Η ζημαζία ηης παραδοζιακής ελληνικής διαηροθής ζηην πρόληυη ηοσ ζακταρώδη διαβήηη

Transcript

1 Η ζημαζία ηης παραδοζιακής ελληνικής διαηροθής ζηην πρόληυη ηοσ ζακταρώδη διαβήηη 16 Nνεκβξίνπ 2012 Θεζζαινλίθε Αληώλεο Καθάηνο Οκόηηκνο Καζεγεηήο Πξνιεπηηθήο Ηαηξηθήο & Γηαηξνθήο Ηαηξηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Κξήηεο

2 ΠΑΡΑΓΟΝΣΔ ΠΟΤ ΤΜΒΑΛΛΟΤΝ ΣΗΝ ΠΡΟΧΡΗ ΘΝΗΙΜΟΣΗΣΑ ΠΕΡΘΒΑΛΛΟΝ 16% ΑΝΣΘΜΕΣΩΠΘΗ ΜΕ ΣΗ ΤΓΥΡΟΝΗ ΘΑΣΡΘΚΗ 12% ΓΕΝΕΣΘΚΟΘ- ΒΘΟΛΟΓΘΚΟΘ 24% ΣΡΟΠΟ ΖΩΗ 48% Παξαδνζηαθή ειιεληθή δηαηξνθή Καζεκεξηλή ζσκαηηθή άζθεζε Φπζηνινγηθό βάξνο Απνθπγή θαπλίζκαηνο Center for Disease Control, 1978

3 ΠΡΧΣΟΓΕΝΗ ΠΡΟΛΗΦΗ ΣΟΤ Δ2 ΚΑΙ ΣΧΝ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΧΝ ΝΟΗΜΑΣΧΝ 80% ησλ θαξδηαγγεηαθώλ λνζεκάησλ κπνξνύλ λα πξνιεθζνύλ κε αιιαγέο ζηνλ ηξόπν δσήο 90% ηνπ Δ2 -Απνθπγή άκεζνπ θαη έκκεζνπ θαπλίζκαηνο - Παξαδνζηαθή Ειιεληθή δηαηξνθή κόλν κε ειαηόιαδν, πινύζηα ζε δηαηηεηηθέο ίλεο, ρακειό ζε θνξεζκέλν θαη trans, ιίγν θξέαο θαη πεξηζζόηεξν ςάξη - Σξνθέο ρακεινύ γιπθαηκηθνύ 70% ησλ ΑΕΕ θνξηίνπ - Απμεκέλε θπζηθή δξαζηεξηόηεηα θαη θπζηνινγηθό ΔΜ - Υακειό Να θαη απμεκέλν Κ

4 ηόρνη ηεο δηαηηεηηθήο αληηκεηώπηζεο ηνπ Δ Επίπεδα ζαθράξνπ θπζηνινγηθά ή πιεζίνλ θπζηνινγηθώλ νξίσλ. Υακειή ζρέζε HbA1c / θξνπθηνδακίλεο Φπζηνινγηθέο ιηπνπξσηεΐλεο γηα ειάηησζε θηλδύλνπ θαξδηαγγεηαθώλ λνζεκάησλ Φπζηνινγηθή αξηεξηαθή πίεζε Αληηκεηώπηζε παρπζαξθίαο (ππεξιηπηδαηκία, θαξδηαγγεηαθά λνζήκαηα, ππέξηαζε, λεθξνπάζεηα) Δηαηξνθή όπσο ηνπ πγηνύο αηόκνπ πξνζαξκνζκέλε ζηελ Ειιεληθε παξαδνζηαθε δηαηξνθε

5 Θάλαηνη πνπ απνδίδνληαη ζην ζαθραξώδε δηαβήηε ηύπνπ 2 δηεζλώο ην εθαη. Θάλαηνη ζ όιν ηνλ θόζκν 8,2% όισλ ησλ ζαλάησλ Αλαπηπζζόκελεο ρώξεο 2-3% όισλ ησλ ζαλάησλ νθείινληαη ζην Δ 2 Αλαπηπγκέλεο ρώξεο 8% ε άηνκα ειηθίαο εηώλ ην 6-27% ησλ ζαλάησλ νθείινληαη ζην Δ εθαη. αλζξσπνη ζηνλ θνζκν ππνινγηδεηαη όηη ερνπλ Δ2

