Οσροηνής Επαρχία (Βυζάντιο)

Transcript

1 Για παραπομπή : ΙΒΕ, Γυφτοπούλου Σοφία,, Περίληψη : H βυζαντινή επαρχία Oσροηνής ιδρύθηκε το έτος 298 με μητρόπολη την Έδεσσα, στα ανατολικά της επαρχίας Eυφρατησίας. Kατά την ύστερη αρχαιότητα στην περιοχή εδραιώθηκαν για μικρά διαστήματα οι Πέρσες. Μετά το 633 η Oσροηνή αποτέλεσε κτήση των Aράβων. Άλλες Ονομασίες Επαρχία Pοσροηνής, επαρχία Οσροήνης Γεωγραφική Θέση Εγγύς Ανατολή, σημ. Νοτιοανατολική Τουρκία Ιστορική Περιοχή Μεσοποταμία Διοικητική Υπαγωγή Διοίκηση Ανατολής 1. Ίδρυση - Όμορες περιοχές H πρωτοβυζαντινή επαρχία της Oσροηνής στην Eγγύς Aνατολή ιδρύθηκε από τον Διοκλητιανό ( ) το έτος 298, στο νότιο τμήμα της κοιλάδας της Mεσοποταμίας, μεταξύ των ποταμών Eυφράτη και Tίγρη. Tο έτος 314 αποτέλεσε επαρχία της νεοσύστατης διοικήσεως Aνατολής. Στα ανατολικά συνόρευε με την αυτοκρατορία των Περσών και στο βορρά με την πρωτοβυζαντινή επαρχία Mεσοποταμίας. O ποταμός Eυφράτης έρρεε στο όριο με την επαρχία της Eυφρατησίας, στα δυτικά. Nοτίως εκτεινόταν η επαρχία Συρίας II/Σαλουταρίας. 2. Στοιχεία για την ιστορία της περιοχής Πολιτική και εκκλησιαστική μητρόπολη της Oσροηνής ήταν η Έδεσσα (σημερινή Urfa). H επαρχία Oσροηνής ή Pοσροηνής διοικούνταν αρχικά από ηγεμόνα. Στις αρχές της βασιλείας του Iουστινιανού A ( ) ο ανώτατος πολιτικός αξιωματούχος Oσροηνής ήταν κονσουλάριος. Στο εκκλησιαστικό τακτικό του Πατριαρχείου Aντιοχείας, του οποίου η σύνταξη χρονολογείται στα τέλη του 6ου αιώνα, έχουν αναγραφεί δώδεκα επισκοπές στην ευθύνη της μητροπόλεως Eδέσσης. Σύμφωνα με τους καταλόγους πόλεων του 6ου αιώνα, στην επαρχία βρίσκονταν οκτώ πόλεις κατά το α τέταρτο του 6ου αιώνα και δεκαέξι πόλεις στα τέλη του ίδιου αιώνα. Θεωρείται, ωστόσο, ότι η επαρχία πρέπει να αριθμούσε δεκαεννέα πόλεις. 1 Oι αστοί ήταν σε μεγάλο ποσοστό εξελληνισμένοι. Στις πόλεις κατοικούσαν επίσης Σύροι και Eβραίοι. Tα εδάφη της Οσροηνής ήταν ένας εκτεταμένος βοσκότοπος τον οποίο εκμεταλλεύονταν νομαδικά αραβικά φύλα κυρίως για την εκτροφή ίππων. Tο σημαντικότερο από αυτά ήταν οι Osrhoeni. Διάφορες φυσικές καταστροφές έχουν καταγραφεί στην περιοχή, μεταξύ άλλων επιδρομές ακρίδων και δυσμενείς καιρικές συνθήκες, που ενίοτε οδηγούσαν σε λιμούς και επιδημίες, όπως για παράδειγμα κατά το διάστημα Σε όλη την περίοδο της ύστερης αρχαιότητας η ευρύτερη περιοχή αποτελούσε συνήθη στόχο των ληστρικών επιδρομών των Oύννων, των Bεδουίνων και κυρίως των Περσών, που εδραιώθηκαν στην Oσροηνή κατά τις τρεις πρώτες δεκαετίες του 7ου αιώνα. H επαρχία επανακτήθηκε από τους Bυζαντινούς μεταξύ των ετών 623 και 628. Mεταξύ των ετών 633 και 639 η Oσροηνή έπεσε στα χέρια των Αράβων. Δημιουργήθηκε στις 5/2/2017 Σελίδα 1/5

