Συνέντευξη με τον αγαπητό τον κύριο Κανάκη Μηνά στο σπίτι του στον Άγιο Νικόλαο.

Transcript

1 Συνέντευξη με τον αγαπητό τον κύριο Κανάκη Μηνά στο σπίτι του στον Άγιο Νικόλαο. Κύριε Μηνά, γεννηθήκατε στη Παχιά Άμμο. Ναι. Εκεί μείνατε μέχρι ποια ηλικία; Μέχρι τριάντα τριών ετών. Τριάντα τριών ετών. Και μετά; Πήγα εδώ στον Άγιο Νικόλαο. Σ άλλο μέρος δεν έχετε πάει Όχι, μόνο στον Άγιο Νικόλαο, μόνιμα. Απ ό,τι θυμάστε τα παιδικά σας τα χρόνια στο χωριό, παίζανε τι βιολί, λύρα τι παίζανε; Ναι, βιολί. Μόνο βιολί; Μόνο βιολί. Λύρα δεν έπαιζε κανείς; Κανείς τότε. Απ τα βιολιά που παίζανε ποιους θυμάστε; Βιολιά επαίζανε δυο, τρία άτομα. Ο Βενιζέλος ο Τριχάς. Το χενε παρατσούκλι; Βενιζέλος Τριχάς, έτσι ήταν το επίθετό του και έπαιζε και ο Μιχάλης ο Λαμπράκης από την επαρχία μου. Από κει δεν είχε άλλους, αυτοί οι δύο. Αυτούς τους δυο θυμάστε εσείς; Όχι, και ζούνε ακόμα. Στην περιοχή υπήρχανε άλλοι που παίζανε λύρα; Κανείς. Δηλαδή, δεν είχες ακούσει καθόλου να παίζουν λύρα; 1

2 Ιεράπετρα δεν ξέρω, εγώ για τα χωριά μας μιλάω, για τη Βασιλική, Παχιά Άμμο, Μοναστηράκι, που είναι κοινότητα Παχυάμμου. Εκεί δεν έπαιζε κανένας λύρα; Κανένας. Ποια χρόνια μιλάμε τώρα; Μιλάμε για το 58, 60, μέχρι το 70 που έφυγα εγώ από κει δεν έπαιζε λύρα, βιολιά. Στην οικογένειά σας υπήρχε κανένας μουσικός; Όχι. Εσείς για ποιο λόγο ασχοληθήκατε με τη μουσική; Μου άρεσε το βιολί. Θα σας τα πω όλα για να τα γράψετε. Όταν έκανε γλέντι στην επαρχία μου κι έπαιζε ο βιολάτορας στη μέση στο χορό, εγώ ήμουνα στην καρέκλα απάνω από την ώρα που αρχίναγε το βιολί μέχρι το πρωί που τελείωνε το γλέντι και κοίταζα από την καρέκλα τον βιολάτορα. Να μου πεις τι μάθαινες; Νομίζω ότι κάτι μάθαινα, τονε κοίταζα εκεί, στην καρέκλα απάνω. Αλλά εγώ είχα ένα συνήθειο, έκανα μία λύρα, ένα βιολί, λύρα, ένα κομμάτι ξύλο ταυλί. Μήπως το λέγατε λυράκι αυτό; Δεν ήταν απλό λυράκι, ένα κομμάτι ταυλί ήτανε, έβαλα τρεις πίρους, σαν λυράκι, έβαλα χορδές. Δεν υπήρχαν λοιπόν τότε νάιλον δοξαριού για να βάλουμε στο δοξάρι, τα νάιλον, ξέρεις, τις αρματωσιές και με συγχωρείς εβρήκα ένα γαϊδουράκι, το χανε δέσει, πήγα κι έκοψα με το ψαλίδι, λοιπόν, την ουρά και κάνω ένα δοξάρι και το τεντώνω από κάτω, δεν θυμάμαι πώς το κανα τώρα και έπαιξα τον πρώτο σκοπό στο ταυλί, «φεύγω Λενιώ, Λενιώ μου αγαπημένο», δεν θα το ξεχάσω μέχρι να πεθάνω. Τι σκοπό παίξατε; (Τραγουδάει) «Φεύγω Λενιώ, Λενιώ μου αγαπημένο», ξέρεις αυτό το παλιό, παλιό. Αυτό έμαθα. Ποιο είναι αυτό το παλιό, παλιό, εμείς δεν το ξέρουμε. Χορευόταν αυτό; 2

3 Ναι, χορευότανε. Τι χορό; Σαν φοξ τρο ήτανε, κάτι τέτοιο. Α, δεν ήταν κρητικό; Όχι. Ευρωπαϊκό ήτανε έτσι; Σαν ευρωπαϊκό ήτανε. Λοιπόν τότε λέω του συχωρεμένου του πατέρα μου «να πας να μου πάρεις ένα βιολάκι». Μου λέει «μωρ συ είσαι μικρός». Μιλάμε τώρα για έξι, εφτά χρονών. Και πάμε στην Ιεράπετρα στον Μανουσάκη τότε ο Μανουσάκη είχε βιολιά- και παίρνω ένα μικρό βιολάκι, τριών τετάρτων. Τάκα-τάκα, άκουγα στο ραδιόφωνο το σκοπό και τον έπαιζα στο βιολί. Αυτό δεν θα το ξεχάσω ποτέ μου. Και ξεκίνησα το βιολί. Έπαιζα σε γλέντια δώδεκα χρονών. Μόνος σας; Μόνος μου, είχα και μια κιθάρα, ο Θεός την έκανε κιθάρα, τέλος πάντων. Εγώ έπαιζα στα γλέντια δώδεκα χρονώ. Από το βιολάκι εγώ το μαθα και σιγά-σιγά μετά δεν πήγα όμως πουθενά. Δεν σας έδειξε κανένας κάτι στο βιολί; Ούτε άνθρωπος γεννημένος. Δεν υπάρχει κάποιος που να τον θεωρείς δάσκαλο σου; Παναγία μου, ό,τι ξέρω το ξέρω μόνος μου. Είχατε όμως κάποιο πρότυπο, θέλατε να μοιάσετε σε κάποιον απ αυτούς που ακούγατε απ το ραδιόφωνο; Ναι, μου άρεσε το καλό βιολί. Άμα τανε ν ακούσω βιολί καλό, σαλεύαν τα μαλλιά της κεφαλής μου. Ποιους θαύμαζες τότε; Δεν θυμάμαι ποιοι ήταν τότε οι γεροντότεροι και τώρα δηλαδή ακόμα, όπως είναι ο αυτός, παίζει τώρα το καλό βιολί με τον στα νησιώτικα Ο Ζερβός; 3

4 Όχι, παίζουνε πολλοί όπως ο Κόρος, άμα ακούσεις αυτοί εδώ, ενθουσιάζομαι. Το Δερμιτζογιάννη δεν το χεις ακούσει; Καλά εντάξει. Στο ραδιόφωνο ποιον ακούγατε, από τα κρητικά βιολιά; Το Σπανακάκη παίζαμε μαζί, τον Σπανακάκη είχε τη γυναίκα έγκυος τότε εκεί πάνω, χρόνια μιλάμε τώρα. Αυτός τι έπαιζε πιο πολύ στο βιολί; Κοντυλιές έπαιζε, έπαιζε συρτά; Όλα τα έπαιζε, ευρωπαϊκά, τρέλα παίξιμο, άλλο βιολί. Τ ακούσματα που χατε εσείς ήτανε από την περιοχή σας μόνο ή και από αλλού; Απ το ραδιόφωνο τα παιρνα. Ό,τι άκουγα στο ραδιόφωνο Τότε τι έπαιζε δηλαδή, από πού, ποιες περιοχές; Από Ιεράπετρα προπάντων, από Σητεία καμιά φορά, ναι στειακές κοντυλιές. Αυτά, οι στειακές κοντυλιές μου χανε μείνει εμένα. Τελικά εσείς τον εαυτό σας τι τον θεωρείτε; Τον θεωρείτε καταρχήν επαγγελματία, ερασιτέχνη; Ακούστε να δείτε, δεν είμαι επαγγελματίας, καθαρές δουλειές. Αλλά αν με φωνάξουμε καμιά φορά που επιμένουνε, πάω. Να σας ρωτήσω, ποια ήταν η πρώτη φορά που είχατε πάει εσείς σε γλέντι να παίξετε και που να κρατήσετε εσείς όλο αυτό το γλέντι το βράδυ; Εγώ θέλω να μου πείτε μια στιγμή, εσείς θεωρείτε τον εαυτό σας ότι είστε στο στυλ που παίζετε βιολί, ότι ανήκετε στην Ιεράπετρα ή στη Σητεία; Πού ανήκετε; Εγώ έμαθα βιολί στειακό, κοντυλιές στειακές. Δεν μπορώ να πάω στην Ιεράπετρα, εγώ έχω αγαπήσει την Σητεία. Δηλαδή, από την αρχή που έφυγα απ την Παχιά Άμμο κι ήρθα εδώ, αφού είχα επαφές με στειακούς και κάναμε παρέες με στειακούς, δεν είχα τέτοιες παρέες στην Παχιά Άμμο, δεν είχα εγώ παρέες από Ιεραπετρίτες. Από κει εντόπισα μια 4

