, Staðalsk. mism. 2) 3,5*** 4,7*** 2,5*** 1) Skemmdir metnar 25. júní og þekja 24. júlí. 2) Staðalskekkja mismunarins, ***= P<0,001 Repja og nepja til grænfóðurs, Möðruvöllum. Sáð var tveimur yrkjum af nepju og 7 yrkjum af repju frá SW í samanburðartilraun á Möðruvöllum í s.k. Neðstu Akramýri. Þar er jarðvegur myldin mýri. Áburður var Græðir 5 sem svarar 140 kg N/ha. Sáðmagn sem svarar 10 kg/ha. Tilraunin er í 3 endurtekningum. Úr dagbók: 9. maí Dreifsáð, borið á og valtað í blíðu og um 15 C hita. 25. júní Kálfluguskemmdir metnar. Spírun ójöfn og frekar slök heilt yfir. Kál gæti braggast ef maðkur er yfirstaðinn. 24. júlí Kálfluguskemmdir metnar. Mikill kálmaðkur á ferð sem hefur étið eða drepið kálið að stærstum hluta. Tilraun ónýt.

44 1) Kálfluguskemmdir, % Tegund Afbrigði Yrki 25. júní 24. júlí repja vetrar- Emerald (viðmið) Falstaff Tiara Celsíus Pastell sumar- Stratos Landmark 5 70 nepja vetrar- Largo sumar- Djingis 8 43 ***=P<0,001 Meðaltal Staðalskekkja mismunarins 4,3*** 1) 5,4*** Rýgresi til grænfóðurs, Möðruvöllum. Sáð var 6 yrkjum af sumarrýgresi og 5 yrkjum af vetrarrýgresi í samanburðartilraun á Möðruvöllum í s.k. Neðstu Akramýri. Jarðvegur á tilraunastað var myldin mýrarjarðvegur með malarinnskotum í einni blokkinni. Áburður var Fjölgræðir 5 sem svarar 150 kg N/ha. Sáðmagn sem svarar 30 kg/ha af tvílitna yrkjum og 40 kg/ha af fjórlitna yrkjum. Tilraunin er í 3 blokkum. Úr dagbók: 12. maí Dreifsáð, borið á og valtað í norðan kalda og éljagangi. 24. júlí Þroski metinn. Vöxtur gisinn og ójafn. Tilraun ónýt og ekki sláttuhæf. Afbrigði Yrki Þroski 1) 24. júlí Sumar- Barcomet 2n 8,3 - Barturbo 2n 8,0 - Barinella 2n 8,3 - Sabroso 4n 9,3 - Barspectra 4n 8,7 - Agraco 4n 8,0 Vetrar- Barprisma 2n 5,3 - Bardelta 2n 5,7 - Barmultra 4n 6,0 - Barextra 4n 6,7 - Barilia 4n 6,0 Meðaltal 7,3 Staðalskekkja mismunarinsx 0,7*** 2) 1) Þroski metinn 24. júlí á skalanum = komið að skriði, 10 = fullskriðið 2) ***=P<0,001

45 Áburður á vetrarrepju og sumarrýgresi, Möðruvöllum. Lagðar voru út áburðartilraunir í vetrarrepju (Emerald) annars vegar og sumarrýgresi (Barspectra) hins vegar á Möðruvöllum í s.k. Neðstu Akramýri. Tilraunirnar höfðu það að markmiði að skoða áhrif vaxandi skammta af N, P og K á uppskeru. Jarðvegur á tilraunastað var myldinn mýrarjarðvegur með malarinnskotum í einni blokkinni í rýgresistilrauninni. Sáðmagn sem svarar 10 kg/ha af repjunni og 35 kg/ha af rýgresinu. Tilraunirnar voru í 3 blokkum. N P K N P K N P K a f k b g l c h m d i o e p Úr dagbók: 10. maí Dreifsáð, borið á og valtað í stilltu veðri. 25. júní Ekki miklar kálfluguskemmdir í repjunni en þó sjáanlegar. Spírun frekar gisin og ójöfn í báðum tegundum. Köfnunarefnislausu reitirnir í kálinu (a reitir) skera sig úr. Þeir eru gróskumestir og þar á eftir koma b reitir! Í rýgresinu eru fosfórlausu reitirnir með mjög rýran, gisinn og helbláan vöxt. Greinilegur jarðvegsmunur í rýgresistilrauninni þvert á blokkir. 24. júlí Engin sjáanleg skortseinkenni í tilrauninni nema í fosfórsnauðu reitunum í rýgresinu. Enginn sjáanlegur munur í öðrum reitum. Í repjunni eru miklar kálfluguskemmdir eða 50 80%. Áberandi minnstar skemmdir í köfnunarefnislausu reitunum sem eru mun gróskumeiri en aðrir reitir, sennilega vegna minni flugu. Báðar tilraunir það gallaðar að ástæðulaust er að slá þær. Blöndunarhlutföll í vetrarrepju og vetrarhöfrum, Möðruvöllum. Markmið þessarar tilraunar var að finna heppileg sáðmagnshlutföll þar sem vetrarhöfrum og vetrarrepju er sáð saman. Sláttutímar áttu að vera tveir. Sáðhlutföll eru sýnd í meðfylgjandi töflu. Tilraunin var gerð á Möðruvöllum í s.k. Neðstu Akramýri. Jarðvegur á tilraunastað var moldríkur mýrarjarðvegur. Áburður var Fjölgræðir 5 sem svarar 150 kg N/ha. Repjuyrkið var Emerald og hafrayrkið Jalna. Úr dagbók: Sáðmagn, kg/ha Liðir Slt. Repja Hafrar 1 I 10,0 0 2 I 7, I 5, I 2, I 0, II 10,0 0 2 II 7, II 5, II 2, II 0, maí Dreifsáð, borið á og valtað í norðan kalda og éljagangi. 25. júní Kálfluguskemmdir nokkuð áberandi. 24. júlí Miklar kálfluguskemmdir, 70 80%. Tilraunin því marklaus. Hafrar ekki skriðnir.