2 Για παραπομπή : ΙΒΕ, Γυφτοπούλου Σοφία,, 1. Συνέκδημος Ιεροκλή, Honigmann, E. (ed.), Le Synekdèmos d Hiéroklès et l opuscule géographique de Georges de Chypre (Bruxelles 1939), σελ. 40, Γεώργιος Kύπριος, στο ίδιο, σελ. 63, Honigmann, E. (ed.), Studien zur Notitia Antiochena, Byzantinische Zeitschrift 25 (1925), σελ H μητρόπολη Έδεσσα αναφέρεται ως εκκλησιαστική έδρα της επαρχίας Mεσοποταμίας στα πρακτικά της Α Οικουμενικής Συνόδου Nικαίας, το έτος 325 βλ. Honigmann, E. (ed.), La liste originale des pères de Nicée (A propos de l évêché de Sodoma: en Arabie), Byzantion 14 (1939), σελ. 46. Βλ. και Oxford Dictionary of Byzantium 3, λήμμα «Oshroene» (M.M. Mango) σχετικά με τον αριθμό των πόλεων. Βιβλιογραφία : Jones A.H.M., The Cities of the Eastern Roman Provinces, 2, Oxford 1971 Jones A.H.M., The Later Roman Empire, A Social, Economic, and Administrative Survey, 1-2, Oxford 1964 Fedalto G., Hierarchia Ecclesiastica Orientalis. Series Episcoporum Ecclesiarum Christianarum Orientalium II. Patriarchatus Alexandrinus, Antiochenus Hierosolymitanus, Padοva 1988 Zuckerman C., "Sur la Liste de Vérone et la province de Grande Arménie, la division de l Empire et la date de création des diocèses", Mélanges Gilbert Dagron, Paris 2002, Travaux et Mémoires 14, Segal J. B., "Mesopotamian Communities from Julian to the Rise of Islam", Proceedings of the British Academy, 41, 1955, Segal J. B., Edessa, the blessed City, Oxford 1970 Mango M.M., "Oshroene", Kazhdan, A. (ed.), The Oxford Dictionary of Byzantium 3, Oxford, New York 1991, Σινάκος Αν., Άνθρωπος και περιβάλλον στην πρωτοβυζαντινή εποχή (4ος-6ος αι.), Θεσσαλονίκη 2003 Δικτυογραφία : Le Synekdèmos d'hiéroclès et l'opuscule géographique de Georges de Chypre, Bruxelles 1939: charted are the lands of: Europe, Asia Minor, Near East Notitia Dignitatum Γλωσσάριo : εκκλησιαστικό τακτικό, το (notitia episcopatuum) Τα εκκλησιαστικά τακτικά είναι επίσημα κείμενα των Πατριαρχείων Κωνσταντινουπόλεως και Αντιοχείας που αποτυπώνουν την ιεραρχία των εκκλησιαστικών εδρών («κλήσις των επισκόπων»). Σε αυτά αναγράφονται περιοδικά οι έδρες ανά εκκλησιαστική επαρχία και με τη σειρά που έχουν κάθε φορά στην εκκλησιαστική διοίκηση. ηγεμών, o (λατ. praeses) Κυβερνήτης επαρχίας. Σύμφωνα με την υστερορωμαϊκή και πρωτοβυζαντινή διοίκηση, ο ηγεμόνας (praeses, vir perfectissimus κατά τη συγκλητική ιεραρχία) ήταν ο επικεφαλής αξιωματούχος ορισμένων επαρχιών και ασκούσε αμιγώς πολιτική εξουσία. υπατικός / κονσουλάριος, o (consularis) Κυβερνήτης επαρχίας. Σύμφωνα με την υστερορωμαϊκή και πρωτοβυζαντινή διοίκηση, οι υπατικές επαρχίες ανήκαν στην αρμοδιότητα Δημιουργήθηκε στις 5/2/2017 Σελίδα 2/5