5 παρέα και παίρναμε το βιολί και κάναμε γλέντι, άλλο το ένα κι άλλο το άλλο. Γιατί δηλαδή η Σητεία γινόταν η αιτία να σε επηρεάσει το στειακό βιολί περισσότερο. Μ αρέσανε οι κοντυλιές οι στειακές, έτσι στο βιολί απάνω. Οι παρέες παίξαν κανά ρόλο; Και οι παρέες βεβαίως, το πρώτο οι παρέες. Σωστοί άνθρωποι σ όλα. Υπήρχανε διαφορές στις κοντυλιές τις στειακές με τις κοντυλιές στην Ιεράπετρα; Καμιά σχέση. Όταν λέτε καμιά σχέση τι εννοείτε; Το παίξιμο. Ήτανε άλλες; Άλλες κοντυλιές. Δηλαδή, η κοντυλιά, ας πούμε, του φα που παιζότανε στη Σητεία ήτανε διαφορετική από μια κοντυλιά του φα που παίζανε στην Ιεράπετρα; Είναι τώρα ο Παντελής ο αυτός έπαιζε κι αυτός κοντυλιές τέτοιες, μ άρεσε κι ο Παντελής όταν παίζει, μ άρεσε, να μαι ειλικρινής, αλλά κι οι Στειακοί όμως παίζανε πάρα πολύ καλό βιολί. Ο Μπαριταντωνάκης εννοείς έτσι; Ναι, έπαιζε καλό βιολί δεν μπορούμε να πούμε ότι δεν έπαιζε. Κύριε Μηνά, θα μου απαντήσετε, λοιπόν, πότε ήταν η πρώτη φορά που παίξατε εσείς σε γλέντι και το τραβήξατε μέχρι το πρωί, το κρατήσατε εσείς το γλέντι; Θέλετε ημερομηνία, έχω παίξει σε χιλιάδες γλέντια. Περίπου πόσων χρονών ήσασταν; Δεκαπέντε χρονών. Δεκαπέντε χρονών και κρατήσατε ολόκληρο το γλέντι μόνος σας. Μόνος μου. Είχατε πάρει αμοιβή γι αυτό το πράγμα, είχατε πληρωθεί; 5

6 Ε, βέβαια. Τη λεγόμενη χαρτούρα ή το χατε κανονίσει από πριν. Όχι, μου λέγανε «Μηνά πόσο θέλεις να παίξεις», «θέλω τόσο» και ειδικά στο Καλό Χωριό. Το Καλό Χωριό είναι τα καλύτερά μου γλέντια που χω καμωμένα εκεί πέρα. Θυμάστε πού ήτανε; Πώς δεν θυμάμαι. Στο Αγροκήπειο είναι κάποιο καφενείο Μαυρής εκεί εκάναμε τα γλέντια. Σε ποια περιοχή; Στο Αγροκήπειο στο Καλό Χωριό, αν έχετε υπόψη σας. Μαυρής λέγεται το μαγαζί. Ζει ακόμα αυτός. Εκεί κάναμε τα καλύτερα γλέντια. Εδώ πέρα στην περιοχή είναι συνηθισμένα οι παραγγελιές και η χαρτούρα στα γλέντια; Δεν συνηθίζουνε; Ο χορός δεν πλήρωνε; Σου κάνει παζάρι, «πόσο θέλεις Μηνά να παίξεις απόψε», «θέλω πενήντα χιλιάδες, εκατό χιλιάδες». Αν ένας ερχόταν εκείνη την ώρα και σου λεγε «Μηνά παίξε μας ένα συρτό», θα σε πλήρωνε επιπλέον; Ναι. Αυτό είναι χαρτούρα. Με διάταζε «Μηνά, ένα χανιώτικο» και πέταγε ένα χιλιάρικο. Από τότε, όχι μόνο τώρα; Μιλάμε για παλιά. Όχι παλιά δεν συμβαίναν τέτοια πράγματα. Είχαμε μια κιθάρα και βάζανε στην τρύπα μέσα τα λεφτά. Δηλαδή, παλιά όταν ξεκινήσατε να παίζετε σε γλέντια, κάνατε συμφωνίες; Όχι, ό,τι πιάναμε. Από πότε κι ύστερα κάνετε συμφωνίες, θυμάστε; Όταν ήρθα εδώ, από το 1970 και μετά. 6

7 Όταν ήρθατε στον Άγιο Νικόλαο. Ναι. Δηλαδή, μέχρι τα τριάντα τρία σας χρόνια που ήσασταν στο Δεν κάναν παζάρι ποτέ. Είχαμε την κιθάρα μας και τα λεφτά τα βάζαν. Παίρνατε αρκετά χρήματα για να ζητήσετε, δηλαδή μπορούσε κάποιος Μα δεν έκανα εγώ το βιολάτορα, εγώ είχα κι άλλη δουλειά στα χέρια μου, δεν έκανα τον βιολάτορα. Μπορούσε κάποιος να ζήσει μόνο με τα χρήματα που έπαιρνε απ τα γλέντια; Όχι, δεν κάνανε γλέντια σωστά, κάνανε γλέντια αλλά δεν είχε ο κόσμος λεφτά. Δεν είναι όπως τώρα. Θα ήθελα να ξανακάνουμε λίγο την ερώτηση αν θεωρεί τον εαυτό του επαγγελματία, γιατί δεν το εξαντλήσαμε. Τον θεωρείς επαγγελματία, ή ερασιτέχνη; Όχι. Γιατί παίζεις με αμοιβή και πας Πώς να στο πω τώρα, έχω πάρει μηχανήματα, έχω πάρει τα πάντα, αλλά παύω ν ασχολούμαι πια μ αυτή την ιστορία, δηλαδή πρέπει να ναι κανείς φίλος, να με παρακαλέσει και να πάω. Υπάρχει και κάτι που δεν σ αρέσει δηλαδή στην υπόθεση; Δεν μ αρέσει πια να κάθομαι εκεί από τις εννέα η ώρα φερ ειπείν μέχρι το πρωί. Είναι κουραστικό. Τι άλλο δεν σ αρέσει από το χώρο τον επαγγελματικό; Μ αρέσει αλλά δεν μ αρέσει να μια όλη νύχτα στο πόδι, στη μέση εκεί όλη νύχτα. Όταν ξεκινήσατε να παίζετε στα γλέντια, γιατί το κάνατε, ποιος ήταν ο λόγος για να παίζετε στα μαγαζιά; Αγαπούσα το βιολί, ήθελα να παίξω βιολί και παρέες, όπου με ειδοποιούσανε πήγαινα. Ήμουν νέος τότε. Το οικονομικό δεν έπαιζε, δηλαδή, ρόλο; 7

8 Καμία. Πήγαινες δωρεάν να παίξεις, άμα σε φωνάζανε; Ναι, άκου να δεις, τι δωρεάν. Παρέες, όπου μου πούνε για παρέα εγώ δεν ήθελα τίποτα, μόνο παρέα ήθελα. Έπρεπε να φίλοι σου αυτοί που στο λέγανε; Συνήθως φίλοι μου ήταν αυτοί που με καλούσαν να παίξω βιολί. Να σας ρωτήσω, για πείτε μου ποιο είναι το ρεπερτόριό σας, τι κομμάτια ή τραγούδια ξέρετε; Κρητικά εννοώ πάντα. Τα κρητικά τα παίζω σχεδόν όλα. Για πείτε τα μου. Συρτό, πεντοζάλη, καλαματιανό, μαλεβιζιώτη, σούστα. Κοντυλιές; Κοντυλιές της νύχτας, ό,τι μου ζητήσουνε τους το παίζω. Κοντυλιές Καλογερίδη παίζετε; Έπαιξα προηγουμένως άλλα όχι και τόσο τέλειες. Φοραδάρη; Όχι. Τις κοντυλιές του Καλογερίδη πού τις ακούσατε πρώτη φορά; Με δίσκο τις έχω ακούσει, αλλά πολλά χρόνια. Ο Σουριάς, αν έχεις υπόψη σου, το Σουριά το Βαγγέλη. Αυτός είχε τα δισκάκια τα παλιά, αλλά είναι δύσκολο ν ασχοληθείς πολύ, εγώ δεν ασχολήθηκα και δεν τέλειωσα πάνω στον Καλογερίδη. Ποια είναι η γνώμη σας γι αυτά τα κομμάτια. Πολύ ωραία. Αυτά πιστεύετε ότι ήταν παλιά κομμάτια κι ότι τα πήρε ο Καλογερίδης και τα έγραψε; Δεν ξέρω. Εμένα μου είπανε ότι έχει βγάλει ο Καλογερίδης αυτά τα δισκάκια. Έχεις ακούσει αν υπήρχαν άλλοι που να παίζουν βιολί πριν τον Καλογερίδη στην ευρύτερη περιοχή ανατολική Κρήτη; Δηλαδή αν 8

9 ακούσεις για βιολί στην περιοχή παλιούς πού πάει το μυαλό σου, όχι μόνο από το μέρος σου, γενικότερα την ανατολική Κρήτη. Δεν παίζατε εσείς τότε βιολί; Δηλαδή, εσύ δεν έπαιζες το 65, το 68 βιολί δεν επαίζατε; Μιλάμε πριν τον Καλογερίδη, μιλάμε για παλιά. Έχεις ακούσει κανένα όνομα; Έχετε ακούσει άλλες κοντυλιές, άλλα ονόματα, από την ανατολική Κρήτη, από τα χωριά τα δικά σας, από τη Σητεία. Δεν έχεις ακούσει για κάποιον Καλοχωριανό, Φοραδάρης; Όχι, Φοραδάρη δεν έχω ακούσει. Κιρλίμπα; Κιρλίμπα ναι. Τον έχεις ακούσει, σαν τι τον άκουσες τον Κιρλίμπας. Καλός πρέπει να είναι. Να σας ρωτήσω τώρα κάτι άλλο, όταν παίζατε, παλιά μιλάω τώρα, σε γλέντια σε πανηγύρια, σε γάμους, ακολουθούσατε μια συγκεκριμένη σειρά ρεπερτορίου. Δηλαδή, παίζατε συγκεκριμένα πρώτα τον πηδηχτό, μετά μια σούστα, μετά ένα πεντοζάλη, μετά κοντυλιές; Ποτέ δεν παίζεις σούστα και μετά πηδηχτό, γιατί είναι και τα δυο ξεθέωμα. Θα παίξεις ένα πηδηχτό, θα παίξεις ένα ευρωπαϊκό να λασκάρει λίγο. Συνήθως με τι αρχίζατε θέλω να μου πείτε και πώς εξελισσόταν; Βάζαμε ένα χανιώτη στην αρχή, ένα συρτό, αλλά τις πιο πολλές φορές μου δίναν παραγγελία, «παίξε ταγκό, παίξε ένα βαλς», δηλαδή δεν έκανα ρεπερτόριο μοναχός μου. Γιατί ήμπαινα στη μέση και μου λέγανε παίξε αυτό, παίξε αυτό. Καθόριζε ο κόσμος δηλαδή το ρεπερτόριο; Ναι βέβαια. Εδώ τώρα γράψαμε ορισμένες κοντυλιές που παίξατε, οι οποίες είπαμε ότι είναι από ντο, από μι, από ρε, έτσι τις ξέρατε εσείς τις κοντυλιές, μ αυτά τα ονόματα; 9

