ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΩΝ ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΜΟΝΑΔΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΔΡΑΝΩΝ ΥΛΙΚΩΝ

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ- ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΑΣ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΥΛΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΥ ΜΕΤΑΛΛΕΥΜΑΤΩΝ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΩΝ ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΜΟΝΑΔΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΔΡΑΝΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ - ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ Κ.Γ. ΤΣΑΚΑΛΑΚΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Ε.Μ.Π. ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 205

2 ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ 6. ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΑΠΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ 7.. Γενικά περί της μορφής των διαφόρων επιχειρήσεων 7 α) Ιδιωτικές επιχειρήσεις 7 β) Δημόσιες επιχειρήσεις 7 γ) Μικτές επιχειρήσεις 8.2. Επιχειρηματικοί στόχοι ιδιωτικών επιχειρήσεων 8.3. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των μεταλλευτικών επενδυτικών σχεδίων Παράγοντες που έχουν επίδραση στην ετήσια «ταμειακή ροή» των μεταλλευτικών επενδυτικών σχεδίων Παράγοντες με καθοριστική επίπτωση στην εκλογή 9 της κατάλληλης μεθόδου αξιολόγησης 2. ΦΑΣΕΙΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ 0 3. ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ Προκαταρκτική (ενδεικτική) οικονομική μελέτη Μελέτη σκοπιμότητας (feasibility study) Συνήθεις λόγοι που επιβάλλουν την αξιολόγηση 5 4. ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ - ΠΑΡΑΣΤΑΤΙΚΑ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ 6 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΑΜΕΙΑΚΗΣ ΡΟΗΣ 4.. Παραστατική απεικόνιση λειτουργίας επιχείρησης Υπολογισμός της ετήσιας ταμειακής ροής μεταλλευτικής 6 επένδυσης Αποσβέσεις Γενικά Μέθοδοι υπολογισμού αποσβέσεων 22 (i) Η Γραμμική μέθοδος (straight line method) 22 (ii) Επιταχυνόμενες μέθοδοι υπολογισμού αποσβέσεων Εκπτώσεις λόγω ελάττωσης αποθεμάτων των μεταλλευτικών κοιτασμάτων (Depletion allowance) Κεφάλαιο Κίνησης (working capital) 24

3 5. ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ Πηγές προέλευσης κεφαλαίων Κόστος ευκαιρίας Κόστος κεφαλαίου ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ Γενικά Παράμετροι μιας μεταλλευτικής αξιολόγησης Κύρια στοιχεία μιας μεταλλευτικής αξιολόγησης Η ταμειακή ροή (cash flow) Η χρονική αξία του χρήματος (time value of money) Συμπεράσματα Σύγκριση των μεθόδων αξιολόγησης επενδυτικών σχεδίων Γενικά Παράδειγμα- Δεδομένα παραδείγματος Μέθοδος λογιστικού ρυθμού επιστροφής (Λ.Ρ.Ε.) Μέθοδος χρόνου ανάκτησης κεφαλαίου (Pay back period PB) Μέθοδος της καθαρής παρούσας αξίας (N.P.V) Μέθοδος του λόγου παρούσας αξίας (Present value ratio, P.V.R.) Μέθοδος της παρούσας αξίας ροής μετρητών (Discounted cash flow, D.C.F.) Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα των διαφόρων μεθόδων αξιολόγησης Επίδραση του πληθωρισμού και του δανεισμού στο ρυθμό απόδοσης της επένδυσης Επίδραση του πληθωρισμού Παράδειγμα Επίδραση του δανεισμού 44 2

4 7. ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΑΡΧΩΝ ΤΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΩΝ ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΔΡΑΝΩΝ ΥΛΙΚΩΝ Γενικά Υπολογισμός συνολικού κεφαλαίου επένδυσης μονάδας εμπλουτισμού Δεδομένα για τον υπολογισμό του σταθερού κεφαλαίου επένδυσης - δείκτες κόστους Δείκτες κόστους Τρόπος χρησιμοποίησης των δεικτών κόστους Μέθοδοι υπολογισμού σταθερού κεφαλαίου επένδυσης Υπολογισμός του κόστους μηχανημάτων του κύριου εξοπλισμού μονάδας εμπλουτισμού Λειτουργικό κόστος μονάδας Εμπλουτισμού Γενικά Αμεσο λειτουργικό κόστος Εμμεσο λειτουργικό κόστος Υπολογισμός λειτουργικού κόστους μονάδας εμπλουτισμού Αριθμητικό παράδειγμα αξιολόγησης (Εφαρμογή) Λύση αριθμητικού παραδείγματος Συμπεράσματα 77 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α 80 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β 82 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ (ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΚΥΚΛΩΜΑΤΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΔΡΑΝΩΝ ΥΛΙΚΩΝ) 85 ΓΕΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 98 3

5 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ Σελίδα Σχήμα. Παραστατικό διάγραμμα λειτουργίας μεταλλευτικής επιχείρησης 7 Σχήμα 2. Παραστατικό διάγραμμα λειτουργίας μεταλλευτικής επιχείρησης Ταμειακή ροή. 8 Σχήμα 3. Διάρθρωση πηγών προέλευσης μεταλλευτικών επενδυτικών κεφαλαίων 26 Σχήμα 4. Διακίνηση κεφαλαίων εντός μιας μεταλλευτικής επιχείρησης - Κόστοςκεφαλαίου / ρυθμός επιστροφής (απόδοση κεφαλαίων) 27 Σχήμα 5. Κατανομή κεφαλαίου επένδυσης στην περίπτωση δανεισμού 44 Σχήμα 6. Μεταβολή του ρυθμού απόδοσης ίδιων κεφαλαίων επένδυσης για διάφορα χρόνια παραγωγικής ζωής των επενδυτικών σχεδίων και διάφορα ποσοστά συμμετοχής δανειακών κεφαλαίων στο αρχικό 47 κεφάλαιο επένδυσης (κατά Stermole, 974). Σχήμα 7. Διάρθρωση συνολικού κεφαλαίου επένδυσης μεταλλευτικής επιχείρησης 5 Σχήμα 8. Διάγραμμα υπολογισμού κόστους αγοράς θραυστήρων 64 Σχήμα 9. Διάγραμμα υπολογισμού κόστους αγοράς μύλων λειοτρίβησης 65 Σχήμα 0. Παραστατικό διάγραμμα χρονικού προγραμματισμού κατασκευής - λειτουργίας επιχείρησης 74 4

6 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Σελίδα Πίνακας. Κόστος κεφαλαίου (ονομαστικό και πραγματικό) ως συνάρτηση της πηγής προέλευσης των δανειακών κεφαλαίων 27 Πίνακας 2. Έσοδα και αντίστοιχα λειτουργικά έξοδα 33 Πίνακας 3. Πίνακας μεθόδου λογιστικού ρυθμού επιστροφής 34 Πίνακας 4. Πίνακας μεθόδου χρόνου ανάκτησης κεφαλαίου (Payback - PB) 35 Πίνακας 5. Πίνακας μεθόδων καθαρής παρούσας αξίας και λόγου παρούσας αξίας 37 Πίνακας 6. Πίνακας μεθόδου παρούσας αξίας ροής μετρητών 39 Πίνακας 7. Υπολογισμός ρυθμού απόδοσης της επένδυσης χωρίς πληθωρισμό 43 Πίνακας 8. Υπολογισμός ρυθμού απόδοσης επένδυσης με ετήσιο πληθωρισμό i in =7% 44 Πίνακας 9. Πίνακας υπολογισμού της ταμειακής ροής για προσδιορισμό της επίδρασης του δανεισμού στο ρυθμό απόδοσης ίδιων κεφαλαίων 46 επένδυσης Πίνακας 0. Μέθοδοι διερεύνησης επίδρασης πληθωρισμού πάνω στον ρυθμό απόδοσης κεφαλαίου επένδυσης και στον καθορισμό του % 48 ποσοστού δανεισμού Πίνακας. Μεταβολή τιμών δεικτών κόστους 54 Πίνακας 2. Τιμές του παράγοντα F i 57 Πίνακας 3. Υπολογισμός του σταθερού και του συνολικού κεφαλαίου επένδυσης ως συνάρτηση του κόστους αγοράς Ν του κύριου εξοπλισμού της μονάδας 58 Πίνακας 4. Τιμές των παραμέτρων α και b για διάφορα είδη μηχανημάτων 59, 60, (εξοπλισμού) εμπλουτισμού 6, 62 Πίνακας 5. Ποσοστιαία (%) σύνθεση του κόστους εμπλουτισμού μονάδας εμπλουτισμού μικτού θειούχου μετ/τος (Pb-Zn), ικανότητας επεξεργασίας 500 τόννων/ημέρα (tpd)ή τόννων/μήνα (tpm, 70 tons/month) Πίνακας 6. Ποσοστιαία (%) σύνθεση του κόστους εμπλουτισμού, μονάδας εμπλουτισμού μικτού θειούχου μετ/τος (Pb-Zn) ικανότητας επεξεργασίας τόννων/ημέρα (tpd), ή τόννοι/μήνα 7 (tons/month) Πίνακας 7. Χαρακτηριστικά κόστους παραγωγής μεταλλεύματος 72 Πίνακας 8. Κατανομή συνολικού σταθερού κεφαλαίοιυ επένδυσης για διάφορες τιμές του n και του λόγου Κ 73 Πίνακας 9. Υπολογισμός του συνολικού κεφαλαίου επένδυσης, κεφαλαίου κίνησης, υπολειμματικής αξίας και αποσβέσεων για τον υπολογισμό 75 της ετήσιας ταμειακής ροής του Πίνακα 8 Πίνακας 20. Υπολογισμός της ετήσιας ταμειακής ροής 77 Πίνακας 2. Μεταβολή των τιμών του ρυθμού επιστροφής επενδυμένου κεφαλαίου i, για τις αντίστοιχες τιμές ταμειακής ροής και καθαρής παρούσας αξίας και για 0, 5 ή 20 χρόνια παραγωγικής ζωής της 78 μονάδας Πίνακας 22. Ποσοστιαία % μεταβολή του ρυθμού απόδοσης της επένδυσης προς ποσοστιαία % μεταβολή του συνολικού κεφαλαίου επένδυσης 79 5