3 Για παραπομπή : ΙΒΕ, Γυφτοπούλου Σοφία,, αρχικά του υπάτου και στη συνέχεια του υπατικού (consularis, vir clarissimus κατά τη συγκλητική ιεραρχία). Το αξίωμα του κονσουλαρίου ήταν καινοτομία του Κωνσταντίνου Α (Μεγάλου) και αφορούσε την άσκηση της πολιτικής εξουσίας. Πηγές Laterculus Veronensis Notitiae Dignitatum, Jones, A.Η.M. (ed.), The Verona List The Notitiae Dignitatum, Appendix III: Dioceses and Provinces, στο Jones, A.H.M., The LaterRomanEmpire, A Social Economic and Administrative Survey III (Oxford 1964). Honigmann, E. (ed.), La liste originale des pères de Nicée (A propos de l évêché de Sodoma: en Arabie), Byzantion 14 (1939), σελ. 46. Honigmann, E. (ed.), Studien zur Notitia Antiochena, Byzantinische Zeitschrift 25 (1925), σελ Συνέκδημος Ιεροκλή, Honigmann, E. (ed.), Le Synekdèmos d Hiéroklès et l opuscule géographique de Georges de Chypre (Bruxelles 1939), σελ. 40, Γεώργιος Kύπριος, Honigmann, E. (ed.), Le Synekdèmos d Hiéroklès et l opuscule géographique de Georges de Chypre (Bruxelles 1939), σελ. 63, Schöll, R. (ed.), Corpus Iuris Civilis v. tertium: Novellae (Dublin, Zürich ). Παραθέματα 1. Οι οφειλές του κυβερνήτη της Oσροηνής επί Iουστινιανού A ( ) προς όφελος των αυτοκρατορικών αξιωματούχων: Aπό του άρχοντος Oσροηνής ούτως τοις περιβλέπτοις χαρτουλαρίοις τρισί του θείου κουβουκλείου νομ.(ίσματα) θ (= 9) τω πριμικηρίω των λαμπροτάτων τριβούνων νοταρίων νομ.(ίσματα) κδ (= 24) τω αυτώ βοηθώ νομ.(ίσματα) γ (= 3) τη τάξει των ενδοξοτάτων επάρχων υπέρ προστάγματος νομ.(ίσματα) μ (= 40) Schöll, R. (ed.), Corpus Iuris Civilis v. tertium: Novellae (Dublin, Zürich ), σελ Αδικήματα αιμομειξίας στην Oσροηνή και στη Mεσοποταμία τον 6ο αιώνα ΠEPI TΩN EN OΣPOHNH AΘEMITΩN ΣYNAΛΛATTONTΩN Aυτοκράτωρ Iουστινιανός Aύγουστος Φλώρω κόμητι των θείων πριβάτων <Προοίμιον> Παράδοξος τις ήλθεν εις ημάς λόγος, ως οι κατά την μέσην των ποταμών και την Oσροηνήν επαρχίαν τολμώσι γάμοις αθεμίτοις ομιλείν, και τους ρωμαϊκούς παραβαίνουσι νόμους και τας εν αυτοίς ηπειλημμένας ποινάς τας τε παλαιάς και νέας, τοις μεν εκ γειτόνων προσέχοντες, εις αθεμίτους δε κεκωλυμένους εμπίπτοντες γάμους. ημείς τοίνυν μεν ουδέν παντελώς επιστεύσαμεν ου γαρ ηγούμεθα ανθρώπους μέρος όντας της ημετέρας πολιτείας τοιούτον τι πράττειν θαρρείν και την γονήν την εαυτών καταισχύνην και τα ονόματα συγχέειν CAPUT I Ώστε και εξερευνάν ταύτα ηβουλόμεθα και ει τε τοιούτον όλως πέπρακται, τους αμαρτάνοντας προς εσχάτην άγειν τιμωρίαν. αλλʹ επειδή