10 Ναι, έτσι τις ήξερα εγώ από την αρχή, έτσι τις ξέρω μέχρι τώρα. Ποιος σας είπε αυτά τα ονόματα, ντο, ρε, μι; Ε, σιγά βιολί παίζω και δεν θα ξέρω πού να πατήσω να παίξω την κοντυλιά, αλίμονο. Εγώ ρωτάω αν σας είπε κάποιος ότι αυτές οι κοντυλιές λέγονται έτσι. Δηλαδή ξέρατε από παλιά ότι λέγονται έτσι; Γιατί να λέγετε αυτό κοντυλιά του λα ή του ντο, γιατί το λένε; Έτσι γιατρέ το χω ακούσει από παλιά. Φερ ειπείν του Αβυσσηνού η κοντυλιά αρχινά από το ρε. Κι όχι τώρα, από παλιά. Θυμάστε άλλα ονόματα γι αυτές τις κοντυλιές; Ε, δεν θυμάμαι γιατί δεν είχε βιολατόρους εδώ πέρα, τοπικά. Δηλαδή, το όνομα Μπουχλουμπού σας λέει τίποτα; Ούτε που το ξέρω καθόλου. Την έχω ακούσει, αλλά ούτε ξέρω καθόλου τι είναι. Όταν λέτε κοντυλιές ανοιχτές ξέρετε τι είναι; Εμείς τις λέμε ανοιχτές της νύχτας, τις λέμε τώρα εμείς. Δηλαδή είναι τόσο γλυκιά κοντυλιά, τόσο ωραία που την νύχτα άμα την παίξεις είναι κάτι άλλο. Και οι κλειστές τι είναι τώρα; Έχει κλειστές κοντυλιές; Υπάρχουν κοντυλιές τις μέρας, γιατί τις λένε της νύχτας, για να τις διακρίνουνε. Ε, γιατρέ, την νύχτα είναι η κοντυλιά που ακούγεται ωραία. Την ημέρα δεν ακούγεται, θέλει ησυχία, αυτά τα ξέρεις. Ποιες είναι αυτές οι κοντυλιές της νύχτας; Υπάρχουν συγκεκριμένες; Τις έπαιξα προηγουμένως, δεν τις έπαιξα; Ναι μας τις πείτε θέλουμε. Ονομαστικά ποιες θεωρείτε εσείς ότι είναι της νύχτας, ότι ταιριάζουν για την νύχτα. 10

11 Εγώ θα κάνω μια άλλη ερώτηση, πιστεύεις ότι τη νύχτα μπορείς να παίξεις οποιαδήποτε κοντυλιά, αρκεί να την παίξεις γλυκά ή είναι ορισμένες; Όχι, άμα την παίξεις τη νύχτα γλυκά έχει ουσία ό,τι και να παίξεις. Οποιαδήποτε, δηλαδή, κοντυλιά πιστεύεις ότι είναι το τρόπος παιξίματος, που πρέπει να παιχτεί τη νύχτα γλυκά; Γλυκά. Δεν υπάρχουν δηλαδή συγκεκριμένες κοντυλιές που τις παίζατε τη νύχτα; Όχι, άμα έχεις παρέα σου λέει «παίξε μου της νύχτας». Τι εννοεί, ποιες είναι αυτές δηλαδή όταν σας λένε κοντυλιά της νύχτας, ποια κοντυλιά σας έρχεται πρώτα στο μυαλό; Αυτή που έπαιξα προηγουμένως εδώ πέρα. Ποια είναι, η μι; Να σου το κάνω αλλιώς το ερώτημα, άμα σου πει ένας να παίξεις της νύχτας, μπορεί σε μια περίπτωση να παίξεις του λα και σε άλλη περίπτωση να σου πει ένας πάλι παίξε μου της νύχτας και να παίξεις του σολ; Πώς δεν μπορώ, αρκεί να την παίξεις σωστά. Αποδίδεις σημασία στην έκφραση και όχι στο μουσικό δρόμο; Ναι. Ίσως αυτό δεν είναι απόλυτο, γιατί όλοι τις ξεχωρίζουνε βέβαια και λένε Επίσης παρατηρήσαμε κάτι άλλο, ότι ξεκινάτε μια κοντυλιά από το φα και μετά πήγατε στην κοντυλιά του ντο, αυτό το πράγμα το κάνατε πάντα εσείς, δηλαδή, μπλέκατε τις κοντυλιές μεταξύ τους; Μου φαίνεται ότι άμα παίζεις του φα την κοντυλιά συνέχεια, μου φαίνεται πως είναι μονότονο. Πρέπει να μπατάρεις κάτι στην μέση. Να πεις τώρα ότι πρέπει να διακρίνεις το φα από το λα, αλλά εμείς έτσι συνηθίζουμε να την παίζουμε. Και αυτό το ανακάτεμα των κοντυλιών, το κάνετε για να μην είναι μονότονο; 11

12 Μου φαίνεται ότι είναι μονότονο. Το κάνουνε κι άλλοι αυτό το πράγμα, το χατε ακούσει κι από άλλους; Πώς δεν το κάνουνε; Και οι λύρες το κάνουνε. Ήταν παραδεκτό δηλαδή ν αναμειγνύετε τις κοντυλιές; Ναι, μα εγώ ακούω και παίζουνε λυρατζήδες, αρχινάνε απ τον ένα σκοπό και καταλήγουνε στον τελευταίο. Η κοντυλιά από τι αποτελείται, πώς τα λέτε αυτά τα κομμάτια της κοντυλιάς; Έχετε κάποια ονομασία; Δεν νομίζω να χουνε, τι ονομασία να χουνε. Μήπως τα λέτε γυρίσματα; Να φύγεις από το ένα να πας στο άλλο, ναι βέβαια; Από τι αποτελείται μια κοντυλιά, αποτελείται από γυρίσματα; Άμα σου πω εσένα πόσα γυρίσματα παίζεις στην κοντυλιά του ρε, τι θα μου απαντήσεις; Πολλά. Λοιπόν, τι εννοείς πολλά γυρίσματα; Ο σκοπός τα χει τα γυρίσματα αυτά. Για πες μου ένα γύρισμα από δω μέχρι εδώ θα μου το τραγουδήσεις και θα μου πεις αυτό είναι ένα γύρισμα ή να το παίξεις αν δεν το τραγουδήσεις. Και παίξε μου ένα γύρισμα από την κοντυλιά του ρε. Θα παίξω χανιώτη. (Παίζει) τώρα θα κάνω γύρισμα. Μέχρι εδώ πόσα γυρίσματα έπαιξες; Τρία. Τρία; Ένα μόνο, ένα γύρισμα. Μια φορά θα το παίξεις δηλαδή αυτό. (Παίζει). Πώς θα παίξεις ένα γύρισμα; Όχι, τι εννοούμε θέλω να δω, τι εννοείς εσύ γύρισμα. Το γύρισμα εννοώ όταν φύγεις από το ρε και πας στο λα. Το μπατάρεις για να κάνεις το γύρισμα. (Παίζει). Αυτό είναι ένα γύρισμα; Ναι. Το άλλο μετά είναι(παίζει). 12

13 Απ αυτό το πρώτο γύρισμα που φύγατε, πήγατε στο δεύτερο, στο τρίτο, στο τέταρτο, θα ξαναγυρίσετε ποτέ στο πρώτο; Ε, βέβαια. Ξαναγυρνάς. Είναι υποχρεωτικό ή άμα θέλετε; Πού θα πάω μετά, εάν δεν ξαναγυρίσω. Σε άλλο γύρισμα. Μετά που θα παίξεις δυο, τρεις φορές αυτό το πράγμα, θα πας μετά σε άλλο γύρισμα. Δεν μπορείς να φύγεις από δω που λέει (παίζει), το τελευταίο γύρισμα, μετά κάνεις αυτό και ξαναρχίζεις πάλι από την αρχή, τρία γυρίσματα. Μετά άμα θέλω εγώ θα στο γυρίσω αλλού. Να σας ρωτήσω κάτι, προσέξτε με λιγάκι. Όταν λέω επαναλάβετε ένα γύρισμα, εννοώ το εξής: αρχίζετε το πρώτο γύρισμα, το παίζετε τρεις, τέσσερις φορές, το επαναλαμβάνετε, πάτε στο δεύτερο γύρισμα, το επαναλαμβάνετε κι αυτό τρεις, τέσσερις φορές, πάτε στο τρίτο, μετά όταν έρθει η σειρά για το εφτά, οχτώ γυρίσματα, θα ξαναγυρίσετε πάλι στο πρώτο, αυτό εννοώ, θα το ξαναπαίξετε το πρώτο; Εγώ μπορώ να το γυρίσω και κατευθείαν αλλού, αλλά μπορώ να το γυρίσω πάλι πίσω. Δεν σας υποχρεώνει κάτι; Όπως τραγουδάνε καμιά φορά, το γυρίζω κι επαναλαμβάνω και τραγουδάνε. Μετά που θα παίξω πέντε, δέκα λεπτά, το μπατέρνω σ ένα άλλο γύρισμα που δεν είναι ο ίδιος σκοπός Και μετά επανέρχεστε; Όχι. Με τι τελειώνετε την κοντυλιά σας Έφυγα απ αυτά τα γυρίσματα, θα πάω σε άλλα γυρίσματα, σ άλλο σκοπό. Δεν μπορώ να ξαναγυρίσω πάλι εκεί. Με τι τελειώνετε την κοντυλιά σας. Μπορώ να την τελειώσω με πέντε σκοπούς. 13