6 Δπθηιήηνπ, 6 νο αηώλαο πχ

7 ρέζε ΓΜ θαη ζσκαηηθήο άζθεζεο κε ηα επηπεδα ηλζνπιηλεο Diabetes Care, 2009

8 Relative Risk Παρπζαξθία θαη Γ ηύπνπ 2 ζε γπλαίθεο ζρεζε κε ηηο ώξεο παξαθνινύζεζεο TV (Nurses Health Study 2,0 1,5 P for trend < ,0 0,5 Diabetes Obesity 0,0 0-1 hr/wk 2-5 hr/wk 6-20 hr/wk hr/wk >40 hr/wk TV Watching per week, Ann Intern. Med. 2001

9 Σξνρηά ηνπ ΓΜ από ηελ εθεβηθή ειηθία ζηνπο λένπο ελήιηθεο (37,674 πγηείο άλδξεο), ζηα θπζηνινγηθά άηνκα, ζε απηνύο πνπ ελεθάλεζαλ ζηεθαληαία λόζν θαη ζαθραξώδε δηαβήηε N ENGL J MED, 2011

10 ρεηηθόο θίλδπλνο γηα Γ2 θαη ζηεθαληαία λόζν ζε πγηείο άλδξεο ζε ζρέζε κε ην ΓΜ ζηελ εθεβηθή ειηθία θαη ζηελ ελειηθίσζε N ENGL J MED, 2011

11 ρεηηθόο θίλδπλνο ζαλάηνπ εθήβσλ ηεο Ννξβεγίαο ειηθίαο εηώλ όηαλ έγηλε ε κέηξεζε βάξνπο θαη ύςνπο ηνπο (ΔΜ) Παξαθνινύζεζε γηα 31 ρξόληα όπνπ ζπλέβεζαλ ζάλαηνη Κατηγορία ΔΜΣ ΚΟΡΙΣΙΑ ΑΓΟΡΙΑ εκαη. θέζη referent referent εκαη. θέζη 31% 29% > 95 εκαη. θέζη 100% 82% Amer. J. Epid., 2003

12 Οιηθή ζλεζηκόηεηα ζε ζρέζε κε ην ΓΜ ζε πιεζπζκό κε δηαρξνληθή παξαθνινύζεζε από 57 κειέηεο Lancet, 2009

13 A Body Shape Index ABSI = WC BMI 2/3 Height ½ Πξόβιεςε ζλεζηκόηεηαο ABSI 22% Πξόβιεςε ζλεζηκόηεηαο BΜI & WC 15% PLOS ONE, 2012

14 Πεξίκεηξνο κέζεο ησλ παηδηώλ ηνπ δήκνπ Ρνύβα (Κξήηε) ειηθίαο 4-10 εηώλ ζε ζρέζε κε ηα επίπεδα ηλζνπιίλεο, ιηπνπξσηετλώλ θαη αξηεξηαθήο πίεζεο Περίμετρος Μέσης < 25 ΕΘ (52,1 cm) > 75 ΕΘ (63,0 cm) Μέσος Όρος p-value Ινζοσλίνη (μu/ml) 4,6 8,6 <0,001 Ολική Χοληζηερόλη (mg/dl) Τριγλσκερίδια (mg/dl) <0,010 HDL-C (mg/dl) <0,050 Ολική Χοληζηερόλη/HDL-C 3,3 3,7 <0,050 Σσζηολική Πίεζη Αίμαηος (mmhg) <0,001 Γιαζηολική Πίεζη Αίμαηος (mmhg) <0,010 Παιδιαηρική, 2003

15 Πεξίκεηξνο κέζεο ζε 989 θνηηεηέο ηαηξηθήο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Κξήηεο ζε ζρέζε κε ηελ πεξίκεηξν κέζεο (BMC Public Health, 2003) Ολική σοληζηεπόλη (mmol/l) Πεξίκεηξνο κέζεο (cm) κάηω από πάνω από ,56 4,74 <0.001 Σπιγλςκεπίδια (mmol/l) 0,69 0,89 p <0.001 HDL-C (mmol/l) 1,36 1,19 <0.001 LDL-C )(mmol/l 2,84 3,05 <0.002 TC:HDL-C 3,54 4,13 <0.001 ςζηολική ΑΠ (mmhg) <0.001 Διαζηολική ΑΠ(mmHg) <0.001