46 Tilraunir nr /02/03. Grænfóðurtegundir, Hvanneyri. Tilraunir 421 eru röð grænfóðurtilrauna sem tekur takmörkuðum breytingum frá ári til árs. Samræmt er að flestar grænfóðurtegundir eru saman í tilrauninni og hver tegund er slegin á meintum hæfilegum nýtingartíma. Sáðmagn í tilraununum er samkvæmt Handbók bænda og áburður 1000 kg/ha Græðir 5, eða 150 kg N, 66 kg P og 124 kg K á ha. Fræ af káltegundum var dyftað fyrir sáningu til varnar gegn kálmaðki Sáð og borið á 31. maí. Uppskera þe. hkg/ha Slegið 1. sl. 2. sl. Samtals a. Vetrarhafrar Jalna 7. september 88,5 b. Bygg Arve 30. júlí 38,3 c. Sumarrýgresi Barspectra 3. júlí og 7. sept. 32,4 32,6 65,0 d. Vetrarrýgresi Barmultra 20. ág. og 25. sept. 50,8 11,1 61,9 e. Sumarrepja Pluto 2. ágúst 41,7 f. Vetrarrepja Barcoli 25. september 82,6 g. Sumarrepja 2 1) 2. ágúst 46,6 h. Vetrarrepja 2 1) 25. september 83,0 i. Mergkál Maris Kestrel 25. september 72,0 k. Næpa 2) Civasto 25. september 44,4 53,8 98,2 1) Staðalskekkja 3,63 Sáðmagn liða g og h er tvöfalt. 2) Fyrri sláttur er kál en seinni sláttur næpa Sáð og borið á 30. maí. Í blöndum er sáðmagn 60% hvorrar tegundar. Uppskera þe. hkg/ha Slegið 1. sl. 2. sl. Samtals a. Sumarrepja Pluto 29. júlí 27,5 b. Sumarrýgresi Barspectra 29. júlí og 12. sept. 37,0 27,7 64,7 c. Sumarhafrar Sanna 13. ágúst 67,4 d. Vetrarrepja Barcoli 27. september 68,2 e. Vetrarrýgresi Barsmultra 8. ágúst og 27. sept. 40,9 19,8 60,7 f. Vetrarhafrar Jalna 27. september 83,8 g. Mergkál Maris Kestrel 27. september 46,3 i. S.repja+s.rýgresi 29. júlí og 12. sept. 37,6 20,8 58,4 k S.repja+v.rýgresi 29. júlí 33,0 22,6 55,6 l. V.repja+v.hafrar 27. september 78,4 m. Mergkál+v.hafrar 27 september 80,0 o. V.repja+v.rýgresi 8. ágúst og 27. sept. 44,7 17,1 61,8 p. V.repja+s.rýgresi 29. júlí og 12. sept. 33,6 21,6 55,2 Staðalskekkja 2,59

47 2003 Sáð og borið á 16. maí. Í blöndum er sáðmagn 60% hvorrar tegundar. Uppskera þe. hkg/ha Slegið 1. sl. 2. sl. 3. sl. Samtals a. Sumarrepja Pluto 14. júlí 35,9 b. Sumarrýgresi Barspectra 14. júlí, 20. ág., 18. sept. 31,6 39,3 15,0 85,9 c. Sumarhafrar Sanne 7. ágúst 65,4 d. Vetrarrepja Barcoli 7. ágúst 62,7 e. Vetrarrýgresi Barmultra 7. ágúst, 10. sept. 51,2 16,3 67,5 f. Vetrarhafrar Jalna 7. ágúst 54,7 g. Mergkál M. Kestrel 10. september 47,6 i. S.repja+s.rýgresi 14. júlí, 20. ág., 18. sept. 37,7 30,4 9,6 77,7 k S.repja+v.rýgresi 14. júlí, 20. ág., 18. sept. 33,8 25,8 8,1 67,7 l. V.repja+v.hafrar 7. ágúst 59,0 m. Mergkál+v.hafrar 7. ágúst 55,4 o. V.repja+v.rýgresi 7. ágúst og 10. sept. 55,2 12,3 67,6 p. V.repja+s.rýgresi 14. júlí, 20. ág, 18. sept. 35,2 33,4 11,5 80,2 r. Bygg Arve 14. júlí 37,9 Staðalskekkja 3,86 Tilraun nr /03. Samanburður grænfóðurtegunda og stofna, Hvanneyri. Tilraun með þessu númeri var gerð árin 2002 og 2003 eftir svipuðum áætlunum en stofnar voru ekki þeir sömu bæði árin. Tilraunin var nokkuð afbrigðileg að því leyti, að tegundir mynduðu stórreiti innan blokka til að fá samanburð tegunda. Hver tegund er hins vegar gerð upp eins og sjálfstæð tilraun. Vegna þess hve fræ barst seint var ekki sáð fyrr en 10. júní 2002, en maí árið Sumarrýgresi Uppskera þe. hkg/ha Alls a. Barinella 21,4 21,9 43,3 b. Agraco 20,2 23,9 44,1 c. Baromet 23,6 23,4 47,0 d. Barspectra 23,5 22,7 46,1 e. Barturbo 22,8 21,7 44,5 f. Sabroso 20,9 23,5 44,3 Staðalskekkja 1,70 0,93 1, Alls a. Barinella 34,8 29,8 11,6 76,2 b. Agraco 34,2 32,4 12,9 79,4 c. Baromet 34,8 35,4 13,6 83,7 d Barspectra 35,3 34,4 13,4 83,0 e. Barturbo 31,0 34,7 14,7 80,4 f. Sabrosa 35,7 35,3 13,6 84,6 Staðalskekkja 1,50 1,08 0,49 1,83

48 Vetrarrýgresi Uppskera þe. hgkg/ha Alls a. Dasas 27,5 16,5 43,9 b. Barprisma 26,9 17,0 43,9 c. Bardelta 28,4 17,4 45,9 d. Barilla 25,7 17,3 43,0 e. Barextra 23,3 15,9 39,2 f. Barmultra 22,2 15,6 37,8 Staðalskekkja 1,09 0,52 1, Alls % gras í 1. sl. g. Dasas 42,8 41,8 84,6 49,7 h. Barprisma 39,2 42,0 81,1 44,4 i. Bardelta 38,8 44,8 83,5 53,3 k Barilla 42,4 46,4 88,8 55,7 l. Barextra 40,4 47,9 88,3 46,6 m. Barmultra 37,3 42,6 80,0 39,5 Staðalskekkja 2,26 1,33 2,23 3,68 Fóðurkál Uppskera þe. hkg/ha %kál 2003 a. Delta vetrarrepja 51,9 67,4 90 b. Sigma vetrarrepja 47,5 61,5 90 c. Barcoli vetrarrepja 48,9 67,5 90 d. Maris Kestral mergkál 47,0 54,1 90 e. Pluta sumarrepja 48,1 48,7 85 f. Tiara vetrarrepja 55,2 69 g. Stratos sumarrepja 40,2 46 h. Djingis sumarnepja 33,1 90 i. Largo vetrarnepja 54,5 71 k. Celsius vetrarrepja 59,0 84 m. Falstaff vetrarrepja 60,6 79 l. Landmark sumarrepja 47,1 80 o. Pastell vetrarrepja 54,1 85 Árið 2002 voru allir liðir slegnir 12. september. Í öllum reitunum var talsverður arfi og þeir heldur ótútlegir. Barcoli-reitir voru þó vöxtulegastir. Sumarrepja blómstruð fyrir nokkru. Árið 2003 var liður h sleginn 11. júlí, g- og m-liðir 21. júlí, d-liður 10. september og aðrir liðir voru slegnir 7. ágúst. Sumarafbrigði voru rétt að hefja blómgun við slátt en nær ekkert örlaði á slíku við slátt á vetrarafbrigðum. Vetrarnepjan skar sig frá öðrum vertarafbrigðum í því að hún óx í hreinni blaðhvirfingu og gaf jafnvel dálítinn endurvöxt sem ekki var mældur. Þann 19. september voru varðbelti af Tiara mest blómguð en Delta, Sigma og Barcoli minna en önnur vetrarrepja.