14 Αν παραμείνετε στον ίδιο σκοπό, με ποιο γύρισμα του ίδιου σκοπού θα τελειώσετε; Θα έρθω πάλι πίσω και θα το κλείσω, θα σταματήσω. Θα τελειώσετε, δηλαδή, με το πρώτο πάλι γύρισμα, αυτό που ξεκινήσατε; Ε, βέβαια. Αν είναι ν αλλάξω όμως, αν είναι να παίζω πολύ ώρα, συνεχίζω τα γυρίσματα και πάω. Αν δεν αλλάξετε σκοπό. Αν δεν αλλάξω σκοπό οπωσδήποτε, θα γυρίσω πάλι πίσω για να το σταματήσω πάλι απ το ρε, εκεί που ξεκίνησα. Έτσι γίνεται. Το όνομα κοντυλιά τι σημαίνει για σας; Από πού προήλθε; Γιατί τις λένε κοντυλιές; Ούτε ποτέ μου δεν ασχολήθηκα μ αυτό. Δεν ξέρω γιατρέ. Πριν παίξατε κοντυλιά καβουσανή, από λα, έτσι δεν είναι; Το γυρίσατε μετά στο σολ και μετά το τελειώσατε στο λα. Αυτό είναι σύνηθες φαινόμενο, γίνεται συχνά; Τα παίζουμε αυτά, χρόνια τώρα. Δεν είναι πρώτη φορά που το παιξα. Δηλαδή, θα μπορούσατε να παίξετε κοντυλιά καβουσανή, χωρίς να περάσετε από το σολ, να είναι μόνο στο λα ή είναι υποχρεωτικό; Μόνο εκεί, αποκλειστικά. Στο λα; Όχι, το γυρίζουμε μετά. Δυο, τρεις, τέσσερις φορές, το γυρίζουμε μετά. Στο σολ και μετά στο λα; Όπου θέλω το γυρίζω και ρε μπορώ να το πάω. Δεν υπάρχει συγκεκριμένος συνδυασμός; Εμείς δεν χρησιμοποιούμε συνδυασμούς, πάμε βέβαια να μη φύγομε τελείως από την έννοια που έχει η κοντυλιά, να πάμε σε μια παράλογη αυτή, αλλά το κοιτάζουμε να το φέρουμε μαζί με μια άλλη κοντυλιά που να ταιριάζει να τραγουδάμε. 14

15 Δηλαδή, μου λέτε ότι όταν αρχίζετε μια κοντυλιά, πάντα την περνάτε κι από μία άλλη; Δεν τελειώνετε, δεν παίζετε μόνο μία κοντυλιά, είναι υποχρεωτικό να κάνετε γύρισμα και σε κάποια άλλη; Τελειώνει η κοντυλιά, τραγουδάνε, τραγουδάνε, μετά το μπατέρνουμε σε άλλη κοντυλιά. Είναι υποχρεωτικό αυτό, κάθε φορά γίνεται; Ναι, πρέπει να κάνουμε το γύρισμα να τραγουδήξει, ο άλλος μπορεί να μη ξέρει αυτό το σκοπό, να ξέρει το άλλο και μου λέει γύρισέ το, παίξε το ρε παίξε το άλλο. Δηλαδή, δεν μπορείς να παίζεις μόνος σου, να κάνεις τον εαυτός σου. Σου έχει τύχει να παίζεις ποτέ σε παρέα ένα γύρισμα πάρα πολύ ώρα; Ναι. Τραγουδάνε εκεί συνέχεια, τους αρέσει τραγουδάνε εκεί συνέχεια. Κι είμαι υποχρεωμένος να κρατάω εκεί. Ούτε ν αλλάξεις, να πας σ άλλη κοντυλιά; Όχι. Μπορείς να μου πεις από τέτοια γυρίσματα ποιο θυμάσαι εσύ, σε ποιο τόνο, σε ποια κοντυλιά, που μπορεί να το κρατήσει πάρα πολύ ώρα και ν ανταποκρίνεται της παρέας, να κρατάει η παρέα, δηλαδή, να τραγουδάνε; Ποιο γύρισμα για πες μου. Άκουσε αυτή εδώ η κοντυλιά, την κρατούσα μια φορά μία ώρα (παίζει κοντυλιά). Αυτοί μου λέγανε, να τη βαστάς μέχρι το πρωί. Θα ήθελα αυτό το σημείο να το ολοκληρώσουμε και να πούμε, δηλαδή, ότι η διάρκεια που παίζει κανείς ένα γύρισμα εξαρτάται από τους τραγουδιστές; Βεβαίως. Πηδηχτό παίζετε έτσι; Τι ρεπερτόριο γενικά έχει στην περιοχή εδώ, δηλαδή όταν έπαιζες εσύ βιολί τι ρεπερτόριο υπήρχε, τι παίζανε τότες, στα πανηγύρια, στις παρέες παντού, οι τοπικοί βιολάτορες θέλω να πω; Παίζανε, όλα. Παλιά παίζανε φολκς τρο, βαλς, ταγκό πάλι αυτά τα παλιά, καλαματιανό. 15

16 Από κρητικά τι παίζανε; Ένα χανιώτη συρτό εκεί πέρα της κακής ώρας, παλιός χανιώτης, πολύ παλιός. Τι χόρευε ο κόσμος; Ευρωπαϊκά, έτσι ξέρω εγώ. Περίεργο μου φαίνεται. Τώρα σήμερα έχει αλλάξει το ρεπερτόριό σου, τι περιλαμβάνει σήμερα; Σήμερα ναι μεν πάλι τα ευρωπαϊκά δεν σταματάνε, αλλά τώρα είναι η σούστα, ο πηδηχτός, που μπορεί να κρατώ τρεις ώρες πηδηχτό. Πηδηχτό δεν χορεύανε τότε; Εκεί που έπαιζα εγώ δεν είχε Αλλού άκουγες χορεύανε; Ναι. Πού; Στη Σητεία. Η Σητεία είχε πηδηχτό. Δηλαδή, με το πέρασμα του χρόνου άλλαξε το ρεπερτόριο; Βεβαίως και άλλαξε. Και μπήκανε περισσότερο κρητικά κομμάτια; Ποια καινούργια κομμάτια μπήκανε εδώ; Τα χανιώτικα είναι τα καινούργια που έχουν μπει, αυτά είναι ξεκαθαρισμένα. Τα χανιώτικα βγήκανε τώρα, οι σούστες. Οι καινούργιοι μουσικοί που βγαίνουνε τώρα, μαθαίνουνε και τα παλιά, πώς τους βλέπεις, ή μαθαίνουνε κατευθείαν τα καινούργια; Τα καινούργια μαθαίνουνε. Βλέπεις εσύ διαφορές στο παίξιμο το δικό σου ή των άλλων, των παλαιότερων με τους καινούργιους; Για πες τι διαφορές βλέπεις; Παλιούς οργανοπαίχτες ξέρω απ τη Κριτσά, βιολάτορες ένα, δυο, αλλά αυτά που παίζουνε, άσε που δεν τα παίζουνε σωστά, ε, δεν είναι και βιολάτορες συστηματικοί αυτοί οι άνθρωποι. Μάθαν ένα βιολάκι το παίζουν εκεί κι εδώ πέρα είχε ένας, ο οποίος έπαιζε καλό βιολί, αλλά 16

17 επαίζανε καλές κοντυλιές, δηλαδή, νυχτερινές κοντυλιές, αυτές που παίζουμε τώρα εμείς, αυτές και ξέρανε και κάτι πιο παλιές, αλλά εγώ δεν μπορώ να τις παίξω. Τα παιδιά που μαθαίνουνε τώρα στην περιοχή Παλιά καθόλου. Τα μοντέρνα. Ο τρόπος που παίζουνε δηλαδή ο ίδιος είναι. Άμα παίξεις εσύ μια κοντυλιά του ρε και ένα παιδί που μαθαίνει τώρα, να μη την παίξει τεχνικά, αλλά θα παίξει τα ίδια γυρίσματα; Την παίζει, έχω παίξει με νέο και παίζει αλλά την παίζει πολύ διαφορετικά απ ότι την παίζω εγώ. Δηλαδή, γρήγορη πολύ γρήγορη, ενώ δεν θέλει η κοντυλιά τόσο σβέλτα. Και του λέω μάλιστα «γιατί την παίζεις τόσο γρήγορη», λέει «έτσι μας έχουνε μάθει». Δεν ξέρω πού το πάνε τώρα αυτοί. Να σας ρωτήσω, οι κοντυλιές γενικά είναι αργές ή γρήγορες ή και τα δύο; Όχι, η κοντυλιά πρέπει να είναι αργά σωστή. Γιατί αυτό; Για να μπορεί να τραγουδήσει ο άλλος. Δεν υπήρχαν χορευτικές κοντυλιές; Κοντυλιές εννοείς αυτές που τραγουδάμε; Εγώ λέω γενικά κοντυλιές. Πώς δεν υπάρχει. Κοντυλιά όμως αυτή που τραγουδάμε, δεν πάνε στο χορευτικό. Άρα έχουμε κοντυλιές χορευτικές που είναι γρήγορες. Στο χορευτικό πάει η σούστα, ο χανιώτης, ο οποίος τραγουδάμε όταν χορεύουμε, εκεί είναι γρήγορος και τραγούδι. Ναι, μιλάω για κοντυλιές όμως εγώ. Οι κοντυλιές πάντα τραγουδιόντουσαν, όλες τραγουδιόντουσαν; Ναι. Όλες οι κοντυλιές; 17