7 ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ Για την αξιοποίηση εμφανίσεων ή συγκεντρώσεων μεταλλεύματος με προκαταρκτικό ενδιαφέρον διεξάγεται έργαστηριακή έρευνα εμπλουτισιμότητας. Αν από την εργαστηριακή διερεύνηση προκύψουν ενθαρρυντικά αποτελέσματα, ακολουθεί παραγωγική διαδικασία κατεργασίας ικανής ποσότητας τροφοδοσίας σε επίπεδο πρόδρομης εγκαταστάσης (pilot plant). Αν από αυτή τη διερεύνηση επιβεβαιωθούν τα αποτελέσματα της εργαστηριακής διερεύνησης εμπλουτισμού και παραχθούν προϊόντα που παρουσιάζουν οικονομικό ενδιαφέρον ακολουθεί διεξοδική οικονομοτεχνική διερεύνηση του προβλήματος. Η οικονομική ανάλυση της μεταλλευτικής επένδυσης καλύπτει όλες τις φάσεις της αξιοποίησης του κοιτάσματος δηλ. την εξόρυξη, τη μεταφορά στο εργοστάσιο τον εμπλουτισμό του μεταλλεύματος και τη φόρτωση των προϊόντων εμπλουτισμού (π.χ. συμπυκνώματος) στο πλοίο. Η μεταλλευτική επιχειρηματική δραστηριότητα αρχίζει όταν το αποτέλεσμα της αντίστοιχης διεξοδικής παραπάνω μελέτης (γεωλογικής, μεταλλευτικής, εμπλουτιστικής και οικονομοτεχνικής) παρουσιάζει οικονομικό ενδιαφέρον, δηλαδή διαπιστωθούν ικανοποιητικά αποθέματα από πλευράς ποσότητας και ποιότητας και τα προϊόντα που προκύπτουν αναμένεται να αποφέρουν κέρδος όταν διατεθούν στην αγορά. Το κέρδος αυτό θα καλύψει τις χρηματοοικονομικές υποχρεώσεις της επιχείρησης και την τρέχουσα εκταμίευση για τη λειτουργία της, ενώ ταυτόχρονα θα συμβάλει στη δημιουργία αποθεματικού για την παραπέρα ανάπτυξη και εκσυγχρονισμό της επιχείρησης, αλλά και ταυτόχρονα ένα περίσσευμα για την ικανοποίηση των μετόχων της. Είναι προφανή τα πλεονεκτήματα, αν το μετάλλευμα, όπως εξορύσσεται, είναι αρκετά πλούσιο ώστε να είναι απευθείας εμπορεύσιμο. Στην περίπτωση αυτή δεν είναι απαραίτητηπαρακάμπτεται η διεργασία του εμπλουτισμού, οπότε η όλη αξιοποίηση δεν επιβαρύνεται και από το κόστος εμπλουτισμού. Βεβαίως, η συγκεκριμένη περίπτωση είναι αρκετά σπάνια σήμερα που έχουν σχεδόν εξαντληθεί τα πλούσια κοιτάσματα. Επίσης, δεν αποκλείεται η περίπτωση ανάληψης μιας φάσης της διεργασίας από υπεργολάβο οπότε στην οικονομική ανάλυση υπεισέρχεται μόνο το κόστος της υπεργολαβικής εργασίας. Ο σκοπός αυτών των αναθεωρημένων (Οκτώβριος 205) σπουδαστικών σημειώσεων είναι να δώσει σε γενικές γραμμές το προκαταρκτικό πλαίσιο, τη φύση και την ποσότητα των δεδομένων που απαιτούνται για την αξιολόγηση των σχεδιαζόμενων από μεταλλευτικές επιχειρήσεις επενδυτικών σχεδίων. Στο προηγούμενο κείμενο έγιναν μικρές διορθώσεις αβλεψιών της προηγούμενης έκδοσης και επικαιροποίηση κάποιων δεδομένων δεικτών κόστους. Ζωγράφου, Οκτώβριος 205 6

8 . ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΑΠΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ.. Γενικά περί της μορφής των διαφόρων επιχειρήσεων Για να είναι δυνατή μια σωστή απαρίθμηση των επιχειρηματικών στόχων των διαφόρων επιχειρήσεων είναι απαραίτητο να γίνει διάκριση των επιχειρήσεων σε σχέση με το φορέα υλοποίησης και λειτουργίας τους. Είναι γνωστό ότι, στη σύγχρονη μικτή οικονομία η παραγωγική δραστηριότητα αναλαμβάνεται τόσο από τον ιδιωτικό όσο και από τον δημόσιο τομέα. Η διάκριση λοιπόν των επιχειρήσεων, όσον αφορά στο φορέα, είναι αναγκαία, επειδή από τη μορφή του φορέα εξαρτάται σημαντικά η «συμπεριφορά» και γενικά η πολιτική δράσης των επιχειρήσεων. Οι επιχειρήσεις λοιπόν διακρίνονται σε α) Ιδιωτικές επιχειρήσεις Οι ιδιωτικές επιχειρήσεις στη μικτή οικονομία αποτελούν την μεγαλύτερη κατηγορία των επιχειρήσεων και ανήκουν άμεσα ή έμμεσα σε ιδιώτες. Οι επιχειρήσεις αυτές έχουν συγκεκριμένους επιχειρηματικούς στόχους, οι οποίοι θα αναφερθούν παρακάτω. Οι δραστηριότητες τους πραγματοποιούνται μέσα στο νομικό πλαίσιο και κοινωνικό πλαίσιο που καθορίζεται από το κράτος, αλλά είναι ελεύθερες να χρησιμοποιήσουν τους συντελεστές παραγωγής και να διαθέσουν τα προϊόντα τους κατά τον καλύτερο γι αυτές τρόπο. β) Δημόσιες επιχειρήσεις Η σύγχρονη κοινωνία χαρακτηρίζεται από σημαντική συμμετοχή του κράτους στην παραγωγική δραστηριότητα της οικονομίας και αναφέρεται συνήθως σε τομείς όπου: Δεν λειτουργεί ικανοποιητικά ο ανταγωνισμός εξαιτίας της ιδιάζουσας μορφής ή τεχνικής φύσης του προϊόντος (ενέργεια, τηλεπικοινωνίες, ύδρευση κ.λ.π.). Υπάρχει παράλληλη ιδιωτική παραγωγική δραστηριότητα, αλλά η σημασία του προϊόντος είναι από κοινωνική άποψη μεγάλη (μεταφορές, υγεία κ.λ.π). Δεν εκδηλώνεται ενδιαφέρον από ιδιώτες, αλλά η ανάπτυξη παραγωγικής δραστηριότητας είναι ωφέλιμη για την οικονομία και την κοινωνία. Στην κατηγορία αυτή υπάγεται και η εξόρυξη και επεξεργασία ορισμένων μεταλλευμάτων, που απαιτούν έργα μεγάλης έκτασης και διάρκειας και συνεπάγονται μεγάλους επιχειρηματικούς κινδύνους και μικρή απόδοση. 7

9 γ) Μικτές επιχειρήσεις Οι επιχειρήσεις αυτές ανήκουν τόσο σε ιδιώτες όσο και στο κράτος, οι δε αναλογίες συμμετοχής του κάθε φορέα ιδιωτικού ή δημοσίου διαφέρει σε κάθε περίπτωση και δεν συνεπάγεται κατ ανάγκη πάντα πλειοψηφία της κρατικής συμμετοχής.. 2. Επιχειρηματικοί στόχοι ιδιωτικών επιχειρήσεων Κύριος στόχος μιας ιδιωτικής επιχείρησης είναι η μεγιστοποίηση του οικονομικού όφελους που θα προκύψει, που πετυχαίνεται με την άριστη κατά το δυνατόν χρησιμοποίηση και αξιοποίηση των συντελεστών παραγωγής. Για τις μεταλλευτικές, εξορυκτικές επιχειρήσεις συντελεστές παραγωγής είναι : οι πρώτες ύλες (μεταλλεύματα, βιομηχανικά ορυκτά, πετρώματα), ο εξοπλισμός, η εργασία (προσωπικό), η χρήση και διαχείριση της ενέργειας κ.λ.π. Δευτερεύοντες στόχοι είναι: Η αύξηση του κύκλου εργασιών της. Η αύξηση του ενεργητικού της. Η ελαχιστοποίηση των επιχειρηματικών κινδύνων, που συνεπάγεται η διάθεση κεφαλαίων για την ανάληψη οποιασδήποτε παραγωγικής δραστηριότητας. Η καθετοποίηση ή οριζοντιοποίηση της παραγωγής της επιχείρησης. Η εξασφάλιση της βιωσιμότητάς της. Στη συνέχεια, γίνεται αναφορά στο «κόστος ευκαιρίας». Η αρχή του «κόστους ευκαιρίας» εκφράζει το κόστος από τη χρησιμοποίηση των «ιδίων» κεφαλαίων μιας επιχείρησης για την υλοποίηση μιας επένδυσης, ενώ ταυτόχρονα η επιχείρηση ή ο επενδυτής αγνοεί εναλλακτικές δυνατότητες επενδύσεων (αξιοποίησης των κεφαλαίων του), οι οποίες μπορούν αποφέρουν επίσης κέρδη. Πάνω στην αρχή του «κόστους ευκαιρίας» στηρίζεται και δικαιολογείται η προσπάθεια που γίνεται από τους αξιολογητές επενδύσεων για τη διερεύνηση της «ελκυστικότητας» μιας συγκεκριμένης επένδυσης. Και αυτό γιατί με τον τρόπο αυτό συγκρίνονται οι διάφορες εναλλακτικές δυνατότητες επενδύσεων και επιβεβαιώνεται επίσης ότι το επενδυτικό σχέδιο θα ικανοποιήσει τους παραπάνω στόχους της επιχείρησης..3. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των μεταλλευτικών επενδυτικών σχεδίων 8