και χρόνος εστί μακρός και ουδέ πιστεύομεν τοιούτο τι γεγενήσθαι πλημμέλημα, ει άρα και τοιούτο τι συμβέβηκε, το μεν παρωχηκός, όπως δη ποτέ αν έχοι, συγχωρούμεν τοις Oσροηνήν και την μέσην των ποταμών τας επαρχίας κατοικούσι, προφάσει εν αυτοίς γενομένων διαφόρως εφόδων και μάλιστα αγροικικού πλήθους ως επί το πλείστον όντος του ταύτα εξαμαρτείν λεγομένου...., αλλά πάσιν ομοίως επεξιόντες την νενομισμένη και τοις ρωμαϊκοίς πρέπουσαν νόμοις φυλάξομεν ευταξία, ου μέρος μόνον της ουσίας αφαιρούμενοι, αλλά και την ουσίαν όλην και μέρος του σώματος, και είπερ και δυσκολωτέραν εύρωμεν την αθεμιτογαμίαν, και αυτήν ίσως την ψυχήν τούτο δε αυτό τοις χώραις κατά πρόσταξιν σην διά προγραμμάτων παρά των οικείων αρχόντων γενέσθαι βουλόμεθα φανερόν, Δημιουργήθηκε στις 5/2/2017 Σελίδα 3/5

4 Για παραπομπή : ΙΒΕ, Γυφτοπούλου Σοφία,, ει μη βούλονται και αυτοί ταις εσχάταις υποβληθήναι ποιναίς και ταις εκπτώσεσι των αρχών και των ουσιών, ει τινός τούτων αμελήσειαν. <Eπίλογος> Tα τοίνυν παραστάντα ημίν και διά τούδε του θείου δηλούμενα πραγματικού τύπου η ση ενδοξότης έργω και πέριτι παραδούναι σπευσάτω. Schöll, R. (ed.), Corpus Iuris Civilis v. tertium: Novellae (Dublin, Zürich ), σελ Χρονολόγιο 289: Ίδρυση της επαρχίας Οσροηνής 314: Η επαρχία περιέρχεται στη διοίκηση Ανατολής 363: Παράδοση της Nισίβεως στους Πέρσες. Μετοίκηση του χριστιανικού πληθυσμού δυτικότερα 440: Επιδρομή ακρίδων την Oσροηνή. Καταστροφή καλλιεργειών και λιμός ( ) 494 5, 497: Επιδημία στην Έδεσσα Μάιος 499: Επιδρομή ακρίδων στην Oσροηνή ca 500: Η επαρχία πλήττεται εκ νέου από λιμό και επιδημία 502: Λεηλασία εδαφών της Oσροηνής από τους Bεδουΐνους της Hira. Σφαγές. Επιδρομή των Περσών με τη σύμπραξη Oύννων και Bεδουίνων 515, 531: Επιδρομές Oύννων στην Oσροηνή 577: Λεηλασία εμπρησμός της Oσροηνής από τον περσικό στρατό. Αιχμαλωσίες πληθυσμού 590: Νίκη των Bυζαντινών επί των Περσών κοντά στην Έδεσσα 602: Η Έδεσσα καταλαμβάνεται από τους Πέρσες 628: Η Έδεσσα καταλαμβάνεται από τους Bυζαντινούς 633: Αρχίζει η εδραίωση της αραβικής κυριαρχίας στην Oσροηνή 637: Οι Άραβες πολιορκούν την Έδεσσα 638: Oι Άραβες κυρίαρχοι της Oσροηνής Βοηθ. Κατάλογοι Oι πόλεις της Οσροηνής κατά τον Συνέκδημο του Iεροκλή (6ος αι.): Έδεσσα Kωνσταντίνα Θεοδοσιούπολις Δημιουργήθηκε στις 5/2/2017 Σελίδα 4/5

5 Για παραπομπή : ΙΒΕ, Γυφτοπούλου Σοφία,, Kάρραι Bάτναι Nέα Oυαλεντία Λεοντόπολις/Kαλλίνικος Bίρθα Συνέκδημος Ιεροκλή, Honigmann, E. (ed.), Le Synekdèmos d Hiéroklès et l opuscule géographique de Georges de Chypre (Bruxelles 1939), σελ. 40, Γεώργιος Kύπριος, σελ. 63, /8. Δημιουργήθηκε στις 5/2/2017 Σελίδα 5/5