49 Tilraun nr Blöndur af vetrarrepju og vetrarhöfrum, Hvanneyri. Sáðmagn kg/ha Uppskera Hlutdeild í uppskeru, % Hafrar Repja hkg þe./ha hafrar arfi repja Slegið 30. júlí a , b 50 7,5 50, c 100 5,0 50, d 150 2,5 51, e , Slegið 11. ágúst a , b 50 7,5 60, c 100 5,0 59, d 150 2,5 58, e , Staðalskekkja 1,64 Sáð var 16. maí. Blokkir voru 3. Tilraunir nr og Áburður á vetrarrepju og vetrarrýgresi, Hvanneyri. Sáð var 16. maí. Vetrarrepjan var slegin 11. ágúst en vetrarrýgresið 5. ágúst og 9. september. Áburður kg/ha Uppskera kg þe./ha N P K Vetrarrepja Vetrarrýgresi 1. sl. 2. sl. Alls a ,3 32,9 16,8 49,7 b ,4 45,1 23,4 68,4 c ,4 44,7 23,5 68,2 d ,5 45,1 25,2 70,3 e ,5 45,5 26,0 71,4 f ,6 43,3 26,2 69,4 g ,7 41,0 21,3 62,3 h ,5 44,0 22,8 66,8 i ,7 38,4 26,8 65,2 e ,5 45,5 26,0 71,4 k ,8 44,8 26,0 70,8 l ,8 31,4 21,6 53,0 m ,9 41,9 23,3 65,2 o ,9 44,0 25,3 69,2 e ,5 45,5 26,0 71,4 p ,0 49,5 25,8 75,3 Staðalskekkja 3,45 1,86 0,90 2,12 Athugið að liður e ( ) er settur inn í töfluna á þrem stöðum til að létta lestur hennar. Lítil sem engin áburðarsvörun kom fram í tilrauninni, einkum fyrir N sem er athyglisvert. Jarðvegur er framræst mýri og bygg hafði verið ræktað í landinu þrjú undanfarin sumur.

50 Í eftirfarandi töflum er sýnt efnamagn uppskeru einstakra liða og heildarmagn áburðarefnanna af hverjum hektara, fyrst fyrir vetrarrepju síðan fyrir vetrarrýgresi. Efnamagn (% af þurrefni) og uppskera áburðarefna í kg/ha, vetrarrepja. Áburður, kg/ha Efnamagn uppskeru Uppskera áburðarefna N P K N P K N P K ,59 0,36 1, ,12 0,32 1, ,92 0,36 2, ,99 0,36 2, ,29 0,37 2, ,19 0,36 2, ,13 0,33 2, ,23 0,34 2, ,39 0,34 2, ,29 0,37 2, ,35 0,37 1, ,56 0,37 0, ,53 0,39 1, ,28 0,36 1, ,29 0,37 2, ,26 0,32 1, Efnamagn og uppskera áburðarefna í kg/ha, vetrarrýgresi. Efnamagn, % af þurrefni Áburður Fyrri sláttur Seinni sláttur Uppskera, kg/ha N P K N P K N P K N P K ,68 0,30 1,11 2,74 0,30 0, ,42 0,31 2,19 2,40 0,30 1, ,81 0,31 2,24 2,85 0,29 1, ,85 0,30 2,10 2,95 0,30 1, ,94 0,31 1,80 3,10 0,27 1, ,07 0,31 2,35 3,23 0,28 1, ,21 0,30 2,56 2,86 0,25 1, ,99 0,29 2,17 3,23 0,27 1, ,04 0,29 2,31 3,14 0,26 1, ,94 0,31 1,80 3,10 0,27 1, ,25 0,33 2,37 3,09 0,29 1, ,26 0,29 1,17 3,17 0,28 0, ,11 0,28 1,43 3,15 0,29 0, ,16 0,30 1,89 3,17 0,27 1, ,94 0,31 1,80 3,10 0,27 1, ,12 0,31 2,68 3,16 0,28 1,

51 Tilraunir nr /02/03. Skipting áburðar og sláttutími sumar- og vetrarrýgresis, Hvanneyri. Þessar tilraunir hafa verið gerðar eftir sömu skipan árin , tvö fyrri árin með tveim blokkum en fjórum blokkum Tilraunin er þáttatilraun með öll þrep meginliða þáttuð saman. Áburðarskammtar voru annars vegar 1000 kg/ha Græðir 5 samtímis sáningu og hins vegar 2/3 þess áburðar við sáningu en 1/3 eftir 1. slátt. Ekkert áranna hafa víxlhrif þáttanna, stofna, áburðarskiptingar og sláttutíma verið marktæk þrátt fyrir að skekkja hafi verið tiltölulega lág. Því eru hér eingöngu sýndar tölur fyrir meginþætti. Víxlhrif þeirra við ár voru hins vegar marktæk og því eru þau aðgreind í töflunni. Árin 2001 og 2002 var sáð 30. maí en 15. maí árið 2003 Fyrsti sláttutími tók mið af byrjandi skriði sumarrýgresis og svo 10 og 20 dögum síðar. Sláttudagar voru sem hér segir: I II III og og , og og og og og og og 9.9. Stofnar, áburðargjöf og sláttutími rýgresis. Uppskera þe., hkg/ha Meðaltal 1.sl. 2.sl. Alls 1.sl. 2.sl. Alls 1.sl. 2.sl. Alls 1.sl. 2.sl. Alls S.rýgresi 42,4 30,7 73,1 39,7 30,6 70,3 41,5 37,2 78,7 41,3 33,9 75,2 V.rýgresi 34,0 28,9 62,9 35,0 29,2 64,2 40,5 36,9 77,3 37,5 33,0 70,5 Áb. að vori 42,2 29,6 71,8 38,9 29,7 68,2 41,7 35,6 77,2 41,1 32,6 73,7 Áb. skipt 34,2 30,0 64,2 35,7 30,1 65,9 40,3 38,5 78,8 37,6 34,3 71,9 Slt. I 20,9 36,8 57,7 20,1 42,9 62,9 25,3 39,7 80,8 1) 22,9 39,8 62,6 Slt. II 40,2 33,1 73,3 36,3 29,9 66,2 45,6 42,5 88,2 41,9 37,0 79,0 Slt. III 53,5 19,5 73,0 55,6 17,0 72,6 52,0 29,0 81,0 53,3 23,6 76,9 1) Þetta ár var 3. sláttur í sláttumeðferð III. Uppskera var óháð stofni og áburðarmeðferð, 15,8 kg þe./ha og er með í heildaruppskeru.