10 Μια μεταλλευτική επένδυση δεν διαφέρει ουσιαστικά από κάποια άλλη επένδυση. Υπάρχουν όμως διάφοροι πρόσθετοι παράγοντες (), που θα πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά την οικονομική αξιολόγηση. Οι παράγοντες αυτοί επηρεάζουν τις τελικές αποφάσεις ανάληψης του επενδυτικού σχεδίου, εξαιτίας της σοβαρής επίδρασης που έχουν πάνω στην ετήσια δημιουργούμενη «ταμειακή ροή» (σύνολο εισροών μείον σύνολο εκροών)..3.. Παράγοντες που έχουν επίδραση στην ετήσια «ταμειακή ροή» των μεταλλευτικών επενδυτικών σχεδίων Οι ιδιαίτεροι παράγοντες, που έχουν επίτπωση στην οικονομική αξιολόγηση των μεταλλευτικών επενδύσεων, είναι:. Η χρονική υστέρηση από την ανακάλυψη ενός μεταλλοφόρου κοιτάσματος μέχρι την έναρξη παραγωγής, δηλαδή μέχρι να αποφέρει έσοδα (συνήθως 5-0 χρόνια). 2. Το «γεγονός» της εξάντλησης των μεταλλευτικών κοιτασμάτων, η οποία είναι το αποτέλεσμα της εξόρυξης και επεξεργασίας τους, δηλαδή η μη ανανεωσιμότητά τους. Είναι προφανές ότι η πεπερασμένη διάρκεια της εκμετάλλευσης των μεταλλοφόρων κοιτασμάτων επιβάλλει την ορθολογική αξιοποίησή τους. 3. Η δυνατότητα που δίνεται από το νόμο για έκπτωση (αφαίρεση κάποιου ποσοστού) από το φορολογητέο εισόδημα, που έχει ως στόχο να αποζημιώσει τις μεταλλευτικές επιχειρήσεις για τη μη «ανανεωσιμότητα» των κοιτασμάτων και τις ενθαρρύνει για συνέχιση της έρευνας για νέα κοιτάσματα Παράγοντες με καθοριστική επίπτωση στην εκλογή της κατάλληλης μεθόδου αξιολόγησης Υπάρχουν επίσης λόγοι με καθοριστική επίδραση στη μέθοδο αξιολόγησης, οι οποίοι είναι:. Η ανομοιογένεια των διαφόρων μεταλλευτικών κοιτασμάτων όσον αφορά στην ποσότητα των αποθεμάτων, στην % περιεκτικότητά τους σε χρήσιμο συστατικό και στα γεωμετρικά χαρακτηριστικά τους, παράγοντες που επιβάλλουν ειδικές μεθόδους εκμετάλλευσης κατά περίπτωση. 9

11 2. Η ευαισθησία των μεταλλευτικών επενδυτικών σχεδίων, που οφείλεται στις παρακάτω αιτίες: α. Στην επικίνδυνη φύση της εργασίας στα μεταλλεία-ορυχεία (π.χ. υπόγειες εκμεταλλεύσεις). β. Στην αντιμετώπιση προβλημάτων από άποψη συγκοινωνιών, έργων υποδομής και εξεύρεσης του κατάλληλου εξειδικευμένου προσωπικού. γ. Στην ανάγκη για μερική καθετοποίηση της παραγωγής (εμπλουτισμός μεταλλουργία) με σκοπό την αύξηση της προστιθέμενης αξίας των προϊόντων εξαιτίας ελάττωσης του κόστους μεταφοράςμεταξύ των δύο δραστηριοτήτων. Οι αιτίες (α) και (β) είναι αποτέλεσμα της χωροθέτησης των μεταλλευτικών εκμεταλλεύσεων στην περιοχή που βρίσκονται τα κοιτάσματα χωρίς δυνατότητα εναλλακτικής επιλογής. δ. Στην εμπορία που επηρεάζεται από πολιτικό-κοινωνικά τοπικά ή διεθνή φαινόμενα που έχουν ως αποτέλεσμα: Την εμφάνιση μεγάλων διακυμάνσεων στις τιμές πώλησης των μεταλλευτικών προϊόντων σε σχέση με το χρόνο. Τον ανταγωνισμό των μεταλλευτικών προϊόντων από άλλες ομοειδείς ορυκτές ύλες με χαμηλότερο κόστος εξόρυξης και επεξεργασίας, από υποκατάστατα που παράγονται από ορυκτές ύλες (π.χ. κεραμικά), είτε σύνθετα υλικά. Για την αντιμετώπιση όλων αυτών των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των μεταλλευτικών επενδύσεων, απαιτούνται, σε συνθήκες ελεύθερης οικονομίας, αυξημένα ποσοστά κέρδους ή μεγαλύτεροι ρυθμοί απόδοσης των επενδυμένων κεφαλαίων, σε σύγκριση με άλλου είδους επενδύσεις. Επίσης, πολλές φορές επιβάλλεται η χρησιμοποίηση ειδικών μεθόδων αξιολόγησης των μεταλλευτικών επενδύσεων, οι οποίες χρησιμοποιούν δύο ρυθμούς απόδοσης (π.χ. η μέθοδος Hoskold, που εμπεριέχει ένα επιτόκιο ασφάλειας και ένα «κερδοσκοπικό» ρυθμό). 2. ΦΑΣΕΙΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ Για να αναπτυχθεί μια μεταλλευτική επιχείρηση, από τη διαπίστωση ενδιαφέρουσας εμφάνισης και συγκέντρωσης χρήσιμων ορυκτών μέχρι την έναρξη της παραγωγής 0

12 απαιτούνται οι παρακάτω εργασίες, έρευνες και μελέτες που θεωρούνται απαραίτητες για την εκπόνηση της μελέτης σκοπιμότητας. Η μεταλλευτική / γεωλογική έρευνα, που περιλαμβάνει:. Γεωλογική Γεωφυσική έρευνα 2. Γεωτρήσεις εκσκαφές ερευνητικές στοές - κεκλιμμένα 3. Δειγματοληψία Υπολογισμό μέσης περιεκτικότητας Ποσότητας αποθεμάτων 2. Οι δοκιμές εμπλουτισμού Η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων εμπλουτισμού (ποιότητα προϊόντων, ανάκτηση %) 3. Η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των δοκιμών εμπλουτισμού σε πρόδρομη εγκατάσταση (pilot plant) και η διαμόρφωση των απαραίτητων διαγραμμάτων ροής (περιγραφικό και ολοκληρωμένο με ισοζύγια βαρών - περιεκτικοτήτων) 4. Η προκαταρκτική οικονομική ανάλυση, που απαιτεί τα παρακάτω δεδομένα:. Ύψος επένδυσης 2. Απαιτούμενος ρυθμός εξόφλησης επενδυόμενων κεφαλαίων 3. Κόστος παραγωγής 4. Οριακή περιεκτικότητα του μεταλλεύματος 5. Το πρόγραμμα εκμετάλλευσης 6. Τα σχέδια εκμετάλλευσης 7. Τη σχέση αποκάλυψης (π.χ. για επιφανειακές εκμεταλλεύσεις) 8. Την οριοθέτηση της εκσκαφής 9. Τη σύγκριση μεταξύ επιφανειακής και υπόγειας εκμετάλλευσης (καθορισμός ορίων) 0. Τη γνώση του εξοπλισμού το αναγκαίο προσωπικό. Το κόστος εξόρυξης - μεταφοράς 2. Τη μελέτη - σχεδιασμό του εργοστασίου εμπλουτισμού 3. Τον προσδιορισμός της μεθόδου/-ων εμπλουτισμού και αιτιολόγηση εφαρμογής 4. Τον υπολογισμός του κόστους εμπλουτισμού

13 5. Την επιλογή του χώρου εγκατάστασης του εργοστασίου εμπλουτισμού (εξάρτηση από το μεταλλείο/ορυχείο) 6. Τη συγκριτική μελέτη επιλογής της θέσης εγκατάστασης Κριτήρια οικονομικά αποτελέσματα Οικόπεδα κλπ. 7. Τη μελέτη των έργων υποδομής (υπάρχουσα και απαιτούμενη) 8. Τις βοηθητικές συμπληρωματικές υπηρεσίες 9. Τη μέριμνα για εξασφάλιση χώρου απόθεσης απορριμμάτων 20. Τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της εκμετάλλευσης Τα αναγκαία μέτρα περιβαλλοντικής προστασίας 2. Τον προϋπολογισμό του έργου 22. Τα πάγια κεφάλαια (διάρθρωση ίδια/δανειακά) 23. Το κεφάλαιο κίνησης 24. Τις εισπράξεις Έξοδα Κέρδος 25. Τη συσχέτιση κερδών ύψους παραγωγής 26. Τη διερεύνηση απόδοσης επένδυσης δείκτες απόδοσης βαθμό ευαισθησίας 27. Την κοινωνική σκοπιμότητα υλοποίησης της επένδυσης 28. Τη διερεύνηση του προγράμματος χρηματοδότησης 29. Το χρονικός προγραμματισμός των έργων 30. Την εξέταση και επίλυση οργανωτικών και νομικών προβλημάτων εγκατάστασης 3. Την απόκτηση της άδειας εγκατάστασης και λειτουργίας 32. Τη διοίκηση της επιχείρησης 33. Την ανασκόπηση της οικονομικής αξιολόγησης 34. Προτάσεις 3. ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ Είναι γνωστό ότι όπως για την υλοποίηση οποιουδήποτε επενδυτικού σχεδίου, έτσι και για την αξιοποίηση ενός μεταλλοφόρου κοιτάσματος απαιτείται μελέτη οικονομικής αξιολόγησης, η οποία στο προκαταρκτικό στάδιο μπορεί να είναι: 2