16 Δλέξγεηα από ηξνθή: κέζνο αξηζκόο ζεξκίδσλ αλά άηνκν εκεξεζίσο (Food supply) Διιάδα ΔΔ ησλ 15 ΔΔ ησλ 25 Πηγή: WHO/Europe, European HFA Database, Ηαλνπάξηνο 2006 PorGrow EU funded research project

17 Δπηπνιαζκόο αθραξώδε Γηαβήηε 2 ζηελ Διιάδα 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Men (n=1416) Άνδρες (Ν=1416) Women (n=1407) Γσναίκες (Ν=1407) ATTICA Study data as supplied to the WHO (2006)

18 Παράγοντες Μεταβολικού υνδρόμου σε 2390 ενήλικες της Κρήτης ΑΝΔΡΕ ΓΤΝΑΙΚΕ Παράγοντες % % 0 17% 36% 1 33% 37% 2 23% 16% 3 27% 11% Περ. Μέζης: άμδρες>102 cm, γσμαίκες>88 cm Τριγλσκερίδια: 150 mg/dl HDL-C: άμδρες <40 mg/dl, γσμαίκες <50 mg/dl Αρηηριακή πίεζη 130/85 mm Hg Σάκταρο 100 mg/dl Μεηαπηςσιακή επγαζία. Πανεπιστήμιο Κρήτης, 2005

19 Height (cm) Mean weight and height of men of Messara epidemiological study (2005) φυσιολογικός Normal αυξ. βάρος Overweight παχυσαρκία Obesity (class I & II) Obesity μεγάλου βαθμού (class παχυσαρκία III or greater) Eur J Card Prev Reh (2010) Weight (kg)

20 σκαηηθό βάξνο αηόκσλ ηεο κειέηεο ησλ Δπηά Υσξώλ ( ) Οιιαλδία Φηιαλδία Ηηαιία εξβία Διιάδα Aging Clin Exp Res, 2005

21 Am J Clin Nutr, 1989 Θνησιμότητα 25 ετών από ισχαιμική καρδιοπάθεια σε ομάδες της μελέτης των Επτά Φωρών

22

23 ΔΙΑΙΣΗΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΣΗΡΙΣΙΚΑ ΗΠΑ, ΕΛΛΑΔΟ, ΙΑΠΩΝΙΑ ΣΟ 1960 (Ελλάδα: μέζος όρος Κρήηης Κέρκσρας) ΖΠΑ ΔΛΛΑΓΑ ΗΑΠΩΝΗΑ Λίπνο Λάδη (% ελέξγεηαο) Κνξεζκέλν ιίπνο (% ελέξγεηαο) Φξνύηα Λαραληθά (g/εκέξα) Όζπξηα (g/εκέξα) Φσκί Γεκεηξηαθά (g/εκέξα) Κξέαο (g/εκέξα) Φάξηα (g/εκέξα) Science 1994

24 Καηαλάισζε θξέαηνο ζηε κειέηε ησλ Δπηά Υσξώλ (g/εκέξα) Am J Clin Nutr, 1989

25 ΚΟΚΚΙΝΟ ΚΑΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΜΕΝΟ ΚΡΕΑ* Μνζράξη, ρνηξηλό, αξλί, θαηζίθη, αιιαληηθά ίδεξνο αίκεο θαη κπνζθαηξίλεο Καξθηλνγόλεο γηα παρύ έληεξν ληηξώδεηο ελώζεηο: Νηηξνδακίλεο, Νηηξνζακίδεο, Νηηξνγνπαδίλεο

26 πίηα ζνπβιάθη 710 kcal Κνξεζκέλν ιίπνο: Υνηξηλό 15g/100g ή Κνηόπνπιν 7g Σεγαληηέο παηάηεο 100g: Με θνηληθέιαην θνξεζκέλν ιίπνο 18g ύλνιν θνξεζκέλνπ ιίπνπο: Υνηξηλό + παηάηεο 33g Κνηόπνπιν + παηάηεο 25g