18 Όλες. Ο σιγανός, τι είναι για σας ο σιγανός; Όταν λέμε σιγανό, τι παίζετε. Άμα σας πω παίξτε μου ένα σιγανό, τι θα μου παίξετε; Είναι όντως σιγανός, αργά, αργά. Αν σας πω παίξτε μου ένα σιγανό, τι θα μου παίξετε; Πού πάει το μυαλό σας; Τους παίζω εγώ τους σιγανούς. Σε κοντυλιά; Τους παίζω τους σιγανούς. Παίξτε μου ένα σιγανό. Οι κοντυλιές που παίζουμε είναι σιγανός. Κοντυλιές; Βέβαια. Γιατί λέγεται σιγανός τότε; Είναι ο χορός τέτοιος, έτσι τον έχουνε βγάλει. Οι Χανιώτες τον βγάλανε αυτό, δεν τον λέμε εμείς εδώ. Είναι παλιός χορός; Όχι. Πριν πόσο καιρό εμφανίστηκε; Εγώ ήμουνα εδώ είκοσι εφτά χρόνια και ο σιγανός υπήρχε, χορεύανε. Πρέπει να ναι πολύ παλιός. Από ποια κοντυλιά συνήθως είναι ο σιγανός; Όλες οι κοντυλιές είναι σιγανός. Διαλέγετε εσείς δηλαδή; Ό,τι κι αν παίξει η κοντυλιά χορεύεται. Ο πηδηχτός ήταν γρήγορος; Στον πηδηχτό κρατούσατε σταθερό ρυθμό από την αρχή μέχρι το τέλος ή ξεκινάγατε αργά και σιγά-σιγά Όχι, ο χορευτής μπροστά θέλει να έχει το χρόνο του στο πόδι. 18

19 Β. Πλευρά Αν είχατε ένα καλό χορευτή μπροστά, πολύ καλό. Όσο και καλός να είναι θέλει καλή κοντυλιά μπροστά, θέλει γρήγορη για να χορέψει. Εσείς όταν βλέπετε ότι είναι Όταν βλέπω ότι είναι αργός στο χορό, βεβαίως χαμηλώνω δεν παίζω γρήγορα, μη το χάσει τελείως, παρακολουθάω. Δηλαδή, εσείς όταν είναι ένας πολύ καλός στο χορό, προσπαθείτε να κατεβάσετε το ρυθμό, ή να τον αυξήσετε; Όχι, άμα είναι καλός θα τον αυξήσω. Να του δώσω κέφι μπροστά να χορέψει. Στον πηδηχτό χορό στο τέλος, πώς τελειώνατε. Αυτό που τελειώνατε πώς το λέγατε; Λέγατε ότι τελειώνετε με ασκομαντούρα; Άλλος τελειώνει με ασκομαντούρα, άλλος τελειώνει με άλλο γύρισμα. Δεν είναι επείγοντα να τελειώσεις τον πηδηχτό με ασκομαντούρα. Εσείς τελειώνετε με ασκομαντούρα; Όχι. Με τι τελειώνατε; Η ασκομαντούρα τελείωνει παίζει απ το σολ. Εγώ πιάνω στο μι, το μπατάρω σιγά-σιγά τονε κλείνω πάλι στο ρε, πάντα τονε κλείνω με τον ίδιο τρόπο, αλλά όχι με ασκομαντούρα. Στον πηδηχτό τραγουδούσανε μαντινάδες; Αμέ. Οι μερακλήδες. Ιδιαίτερες μαντινάδες δηλαδή λέγατε εκεί πέρα; Όχι. Εγώ έχω ένα φίλο τον Μανώλη το Βασάρο από την Κριτσά, ο οποίος ό,τι και να παίξεις τραγουδάει. Παίζει με λύρες. Παλιά στα γλέντια τραγουδούσαν στον πηδηχτό; Μπα, όχι ποτέ. 19

20 Λοιπόν, εσύ ποια σ αρέσει να παίζεις, ποια κομμάτια, ποια τραγούδια, για το κέφι σου τι προτιμάς να παίζεις; Εμένα μ αρέσουν γιατρέ όλα, λόγω της τιμής μου. Άμα είσαι εσύ σε κέφι και έχεις κάτι στο μυαλό σου, τι θα παίξεις; Δηλαδή, αν σου λεγα τώρα εγώ, «παίξε μας ένα κομμάτι», τι θα παιζες; Κοντυλιά. Ποια κοντυλιά; Εκείνη τη νυχτερινή που λεγα εγώ. Τη στειακιά. Από πού την αρχίζει; Να την ακούσεις. (Παίζει την κοντυλιά). Να επανέλθουμε λίγο πριν στις κοντυλιές και στο σιγανό. Όταν αρχίζατε σιγανό, μετά του αυξάνατε τον ρυθμό και φτάνετε σε πεντοζάλη ας πούμε; Ε, βέβαια. Πάντα; Στις κρητικές βραδιές. Πάντα δηλαδή αρχίζατε σιγανό και φτάνατε σε πεντοζάλη; Σιγανό και κάνανε τρεις, τέσσερις βόλτες ο κόσμος όλος μαζί και μετά Να παίξετε κατευθείαν πεντοζάλη, να το αρχίσετε κατευθείαν γρήγορο γινότανε; Λοιπόν, δεν παίζουμε τώρα πεντοζάλη. Θα σου πω τι παίζουμε τώρα στο γρήγορα. Αρχινάμε το σιγανό (παίζει σκοπό), εκάμαν τρεις, τέσσερις βόλτες, αρχινώ μετά εγώ (παίζει) κατάλαβες; Όταν λέμε πεντοζάλη, θα παιχτεί χωριστά ο πεντοζάλης. Δεν πάει δηλαδή στο σιγανό να παιχτεί ο πεντοζάλης. Μήπως μετά το σιγανό το γυρίζατε σε πηδηχτό; Δεν γίνεται αυτό. Στο πεντοζάλη; 20

21 Στο πεντοζάλη ναι και το άλλο που έπαιξα τώρα. Πεντοζάλη πάει, μετά στο σιγανό πάει, αλλά ο πηδηχτός δεν πάει. Δεν μου ζητήσαν ποτέ να παίξω ένα σιγανό μετά. Πριν τον πηδηχτό τι βάζετε; Παλιά τότε που παίζατε; Εγώ άρχιζα κι έπαιζα το βιολί, έπαιζα μια κοντυλιά φερ ειπείν στην αρχή, μετά έπαιζα ένα χανιώτη, μετά από το χανιώτη όμως, δεν παραγγέλνανε μετά πηδηχτό. Βάλε ένα ευρωπαϊκό, βάλε ένα βαλς, βάλε δεν ξέρω τι και μετά μου λένε βάλε πηδηχτό. Και συνεχίζανε μετά με τις διαταγές που μου δίνανε. Εγώ δεν μπορούσα να κάνω του κεφαλιού μου. Παίζετε με τέτοιο τρόπο που να λέτε ότι παίζω λυρίστικα; Όχι, δεν μπορώ να πω. Τι σημαίνει αυτό; Τι σημαίνει λυρίστικα; Λυρίστικα σημαίνει ότι παραποιείς το βιολί. Δηλαδή; Λέτε για κανένα ότι αυτός παίζει λυρίστικα το βιολί; Ναι, και το βαστάει απ τα Χανιά ο νεαρός, δεν ξέρω αν τον έχεις δει και το δοξάρι. Εγώ δεν νομίζω να παίζει βιολί αυτός, σαν διχαλωτή είναι. Βιολί μπαίνει εδώ στη θέση του, το αισθάνεσαι, το κρατάς και παίζεις και δοξάρι σωστό. Άμα αρχίσεις τους Χανιώτες και παίξεις το βιολί, τελείωσε το βιολί. Δεν είναι το βιολί για Χανιώτες πρώτα-πρώτα. Δεν μου λέτε τον καβαλάρη γιατί τον κόβετε; Τα πατήματα από δω ήτανε ψηλά. Γιατί τον χαμηλώνεις τον καβαλάρη, ρωτάει γιατί έχει αυτό το άνοιγμα στη μέση. Για τη φωνή. Γιατί τον ανοίγεις έτσι; Μ αρέσει έτσι εμένα ο καβαλάρης, έχει περισσότερη φωνή το βιολί. Το βλέπατε και σ άλλους, δηλαδή παλιούς αυτό το πράγμα ή από μόνος σας το κάνατε; Δεν ξέρανε οι παλιοί τέτοια πράγματα, δεν ξέρανε. Δηλαδή, εσείς μόνος σας το βρήκατε και το κάνατε αυτό; 21

22 Δεν νομίζω άλλα βιολιά να έχουνε. Δεν ξέρω το δικό σου αν το χεις κόψει εσύ. Το χεις κόψει; Λίγο. Εγώ πάντως βλέπω διαφορά μεγάλη. Δηλαδή τι βλέπετε, ποιο γλυκά παίζετε, ποιο δυνατά; Ποιο δυνατά. Αρκεί όμως να είναι και ο πίρος απάνω ακριβώς, ο στύλος από μέσα να είναι ακριβώς απάνω στον πόδα του καβαλάρη. Γιατί από κει παίρνει τη φωνή του και τη βγάζει έξω. Διπλοδοξαριές κάνατε καθόλου; Ε, καμιά φορά σε πηδηχτούς γίνονται. Τι σημαίνει διπλοδοξαριές; Για κάντε μας μία διπλοδοξαριά. (Παίζει) αυτές γίνονται πολλές, αλλά πρέπει εκειά που έχεις στο μυαλό σου να την κάνεις τη διπλοδοξαριά. Υπήρχε κάποιος λόγος που την κάνατε, γιατί την κάνατε; Μ αρέσει, πατάει δυο κορδές και δίνει άλλη φωνή στο βιολί. Πατάει δύο χορδές είπατε; Ε, βέβαια, διπλοδοξαριά παίζει δύο χορδές. Δύο νότες ή δύο χορδές. Δύο χορδές πατάει. Ξέρεις τι είναι το ανάποδο δοξάρι; Όχι, δεν το ξέρω το ανάποδο δοξάρι. Το κούρδισμα το είχατε πάντα έτσι όπως είναι τώρα; Ναι, είναι ένα κούρδισμα, διαπασών το λέμε εμείς, που κουρδίζουμε όλα τα όργανα. Για χτυπήστε μία-μία τις χορδές. (Χτυπάει). Μι, λα, ρε, σολ. Πάντα το κουρδίζατε έτσι το βιολί σας; Πάντα. Είχατε δει κάποιον άλλο να το κουρδίζει διαφορετικά; Αλλάζοντας κάποια χορδή σε μια κοντυλιά; 22