14 3.. Προκαταρκτική (ενδεικτική) οικονομική μελέτη Μια μελέτη αυτής της μορφής βασίζεται σε δεδομένα ή στοιχεία άλλων παρόμοιων περιπτώσεων, τα οποία προσαρμόζονται στο συγκεκριμένο πρόβλημα. Οι μελέτες αυτού του τύπου είναι από τη φύση τους «χονδρικές» και παρουσιάζουν αποκλίσεις από την πραγματικότητα της τάξης του ±25-30%, αποτελούν δε απλώς ενδείξεις για το όφελος, που θα προκύψει από την ανάληψη ενός επενδυτικού σχεδίου Μελέτη σκοπιμότητας (feasibility study) Η μελέτη σκοπιμότητας είναι η διαδικασία υπολογισμού του κεφαλαίου επένδυσης που θα χρειαστεί και του οφέλους που θα προκύψει από ένα σχεδιαζόμενο επενδυτικό σχέδιο και χρησιμοποιείται κυρίως όταν η προηγούμενη προκαταρκτική οικονομική μελέτη - δώσει ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Είναι φανερό ότι απαιτεί πολύ περισσότερα δεδομένα, έχει όμως πολύ μεγαλύτερη ακρίβεια και αξιοπιστία. Μια πλήρης μελέτη σκοπιμότητας (4) πρέπει να αποτελείται από τέσσερα στάδια: (i) Την έρευνα αγοράς (Εμπορία-Marketing) Η έρευνα της αγοράς αποτελεί μια από τις κυριότερες εργασίες για την επιτυχή υλοποίηση ενός επενδυτικού σχεδίου. Σ αυτή βασίζεται η επιτυχία και η βιωσιμότητα τόυ επιχειρηματικού εγχειρήματος και συνδυάζεται με τον προγραμματισμό της παραγωγής, ο οποίος είναι συνάρτηση π.χ. της δυναμικότητας της εκμετάλλευσης (μεταλλείο, αποθέματα κοιτάσματος, ποιότητα, εργοστάσιο εμπλουτισμού, ποιότητα συμπυκνωμάτων κλπ.) Η έρευνα αγοράς ασχολείται με τη μελέτη των συνθηκών, που επικρατούν στην αγορά όσον αφορά στη διάθεση και απορρόφηση (προσφορά-ζήτηση) των συγκεκριμένων προϊόντων, τη διακύμανση των τιμών πώλησης και των αιτίων που την προκαλούν. Ασχολείται επίσης με την προώθηση (marketing) των προϊόντων στην αγορά, με τη μελέτη και ενημέρωση για τις εξελίξεις στην τεχνολογία και παραγωγή των προϊόντων, την ενδεχόμενη αντικατάσταση ή υποκατάστασή τους από άλλα ομοειδή κ.λ.π. Εκτενέστερα η έρευνα αγοράς περιλαμβάνει: Προσδιορισμό της ζήτησης (ποιότητα-ποσότητα-τιμές) Κέντρα/περιοχές κατανάλωσης Χρήσεις - Ετήσια αύξηση ζήτησης 3

15 Προσδιορισμό της τιμής πώλησης από αξιολόγηση των δεδομένων της διεθνούς αγοράς Πρόβλεψη μελλοντικής ζήτησης Χρονική διακύμανση τιμών Πολιτική διάθεσης προϊόντος Εσωτερική κατανάλωση Μείωση εισαγωγών Διάθεση σε αγορές του εξωτερικού Αποθέματα ασφάλειας Καθετοποίηση της παραγωγής κλπ. Οργάνωση των πωλήσεων Διαφήμιση Διάθεση του προϊόντος Τρόπο/μέθοδο διάθεσης Προώθηση των πωλήσεων Πρόβλεψη του κόστους παραγωγής και επίδραση του κόστους μεταφοράς στα κέντρα κατανάλωσης Ανταγωνιστικό περιβάλλον Παράγοντες που επιδρούν και μπορούν να μεταβάλλουν τα δεδομένα της αγοράς Οι παράγοντες αυτοί προκύπτουν από τα αποτελέσματα του προγράμματος προώθησης (marketing) του προϊόντος (π.χ. συμπύκνωμα) και από τη διεθνή κατάσταση (ανάπτυξη, ύφεση, κάμψη, ανάκαμψη, πόλεμοι, μονοπωλιακή κατάσταση (καρτέλ), κλειστές αγορές, embargo κ.α. (ii) Την οικονομική ανάλυση Η οικονομικά ανάλυση αφορά στον υπολογισμό του κεφαλαίου επένδυσης και ασχολείται επίσης με τον υπολογισμό του κόστους και όφελους ενός μεταλλευτικού επενδυτικού σχεδίου, αφού λάβει σοβαρά υπόψη τις δύο μορφές ανάλυσης που ακολουθούν. (iii) Τη χρηματοοικονομική ανάλυση Η χρηματοοικονομική ανάλυση η οποία εξετάζει το πού, πώς και με ποιο κόστος μπορούν να αποκτηθούν τα αναγκαία κεφάλαια για την υλοποίηση του συγκεκριμένου μεταλλευτικού σχεδίου. (iv) Την πολιτικο-περιβαλλοντική ανάλυση Η παραπάνω ανάλυση ασχολείται με παράγοντες που δεν είναι μεν φανεροί, αλλά μπορούν να επηρεάσουν το σχέδιο και να το οδηγήσουν σε επιτυχία ή αποτυχία. 4

16 Ασχολείται δηλαδή με το νομικό πλαίσιο που επιβάλλεται στη μεταλλευτική βιομηχανία, είτε με τη μορφή πλέγματος νόμων, είτε κάτω από την πίεση της κοινής γνώμης (κοινωνία) όσον αφορά στην προστασία και, μετά τη λήξη της δραστηριότητας, «αναμόρφωση» του περιβάλλοντος. Οι διάφοροι περιορισμοί που παρουσιάζονται στην πορεία της αξιοποίησης ενός μεταλλευτικού κοιτάσματος μπορούν να προστεθούν με τη μορφή επί πλέον κόστους και είναι πιθανό να κάμουν αυτή την αξιοποίηση τελείως αντιοικονομική. Αυτό γίνεται σήμερα εύκολα αντιληπτό από τη σύγκριση κόστους παραγωγής και τιμών διάθεσης μεταξύ αναπτυσσόμενων χωρών (Κίνα, Ινδία, χώρες Αφρικής) και αναπτυγμένων χωρών (Ευρώπη, Βόρεια Αμερική). Στις αναπτυσσόμενες χώρες οι περιβαλλοντικοί κανονισμοί (αέριες εκπομπές, απόθεση απορριμμάτων, ασφάλεια εργαζομένων κλπ.) είναι πιο ελαστικοί και το εργατικό κόστος χαμηλότερο εκτος του ότι βέβαια οι ορυκτές πρώτες βρίσκονται σε αφθονία με αποτέλεσμα και τα μεταλλευτικά τους προϊόντα να είναι πιο ανταγωνιστικά Συνήθεις λόγοι που επιβάλλουν την αξιολόγηση Οι λόγοι που «επιβάλλουν» στις μεταλλευτικές επιχειρήσεις την εφαρμογή μίας οικονομικής αξιολόγησης () είναι σε γενικές γραμμές οι παρακάτω: Η σκέψη για αξιοποίηση ενός μεταλλευτικού κοιτάσματος Η σκέψη για απόκτηση (αγορά) ενός λειτουργούντος μεταλλείου Η σχεδιαζόμενη αλλαγή στη μέθοδο εξόρυξης ή εμπλουτισμού, η οποία θα έχει ως αποτέλεσμα να επηρεάσει το ύψος παραγωγής (τόννοι μεταλλεύματος / μονάδα χρόνου) ή την οριακή περιεκτικότητα (cut-off grade) του εξορυσσόμενου μεταλλεύματος. Είναι γνωστό ότι αυτή η περιεκτικότητα επηρεάζει την ποσότητα των αποθεμάτων, το κόστος παραγωγής και επίσης την εμπορία των παραγομένων προϊόντων και κατά συνέπεια και τις εισροές και εκροές της επιχείρησης. Ο σκοπός της επιχείρησης από την εφαρμογή μιας οικονομικής αξιολόγησης είναι να πάρει απαντήσεις στα ερωτήματα: Θα είναι «βιώσιμη» η επένδυση; Θα ικανοποιήσει το σχεδιαζόμενο επενδυτικό σχέδιο τον αντικειμενικό στόχο της επιχείρησης που είναι το κέρδος; 5