27 Χαξαθηεξηζηηθά ησλ Απνζεκάησλ ηδήξνπ ζε Άηνκα κε Φπζηνινγηθή αθραξαηκηθή Κακπύιε, ζε Πξνδηαβεηηθνύο θαη Γηαβεηηθνύο Άηνκα κε θπζηνινγηθή ζαθραξαηκηθή θακπύιε Πξνδηαβεηηθά αθραξώδεο δηαβήηεο ηύπνπ 2 HbA1C (%) * HOMA-IR * Φεξηηηίλε (κg/l) * M-HIC (κmol/g) * (magnetic resonance imaging estimated iron concentration) * P< AJCN, August 31,2011

28 ρεηηθόο θίλδπλνο ζαθραξώδνπο δηαβήηε ηύπνπ 2 κε 50g επεμεξγαζκέλνπ θξέαηνο εκεξεζίσο (USA κειέηε πεξί 290,000 κε παξαθνινύζεζε ρξόλσλ) AJCN, 2011

29 ρεηηθόο θίλδπλνο Γ 2 κεηά από αληηθαηάζηαζε ηνπ θόθθηλνπ θαη επεμεξγαζκέλνπ θξέαηνο κε άιια ηξόθηκα AJCN, 2011

30 LDL-C (mg/dl) LDL C (mg/dl) Ολική Χοληστ. (mg/dl) Ολική Χοληζηερόλη (mg/dl) Ποσοστιαία Μεταβολή (%) Ποζοζηό(%) ΔΜ, Οιηθή θαη LDL Χνιεζηεξόιε ζε άηνκα πνπ αθνινπζνύλ λεζηεία ηεο Οξζόδνμεο Εθθιεζίαο 0,6 0,4 0,2 0-0,2-0,4-0,6-0,8-1 -1,2 220 Μεηαβολή ΔΜΣ Πριν Πριν Νηζηεύονηες Νηστεύοντες Μη νηζηεύονηες Νηστεύοντες Μετά Μεηά Ολική Χοληζηερόλη Πριν Μεηά Μετά BMC Public Health 2003; 3: LDL Χοληζηερόλη Πριν Μετά Μεηά

31 Σα σ-3 ιηπαξά νμέα δηα κέζνπ γνληδίσλ ειαηηώλνπλ ηελ παξαγσγή Ιληεξιεπθίλεο-1 (IL- 1) Η ππεξπαξαγσγή IL-1 πηζηεύεηαη όηη επζύλεηαη γηα: Αζεξνζθιήξσζε Ρεπκαηνεηδή αξζξίηηδα θιήξπλζε θαηά πιάθαο Άζζκα αθραξώδε δηαβήηε ηύπνπ 1 Φσξίαζε Υξόληα απνθξαθηηθή πλεπκνλνπάζεηα AIDS Νόζν ηνπ Alzheimer Αιιεξγίεο Διθώδε θνιίηηδα Νόζν ηνπ Crohn

32 Mediterranean Style diet in Italian adults aiming to reduce Metabolic Syndrome Intervention Diet Ν=90 Control Diet Ν=90 Baseline 2 years Baseline 2 years Fiber (g/d) Saturated fat (% energy) MUFA (% energy) σ-3 FA (g/d) Fruits, Vegetables, Nuts and Legumes (g/d) Subjects remaining with MS JAMA, 2004

33 Σστνόηηηα Σακταρώδη Διαβήηη (%) πρλόηεηα ζαθραξώδνπο δηαβήηε ηύπνπ 2 ζηηο νκάδεο Παξέκβαζεο θαη Ειέγρνπ 522 άηνκα κέζεο ειηθίαο ηεο Φηιαλδίαο κε δηαηαξαρή ζηε ζαθραξαηκηθή θακπύιε Σςσαιοποιήθηκαν ζε 2 ομάδερ Πξνζσπηθή Παξέκβαζε γηα 4 ρξόληα - ελάηηωζη βάποςρ - -//- ολικού λίποςρ - -//- κοπεζμένος λίποςρ - αύξηζη ζωμαηικήρ άζκηζηρ - -//- διαιηηηικών ινών Μετά από 4 χρόνια: Ομάδα Παρέμβασης 11% Δ Ομάδα Ελέγχου 23% Δ Ομ. Ελέγτοσ Ομ. Παρέμβαζης New Eng J Med. 2001