23 Πιο χαμηλά ναι. Πόσο πιο χαμηλά; Ε, πιο χαμηλά, πιο χαμηλά τόνο. Πάντως μεταξύ τους οι χορδές είχαν την ίδια απόσταση. Ναι. Γιατί το χαμηλώνανε εκεί; Μπορεί το πάσο του να ήταν χαμηλά. Η κιθάρα να μην ήβγαινε και το χαμήλωνε. Τύχαινε ποτέ να τραγουδάει κάποιος μια κοντυλιά και να μη μπορεί να το βγάλει η φωνή του να ναι χαμηλή, να μη βγαίνει εκεί που το παίζετε εσείς, οπότε εσείς να χαμηλώσετε; Ναι, μα εγώ όταν ακούσω εγώ ότι δεν μπορεί να βγει, οπωσδήποτε το μπατάρω και το πάω εκεί που μπορεί. Χαμηλώνετε; Ε, βέβαια. Μπορείτε να παίξετε μια κοντυλιά του ρε, αλλά ν αρχίσετε από άλλη χορδή; Τα πατήματα, δηλαδή, του ρε να τα παίξετε στην πάνω χορδή στο σολ; Ναι αμέ (παίζει). Το συνηθίζετε αυτό; Βεβαίως. Πότε το κάνετε αυτό και γιατί; Παίζω με λαούτο το οποίο έχει χοντρές χορδές και πιάνει τα πατήματα από δω(παίζει), ενώ η κιθάρα (παίζει) είναι άλλο πράγμα. Λοιπόν, εκεί άμα το πιάσω, πιάνει καλύτερα στο λαούτο. Τώρα είστε σε μια κοντυλιά, στη μι, στη ντο, δεν έχει σημασία. Μπορείτε μέσα στα γυρίσματά της να βάλετε κι ένα γύρισμα ξένο, δηλαδή, μιας άλλης κοντυλιάς; Δηλαδή, παίζετε κοντυλιά του ρε, μπορείτε να βάλετε μέσα γυρίσματα 23

24 Αναλόγως, αν ταιριάζει να μπει μέσα καλώς, αν δεν μπορεί να ταιριάσει όμως, πού θα τη βάλω. Προηγουμένως το έκανες αυτό. Εγώ το παρατήρησα. Απ το φα παίξατε κάποια γυρίσματα που ήτανε του ντο. Ναι γίνονται. Γιατί γίνεται αυτό και δεν τα παίζεις στο δρόμο που έχει καθιερωθεί; Μ αρέσει να τ αλλάζω συνέχεια. Έχεις σκεφτεί μήπως είναι καλύτερα να παιζόντουσαν αυτά τα γυρίσματα στον τόνο που έχεις ανακαλύψει δηλαδή ότι το γύρισμα του φα, παρόλο που εμείς το χουμε στ αυτί μας έτσι και κάποιος το καθιέρωσε, έχεις ανακαλύψει ότι αυτό μπορεί να ναι καλύτερα στον τόνο του ρε; Έχεις σκεφτεί κάτι τέτοιο; Δεν νομίζω γιατρέ. Εγώ θέλω και το μπατάρω. Ούτε παρατηρήσατε ότι ο κόσμος του άρεσε περισσότερο αυτό που κάνατε εσείς; Πού να καταλάβει ο κόσμος που παίζεις εσύ το γύρισμα, πού να καταλάβει ο καθένας τι κάνεις εσύ; Την κοντυλιά ακούει πώς πάει, τι να καταλάβει; Να ρωτήσω κάτι τελευταίο, το σκοπό του γάμου πώς τον παίζετε; Το νυφιάτικο. Παίζαμε τις μαντινιάδες της νύφης. Πότε, στο ντύσιμο, στο δρόμο; Όταν στολίζαν το κρεβάτι. Ήταν διαφορετικές οι μαντινάδες όταν στολίζατε τη νύφη, απ όταν την πηγαίνατε στην πομπή, στην εκκλησία; Εμείς δεν την πηγαίναμε στην εκκλησία, γιατί μάλωνε ο παπάς. Στο σπίτι ήπαιζα τις κοντυλιές, άφηνα το βιολί στο σπίτι και πηγαίναμε στην εκκλησία. Δηλαδή, δεν συνόδευσα ποτέ το ζευγάρι από το σπίτι να το πάω στην εκκλησία. 24

25 Ήταν διαφορετικές τότε οι κοντυλιές στο στόλισμα του κρεβατιού με το στόλισμα της νύφης. Όχι, ένας σκοπός είναι της νύφης. Πόσες κοντυλιές εσείς ξέρετε νυφιάτικες, πόσες μελωδίες. Δύο, δύο φορές δεν έπαιξα προηγούμενα; Είναι και μια τρίτη, την οποία την παίζει της νύφης το σκοπό και τραγουδάει, ποιος παίζει; Για κρητικά λέμε. Ναι, αυτά είναι τα ντόπια. Εσείς θυμάστε στην πορεία της νύφης από το σπίτι στην εκκλησία, δεν παίζανε όργανα; Πάνε πάρα πολλά, ήταν κοντά η εκκλησία, οπότε δεν παίρναμε βιολί να πάμε. Πάρα πολλά πάνε. Πάντως όταν πηγαίνανε τα όργανα, συνοδεύαν τη νύφη παίζανε πάλι αυτό τον ίδιο σκοπό; Ε, βέβαια. Όταν παίζατε σε γλέντια τι άλλα όργανα είχατε συνοδευτικά; Α, μέχρι ούτι. Μία κιθάρα και χτύπα τρεις χορδές, τότε που παίζαμε μια φορά. Ήταν λοιπόν το βιολί που παίζατε εσείς και η κιθάρα. Τίποτα άλλο; Δεν είχατε παίξει ποτέ ούτε με μαντολίνο; Δεν είχαμε. Ούτε ούτια; Όχι. Συνήθως ποιος τραγουδούσε παλιά, ο πασαδόρος ή ο βιολιστής; Άμα ξερε ο πασαδόρος καλά, αλλιώς τραγουδούσε ο βιολιτζής. Τι συνηθιζότανε τότε; Το σύνηθες φαινόμενο ήταν ο πασαδόρος να τραγουδάει; Δεν ήταν υποχρεωτικό να τραγουδάει ο πασαδόρος. Ο κόσμος ποιον προτιμούσε να τραγουδάει αυτόν που παίζει βιολί ή τον πασαδόρο; 25

26 Δεν είχαμε πρόβλημα απ τον κόσμο, ποιος τραγουδήσει, ποιος να μη τραγουδήσει. Δεν είχαμε ποτέ πρόβλημα. Αν ένας ο οποίος έπαιζε βιολί τραγούδαγε κιόλας ήτανε καλύτερο γι αυτόν, είχε μεγαλύτερη φήμη; Να σου πω, δίνει μια ζωή μέσα στο γλέντι. Αυτός που παίζει και τραγουδάει δίνει μια άλλη αυτή μέσα στο γλέντι. Γυναίκες υπήρχανε που ξέρανε μουσικά όργανα, π.χ. μαντολίνα; Τότε όχι, καμιά. Στα γλέντια οι γυναίκες μπορούσαν να σηκωθούν μόνες τους και να χορέψουν; Πώς δεν μπορούσανε. Μόνες τους να πάρουν την πρωτοβουλία και μόνες τους να σηκωθούν ή έπρεπε πρώτα να τις ζητήσει κάποιος; Τότε συνήθως πήγαινε ο καβαλιέρος της και τη σήκωνε, δεν σηκώνονταν μόνες τους. Πού γινόντουσαν τα γλέντια; Εννοώ σε ποιο μέρος, στην αυλή της εκκλησίας, σε σπίτια, σε καφενεία; Σε μαγαζιά, σε καφενείο μεγάλο. Οι μουσικοί πού κάθονταν; Κέντρο. Και οι υπόλοιποι; Γύρω-γύρω, εμείς ήμασταν στη μέση. Δεν είχαμε ηχεία, δεν είχε ενισχυτές τότε, έπρεπε να κάθεται στη μέση, ν ακούγεται το βιολί. Την εποχή εκείνη ένας που έλεγε να μάθει ένα όργανο, πώς τον θεωρούσανε; Ο κόσμος τι έλεγε για τους οργανοπαίχτες; Εσύ καταρχήν όταν είπες να μάθεις όργανο, τι σου είπαν απ το σπίτι σου; Το θέλανε. Ο πατέρας μου κι η συχωρεμένη η μάνα μου ήταν τρελαμένοι. Δηλαδή, πώς θεωρούσε ο κόσμος τους οργανοπαίχτες, τους είχε ανθρώπους παρακατιανούς, πώς τους είχε; 26