17 Θα είναι καλύτερο ή χειρότερο από άλλα εναλλακτικά σχέδια; 4. ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ - ΠΑΡΑΣΤΑΤΙΚΑ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΑΜΕΙΑΚΗΣ ΡΟΗΣ Στο κεφάλαιο αυτό γίνεται παραστατική απεικόνιση της λειτουργίας μιας επιχείρησης στο οικονομικό περιβάλλον στο οποίο κινείται για να φανεί ευκολότερα η αλληλεξάρτηση οικονομικού περιβάλλοντος και επιχείρησης. Επίσης διευκρινίζεται ο όρος «ταμειακή ροή» και αναφέρονται οι παράγοντες από τους οποίους εξαρτάται η τιμή της. 4.. Παραστατική απεικόνιση λειτουργίας επιχείρησης (4),(5) Στα Σχήματα και 2 δίνονται αναλυτικά παραστατικά διαγράμματα που περιγράφουν τη λειτουργία μεταλλευτικών επιχειρήσεων μέσα σε περιβάλλον ελεύθερης οικονομίας. Στα διαγράμματα αυτά φαίνεται η διακίνηση των παντός είδους χρημάτων προς και από την επιχείρηση. Σ αυτά φαίνονται οι διάφορες πηγές χρηματοδότησης των μεταλλευτικών επενδυτικών σχεδίων, η φορολογική αντιμετώπισή των επιχειρήσεων από το κράτος και υπολογίζεται σχηματικά η ετήσια ταμειακή ροή, η οποία θα χρησιμοποιηθεί για τον προσδιορισμό του συνολικού όφελους από τη δραστηριότητα της εκμετάλλευσης της εξορυσσόμενης ορυκτής πρώτης ύλης Υπολογισμός της ετήσιας ταμειακής ροής μεταλλευτικής επένδυσης Ως ταμειακή ροή χαρακτηρίζεται η διαφορά των ταμειακών εισροών και των ταμειακών εκροών ενός επενδυτικού σχεδίου. Με τον όρο καθαρή ταμειακή ροή ανά μονάδα χρόνου ορίζεται η περίσσεια, που δημιουργείται από τη διαφορά των ταμειακών εισροών (έσοδα από πωλήσεις) και των δαπανών (κόστος παραγωγής και δαπάνες κεφαλαίου) σ όλη τη χρονική διάρκεια της παραγωγικής ζωής της μονάδας. Ο υπολογισμός της ετήσιας ταμειακής ροής μιας μεταλλευτικής επένδυσης γίνεται με τη διαδικασία που φαίνεται παρακάτω: 6

18 Δανειακά κεφάλαια Μερίσματα σε μετόχους Μετοχικά κεφάλαια ΤΑΜΕΙΑΚΗ ΡΟΗ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Έσοδα από εκμετάλλευση ευρεσιτεχνιών (πατέντα) Διακίνηση κεφαλαίων από/και σε άλλες επενδύσεις ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΙΝΗΣΗΣ ΑΜΕΣΗ ΕΠΕΝΔΥΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Λειτουργικά έξοδα Αποσβέσεις Α Ακαθάριστο εισόδημα Εκπτώσεις λόγω ελάττωσης αποθεμάτων Αποσβέσεις Β & Γ Τόκοι δανειακών κεφαλαίων Φορολογητέο εισόδημα Φόρος εισοδήματος ΚΑΘΑΡΟ ΚΕΡΔΟΣ Επιστροφή δανειακών κεφαλαίων Σχήμα. Παραστατικό διάγραμμα λειτουργίας μεταλλευτικής επιχείρησης. 7

19 Καθαρό κέρδος (- x) [X-(L+D+Z+K n )]-(R-K n ) Επιστροφή δανειακών κεφαλαίων, (R- K n ) Φόρος εισοδήματος x [X-(L+D+Z+K n )] Φορολογητέο εισόδημα, [X-(L+D+Z+K n )] Z, Εκπτώσεις λόγω ελάττωσης αποθεμάτων Τόκοι δανειακών κεφαλαίων, K n D, (Αποσβέσεις Α, Β, Γ) Έσοδα από πωλήσεις, Χ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΜΟΝΑΔΑΣ L Λειτουργικά έξοδα W, Κεφάλαιο κίνησης Q = Q A + Q B + W Συνολικό κεφάλαιο επένδυσης (εκτός της αξίας της γης) Q A, μέρος του σταθερού κεφαλαίου επένδυσης όχι άμεσα παραγωγικό (Q A + Q B ), μέρος του κεφαλαίου της επένδυσης που πρέπει να αποσβεστεί Μερίσματα μετόχων Λλλες επενδύσεις Q B, παραγωγικό μέρος του σταθερού κεφαλαίου επένδυσης (εξοπλισμός σχετικός με τη μέθοδο παραγωγής) Εισροή κεφαλαίων άλλης μορφής ΠΗΓΗ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ΤΑΜΕΙΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ C n = (-x) [X-(L+D+Z+K n )]-(R-K n )+(D+Z) Δάνεια ΤΑΜΕΙΑΚΗ ΡΟΗ Ομολογίες Κοινές μετοχές Προνομιούχες μετοχές Σχήμα 2. Παραστατικό διάγραμμα λειτουργίας μεταλλευτικής επιχείρησης Ταμειακή ροή. 8

20 Η διαδικασία διαμόρφωσης της εξίσωσης που δίνει την ταμειακή ροή με χρήση των διαγραμμάτων (Σχήματα και 2) είναι η εξής: Έσοδα από πωλήσεις +X Μείον λειτουργικά έξοδα -L Μείον αποσβέσεις (τύπων Α,Β,Γ) -D Μείον εκπτώσεις λόγω εξάντλησης αποθεμάτων -Z Μείον τόκοι δανείων -K n Φορολογητέο εισόδημα X-(L+D+Z+K n ) Μείον φόρος εισοδήματος -x [X-(L+D+Z+K n )] Καθαρό όφελος μετά τη φορολογία (-x) [X-(L+D+Z+K n )] Μείον ποσοστό αρχικού δανείου που πληρώνεται στο δανειστή κάθε χρόνο (χρεωλύσια) -(R-K n ) Συν αποσβέσεις (Α,Β,Γ) +D Συν εκπτώσεις λόγω ελάττωσης αποθεμάτων +Z Ετήσια ταμειακή ροή C n = (-x) [X-(L+D+Z+K n )] - (R-K n ) + (D+Z) Όπου : X = N P (έσοδα από πωλήσεις), Ν: αριθμός μονάδων παραγομένου προϊόντος κάθε χρόνο (π.χ. τόννοι συμπυκνώματος, t/y) Ρ: τιμή πώλησης μονάδας παραγομένου προϊόντος (συμπύκνωμα). Η τιμή πώλησης Ρ (2) του προϊόντος δεν παραμένει σταθερή, αλλά παρουσιάζει διακυμάνσεις με το χρόνο, που οφείλονται σε : Α. Εξωτερικά αίτια Αύξηση πληθωρισμού Νομισματικές κρίσεις με αποτέλεσμα την αυξημένη ζήτηση για αποθεματοποίηση ή άλλα αίτια όπως: απεργίες ατυχήματα θεομηνίες, 9

21 που έχουν ως αποτέλεσμα την ελάττωση των παραγομένων ποσοτήτων προϊόντων δηλ. τη χαμηλή προσφορά. Β. Εσωτερικά αίτια αύξηση της προσφοράς μετά την ανακάλυψη νέων πλουσιότερων κοιτασμάτων αύξηση της προσφοράς, εξαιτίας πιθανής μείωσης της τιμής της οριακής περιεκτικότητας (cut-off grade) των κοιτασμάτων που μπορούν να υποστούν εκμετάλλευση, και οφείλεται κυρίως στην αύξηση της τιμής του παραγόμενου προϊόντος μείωση της προσφοράς όταν η μείωση της τιμής κάνει αντιοικονομική την παραπέρα λειτουργία των εκμεταλλεύσεων και μονάδων εμπλουτισμού. Στα αριθμητικά παραδείγματα που ακολουθούν, γίνεται υπόθεση ότι η τιμή πώλησης/μονάδα προϊόντος παραμένει σταθερή στη διάρκεια του χρόνου. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα ετήσια έσοδα από τις πωλήσεις να θεωρούνται σταθερά. Τα λειτουργικά έξοδα L είναι συνάρτηση πολλών παραγόντων οι κυριότεροι από τους οποίους είναι: Το κόστος αμοιβών προσωπικού Το κόστος επίβλεψης και επιστασίας Το κόστος αναλωσίμων υλικών των μεθόδων εξόρυξης και εμπλουτισμού Το κόστος αναλωσίμων υλικών για τη συντήρηση του μηχανολογικού και λοιπού εξοπλισμού Το κόστος ενέργειας, νερού, τηλεπικοινωνιών κλπ. Οι αποσβέσεις D αναφέρονται σε διάφορα στοιχεία που αποτελούν το συνολικό «σταθερό» κεφάλαιο επένδυσης, είναι διαφόρων τύπων και υπολογίζονται με τρεις (3) διαφορετικές μεθόδους. Οι μέθοδοι αυτές αναλύονται περισσότερο περισσότερο στο κεφάλαιο «Αποσβέσεις». Οι εκπτώσεις λόγω εξάντλησης αποθεμάτων Z. Περισσότερα στοιχεία δίνονται επίσης στο κεφάλαιο «Αποσβέσεις». Ετήσιο ποσό τόκων K n, που αναλογεί στα δανειακά κεφάλαια. Ποσοστό υπολογισμού φόρου εισοδήματος x, %: (κυμαίνεται συνήθως από 25-50%). 20