34 Γλυκαιμικό Υορτίο Σροφίμων ΤΧΗΛΟ ΦΑΜΗΛΟ Λουκουμάς 70g Cornflakes 30g Χυμός φρέσκου Grapefruit 250g Aναψυκτικό πορτοκάλι 250g % ολικής αλέσεως ψωμί 30g 21 Νιφάδες βρώμης 250g Grapefruit 120g 3 23 Χυμός Μήλου χωρίς ζάχαρη 7 12 Ψητή πατάτα 150g 26 Φασολάδα 150g 7 Άσπρα μακαρόνια 180g 27 Μακαρόνια ολικής αλέσεως 180g 16 Άσπρο ρύζι 150g 23 Καστανό ρύζι 150g 18 Σρόφιμα με υψηλό γλυκαιμικό φορτίο Σρόφιμα με χαμηλό γλυκαιμικό φορτίο άκχαρο άκχαρο 0 Ινσουλίνη 0 Ινσουλίνη Αρτή Willett, ώρες ώρες

35 ΣΡΟΦΙΜΑ ΜΔ ΥΑΜΗΛΗ ΚΑΙ ΤΦΗΛΗ ΘΡΔΠΣΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΣΑΣΙΚΑ 330 αλαςπθηηθνύ ml ΓΓ g πνξηνθαιηνύ ΓΓ 40 Θεξκίδεο (kcal) Νάηξην (mg) 27 3,9 Κάιην (mg) Πξσηεΐλε (g) 0 1,3 ίδεξνο (mg) 0 0,5 Βηηακίλε Α (κg) Βηηακίλε C (mg) 0 66 Γηαηηεηηθέο Ίλεο (g) 0 1,7

36 Παηάηεο chips 530 kcal αλά 100 γξ ΓΓ 75 Γ Γ Γ Παηάηα ςεηή 93 kcal αλά 100 γξ ΓΓ 82

37 ΓΓ Καξόηα 35 kcal αλά 100 γξ

38 ΓΓ 40

39

40 Γηαθνξέο ζηελ αληίζηαζε ζηελ ηλζνπιίλε (HOMA) παηδηώλ 12,5-17,5 ρξνλώλ από 10 πόιεηο ηεο ΔΔ ζε ζρέζε κε ηε ιήςε snacks Πνηέ Μεξηθέο θνξέο πρλά Αλαςπθηηθά 2,01 2,30 2,29* Χπκνί θξνύησλ 1,75 2,23 2,75* νθνιάηα 1,81 2,26 2,28* Πίηζα 2,39 1,97 2,67* Χάκπνπξγθεξ 2,31 2,03 2,55* Appetite, 2012 P< 0,001

41 ΓΓ 15 ΓΓ

42 ΓΓ 51 ΓΓ

43 ρεηηθόο θίλδπλνο γηα Γ2 ζε αλζξώπνπο πνπ θαηαλαιώλνπλ ρακειή θαη πςειή πνζόηεηα άζπξνπ ξπδηνύ Γπηηθέο ρώξεο Αζηαηηθέο ρώξεο BMJ, 2012

44 Πνζόηεηα θαηαλάισζεο άζπξνπ ξπδηνύ ζε ζρέζε κε ην ζρεηηθό θίλδπλν εκθάληζεο Γ2 BMJ, 2012

45 Γιπθαηκηθόο Γείθηεο Φξνπθηόδε 19 Γιπθόδε 100 Λαθηόδε 46 νπθξόδε (δάραξε-γιπθόδε+θξνπθηόδε) 68 Μέιη 55 Diabetes Care, 2008

46 Ηπαηηθή ιηπνγέλεζε Μεηά από θαηαλάισζε θξνπθηόδεο (25% ηεο ελέξγεηαο) απμάλεηαη ε επαηηθή ιηπνγέλεζε θαη ε κεηαγεπκαηηθή ηξηγιπθεξηδαηκία J Clin Invest, 2009

47 Μεηαβνιηζκόο κεηά από ιήςε θξνπθηόδεο & γιπθόδεο J Clin Invest, 2009

48 Πεξηεθηηθόηεηα Φξνύησλ θαη Λαραληθώλ ζε Φξνπθηόδε θαη Γιπθόδε Περιεκτικότητα στα 100 gr Φροσκτόζη Γλσκόζη Ξηρά ζύκα Σηαθίδες Μήλο 6 2 Βερύκοκο 1 1 Σηαθύλι 7 7 Φράοσλες 2 2 Πορηοκάλι 3 2 Καρπούζι 4 2 Τομάηα 1 1 Παηάηα 0,2 0,2 Μέλι 39 34