27 Όχι, τους αγαπούσαν. Εμένα μ αγαπούσαν πάρα πολύ που έπαιζα το βιολί. Ο Μηνάς παίζει το βιολί, ο Μηνάς παίζει το βιολί. Αλλά τότε δεν είχε οργανοπαίχτες, δεν μάθαινε ο κόσμος. Και πού να μάθαινε τότε; Αν κάποιος ήτανε οργανοπαίχτης και τον συστήνανε για γαμπρό, τι θα λέγανε; Ένας τον βάζανε στο σπίτι του, ένα βιολάτορα; Αλίμονο, εγώ πήγαινα κι έπαιρνα τις κοπελιές απ το σπίτι και τις πήγαινα στο γλέντι. Εσένα δηλαδή σε βοήθησε αυτό το πράγμα, το όργανο στη ζωή σου, σε βοήθησε; Ε, βέβαια, πολύ, γνώρισα κόσμο πρώτα-πρώτα. Ή λέγαν ότι αυτός διασκεδάζει, ξενυχτάει και πάει στις παρέες και πίνει, μπορεί να παραμελήσει το σπίτι του; Όχι, ποτέ τέτοιο πράγμα δεν συνέβηκε. Κύριε Μηνά, για να τελειώσουμε λίγο με τα κομμάτια, θέλω να σας ρωτήσω, αγκαλιαστό παίζετε; Πώς δεν παίζαμε. Τι ήταν ο αγκαλιαστός; Εννοώ το χορό αγκαλιαστό. Όχι το ταγκό. Ξέρατε κάποιο σκοπό έτσι κρητικό, αγκαλιαστό; Δεν έπαιζα εγώ τέτοια πράγματα. Ζερβόδεξο; Όχι. Απ την κρητική παράδοση, τι νομίζετε ότι δεν ξέρετε, τι δεν παίζετε καλά, τι δεν γνωρίζετε; Εγώ πολλά ακόμα από βιολί. Πάρα πολλά. Τι δεν ξέρετε να παίζετε; Δεν παίζονται τέλεια ακόμα πολλά. Κάποια πράγματα που δεν τα παίζεις καθόλου και ξέρεις ότι υπάρχουν στη μουσική παράδοση, αλλά δεν έχεις ασχοληθεί εσύ. Κατηγορία θέλω να μου πεις, όπως εγώ δεν παίζω συρτά. Εσύ υπάρχει μια κατηγορία κομματιών τέτοιων; 27

28 Υπάρχει, όπως είναι ο Ερωτόκριτος, όπως είναι αυτά τα πράγματα που δυσκολεύομαι. Δεν ασχολήθηκα μ αυτά. Γιατί δεν ασχολήθηκες με τον Ερωτόκριτο; Η μελωδία σ αρέσει; Μ αρέσει. Γιατί δεν ασχολήθηκες; Γιατί σίγουρα παίζεις πολύ δυσκολότερα πράγματα. Δεν το συνήθιζα να το παίζω. Τον έπαιζα μια φορά κι από κει το παράτησα. Τον τραγούδησες ποτέ; Όχι. Μήπως έχει σχέση αυτό; Μπορεί να χει κι αυτό σχέση. Τα γλέντια πότε γίνονταν, ποιες μέρες, σε ποιες περιπτώσεις; Υπήρχε δηλαδή κάποια αιτία για να γίνει ένα γλέντι; Σαββατοκύριακα γινότανε χωρίς να ναι γιορτή, χωρίς τίποτα. Εμείς βάναμε Σαββατοκύριακο γλέντι. Με ποια αφορμή; Επήγαινα στο καφενείο και πίναμε τη ρακή μας και μετά πιάναμε το βιολί στο πάγκο στο τεζεάκι επάνω και μπορώ να σου πω ότι σε δύο ώρες ήταν γεμάτο το καφενείο κόσμο. Τι κάνατε εσείς, πηγαίνατε καλούσατε τις κοπελιές; Όχι, είχαμε δύο νεαρούς τρεις, απού ήτανε μες στο μαγαζί, «ρε παιδιά, Μηνά να βάλουμε γλέντι», «να βάλουμε, να πάω στις κοπελιές». Κι έπαιζα εντωμεταξύ βιολί εγώ και γλεντούσαμε και γέμιζε το καφενείο μετά κοπελιές. Πηγαίνατε και καλούσατε τις κοπελιές κι ερχόντουσαν; Ναι. Οι κοπελιές ερχόντουσαν μόνες τους; Και μόνες τους ερχότανε. 28

29 Γλεντούσαν οι άντρες και οι γυναίκες έτσι το ίδιο; Πώς αντιμετωπίζανε μια γυναίκα που ήτανε γλεντζού και χόρευε; Υπήρχε πρόβλημα τότε. Και τώρα υπάρχουν. Τίποτα δεν υπάρχει τώρα. Άμα φύγει η γυναίκα μοναχή και πάει στο μπαρ, στο κλαμπ μοναχή θα σου πω εγώ τι γίνεται το βράδυ. Κανένα καυγά θυμάσαι σε κανα γλέντι; Καυγάδες πολλούς. Να χαλάσει κανένα γλέντι από καυγά; Ποιες ήταν οι αιτίες; Ξύλο, να σου πω ποιες ήταν οι αιτίες. Από το Κάτω Χωριό ερχότανε κόσμος στην Παχιά Άμμο, από το Καβούσι και ήταν οι γκόμενοι όλοι κι ήρθαν στην Παχιά Άμμο, είχε ωραίες κοπέλες η Παχιά Άμμος τότε και κει που χορεύανε το βαλς και το ταγκό τώρα, καταλαβαίνεις, μια στιγμή να δεις ένα σωρό ανθρώπους να κολλάνε ο εις τ αλλού και να πάρω το βιολί μου να φύγω, να μη το σπάσουνε. Άλλες τέτοιες γυναίκες υπήρχε περίπτωση να τσακωθούν; Κοπέλες ήτανε και τις πειράζαν οι νέοι τη νύχτα, τις παίρναν χαμπάρι Για πολιτικά, για τέτοια πράγματα τσακωνόντουσαν; Όχι, πολιτικά, τότε δεν υπήρχαν πολιτικά. Απ τη στιγμή που αρχίσατε να παίζετε με ενισχυτές, με μεγάφωνα και μικρόφωνα σας άρεσε, πώς σας φαίνεται αυτό; Άκουσε να δεις, αν παίξεις στην παρέα, ποτέ δεν βάνω ενισχυτή. Γενικά πώς νοιώθετε; Πολύ ωραία είναι όταν παίζεις σε κόσμο μέσα πολύ. Δεν μπορεί ν ακουστεί το βιολί, να παίξεις, ν ακούσει ο κόσμος. Άσχετο με το πώς ακούγεται για τον κόσμο, εσείς πώς ευχαριστιέστε καλύτερα, να τ ακούτε γυμνό το βιολί ή με ενισχυτή; Εμένα μ αρέσει έτσι. Γυμνό; Γιατί ακούω τι παίζω. 29

30 Επίσης, σας αρέσει καλύτερα όταν παίζετε ελεύθερα είτε μόνος είτε στην παρέα σας ή όταν είστε στο στούντιο, όπως πριν σας ηχογραφήσαμε; Πότε νιώθετε πιο ελεύθερος; Μόνο σε παρέα είναι καλύτερα, πιο καλά μ αρέσει η παρέα. Μόνος σας παίζετε καθόλου βιολί; Αμέ. Παίζετε το ίδιο όταν παίζετε κι ήσαστε στο σπίτι και στο μαγαζί; Ναι. Με τον ίδιο τρόπο; Στο σπίτι το παίζω τώρα πιο άνετα, το παίζω πιο ωραία. Αλλά δεν παύει να είναι ίδιες κοντυλιές, ίδιος χρόνος. Ο χρόνος είναι ένας. Δηλαδή, όταν ήσαστε στο γλέντι δεν προστίθεται κάτι άλλο, επιπλέον; Ε, τι να προστεθεί παραπάνω. Αυτό που ξέρω, αυτό παίζω. Τι στο σπίτι, τι στο γλέντι. Δεν σας επηρεάζει, δηλαδή, ο κόσμος να προσφέρετε κάτι παραπάνω; Μα τι να προσφέρεις τώρα στο βιολί; Οι κοντυλιές που παίζω είναι ξεκαθαρισμένες, τι να προσθέσω; Να βάλω τι δηλαδή παραπάνω μέσα; Για να πείτε εσείς ότι ένας βιολάτορας είναι καλός, τι πρέπει να χει. Τι εννοείς καλός; Σα να πούμε, ότι παίζει πολύ καλά. Όταν παίζει ένας καλλιτέχνης πότε θα τον θεωρήσεις ότι είναι καλός; Δηλαδή, για ποιον λες εσύ, αν υπάρχει κάποιος που σ αρέσει, ότι ο τάδε είναι καλός καλλιτέχνης; Άμα τον ακούσω εγώ με το λίγο βιολί το οποίο παίζω, αλλά έχω αυτί μουσικό, άμα τον ακούσω, ακούω αν όντως παίζει τον κάθε σκοπό στο χρόνο του. Από κει το ξεκαθαρίζεις. Κι αν παίζει και γλυκά το βιολί, αν παίζει όμορφα βιολί. Να σας το ρωτήσω διαφορετικά, ακούτε δέκα ανθρώπους, που παίζουν ακριβώς τα ίδια πράγματα, π.χ. κοντυλιές, ποιον από τους δέκα και γιατί θα πείτε αυτός είναι ο καλύτερος. 30

31 Πιο σωστά θα παίζει αυτός το βιολί, την κοντυλιά θα την παίζει πιο σωστά. Διακρίνεται ο ένας απ τον άλλο όταν δεν παίζει. Όταν παίζουν όλοι το ίδιο, είναι όλοι το ίδιο. Αλλά αν παίζει ένας καλύτερα απ τους άλλους διακρίνεται. Εγώ το διακρίνω. Όταν λέτε παίζει καλύτερα τι εννοείτε; Να το ξεκαθαρίσουμε λίγο αυτό, υπάρχει αυτό που λέμε δεξιοτεχνία, υπάρχει αυτό που λέμε παραδοσιακή μουσική σωστή, έτσι; Μπορεί να είναι ένας δεξιοτέχνης, αλλά να μην αποδίδει την παράδοση. Μπορεί ένας ν ακολουθεί την παράδοση, να είναι δεξιοτέχνης, αλλά να μην έχει δικά του τραγούδια. Ή διάφορα τέτοια πράγματα. Αυτό σε ρωτάει τώρα, δηλαδή, εσύ πότε παραδέχεσαι ένα καλλιτέχνη, και λες ότι αυτός είναι καλός, άμα έχει δικά του τραγούδια, άμα είναι δεξιοτέχνης, άμα ακολουθεί σωστά την παράδοση; Ναι, σωστά, άμα τηρεί αυτούς του κανονισμούς αυτός είναι. Δηλαδή, όλα πρέπει να χει; Ποιο χαρακτηριστικό σ αρέσει εσένα; Μ αρέσει να παίζει την κοντυλιά, να παίζει το σκοπό στην πραγματικότητα απάνω που πρέπει να τον παίξει. Να μην τον παραποιεί. Δηλαδή να παίζει παραδοσιακά; Δηλαδή, μπορεί να ξέρει και μία κοντυλιά. Αν την παίζει καλά σημαίνει ότι είναι καλύτερος από έναν που παίζει δύο κοντυλιές και τις παραποιεί; Ε, βέβαια. Πώς να τονε πω καλό αφού παραποιεί τις κοντυλιές. Δεν μου λες, τους κρίνεις τους καλλιτέχνες, αυτούς που ξέρεις από κοντά και ως ανθρώπους τους κρίνεις καθόλου; Να σου πω γιατρέ, εμένα δεν μου χουν τύχει καλλιτέχνες και να είναι και προσωπικά Αυτούς που ξέρεις, σε ενδιαφέρει να δεις τι άνθρωπος είναι και ένας που παίζει σωστά που σ αρέσει; Εγώ γνώρισα το συχωρεμένο το Σκορδαλό, που κάναμε και παρέα μαζί και σωστός άνθρωπος και καλός καλλιτέχνης. 31