22 R: Ετήσιο ποσό, το ίδιο για κάθε χρόνο λειτουργίας της μονάδας, που εξυπηρετεί την αποπληρωμή των δανειακών κεφαλαίων (χρεωλύσια και τόκοι δανείων) Αποσβέσεις Γενικά Το κόστος κατασκευής (κεφάλαιο επένδυσης) μιας μεταλλευτικής μονάδας, που θα χρησιμοποιηθεί για ορισμένα χρόνια δεν μπορεί να θεωρηθεί ως έξοδο (4),(6),(7), το οποίο θα επιβαρύνει αρνητικά την ταμειακή ροή του χρόνου ή των χρόνων κατασκευής της. Και αυτό γιατί το «όφελος» για τα χρόνια κατασκευής της θα εμφανιστεί αρνητικό, ενώ για τα χρόνια παραγωγική ζωής της τα οφέλη θα φανούν υπέρογκα μεγάλα. Για το σκοπό αυτό, το κόστος κατασκευής ή αγοράς μιας μονάδας κατανέμεται με διάφορες μεθόδους και επιβαρύνει τα έσοδα της μονάδας για όλη τη διάρκεια της παραγωγικής της ζωής. Οι αποσβέσεις λοιπόν είναι η «επιβάρυνση» των ετήσιων εσόδων μιας μονάδας με κατανομή του σταθερού κεφαλαίου επένδυσης σε όλη τη διάρκεια της παραγωγικής της ζωής. Οι λόγοι που δικαιολογούν τη χρήση των αποσβέσεων είναι οι παρακάτω: Η μείωση της αξίας μιας μονάδας, που μπορεί να οφείλεται σε ζημιές, ατυχήματα, παλαίωση λόγω ραγδαίας τεχνολογικής εξέλιξης και για τα οποία η με οικονομικό τρόπο επισκευή, συντήρηση και η τεχνολογική βελτίωσή της είναι κρίνεται ως αντιοικονομική. Η πιθανή μείωση στο μέλλον των ποσοτήτων των προϊόντων που παράγει η μονάδα εξαιτίας: Α. Κορεσμού της αγοράς από ομοειδή προϊόντα ή από υποκατάστατά τους Β. Μεταβολής των απαιτήσεων των καταναλωτών (αλλαγή προδιαγραφών προϊόντων) και αδυναμία οικονομικά αποδεκτής προσαρμογής της μονάδας στις νέες απαιτήσεις. Οι παραπάνω λόγοι υποχρεώνουν την επιχείρηση που εκμεταλλεύεται τη μονάδα να ανακτήσει, μέσα στο χρονικό διάστημα της παραγωγικής της ζωής, τα κεφάλαια που διέθεσε για την κατασκευή ή αγορά της. Οι αποσβέσεις εφαρμόζονται μόνο για εκείνα τα τμήματα των μονάδων που αποφέρουν έσοδα, για τα τμήματα εκείνα που υφίστανται παλαίωση λόγω τεχνολογικής προόδου, φθορές λόγω χρήσης ή ζημιές. Ο εξοπλισμός και η αξία των κτιρίων της 2

23 μονάδας επιτρέπεται να αποσβεσθούν, όχι όμως και η αξία της γης στην οποία είναι κτισμένη η μονάδα. Οι αποσβέσεις αυτές καλούνται τύπου Α. Επίσης, μπορούν να αποσβεσθούν και κάποιες μη εμπράγματες (μη υλικές) αξίες με περιορισμένη διάρκεια ζωής και χρησιμότητας, όπως είναι τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας και η τεχνογνωσία (αποσβέσεις τύπου Β). Για τον ίδιο λόγο οι δαπάνες στις οποίες υποβάλλεται η επιχείρηση για οργάνωση, πειραματική έρευνα, απόκτηση εμπορικού σήματος (trade mark) επιτρέπεται να αποσβεσθούν (αποσβέσεις τύπου Γ) Μέθοδοι υπολογισμού αποσβέσεων Σήμερα εφαρμόζονται τρεις μέθοδοι υπολογισμού του ετήσιου ποσού, που επιτρέπεται να αφαιρεθεί από τα ακαθάριστα έσοδα πριν από τη φορολογία. (i) Η Γραμμική μέθοδος (straight line method) Το ετήσιο ποσό αποσβέσεων D δίδεται από την εξίσωση: Q ( S + W) D = () n όπου: Q: αρχικό ποσό σταθερού κεφαλαίου επένδυσης, S υπολειμματική αξία ή αξία εκποίησης (salvage value) μετά το τέλος παραγωγικής ζωής της μονάδας, W το κεφάλαιο κίνησης (working capital) και n το χρονικό διάστημα εκμετάλλευσης (παραγωγική ζωή) της μονάδας σε χρόνια (ii) Επιταχυνόμενες μέθοδοι υπολογισμού αποσβέσεων: Υπάρχουν δύο διαφορετικές «επιταχυνόμενες» μέθοδοι υπολογισμού:. H μέθοδος του μειούμενου ποσού αποσβέσεων (Declining balance method) με εξίσωση: K Q DC D = ( ) (2) n όπου: Κ: σταθερά που κυμαίνεται από,5 έως 2 D C : άθροισμα αποσβέσεων προηγουμένων ετών Q, n: όπως αναφέρθηκαν προηγουμένως. 22

24 2. Η μέθοδος του αθροίσματος των ετών (Sum of years digits method) με τύπο: 2( n y + ) D y = [ Q ( S + W )] (3) n( n + ) όπου: D y : αποσβέσεις που αφορούν στο χρόνο y από την έναρξη λειτουργίας της μονάδας. y: χρόνος από την έναρξη παραγωγής και Q, S, W, n: όπως αναφέρθηκαν προηγουμένως. Από τους τρεις διαφορετικούς παραπάνω τύπους υπολογισμού αποσβέσεων είναι φανερό ότι, αν και η συνολική αξία της επένδυσης που πρέπει να αποσβεσθεί είναι η ίδια και για τις τρεις μεθόδους, το ετήσιο ποσό που προκύπτει από την εφαρμογή κάθε μεθόδου είναι διαφορετικό. Αυτό όμως επηρεάζει σημαντικά το ετήσιο όφελος, επειδή οι διαφορετικές τιμές των ετήσιων αποσβέσεων επιδρούν στην ετήσια ταμειακή ροή και επίσης στην «ανηγμένη» τιμή της (συνήθως χρόνος 0). Είναι επίσης φανερό ότι με τις επιταχυνόμενες μεθόδους υπολογισμού τα ποσά των ετήσιων αποσβέσεων είναι μεγαλύτερα για τα πρώτα χρόνια παραγωγής, που η κάθε επιχείρηση χρειάζεται οικονομική στήριξη μέσω «ευνοϊκής» φορολογικής μεταχείρισης Εκπτώσεις λόγω ελάττωσης αποθεμάτων των μεταλλευτικών κοιτασμάτων (Depletion allowance) Η ύπαρξη εκπτώσεων, λόγω βαθμιαίας ελάττωσης των μεταλλευτικών αποθεμάτων, παίζουν σπουδαίο ρόλο για την έρευνα, την ανακάλυψη και την εκμετάλλευση ορυκτών πρώτων υλών, επειδή δίνουν τη δυνατότητα σ αυτούς που τις κατέχουν και τις εκμεταλλεύονται για «αδάπανες» εσωτερικές πηγές αυτοχρηματοδότησης άλλων επενδύσεων (π.χ. αντικατάστασης - βελτίωσης εξοπλισμού και παραγωγικής διαδικασίας). Τα πλεονεκτήματα των εκπτώσεων αυτών είναι τα εξής: Χρησιμεύουν ως κίνητρο για τις δραστηριότητες έρευνας, ανακάλυψης και εκμετάλλευσης μεταλλευτικών κοιτασμάτων, που από τη φύση τους περικλείουν σοβαρούς επιχειρηματικούς κινδύνους. Βοηθούν στην επίτευξη μεγαλύτερου ρυθμού απόδοσης επενδυμένου κεφαλαίου με σκοπό να φθάσει ή να πλησιάσει το ρυθμό απόδοσης άλλων (μη μεταλλευτικών) εναλλακτικών επενδύσεων. 23

25 Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι υπολογισμού του ποσού των εκπτώσεων του τύπου αυτού, συνήθως όμως τα ποσοστά υπολογισμού καθορίζονται από το κράτος και είναι συνάρτηση του ποσοστού των δηλωθέντων συνολικών αποθεμάτων που ανακτώνται κάθε χρόνο Κεφάλαιο Κίνησης (working capital) Το κεφάλαιο κίνησης αποτελεί μια σπουδαία οικονομική παράμετρο της λειτουργίας μιας μονάδας και υπολογίζεται συνήθως ως ποσοστό του σταθερού κεφαλαίου επένδυσης. Το άθροισμα του σταθερού κεφαλαίου επένδυσης και του κεφαλαίου κίνησης αποτελεί το συνολικό κεφάλαιο επένδυσης. Το κεφάλαιο κίνησης αντιπροσωπεύει το ύψος των ποσών που απαιτούνται για την αντιμετώπιση των καθημερινών αναγκών λειτουργίας μιας επιχείρησης για μικρό χρονικό διάστημα π.χ. ένα έως δύο μήνες και αφορά στα παρακάτω: Στις πρώτες ύλες (π.χ. μετάλλευμα) για την τροφοδοσία του εργοστασίου Σε αναλώσιμα υλικά (ράβδοι-σφαίρες, αντιδραστήρια, βαρέα διάμεσα) Σε υλικά συντήρησης εξοπλισμού (ανταλλακτικά, λιπαντικά, κ.λπ.) Σε χρήματα σε ρευστό για την κάλυψη των δαπανών μισθοδοσίας προσωπικού, την αγορά σε καλύτερες τιμές πρώτων υλών, υλικών συντήρησης κ.λπ. Επίσης, ως μέρος του κεφαλαίου κίνησης θεωρούνται τα διαθέσιμα έτοιμα προϊόντα (Stock συμπ/τος για πώληση) και οι λογαριασμοί προς είσπραξη. Το κεφάλαιο κίνησης αποτελεί συνήθως κάποιο ποσοστό (περίπου 0%) του σταθερού κεφαλαίου επένδυσης. Το κεφάλαιο κίνησης δεν επιτρέπεται να εκπίπτει από τα ακαθάριστα έσοδα προ της φορολογίας. Δεν έχει επίδραση στον υπολογισμό της ετήσιας ταμειακής ροής αλλά, επειδή συνήθως ανακτάται στο τέλος λειτουργίας της μονάδας, υπολογίζεται ως «αρνητική» ταμειακή ροή στον υπολογισμό του ρυθμού απόδοσης επενδυμένου κεφαλαίου. Παίζει λοιπόν σπουδαίο ρόλο, τόσο στη λειτουργία μιας επιχείρησης όσο και στο μέγεθος του ρυθμού απόδοσης της επένδυσης. Ο τρόπος χρησιμοποίησης του κεφαλαίου κίνησης και οι οικονομικές επιτπώσεις του στη λειτουργία της επιχείρησης φαίνεται σε αριθμητικά παραδείγματα που παρατίθενται παρακάτω. 24