49 Μέζα επίπεδα ζαθράξνπ θαη ηλζνπιίλεο ζην αίκα κεηά από ρνξήγεζε δάραξεο (35 γξ.), καξκειάδαο κε θεξάζηα (150 γξ γξ. δάραξε), ζηαθίδαο (150 γξ γξ. δάραξεο) ζε 20 εζεινληέο Amer. J. Clin. Nutr. 2012

50 Επίδραζη δίαιηας ταμηλού, ζε ζύγκριζη με συηλό, Γλσκαιμικού Δείκηη (GI) ρέζε = HbA1c / θξνπθηνδακίλε Γιπθόδε αίκαηνο Οιηθή ρνιεζηεξόιε Σξηγιπθεξίδηα Αληηπνλεθηίλε Κίλδπλνο εκθάληζεο Γ 2 C πεπηίδηα ζηα νύξα Diabetes Care, 2003

51 Γ 2 θαη αλεπαξθεηα βηηακηλεο D Αλεπαξθεηα Βηη. D ζρεηηδεηαη κε δπζιεηηνπξγηα ησλ β- θπηηαξσλ ηνπ παγθξεαηνο,αληηζηαζε ζηε δξαζε ηεο ηλζνπιηλεο θαη απμεζε ησλ δεηθησλ θιεγκνλεο. Πξννπηηθεο κειεηεο δεηρλνπλ όηη ρακειε ιεςε βηη. D ζρεηηδεηαη κε απμεκελε ζπρλνηεηα Γ2. Γελεηηθεο κειεηεο δεηρλνπλ όηη ν VDR πνιπκνξθηζκνο ζρεηηδεηαη κε ειαηησκελε αλνρε γιπθνδεο. Μηθξνο αξηζκνο κειεησλ παξεκβαζεο κε ρνξεγεζε βηη.d δεηρλνπλ λα ειαηησλνληαη νη δεηθηεο θιεγκνλεο θαη λα βειηησλεηαη ε θακππιε αλνρεο γιπθνδεο. Postgrad Med J 2010

52 Πεξηεθηηθόηεηα ηξνθίκσλ ζε βηηακίλε D Ηκεξήζηεο αλάγθεο κg ΣΡΟΦΙΜΑ Ψαξέιαην από ζπθώηη ςαξηνύ (30γξ) ΒΙΣΑΜΙΝΗ D (κg) 63 νισκόο (100γξ) 12,5 αξδέιεο (100γξ) 7,5 Σόλνο ζε θνπηί (100γξ) 5,8

53 ρέζε επηπέδσλ καγλεζίνπ αίκαηνο κε ηα επίπεδα γιπθόδεο λεζηείαο θαη γιπθνδειησκέλεο αηκνζθαξίλεο ζε παρύζαξθα άηνκ α κε Γ2 θαη ρσξίο Γ2 Ο ρσξίο Γ2 r= κε Γ2 r= PLOS ONE 2012

54 Αζζελείο κε Γ2 πξέπεη λα παίξλνπλ θαζεκεξηλά απμεκέλν Mg κε ηελ ηξνθή ηνπο πληζηώκελεο πνζόηεηεο mg εκεξεζίσο παλάθη (100 g) Νηθάδεο βξώκεο (1/2 θιπηδάλη) All bran (1/2 θιπηδάλη) Φαζνιάδα (200 g) Ακύγδαια (30 g) Γιπθνπαηάηα (200 g) 78 mg 96 mg 129 mg 142 mg 81 mg 95 mg Mc Cance & Widdowson, 1994