32 Δηλαδή, γενικά για ένα καλλιτέχνη αυτό που προσέχεις εσύ είναι να είναι προσκολλημένος σωστά στην παράδοση. Μπράβο, ναι. Λέγαμε προηγουμένως για διαφορές Σητείας, Ιεράπετρας. Θέλω να μου τα ξαναπείτε λίγο αυτά. Όταν ακούτε εσείς Ιεραπετρίτες να παίζουν τι διαφορετικό αισθάνεστε; Μη με μπερδεύεις τώρα σ αυτό το πράγμα γιατί έχω και το Βαρδάκη, ο οποίος είναι αδερφικός μου φίλος. Εγώ δεν θέλω να μου πείτε αν παίζουν καλύτερα. Μη βγει αύριο στον αέρα και πει ότι ο Μηνάς είπε ότι Κύριε Μηνά, εγώ δεν ρωτάω αν παίζουν καλύτερα, εγώ ρωτάω αν παίζουν διαφορετικά απ ό,τι παίζετε εσείς, το στυλ. Δηλαδή να την κάνω διαφορετικά την ερώτηση. Αν ακούσετε έναν απ την Ιεράπετρα και έναν απ τη Σητεία θα καταλάβετε από πού είναι αυτός. Θα καταλάβω απ τα γυρίσματα και απ το παίξιμο του βιολιού. Θα καταλάβω οπωσδήποτε, διαφέρει η μια μεριά απ την άλλη. Όταν λέτε απ τα γυρίσματα, εννοείτε πώς τα βάζουν τα γυρίσματα το ένα μετά το άλλο ή βάζουν κάποια γυρίσματα που εσείς δεν τα βάζετε καθόλου. Έχει πολλούς που παίζουνε και βάζουνε γυρίσματα, τα οποία εγώ δεν τα παίζω καθόλου. Υπάρχει κι αυτό. Έχει βιολατόρους που παίζουν γυρίσματα τα οποία εγώ δεν τα ξέρω, δικά τους είναι, δεν ξέρω πού τα βρήκανε. Αλλά τα Στειακά γυρίσματα είναι ξεκαθαρισμένα, τις κοντυλιές τις οποίες παίζουμε. Και μπορούν να ξεχωρίσουν και πολύ εύκολα. Αν βάλεις ένα Στειακό, απ αυτούς που ξέρεις και παίξει κάτι Ηρακλειώτικο, θα τον γνωρίσεις ότι είναι Στειακός; Φαίνεται. Πώς θα τον γνωρίσεις αφού θα παίξει Ηρακλειώτικο; Παίζει ο Στειακός Ηρακλειώτικα; Ποιος; 32

33 Αναγνωρίζεις δηλαδή κάποιον, το άκουσμά του, κάποιο ύφος, αναγνωρίζεις. Μόνο το γύρισμα που θα παίξει ο βιολάτορας; Εγώ αναγνωρίζω μόνο τις κοντυλιές που θα παίξει ο Στειακός. Όχι τον τρόπο που τα παίζει; Όχι. Άλλη διαφορά, στο δοξάρι; Το δοξάρι έχει μεγάλες διαφορές. Δηλαδή; Το δοξάρι λένε, άκουσα κάποιο δάσκαλο μια φορά, ότι άμα ξέρεις το δοξάρι στο βιολί, είναι το μισό βιολί. Το δοξάρι συγχρονίζεται και με τα δάχτυλα, αλλά συγχρονίζεται και με το σκοπό, το δοξάρι είναι μεγάλη υπόθεση στο βιολί απάνω. Απ τη Σητεία παίζουν πιο δυνατά απ ό,τι στην Ιεράπετρα; Τι εννοείς δυνατά; Δυνατά, ένταση. Οι Στειακοί το πατούν το δοξάρι. Το πατούν περισσότερο; Ε, βέβαια. Βάζουν μήπως περισσότερα στολίδια; Τι στολίδια; Ποικίλματα; Όχι. Δηλαδή κάνουνε στα δάχτυλα περισσότερα έτσι Ε, βέβαια, τα δικά σου γιατρέ τα παίζεις σαν τα ελατήρια; Αυτό είναι χαρακτηριστικό στη Σητεία, δηλαδή περισσότερο; Τα δάχτυλα που παίζω εγώ είναι τα Στειακά. Πιο γλυκά ποιος παίζει; Πιο γλυκό βιολί; Για πού μιλάς, για τον Άγιο Νικόλαο μιλάς τώρα; Ιεράπετρα ή Σητεία; 33

34 Εγώ άκουσα το Βαρδάκη του καθηγητή το γιο, Αντωνιό δεν τον λένε, πώς τον λένε, παίζει πάρα πολλά, αλλά δεν μ άρεξε το παίξιμό του. Δεν μου άρεξε το δοξάρι ετσά που το παίζει, δεν μου άρεσε τα δάχτυλα έτσι που τα πατεί. Δεν παίζει σιγανό, όμορφο, γλυκό βιολί, άγριο βιολί παίζει. Είναι το παίξιμο πολλών λογιών στο βιολί. Υπάρχουν συγκεκριμένες κοντυλιές που χρησιμοποιούν οι Στειακοί; Όλες τις κοντυλιές, όταν λέμε στειακές κοντυλιές, τις ξέρουν όλες. Ποιες είναι αυτές; Ε, τις ήπαιξα προηγουμένως όλες αυτές. Δεν μου λες, πιστεύεις ότι ο μουσικός γεννιέται ή γίνεται; Γεννιέται, ρε παιδί μου, γεννιέται. Άκου γίνεται. Δηλαδή, δεν μπορεί να γίνει κανείς αν δεν έχει γεννηθεί; Ε, βέβαια άμα είσαι από γεννητό, τελείωσε. Υπάρχουν κάποια τραγούδια, μελωδίες που δεν χρειάζονται μουσικό όργανο; Τα τραγουδάνε μόνο το βιολί, χωρίς συνοδεία; Δεν ξέρω εγώ τέτοια, χωρίς όργανο κανένα. Για την περιοχή μιλάμε, γιατί υπάρχουν π.χ. τα ριζίτικα τραγούδια, που τραγουδάνε. Ε, μόνο τα ριζίτικα είναι, ποια άλλα είναι; Εδώ στην περιοχή δεν υπάρχει; Δεν υπάρχει. Εδώ, στον Άγιο Νικόλαο, επειδή μετά τα τριάντα τρία σας χρόνια ήρθατε εδώ, βρήκατε κάτι καινούργιο εδώ, τι παίζανε εδώ στον Άγιο Νικόλαο; Εδώ ήτανε σκοτάδι ο Άγιος Νικόλαος, τότε που ήρθα. Ούτε ξενοδοχεία, ούτε τίποτα. Έπαιζε κανένας, υπήρχαν εδώ οργανοπαίχτες; Ούτε ένας οργανοπαίχτης δεν υπήρχε εδώ. Ναι, υπήρχε ένας στα μπουζούκια. 34

35 Υπήρχε κανένας σκοπός εκεί, που να λέγανε ότι αυτός είναι ο σκοπός του τάδε; Το όνομα, όπως λένε ότι αυτή είναι η κοντυλιά του λα, να πούνε ότι αυτή είναι η κοντυλιά του τάδε; Δεν υπήρχε. Όπως είπες η καβουσανή δηλαδή. Αυτό το χω ακούσει από παλιά, από παιδί. Η καβουσανή κοντυλιά. Ή δεν είχε όνομα αυτή; Έτσι, καβουσανή κοντυλιά. Πλατυβολιώτικες κοντυλιές; Εδώ στον Άγιο Νικόλαο δεν υπήρχε κανένας άλλος δηλαδή; Ένας υπήρχε απάνω εκεί στα μπουζούκια ο οποίος πέθανε. Ένας υπήρχε, έπαιζε βιολί. Κοντυλιές κι αυτός. Περάσαν από δω απ την περιοχή ποτέ, ξένοι, τσιγγάνοι, τέτοια πράγματα, να παίζουνε μουσική, θυμάσαι. Όχι δεν θυμάμαι τσιγγάνοι να παίζουνε μουσική. Αυτά που γίνονται σήμερα με τα καινούργια όργανα που πάνε να βάλουνε τα σχήματα της κρητικής μουσικής πώς τα βλέπεις; Έχεις δει τουμπελέκι, ας πούμε, να βάζουνε; Εμένα δεν μ αρέσουνε. Εσείς προτιμούσατε κιθάρα ή λαούτο να σας συνοδεύει; Κιθάρα. Αυτό του βιολιού το πάσο είναι κιθάρα. Θυμάστε από παλιά ότι πάντα κιθάρα συνόδευε; Κιθάρα είχα πάντοτε. Λαούτο; Όχι, δεν υπήρχε λαούτο τότε εδώ, στα Χανιά Μαντολίνο; Μαντολίνο, ναι. Μαντολίνο οι ψηλές χορδές με το βιολί. 35