26 5. ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ 5.. Πηγές προέλευσης κεφαλαίων Για την υλοποίηση ενός μεταλλευτικού επενδυτικού σχεδίου απαιτούνται κεφάλαια, τα οποία μπορεί να διαθέσει είτε ο επενδυτής («ίδια κεφάλαια» ή αυτοχρηματοδότηση) είτε να τα δανειστεί με κάποιο επιτόκιο r (δανειακά κεφάλαια). Στο Σχήμα 3 φαίνονται οι δυνατές πηγές προέλευσης κεφαλαίων επένδυσης και επίσης το είδος των κεφαλαίων αυτών Κόστος ευκαιρίας Κόστος κεφαλαίου α. Κόστος ευκαιρίας Κατ αρχή θα πρέπει να γίνει σαφές ότι ακόμη και τα ίδια κεφάλαια που χρησιμοποιεί μια επιχείρηση για επενδύσεις έχουν κόστος, παρά το γεγονός ότι δεν πληρώνονται τόκοι γι αυτά. Αυτό στηρίζεται στην αρχή του «κόστους ευκαιρίας», που σημαίνει ότι, η επιχείρηση χρησιμοποιώντας ίδια κεφάλαια αγνοεί εναλλακτικές δυνατότητες επενδύσεων που θα αποφέρουν έσοδα από τη χρήση τους. β. Κόστος κεφαλαίου Ο όρος κόστος κεφαλαίου διαφέρει από το ρυθμό απόδοσης κεφαλαίων επένδυσης. Είναι γνωστό ότι όλες οι μορφές δανειακών κεφαλαίων επιβαρύνονται με ένα επιτόκιο r, το οποίο καλείται «κόστος κεφαλαίου». Το επιτόκιο r βοηθά στον υπολογισμό των υποχρεώσεων του επενδυτή προς το δανειστή (π.χ. χρεωλύσια, μερίσματα προνομιούχων μετοχών, τόκοι κ.λ.π). Είναι απαραίτητο να τονιστεί εδώ ότι το «πραγματικό κόστος κεφαλαίου», δηλαδή οι επιβαρύνσεις του επενδυτή από τη χρήση δανειακών κεφαλαίων, είναι διαφορετικές από το ονομαστικό κόστος κεφαλαίου δηλ. από το r. Αυτό στηρίζεται στο γεγονός ότι το φορολογικό πλαίσιο ενός κράτους «συμπεριφέρεται» διαφορετικά στα δανειακά κεφάλαια μιας επιχείρησης, που προέρχονται από τις διάφορες πηγές χρηματοδότησης. Αυτό σημαίνει ότι, άλλα δανειακά κεφάλαια εκπίπτουν και άλλα όχι από τα ακαθάριστα έσοδα πριν την επιβολή των φόρων. 25

27 Σχήμα 3. Διάρθρωση πηγών προέλευσης μεταλλευτικών επενδυτικών κεφαλαίων. 26

28 Η διαφορετική αυτή «φορολογική»αντιμετώπιση μιας επιχείρησης, ανάλογα με το είδος των δανειακών κεφαλαίων (τραπεζικά δάνεια, ομολογίες, μετοχές κ.λ.π.), έχει ως αποτέλεσμα το πραγματικό κόστος κεφαλαίου να διαμορφώνεται τελείως διαφορετικά κατά περίπτωση. Στον Πίνακα δίνονται σχετικά παραδείγματα. Πίνακας. Κόστος κεφαλαίου (ονομαστικό και πραγματικό) ως συνάρτηση της πηγής προέλευσης των δανειακών κεφαλαίων. Είδος δανειακών κεφαλαίων Όπως φαίνεται στο Σχήμα 4 (5), ο όρος «κόστος κεφαλαίου» είναι σημαντικός για την επιτυχία ενός μεταλλευτικού επενδυτικού σχεδίου, επειδή με τον τρόπο αυτό καθορίζεται από την αρχή ένας ελάχιστος ρυθμός απόδοσης κεφαλαίων επένδυσης. Αν λοιπόν ο ρυθμός απόδοσης i των κεφαλαίων επένδυσης είναι μεγαλύτερος από το κόστος κεφαλαίου δηλαδή από το r, τότε το σχεδιαζόμενο επενδυτικό σχέδιο μπορεί να χαρακτηριστεί «ελκυστικό». Όμως η «ελκυστικότητα» μιας επένδυσης αποκτά ïõóßá, üôáí ôï ðáñáãüìåíï ðñïúüí (óõìðýêíùìá) ìðïñåß ðñáãìáôéêü íá äéáôåèåß óôçí áãïñü. Αυτό σημαίνει ότι, δåí είναι αρκετή η θετική äéáöïñü ìåôáîý ôéìþò ðþëçóçò êáé êüóôïõò ðáñáãùãþò, áëëü πρέπει íá åßíáé åîáóöáëéóìýíç êáé ç äéüèåóç ôïõ ðñïúüíôïò óôçí áãïñü (íá õðüñ åé æþôçóç). Επιτόκιο r δανεισμού (% / έτος) Πραγματικό επιτόκιο δανεισμού προ φόρων (% / έτος) Πραγματικό επιτόκιο δανεισμού μετά τη φορολογία (% / έτος) Ομόλογα 6 6 3, Τραπεζικά δάνεια 7 7 3,6 Προνομοιούχες μετοχές 7 3,5 7 Κοινές μετοχές 0 7,3 9 ΠΗΓΗ ΔΑΝΕΙΣΜΟΥ Κεφάλαια Κόστος κεφαλαίου, r ΤΑΜΕΙΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Επένδυση Απόδοση επένδυσης, i ΜΕΤΑΛΛΕΙΟ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΥ Σχήμα 4. Διακίνηση κεφαλαίων εντός μιας μεταλλευτικής επιχείρησης Κόστος κεφαλαίου / ρυθμός επιστροφής (απόδοση κεφαλαίων). 27

29 6. ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ 6.. Γενικά Για να θεωρηθεί ένα μεταλλευτικό επενδυτικό σχέδιο επιτυχημένο πρέπει, αν εφαρμοστεί, να αποφέρει κατά τη διάρκεια της παραγωγικής ζωής του αρκετά έσοδα, ώστε να καλύψει τα έξοδα που απαιτήθηκαν ή θα απαιτηθούν για την ολοκληρωτική εξόρυξη και τον εμπλουτισμό των απολήψιμων αποθεμάτων για τα οποία έχει σχεδιαστεί. Πρέπει λοιπόν να καλύψει: Τα έξοδα για την αγορά της μεταλλευτικής αξίας (έξοδα παραχώρησης ή εκμίσθωσης). Το κόστος ανάπτυξης μέχρι την έναρξη της παραγωγής (απομάκρυνση υπερκείμενων και προσπέλαση σε μια επιφανειακή εξόρυξη ή κατασκευή φρεάτων, στοών και άνοιγμα μετώπων εκμετάλλευσης σε μια υπόγεια εκμετάλλευση). Το κόστος εξοπλισμού της ολοκληρωμένης μονάδας και των βοηθητικών εγκαταστάσεων: Κόστος μηχανημάτων εξόρυξης. Κόστος μονάδας εμπλουτισμού. Κόστος αγοράς μέσων μεταφοράς. Κόστος κατασκευής έργων υποδομής. Το κόστος παραγωγής (μισθούς, ημερομίσθια, γενικά έξοδα, κόστος αναλωσίμων υλικών, κόστος εμπλουτισμού κ.λ.π.) και επίσης Να αποφέρει ένα αποδεκτό ρυθμό επιστροφής i, για τα κεφάλαια που θα επενδυθούν. Να αποφέρει κάποιο βαθμό αποζημίωσης (πέρα από το ρυθμό επιστροφής) για την αντιμετώπιση των κινδύνων που συνεπάγεται η εφαρμογή μιας τέτοιας επένδυσης που εμφανίζει πολλές πιθανότητες επισφαλειών Παράμετροι μιας μεταλλευτικής αξιολόγησης (4) Μια μεταλλευτική αξιολόγηση πρέπει να πάρει υπόψη πολλές παραμέτρους, οι οποίες χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: Α. Γνωστές ή εκτιμήσιμες μέσα σε κάποια όρια (μαθηματικά προσδιορισμένα), και οι οποίες είναι: 28