55 Διαιτητικά στοιχεία Γηαηξνθή εθήβνπ 16 εηώλ γξ. ΠΡΧΙ Κξνπαζάλ κεξέληα 80 Καθέο 250 ΚΟΛΑΣΙΟ Ψσκί ηνπ ηόζη άζπξν 60 Ποσοστό συνιστώμενων ποσοτήτων Δνέπγεια 4459 kcal Εακπόλ 30 Ππωηείνερ 118 g Σπξί γηα ηόζη 30 Αζβέζηιο 1837 mg Παηαηάθηα ηζίπο 100 Σίδηπορ 16 mg ΓΔΤΜΑ Γηπιό humburger 210 Παηάηεο ηεγαληηέο 100 Γιαιηηηικέρ Ίνερ 12 g Αλαςπθηηθό Cola 330 Φςλικό οξύ 307 μg ΑΠΟΓΔΤΜΑ νθνιάηα γάιαθηνο 100 Βιηαμίνη Α 863 μg ΓΔΙΠΝΟ Πίηζα ζπέζηαι 340 αιάηα ληνκάηα, καξνύιη 100 Παγσηό ρσλάθη 100 Βιηαμίνη Δ Βιηαμίνη C 4,7 mg 40 mg Αλαςπθηηθό Cola 330 ΠΡΟ ΤΠΝΟΤ Ρόθεκα ζνθνιάηαο 240 Κοπεζμένο λίπ ορ 17% ηηρ ενέπγειαρ ύλνιν 2400 Δλεξγεηαθή ππθλόηεηα: 185 kcal αλά 100 γξ ηξνθήο

56 Γηαηηεηηθά ζηνηρεία Παξαδνζηαθή ειιεληθή δηαηξνθή άλδξα 50 εησλ ρσξίο θαλέλα επεμεξγαζκέλν ηξόθηκν ΠΡΧΙ Σζάη κε βόηαλα 240 Μέιη 7 γξ. Σπξί θεθαινηύξη 40 πηηηθό ςσκί νιηθήο αιέζεσο 30 ΚΟΛΑΣΙΟ πηηηθό ςσκί νιηθήο άιεζεσο 30 Διηέο πξάζηλεο 15 ηαθύιη 100 ΜΔΗΜΔΡΙ αιηγθάξηα βξαζκέλα 50 ΒΡΑΓΤ Χόλδξν (κε ληνκάηα, θξεκκύδη θαη ειαηόιαδν) 150 αιάηα αγγνύξη, ληνκάηα 100 Κξεκκύδη σκό 10 Διαηόιαδν 25 πηηηθό ςσκί νιηθήο αιέζεσο 30 Κξαζί θόθθηλν 120 Μήια 200 Φαζόιηα καπξνκάηηθα βξαζηά κε ληνκάηα, θξεκκύδη θαη 15γξ ειαηόιαδν 200 Ψάξη βαθαιάνο ςεηόο 100 Ραδίθηα 70 Διαηόιαδν 15 πηηηθό ςσκί νιηθήο άιεζεσο 30 Κξαζί θόθθηλν 100 Πνξηνθάιη 120 ΤΝΟΛΟ 1782 Δλέξγεηα Πξσηείλεο Αζβέζηην ίδεξνο Μαγλήζην Ίλεο Φπιηθό νμύ Βηηακίλε Α Βηηακίλε Δ Βηηακίλε C Κνξεζκέλν ιίπνο Πνζνζηό ζπληζηώκελσλ πνζνηήησλ kcal 887 mg 381 mg 35 κg 82 g 560 κg 19 mg 115 mg 8% ηεο ελέξγεηαο 18 mg 1845 κg Δλεξγεηαθή ππθλόηεηα: 135 kcal αλά 100 γξ ηξνθήο

57 πκπέξαζκα: Η δηαηξνθή αηόκνπ κε Δ δελ δηαθέξεη ηνπ πγηνύο. Η θαθή δηαηξνθή θαη ε έιιεηςε ζσκαηηθήο άζθεζεο απμάλεη ηνλ θίλδπλν έλαξμεο Δ. Καζεκεξηλά δεκεηξηαθά κε όιεο ηηο δηαηηεηηθέο ίλεο (55% ελεξγ.) κε ειάηησζε δάραξεο ζην ειάρηζην. Υσξίο αιάηη. Πεξηνξηζκόο θξέαηνο θαη επεμεξγαζκέλνπ θξέαηνο γξ/εβδνκάδα (θπξίσο άζπξν θξέαο). Φάξη-Θαιαζζηλά γξ/εβδνκάδα. Φξνύηα 4-5 ηελ εκέξα. Λαραληθά γξ/εκέξα. πρλά όζπξηα (3 ή πεξηζζόηεξα γεύκαηα ηελ εβδνκάδα). Απνθιεηζηηθά ειαηόιαδν. Υσξίο θαζόινπ καξγαξίλεο. Νεζηεία ηεο Οξζόδνμεο Εθθιεζίαο βειηηώλεη πνιύ ηελ πγεία αιιά ρξεηάδεηαη λα εξεπλεζεί πεξηζζόηεξν.

58