52 Reynsla bænda af maísræktun undir plasti Haustið 2003 var gerð úttekt á reynslu 19 bænda á Suður- og Norðurlandi af maísræktun undir plasti. Niðurstöður hafa verið gefnar út í skýrslu sem er að finna á og þær hafa jafnframt verið kynntar í Bændablaðinu og á bændafundum. Sáðvélin sem var notuð var flutt inn af Vélum & Þjónustu hf og er frá SAMCO Agricultural Manufacturing og heitir Samco X-Tend Drill. Vélin sáir í tvær raðir í einu með 70 sm millibili, úðar með jarðvegsvirku illgresislyfi og leggur plastfilmu yfir, allt í sömu umferð. Að sögn innflytjandans fékkst ekki leyfi til að flytja inn illgresiseitrið sem á að nota með tækinu og þess vegna var ekkert lyf notað. Einnig kom vélin seint til landsins sem seinkaði sáningum. Til þess að meta árangurinn höfðu starfsmenn RALA samband við alla ræktendurna í septemberbyrjun og þeir spurðir út úr. Einnig heimsóttu starfsmenn RALA 8 bændur á tímabilinu september og mynduðu, skoðuðu og mældu akra. Á 5 búum var uppskera mæld. Áburður Það var afar mismunandi hvað bændurnir báru mikið á og kvörtuðu sumir yfir misvísandi leiðbeiningum frá innflytjendum. Nokkrir leituðu til ráðunautar til að fá frekari upplýsingar. Fimm bændanna báru engan skít á en aðrir báru á t/ha. Einn bar á taðhálm (undirburð). Þrír bændanna notuðu engan tilbúinn áburð. Aðrir báru á kg/ha, flestir Græðir 5, eða samsvarandi, en sumir aðrar þrígildar tegundir ætlaðar á tún. Sáning Byrjað var að sá á Þorvaldseyri 27. apríl og endað í Garði í Eyjafjarðarsveit 20. maí. Margir töldu sig hafa getað sáð fyrr. Raðbil var 70 sm og 100 sm á milli umferða (hjólfara) þar sem það var mælt um haustið. Meðalraðbilið var því 85 sm sem er meira en mælt er með. Ástæðan fyrir óþarflega miklu raðbili var að dráttarvélarnar, sem voru notaðar við sáninguna, voru með of breið dekk til þess að hægt væri sá þéttar. Á flestum stöðum var sáð tveimur blendingsyrkjum frá Pioneer Northern Europe, Justina og PR39B29. Bæði þessi yrki hafa verið í yrkjaprófunum undir plasti í Bretlandi. Þar var heildaruppskera þurrefnis t/ha sumarið Spírun Flestir bændanna eða 14 töldu spírun hafa verið góða og að maísinn hafa farið vel af stað. Mælingar, þar sem maísinn hafði náð að komast upp úr illgresi og/eða plastinu, staðfesta þetta. Að jafnaði voru (±10189) spíraðar plöntur á ha þar sem talið var. Bil milli plantna innan raða reyndist 13,0 (±1,6) sm að jafnaði. Þetta bendir til þess að sáðmagn hafi verið á bilinu þúsund fræ á ha. Plastfok Á öllum bæjum nema tveimur fauk plast af einhverjum eða stærstum hluta akranna, sums staðar fáeinum dögum eftir sáningu. Þar sem það var verst hafði fokið af allt að 80% af akrinum en algegnt var að plastið rifnaði af um 40 60% af ökrunum vegna vindálags eða lélegs frágangs. Sumir bændur kvörtuðu að fyrra bragði yfir óvönduðum vinnubrögðum vélamanna og sögðu þá hafa flýtt sér um of. Það kom mest niður á fergingu plastsins sem var alls ekki nægilega góð sums staðar. Einnig var kennt um reynsluleysi vélamanna. Plastfokið leiddi til þess að vöxtur og þroski plantna var afar breytilegur innan sama akurs. Þar sem

53 plastið hafði fokið af snemma náðu plöntur mest um sm hæð en sm hæð í sama akri þar sem plastið hafði haldist lengur. Plastskemmdir Sums staðar, sérstaklega í efri röð (af tveimur) í hliðarhalla, virtust maísplönturnar ekki hafa afl til þess að rífa gat á plastið svo að þær koðnuðu niður og urðu að engu. Í þessum tilvikum var algengt að neðri röðin rifaði plastið eðlilega. Við skoðun um haustið var algengt að sjá skemmdir á blöðum sem annað hvort voru taldar vera vegna plastsins sem hafði rifnað of seint eða vegna vindbarnings. Hvorugt er hægt að útiloka og ekki ósennilegt að um samverkandi þætti sé að ræða. Illgresi Ásamt plastfokinu var illgresi stærsta vandamálið hjá flestum. Í 15 ökrum var vöxtur illgresis undir plastinu mikill og veikti það maísplönturnar verulega. Mest bar á grasi og haugarfa. Einungis í einum akri var lítill sem enginn arfi og það var á Bjólu í Rangárþingi ytra. Því miður komust starfsmenn RALA ekki til þess að skoða akurinn áður en hann var sleginn en samkvæmt lýsingum var þroskastig og hæð maíssins svipaður og þar sem hann mældist bestur annars staðar. Í 10 ökrum var þar að auki mikið illgresi ofan á plastinu þannig að allt sem var undir plasti drapst. Það illgresi óx úr jarðveginum sem fergdi plastið á hliðum. Vöxtur og þroski Starfsmenn Véla & Þjónustu og bændur sjálfir höfðu dæmt flesta akrana ónýta í byrjun ágúst. Mánuði seinna var útlitið allt annað og þá voru þroskuðustu plönturnar búnar að ná sm hæð samkvæmt upplýsingum frá bændum og mælingum starfsmanna RALA. Hæðin var mæld frá jarðvegsyfirborði og að hæsta upprétta blaðenda. Að meðaltali var hæðin 154 (± 26) sm á hæstu plöntum ef allir akrarnir er teknir með, en 145 (± 33) sm í ökrum sem starfsmenn RALA mældu. Afar misjafnt var hversu stór hluti akursins náði nokkurn veginn þessari hæð en að jafnaði voru það 20 (±14)%. Afgangurinn (80%) af meðalakrinum var á breytilegu vaxtarstigi eða allt frá engum vexti (vegna illgresis, plastsleysis og/eða plastskemmda) og upp í 100 sm hæðarvöxt. Ummál stöngla var 6 8,5 sm þar sem best lét. Af myndum, viðtölum og athugunum að dæma virtust bestu plönturnar vera á svipuðu þroskastigi í flestum ökrunum hvað myndun skúfs varðar en blaðfjöldinn var á bilinu 8 12 í byrjun september. Algengur fjöldi á fullþroskuðum maís er blöð. Skúfarnir voru við það að brjótast fram og í allra þroskuðustu plöntunum var hann orðinn vel sýnilegur. Fyrstu tvær vikurnar af september héldu maísplönturnar áfram að vaxa og þroskast. En í kuldakasti og roki sem gerði september féll maísinn, annað hvort af völdum frosts eða roks. Þrír akrar voru skoðaðir á Suðurlandi 24. september. Stærstur eða allur hluti akranna var fallinn og farinn að þorna upp. Algengt var að stöngullinn hefði kubbast í sundur um miðjuna. Einstaka plöntur stóðu þó uppréttar á Þorvaldseyri og það virtust vera plöntur sem höfðu náð lengst í þroska. Á öllum stöðum fundust sjáanlegir axvísar og voru þeir stærstu sm langir. Á þroskuðustu plöntunum voru komnir kólfar með silki fram úr hýðinu. Silkiendarnir voru orðnir brúnir og visnaðir sem á að vera vísbending um að frjóvgun sé lokið. Hvort blöðrustiginu hafi verið náð skal ósagt látið en það markar upphaf forðasöfnunar í fræinu. Plönturnar höfðu þó ekki náð eðlilegri hæð miðað við þroskastig og þær voru rýrar. Það bendir til þess að kólfmyndun hafi verið framkölluð með tilflutningi á efni úr stöngli í ax fremur en vegna beinnar ljóstillífunar frá blöðum. Næringarefnaskortur var greinilegur í flestum ökrum. Breytileikinn var þó mikill innan sama akurs sem gat verið fagurgrænn að hluta til og ljósgrænn og visinn í öðrum hluta. Um 43% akranna voru allir eða að hluta til