30 . Η ποσότητα των αποθεμάτων και η επί τοις % περιεκτικότητα σε χρήσιμο συστατικό ολόκληρου του κοιτάσματος και των μεμονωμένων μεταλλευτικών όγκων 2. Ο ελάχιστος χρόνος ζωής του κοιτάσματος κάτω από ορισμένο ρυθμό παραγωγής (τόννοι μετ/τος/μονάδα χρόνου) και η οριακή περιεκτικότητα (cut off grade) κατά τη χρονική περίοδο του σχεδιασμού της επένδυσης 3. Η ανάκτηση % του χρήσιμου συστατικού, σύμφωνα με τις δοκιμές εμπλουτισμού ή από δεδομένα της πρόδρομης εγκατάστασης 4. Οι όροι (δικαιώματα) χρήσης του κοιτάσματος (αποζημιώσεις μεταλλευτικής αξίας κ.λ.π) 5. Οι συμφωνίες και οι όροι πωλήσεων των προϊόντων 6. Το φορολογικό πλαίσιο μέσα στο οποίο θα λειτουργήσει η επιχείρηση (αποσβέσεις, εκπτώσεις, φορολογία εισοδήματος) 7. Οι χρηματοοικονομικές συμφωνίες (καθορισμός τρόπου χρηματοδότησης, επιτόκια δανειακών κεφαλαίων κ.λ.π). Β. Άγνωστες ή μη προσδιορισμένες εντός κάποιων ορίων Οι παράμετροι αυτές για τις οποίες πρέπει να γίνουν υπολογισμοί ή εκτιμήσεις και παραδοχές είναι:. Το συνολικό κόστος επένδυσης 2. Το λειτουργικό κόστος ή κόστος παραγωγής (το κόστος εξόρυξης στείρου και μετ/τος, το κόστος εμπλουτισμού, το κόστος μεταφοράς κ.λ.π) 3. Η διαχρονική εξέλιξη της τιμής πώλησης των προϊόντων εμπλουτισμού Κύρια στοιχεία μιας μεταλλευτικής αξιολόγησης. Για να είναι δυνατή μια αξιόπιστη μεταλλευτική αξιολόγηση πρέπει να χρησιμοποιηθούν κατάλληλα δύο μεταβλητές, όπως συμβαίνει σε επενδύσεις κάθε μορφής: Η ταμειακή ροή (cash flow) Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, για να υπολογιστεί η ταμειακή ροή που αναμένεται να δημιουργήσει κάποιο σχεδιαζόμενο μεταλλευτικό σχέδιο, πρέπει να χρησιμοποιηθούν κάποια γνωστά δεδομένα και να εκτιμηθούν κάποια άλλα. 29

31 Τα δεδομένα αυτά περιγράφηκαν στην προηγούμενη παράγραφο και αποτελούν τις παραμέτρους μιας μεταλλευτικής αξιολόγησης. Επίσης, σε προηγούμενο κεφάλαιο δόθηκαν διαγράμματα υπολογισμού της ετήσιας ταμειακής ροής Η χρονική αξία του χρήματος (time value of money) Είναι γνωστό ότι το χρήμα έχει δύο βασικές ιδιότητες (0) : Α. Την ιδιότητα να παράγει χρήμα. Β. Την ιδιότητα να χάνει αξία (πληθωρισμός). Η πρώτη ιδιότητα εξηγείται με το παρακάτω γενικό παράδειγμα. Αν επενδυθεί μια ποσότητα χρημάτων Q σήμερα (χρονική στιγμή 0), τότε μετά από πάροδο n χρονικών περιόδων (συνήθως χρόνια) η ποσότητα αυτή θα γίνει Α και θα δίδεται από την εξίσωση: n = Q ( + i (4) A ) Όπου Q: ποσότητα χρημάτων τη χρονική στιγμή 0 Α: ποσότητα χρημάτων μετά από πάροδο χρόνου n i : ρυθμός απόδοσης χρήματος για κάθε χρονική περίοδο (π.χ. επιτόκιο κατάθεσης) n: αριθμός ίσων χρονικών περιόδων Από την εξίσωση () προκύπτει ότι, μια ποσότητα χρημάτων Α τη χρονική στιγμή n, θα έχει σημερινή τιμή (present value) Q: Q A ( + i) = (5) n Ο όρος n ( + i) καλείται παράγοντας αναγωγής (discount factor) και βοηθά στην αναγωγή μιας ποσότητας χρημάτων Α της χρονικής στιγμής n (αναφέρεται στο μέλλον) στη σημερινή της τιμή Q, αν έχουν παρέλθει n ίσες χρονικές περίοδοι. 30

32 Συμπεράσματα. Εάν ένα επενδυτικό σχέδιο αποφέρει ποσά Α, Α 2,,Α n, διαφορετικά μεταξύ τους, στο τέλος κάθε χρονικής περιόδου (, 2, 3, n), που αποτελούν τις ταμειακές ροές στο τέλος κάθε χρονικής περιόδου αντίστοιχα και i ο ρυθμός απόδοσης του χρήματος, τότε η παρούσα τιμή του αθροίσματος όλων αυτών των χρηματικών εισροών θα δίνεται από το άθροισμα: Q A A 2 n = n (6) ( + ) i ( + ) i A ( + ) i ή γενικώς Q = A n n n n= ( + ) i (7) όπου n =, 2, 3,,n και αν οι ροές αυτές είναι ίσες μεταξύ τους και ίσες με Α, τότε μετά από μαθηματική επεξεργασία η εξίσωση (3) δίδει: Q = n ( + i) A n i ( + i) (8) Από την εξίσωση (8) υπολογίζεται η παρούσα τιμή του αθροίσματος ίσων εισροών Α για n διακριτές χρονικές περιόδους και για ρυθμό απόδοσης i, ή η ποσότητα των χρημάτων Q που πρέπει να επενδυθούν τη χρονική στιγμή 0 για να προκύπτουν για n χρόνια συνεχώς, ίσες ετήσιες ταμειακές ροές Α με δεδομένο ρυθμό απόδοσης επενδυμένου κεφαλαίου i. Από την εξίσωση (8) προκύπτει η εξίσωση (9), που δίδει την τιμή της ετήσιας ταμειακής ροής Α που θα προκύπτει στο τέλος κάθε χρονικής περιόδου από ένα επενδυτικό σχέδιο, για το οποίο επενδύθηκε ποσό χρημάτων Q, αν i ο ρυθμός απόδοσης του κεφαλαίου Q και n οι χρονικές περίοδοι που θα περάσουν: n i ( + i) = Q n ( + i) A (9) 3

33 2. Επίσης, από την εξίσωση (4) υπολογίζεται το ποσό χρημάτων F, που θα συγκεντρώσει κάποιος, αν στο τέλος κάθε χρονικής περιόδου και για n συνεχείς περιόδους (ξεκινώντας από σήμερα) καταθέτει σταθερό ποσό G με επιτόκιο κατάθεσης i. Τα ποσά αυτά μετά τον ανατοκισμό θα δίδονται από το άθροισμα. F = G + G(+i) + G (+i) G(+i) n- (0) ή μετά από μαθηματική επεξεργασία, και n ( + i) F = G () i i G = F n (2) ( + i) όπου G το ποσό που πρέπει να κατατίθεται για να προκύψει μετά την πάροδο n χρονικών περιόδων άθροισμα F Σύγκριση των μεθόδων αξιολόγησης επενδυτικών σχεδίων Γενικά Στο παράδειγμα που ακολουθεί γίνεται αναφορά στις κυριότερες μεθόδους αξιολόγησης επενδυτικών σχεδίων με αναφορά σε «κοινό» παράδειγμα μεταλλευτικού επενδυτικού σχεδίου για ευκολότερη κατανόηση των διαφορών και των πλεονεκτημάτων της μιας ως προς την άλλη. Οι μέθοδοι που θα αναφερθούν είναι:. Μέθοδος του λογιστικού ρυθμού επιστροφής (Accounting rate of return-arr) 2. Μέθοδος του χρόνου «ανάκτησης» κεφαλαίου (Payback period-pb) 3. Μέθοδος της καθαρής παρούσας αξίας (Net present value NPV) 4. Μέθοδος λόγου παρούσας αξίας (Present value ratio PVR) 5. Μέθοδος της παρούσας αξίας ροής μετρητών (Discounted cash flow method- DCF) Παράδειγμα- Δεδομένα παραδείγματος. 32

34 Έστω ότι ένα σχεδιαζόμενο μεταλλευτικό σχέδιο απαιτεί για την υλοποίησή του συνολικό κεφάλαιο επένδυσης ( ως σταθερό κεφάλαιο επένδυσης και ως κεφάλαιο κίνησης). Τα κεφάλαια αυτά μπορεί να είναι, είτε «ίδια» είτε δανειακά. Τα ποσά κατανέμονται ως εξής: απορροφούνται κατά την έναρξη της κατασκευής και οι υπόλοιπες στην αρχή του δεύτερου χρόνου κατασκευής. Τα ετήσια έσοδα από τις πωλήσεις των παραγομένων προϊόντων, όπως επίσης και τα λειτουργικά έξοδα, αναμένεται να είναι όπως δείχνει ο Πίνακας 2. ΠΙΝΑΚΑΣ 2. Έσοδα και αντίστοιχα λειτουργικά έξοδα ΧΡΟΝΙΑ ΕΣΟΔΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΕΞΟΔΑ Όπως φαίνεται και από τον πίνακα των εσόδων, στο τέλος του δεύτερου χρόνου υπάρχει παραγωγή και προκύπτουν έσοδα. Η αξία εκποίησης της μονάδας θεωρείται (στην περίπτωση αυτή) μηδενική S=0). Οι αποσβέσεις υπολογίζονται με τη γραμμική μέθοδο αποσβέσεων για τα 5 χρόνια παραγωγικής λειτουργίας της μονάδας. Δηλαδή Q W = = n 5 D (3) D = / χρόνο Q: συνολικό κεφάλαιο επένδυσης W: κεφάλαιο κίνησης Οι εκπτώσεις λόγω ελάττωσης αποθεμάτων (αποζημίωση) υπολογίζονται ως 50% του ποσού που παραμένει μετά τις αποσβέσεις, ή ως 0% των ετήσιων εσόδων και χρησιμοποιείται το μικρότερο από τα δύο ποσά. Το ποσοστό φορολογίας ανέρχεται στο x = 45% του φορολογητέου εισοδήματος. Το κεφάλαιο κίνησης όπως είναι γνωστό ανακτάται στο τέλος της παραγωγικής ζωής της μονάδας Μέθοδος λογιστικού ρυθμού επιστροφής (Λ.Ρ.Ε.) 33