54 bláleitir sem bendir eindregið til fosfórskorts. Einnig var köfnunarefnis- eða kalískortur greinilegur í allt að 80% akranna. Yrkjamunur Átta bændur sögðust sjá greinilegan eða einhvern mun yrkja. Fæstir vissu þó hvort yrkið var hvað. Hinir bændurnir annað hvort vissu ekki að sáð hafði verið tveimur yrkjum eða sáu engan mun. Í 6 af 8 ökrum sem starfsmenn RALA skoðuðu var greinilegur munur á yrkjum. Hins vegar var landmunur oft það mikill í ökrunum að ekki er hægt að útiloka að hann hafi orsakast að hluta til af breytilegum ræktunarskilyrðum. Uppskera Uppskera var metin á 5 ökrum Norðanlands 1. september. Ákveðið var að velja bestu raðirnar til uppskerumælinga á hverjum stað. Það var gert til þess að fá mat á uppskeru sem hefði getað náðst, ef allur akurinn hefði þroskast jafn vel og rétt hefði verið staðið að frágangi á plasti, illgresisvörnum og áburðargjöf. Þó að uppskerumælingar hafi einungis verið gerðar á Norðurlandi má ætla af myndum að dæma, sem teknar voru um svipað leyti af sunnlenskum ökrum, að uppskeran á bestu blettunum hafi þar verið svipuð og fyrir norðan. Sláttuhæð var um 15 sm. Uppskeran var að meðaltali 2,2 (±0,6) t þe./ha. Þurrefni var 10,4 (±0,8)% að meðaltali. Ljóst er að bil milli raða var óþarflega mikið. Ef raðbilið hefði verið 70 sm í stað 85 hefði uppskeran reiknast vera um 2,4 t þe./ha. Nýting Minnst af maísnum var nýttur. Á a.m.k. tveimur bæjum var hann nýttur til beitar fyrir mjólkurkýr. Annar bóndinn sagði kýrnar vera vitlausar í maísinn og að þær ætu hann alveg niður. Hinn bóndinn sagði að kýrnar veldu repju og rýgresi fram yfir maísinn. Á a.m.k. tveimur bæjum var maísinn sleginn um miðjan september. Á Stóru-Ökrum í Skagafirði fengust 5 rúllur af 0,3 ha (samsvarar um 16 rúllum/ha). Þar var mikið gras í akrinum sem hugsanlega hefur farið með í rúllurnar. Miðað við 10 15% þurrefni má gróflega áætla að uppskeran sé á bilinu 1,6 2,0 t þe./ha. Á Bjólu í Rangárþingi ytra, þar sem maísræktunin heppnaðist hvað best, voru uppskornar 12 rúllur af ha. Maísinn var saxaður að mestu í rúllurnar og af lýsingum af dæma var þurrefnið 15% hið minnsta. Gróft áætlað er uppskeran því svipuð og á Stóru Ökrum. Gera má ráð fyrir talsverðu þurrefnistapi með frárennsli safa. Mat bænda Þegar bændurnir voru beðnir um að meta hvort árangurinn hafi staðist væntingar sögðu fimm þeirra svo vera miðað við allt sem betur hefði mátt gera. Sjö sögðu að árangurinn væri undir væntingum og nokkrir nefndu að árangurinn væri fjarri því sem að þeim hafði verið talin trú um. Aðrir svöruðu spurningunni með jái og neii.

55 Kartöflutilraunir ( ) Tilraun nr Flýtiáburður á kartöflur, Þykkvabæ. Gerðar voru þrjár tilraunir með áburð á kartöflur í Þykkvabæ. Haldið var áfram að bera hluta áburðar í rásina með kartöflunum. Til þess var notaður áburður frá Norsk Hydro sem ber vöruheitið OPTI START TM og er mónóammóníumfosfat (NP 12-23). Þessi flýtiáburður var einn þriggja þátta. Hinir voru viðbót af nitri og viðbót af kalíi við þann grunnáburð sem bændurnir nota. Auk þess voru tveir aukareitir með gifsi til að prófa áhrif þess að bera á kalsíumáburð. Þættir tilraunarinnar voru þessir: A. Staðsetning OptiStart a1 Með öðrum áburði a2 Með kartöflum B. Viðbót af N N0 0 N (engin viðbót) N1 40 N = 120 kg/ha Kjarni C. Viðbót af K K0 0 K (engin viðbót) K1 83 K = 200 kg/ha kalísúlfat Gifs var borið á aukareiti í miðri tilraun, 200 kg/ha. Þessir reitir voru annar með K0 og hinn með K1, þ.e. kalísúlfat á annan reitinn. Önnur meðferð var A1 og N0, þ.e. OptiStart með áburði (þó ekki í Hákoti T) og án aukaskammts af N. Reitir voru 3 m í tveim röðum, 72 sm milli raða í tveim tilraunum í Hákoti og 75 sm í Vatnskoti. Samreitir voru 2 og fjöldi reita í hverri tilraun því =18. Garðurinn í Hákoti T var hvíldur með byggi 2002 og hálmurinn plægður niður. Í Hákoti S höfðu kartöflur verið ræktaðar samfellt í 3 ár. Garðurinn í Vatnskoti hefur verið ræktaður frá því um Hann er mjög sendinn og hættir til að fjúka. Í Hákoti S var notað Premier en Gullauga í hinum tilraununum. Grunnáburður í Hákoti var 1200 kg/ha af áburði frá Ísafold, Það jafngildir kg/ha N-P-K. Í Vatnskoti var áburðurinn 1100 kg/ha af Græði 1, kg/ha N-P-K. Auk þess fengu allir reitir 83 kg/ha af OptiStart (NP 12-23), nema gifsreitir í Hákoti T. Grunnáburður alls var því í Hákoti og N-P-K í Vatnskoti. Bændurnir gáfu upp magn grunnáburðar og var hann ekki mældur. Sett var niður og borið á 27. maí. Kartöflur voru settar og grunnáburði dreift með niðursetningarvél og hreykt þegar tilraunaáburði hafði verið dreift. Með vélunum var áburði beint nokkuð til hliðar við útsæðið báðum megin. Tvö jarðvegssýni voru tekin úr hverri tilraun þegar sett vat niður. Í eftirfarandi töflur eru einnig niðurstöður úr tilraun á Korpu þar sem tekin voru fjögur jarðvegssýni. Steinefni voru mæld í AL-lausn og ph í vatni. Jarðvegur var þurrkaður við C, en nokkur tími leið eftir það, þar til kolefni var mælt. C er % af þurrum jarðvegi, P mg á 100 g af þurrum jarðvegi og katjónir mj. á 100 g af þurrum jarðvegi. C P Ca Mg K Na ph Hákoti, T 1,25 3,2 5,1 2,0 0,82 1,45 5,7 Hákoti, S 1,68 7,1 7,5 3,4 0,87 1,52 5,7 Vatnskoti 1,47 6,1 7,0 2,9 1,30 1,20 5,6 Korpu 3,2 0,65 7,5 1,5 0,71 0,96 6,2 Tekið var upp 27. ágúst. Grösin voru sviðin um hálfum mánuði áður í Hákoti T, en ekki í hinum tilraununum. Sums staðar var niðursetningin nokkuð óregluleg. Grös voru talin og tekið upp úr öllum reitnum, nema grös sem voru á mörkum reita. Þau voru einnig talin og talin til beggja reita jafnt. Á næstu dögum var uppskeran flokkuð og vegin, sterkja mæld með flotvog og þurrefni mælt. Ein þurrefnismæling glataðist bæði í Hákoti S og Vatnskoti.

56 Flokkað var um 33, 45 og 55 mm þvermál í annarri endurtekningunni á hverjum stað, sterkja mæld á um 1 kg af mm kartöflum og þe% á tveim mm kartöflum í hverjum reit. Meðaltöl og staðalfrávik uppskeru og annarra mældra eiginleika Grös Uppskera Stærð mm, % Sterkja Þe. n t/ha < >55 % % Hákoti Tb 22,1 24, ,5 25,4 Hákoti S 18,5 35, ,0 24,2 Vatnskoti 20,9 30, ,1 26,5 Staðalfrávik Hákoti Tb 2,5 2,10 2,2 3,0 3,7 3,0 0,48 1,33 Hákoti S 1,7 2,24 0,8 2,9 2,4 2,8 0,80 2,07 Vatnskoti 1,2 2,40 2,0 3,6 3,4 4,3 0,86 1,89 Uppskera kartaflna og sterkja og þurrefni í kartöflum eftir áburði. Uppskera, t/ha Sterkja, % Þurrefni, % Hák. T Hák. S Vatnsk. Hák. T Hák. S Vatnsk. Hák. T Hák. S Vatnsk. O1, með áb. 24,7 34,6 29,9 14,4 13,8 16,1 25,5 24,6 26,5 O2, m. kart. 25,2 36,6 31,1 14,5 14,1 16,2 25,3 24,2 26,8 N0 25,2 35,8 29,6 14,9 14,0 16,8 25,5 24,1 26,8 N1, +40N 24,8 35,4 31,4 14,0 13,9 15,6 25,2 24,6 26,5 K0 25,1 36,8 30,5 14,7 14,0 16,3 25,5 24,2 26,8 K1, +83K 24,8 34,4 30,5 14,2 13,9 16,0 25,2 24,6 26,6 Staðalsk. mism., s mm 1,04 1,12 1,20 0,32 0,40 0,43 0,67 1,02 0,95 Gifs 22,9 38,0 29,0 14,9 14,1 16,0 25,8 22,5 25,5 Í tveimur tilraunum bar nokkuð á einkennum rótarflókasvepps. Skráð var hvað einkennin sáust á mörgum grösum, en sú skráning var þó alls ekki nákvæm. Tilraun nr Áburður á kartöflur, Korpu. N P K-áburður, kg/ha, í þáttatilraun N P K 60 32, ,5 210 Í tilrauninni voru 36 liðir með 2 samreitum, 72 reitir alls. Uppistaða tilraunarinnar er þátta tilraun með NPK-áburð, sjá töflu hér til hliðar. Áburðartegundir voru Kjarni, þrífosfat og brennisteinssúrt kalí. Hlutföll áburðarefna í sömu línu í töflunni eru eins og í Græði 1. Að auki voru 9 liðir þar sem prófuð var staðsetning áburðar, bæði OptiStart eins og í tilraununum í Þykkvabæ og þrífosfats. Ennfremur var prófaður minni skammtur af fosfór og í einum lið var fosfór sleppt. Tilraunin var gerð á um sm móajarðvegi á malargrunni sem var plægður niður í möl 1995, sjá mælingar á efnum í jarðvegi með tilraun nr Landið hefur sennilega eitthvað verið nytjað áður. Frá 1996 hefur landið verið notað árlega undir tilraunir með einærar tegundir, oftast korn en tvisvar einærar belgjurtir og árið 2002 var þarna tilraun með yrki af olíunepju. Sett var niður í nýunnið land 19. maí. Markað var fyrir og gerð rás fyrir kartöflur með gamalli niðursetningarvél og gerð rás fyrir áburð til hliðar, en hreykt daginn eftir. Bil milli raða var um 70 sm og 30 sm milli kartaflna. Reitir voru 3 m á lengd. Í hvern reit voru því

57 settar 20 kartöflur. Úðað var með Afaloni 1. júní. Um sumarið voru þrisvar tekin sýni af blaðvökva til að mæla nítrat og blaðlitur var einnig mældur þrisvar með sérstöku tæki. Tekið var upp september. Fyrri daginn var tekið upp úr 9 reitum þar sem grös voru einnig mæld. Allmikið bar á stöngulsýki og var öllum grösum þar sem grunur var um sýki sleppt í upptöku. Grös voru talin og 16 grös voru tekin úr reit ef engin sýking var. Á tveimur stöðum var þó aðeins tekinn hálfur reiturinn. Uppskera var umreiknuð á hektara í hlutfalli við fjölda kartaflna. Kartöflurnar voru flokkaðar á sama hátt og í Þykkvabæ og uppskeran auk þess vegin áður en hún var flokkuð og léttust kartöflurnar að meðaltali um 1,5% við flokkunina, aðallega vegna þess að moldin hristist af. Sterkja var mæld á um 800 g af mm kartöflum og þurrefni á 4 kartöflum mm, helmingur hverrar sneiddur í þurrefnissýni. Sýni voru tekin frá til efnagreiningar, en ekki er fjallað um þær niðurstöður hér. Af 9 reitum var afgangur uppskeru >33 mm settur í svala geymslu og á að athuga gæði seinna. Niðurstöður þess hluta tilraunarinnar, sem myndaði þáttatilraun, eru sýndar sem meðaltöl fyrir þættina hvern um sig. Auk þess eru tvívíðar töflur fyrir hverja tvo þætti saman með uppskeru af söluhæfum kartöflum (>33 mm) og sterkju þótt próf hafi ekki sýnt marktæka víxlverkun. Einnig er sýnd uppskera sterkju og þurrefnis í söluhæfum kartöflum (>33 mm) með þeim fyrirvara að þessar mælingar eru aðeins gerðar í einum stærðarflokki hvor mæling og sterkjan mæld án þess að hreinsa mold af kartöflum. Uppskera eftir stærðarflokkum og alls, t/ha, sterkja og þurrefni % í kartöflum Áburður N P K Áb. kg/ha: , , s mm <33 mm 1,3 1,4 1,3 1,3 1,4 1,3 1,2 1,3 1,4 0, mm 5,7 5,7 5,8 5,6 5,6 6,0 5,4 6,2 5,5 0, mm 9,4 9,4 9,8 9,0 9,9 9,7 9,7 9,6 9,3 0,53 >55 mm 2,7 4,7 5,3 3,2 4,7 4,9 4,7 3,9 4,1 0,36 Söluhæfar 17,8 19,8 20,8 17,8 20,2 20,5 19,8 19,8 18,9 0,62 Alls 19,1 21,3 22,1 19,1 21,6 21,8 21,0 21,1 20,4 0,61 Sterkja % 18,8 17,5 16,4 17,4 17,5 17,9 17,9 17,6 17,2 0,23 Þurrefni % 24,8 23,6 23,0 24,1 23,1 24,2 24,3 23,5 23,7 0,38 hkg/ha: Sterkja 3,35 3,48 3,43 3,08 3,52 3,65 3,53 3,47 3,25 0,11 Þurrefni 4,42 4,67 4,80 4,28 4,67 4,95 4,78 4,64 4,47 0,17 Söluhæfar PxN K KxP N NxK 32P 16,4 17,2 19,7 1 17,8 21,4 20,2 1 17,8 18,2 17,3 65P 18,6 21,7 20,3 2 18,0 20,0 21,3 2 20,2 19,8 19,6 97P 18,4 20,7 22,5 3 17,6 19,2 20,1 3 21,3 21,3 19,9 1,07 Sterkja % 32P 18,4 17,6 16,2 1 17,6 17,8 18,3 1 19,5 18,3 18,5 65P 18,7 17,3 16,4 2 17,2 17,5 18,0 2 17,5 17,7 17,4 97P 19,3 17,7 16,6 3 17,4 17,2 17,2 3 16,8 16,6 15,8 0,40

58 Tilraunaliðir umfram þá 27 liði sem mynduðu þáttatilraunina voru þessir: 28. OptiStart 83 kg/ha með kartöflum 32 P alls 29. OptiStart 83 kg/ha með áburði 32 P alls 30. OptiStart 83 kg/ha með kartöflum 64 P alls P þrífosfat m. kartöflum 16 P alls P þrífosfat m. áburði 16 P alls P þrífosfat m. kartöflum 32 P alls P þrífosfat m. kartöflum 32 P alls P þrífosfat m. kartöflum 64 P alls 36. Enginn fosfór 0 P Niðurstöður mælinga á þessum liðum fara hér á eftir og til samanburðar eru endurtekin meðaltöl eftir mismunandi P-áburð. Nr. Liður < >55 Söluh. Alls St. % Þe. % 32P 1,49 5,65 8,37 3,19 17,2 18,7 17,6 24,1 65P 1,52 5,89 9,96 5,79 21,7 23,2 17,3 22,7 98P 1,23 5,50 9,99 5,19 20,7 21,9 17,7 24,0 28. Opti 32P 1,57 6,99 9,17 4,46 20,6 22,2 17,9 23,6 29. Opti m/áb. 32P 1,60 5,99 7,95 5,56 19,5 21,1 16,8 22,9 30. Opti 64P m/kart. 0,85 4,18 11,50 7,55 23,2 24,1 17,8 21, P m/kart. 1,42 5,94 8,17 2,90 17,0 18,4 17,5 22, P m/áb. 2,13 7,13 7,54 2,04 16,7 18,8 17,5 24, P m/kart. af 32P 1,84 7,22 5,35 1,65 14,2 16,1 17,4 24, P m/kart. 1,27 4,35 7,47 3,21 15,0 16,3 17,5 23, P m/kart. af 64P 1,56 6,33 11,61 3,77 21,7 23,3 18,4 23, P 1,74 6,78 2,98 0,55 10,3 12,1 17,5 24,0 s mm n=2 0,46 1,17 1,21 1,40 1,37 1,45 0,81 1,26 Kartöflugrös voru mæld á 9 reitum. P- og K-áburður var ekki sá sami á öllum reitum, en látið er nægja að birta meðaltöl eftir N-áburð. Ennfremur voru þurrefnissýni efnagreind. Kartöflugrös N kg/ha Þe. hkg/ha 60 7, , ,9 s mm 0,7

59 Kynbætur á háliðagrasi ( ) Samanburður á íslensku og erlendu háliðagrasi, Korpu. Vorið 1999 var 5 söfnum af íslensku háliðagrasi sáð í tilraun með þremur erlendum yrkjum. Lítið var til af íslensku fræi og takmarkaði það stærð reitanna og einungis var til nægilegt fræ af einni íslenskri línu (Ís1) í tvo reiti í fullri lengd. Full reitastærð var 1,4 8 m og endurtekningar 2. Ís2 var í tveimur 3,5 m 2 reitum, Ís3 í einum 5 m 2 reit, Ís4 í einum 3 m 2 og Ís5 í einum 1 m 2 reit. Borið var á tilraunina , 100 kg N/ha í Græði 6 og síðan 50 N eftir 1. slátt og 40 N eftir 2. slátt í sömu áburðartegund. Tilraunin var slegin 19.6., og Uppskerutölur fyrir Ís3 og Ís4 í skýrslunni fyrir árið 2002 voru ekki réttar. Heildaruppskera fyrir Is3 átti að vera 61,3 hkg/ha og fyrir Ís4 64,8 hkg/ha. Tekið er tillit til þessa í meðaltali 4 ára. Uppskera þe. hkg/ha Illgresi, %, Mt. 1. sl. 2. sl. 3. sl. Alls 3. sl ára Ís2 27,1 22,2 12,8 62,0 0,7 69,3 Ís4 29,2 21,6 15,9 66,6 4,1 68,6 Ís3 30,8 18,8 16,3 65,9 0,8 67,4 Ís1 25,4 21,3 13,0 59,7 3,2 64,9 Lipex 25,1 16,7 17,5 59,3 7,9 64,1 Seida 26,2 20,5 15,3 62,1 3,4 65,5 Barenbrug 24,2 20,3 14,4 59,0 5,7 61,6 Staðalfrávik 0,9 0,8 0,4 Framleiðslukerfi byggð á ræktun belgjurta til fóðurs ( ) Lífeðlisfræðilegar mælingar. Mælingar á vaxtarformi ÁH víxlana fóru fram sumarið 2002 og fyrstu niðurstöður voru kynntar í jarðræktarskýrslu 2002 (bls. 47). Þar var fyrir mistök birt röng mynd úr fjölbreytugreiningu, hér birtist rétt mynd. HoKv9238 Norstar Snowy Mean HoKv9238 Mean Norstar Mean Snowy CV I (50 %) Fyrstu niðurstöður úr mælingum á ÁH víxlunum voru kynntar á Fræðaþingi landbúnaðarins í febrúar Tilraunin fékk eðlilega meðhöndlun m.t.t. áburðar og sláttar sumarið 2003 og í september var hver reitur metinn og gefin einkunn (1 5, 5 best) eftir þrótti og útbreiðslu.

60 Mælingar á vaxtarformi PM smára voru gerðar sumarið Um 82% af smáranum lifði af fyrsta veturinn sem er mun betri lifun en hjá ÁH smáranum árinu áður. PM smárinn hafði ekki eins mikla útbreiðslu og ÁH smárinn. Í eftirfarandi töflu eru víxlanir flokkaðar eftir öðru foreldrinu og sýnir hún meðaltöl yfir einstaka mæliliði. Þess ber að geta að hitt foreldrið hjá PM smáranum eru aðrir stofnar en notaðir eru í ÁH víxlununum. Það eru Milkanova og Gandalf frá Danmörku, Sandra frá Svíþjóð, Jogeva 4 frá Eistlandi og ME frá Finnlandi. Gel 3 MM Sept. Oct. Nov. Sept. Oct. Nov. Sept. Oct. Nov. Þróttur Lifun Þekja Þykkt Smæru- Blaðstærð smæru liður 0-2 % m2 mm sm sm2 ÁH-smári Norstar 1, ,94 2,09 2,44 1,5 HoKv9238 1, ,87 2,20 2,60 0,6 Snowy 1, ,60 2,14 2,18 1,5 Undrom s 1, ,84 2,16 2,28 1,3 AberHerald s 1, ,72 2,11 2,32 1,2 AberCrest s 1, ,84 2,15 2,55 1,3 Meðaltal 1, ,79 2,14 2,38 1,3 PM-smári Norstar 1, ,12 1,66 2,09 2,65 HoKv9238 1, ,24 1,81 3,00 2,96 Snowy 1, ,19 1,89 2,85 3,66 Undrom s 1, ,06 1,98 1,46 3,06 AberHerald s 0, ,05 2,25 2,86 5,70 Meðaltal 1, ,33 1,92 2,45 3,61 Í PM smáranum var ekki samhengi á milli þróttar að hausti og lifunar vorið eftir. Þróttur og þekja var almennt minni í PM smáranum en í ÁH smáranum. Víxlanir með norðlæga foreldra lifðu betur, sértstaklega í PM smáranum. Almennt gildir að PM víxlanirnar hafa þynnri smærur og mynda stærri blöð en ÁH víxlanirnar. Eins og í ÁH víxlunum voru tekin sýni af PM smára til fitusýrugreininga. Sýnin voru tekin 15. sept., 21. okt. og 9. des. (síðasta sýnataka dróst vegna snjóalaga). Tekin voru sýni til fitusýrugreininga úr 9 PM víxlunum auk 5 foreldra, en alls úr 29 víxlunum í ÁH smára. Við sýnatöku voru smærurnar frystar í fljótandi köfnunarefni og síðan frostþurrkaðar og malaðar í kúlukvörn. Lokið er við útdrátt fitusýra á öllum sýnunum og var það gert á RALA. Mælingar á fitusýrunum verða gerðar í gasgreini hjá Rf á Akureyri. Úr hluta af þeim efniviði sem í eru mældar fitusýrur eru einnig mæld svokölluð forðaprótein (VSP=vegetative storage proteins). Það gefur upplýsingar um uppsöfnun að hausti. Félagar okkar í COST 852 hópnum við háskólann í Caen í Frakklandi hafa um árabil stundað rannsóknir á VSP í hvítsmára og fleiri belgjurtum. Þeir hafa séð að eftir því sem plantan nær að safna meira af VSP próteinum þeim mun fyrr fer vöxtur af stað að vori. Nú eru þeir líka farnir að koma með tilgátur um að VSP prótein hafi bein áhrif á vetrarþol. Sigríður Dalmannsdóttir dvaldi í Caen í tvær vikur í vor þar sem hún mældi prótein í ÁH smáranum í samvinnu við Dr. Frédérik Le Dily og Dr. Jean Christoph Avice. Fyrstu niðurstöður með SDS-Phage sýna uppsöfnun á VSP próteini frá september til nóvember. Myndin sýnir niðurstöður fyrir þrjár víxlanir, allar með Norstar sem annað foreldri. MM er viðmiðun. Vinnslu á niðurstöðum er ekki lokið. 62 x AC 62 x Undrom 1 62 x Undrom 2