Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

Transcript

1 1

2 Τεῦχος 19 ο Ἰούλιος - Αὔγουστος - Σεπτέμβριος Ἔτος 5 ο Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α Συναξάρι Οἱ Ἅγιες 40 γυναίκες Ὁσιομάρτυρες καί ὁ Ἅγιος Ἀμμοῦν ὁ διδάσκαλός τους... 3 Τό νόημα τοῦ Σταυροῦ Τοῦ Πρωτοπρεσβυτέρου Dimitriou Staniolae... 5 Ἐκ Φαναρίου... 9 Νόσος καί θεραπεία στήν Ὀρθόδοξη Θεολογία Τοῦ Μητροπολίτου Περγάμου Ἰωάννου (Ζηζιούλα) Θέλουμε; Μποροῦμε νά θεραπευθοῦμε; Τοῦ π. Χαραλάμπους Παπαδόπουλου Αἴτημα καί συμβόλαιο στή θεραπευτική καί ποιμαντική σχέση Τοῦ ημήτρη Καραγιάννη, Παιδοψυχιάτρου - Ψυχοθεραπευτή Με ἐνδιαφέρον γιά τούς νέους Μαζί μέ τούς γονεῖς Ἐπικοινωνιακό καί Μορφωτικό Ἵδρυμα Ἱ.Μ. Γορτύνης καί Ἀρκαδίας - ωρεές...30 Σταλάγματα Ἁγιότητας Τριμηνιαία Ἔκδοση τοῦ Ἐπικοινωνιακοῦ καί Μορφωτικοῦ Ἱδρύματος Ἱ. Μ. Γορτύνης καί Ἀρκαδίας - Ἐκδίδεται μέ τή πρόνοια τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακαρίου - Ἰδιοκτήτης: Τμήμα Ἐκδόσεων Ἐπικοινωνιακοῦ καί Μορφωτικοῦ Ἱδρύματος Ἱ.Μ. Γορτύνης καί Ἀρκαδίας - Ἐκδότης - Υπεύθυνος ὕλης: π. Χαράλαμπος Παπαδόπουλος ( ), xarpap75@gmail.com - Συντακτική Ἐπιτροπῆ: π. Χαράλαμπος Κοπανάκης, π. Χαράλαμπος Παπαδόπουλος - Ἐκδόσεις: «ΑΝΤΙΛΑΛΟΣ» 2 Τό Περιοδικό ἀποστέλλεται δωρεάν και οι οἰκονομικές εἰσφορές εἶναι προαιρετικές. ιεύθυνση: Ἁγ. Γεωργίου 16, ΜΟΙΡΕΣ ΚΡΗΤΗΣ, Τηλ.: Fax: , info@imga.gr

3 Οἱ Ἅγιες 40 γυναῖκες Ὁσιομάρτυρες καί ὁ Ἅγιος ιάκονος Ἀμμοῦν ὁ διδάσκαλός τους (1 Σεπτεμβρίου) ὀνόματά τους ἔχουν διασωθεῖ στό ἀρχαῖο Μαρτύριον τους (BHG ) καί εἶναι: Λαυρεντία ἡ ιάκονος, Κελσίνα, Θεοκτίστη (ἤ Θεοκλεία), ωροθέα, Εὐτυχιανή, Θέκλα, Ἀρισταινέτη, Φιλαδέλφη, Μαρία, Βερονίκη, Εὐλαλία (ἤ Εὐθυμία), Λαμπροτάτη, Εὐφημία, Θεοδώρα, Θεοδότη, Τετεσία, Ἀκυλίνα, Θεοδούλη, Ἁ- πλοδώρα, Λαμπαδία, Προκοπία, Παύλα, Ἰουλιάνα, Ἀμπλιανή, Περσίς, Πολυνίκη, Μαῦρα, Γρηγορία, Κυρία (ἤ Κυριαίνη), Βάσσα, Καλλινίκη, Βαρβάρα, Κυριακή, Ἀγαθονίκη, Ἰούστα, Εἰρήνη, Ματρώνα (ἤ Ἀγαθονίκη), Τιμοθέα, Τατιανή, Ἄννα (ἤ Ἀνθοῦσα). Οἱ ἅγιες αὐτές γυναῖκες ἔζησαν τήν ἐποχή τοῦ βασιλέως Λικινίου ( ) στήν Ἀδριανούπολη τῆς Θράκης. Ὁ ἡγεμών τῆς περιο- 3

4 χῆς Βάβδος τίς συνέλαβε ὡς χριστιανές καί τίς προέτρεπε νά προσκυνήσουν τά εἴδωλα. Ἡ Κελσίνα, μία ἐξ αὐτῶν καί ἡ πρώτη τῆς πόλεως, μετά τή θαρραλέα ὁμολογία τῆς πίστεώς της τίς ἐσύναξε ὅλες στήν οἰκία της μαζί μέ τόν διδάσκαλό τους, ιάκονο ἅγιο Ἀμμοῦν, γιά νά ἐνισχυθοῦν πρός τό μαρτύριο. Ὁ Ἀμμοῦν πῆρε τό χαρτί μέ τά ὀνόματά τους καί τά διάβασε δυνατά ἕνα-ἕνα. Ὕστερα εἶπε: Ἀγωνισθεῖτε ὑπέρ τοῦ Χριστοῦ διά τοῦ μαρτυρίου, διότι ἔτσι θά καθίσει καί ὁ εσπότης Χριστός στήν πύλη τῆς οὐρανίου βασιλείας καί θά σᾶς προσκαλεῖ μία-μία κατ ὄνομα, γιά νά σᾶς ἀποδώσει τόν στέφανο τῆς αἰωνίου ζωῆς. Ὅταν καί πάλι τίς ἀνέκρινε ὁ ἡγεμόνας, ὁμολόγησαν ὅλες σταθερά τήν πίστη τους. Μέ τήν προσευχή τους συνέτριψαν τά εἴδωλα καί ὁ ἱερεύς τῶν εἰδώλων ἀνυψώθηκε στόν ἀέρα, μέχρις ὅτου, βασανιζόμενος ἀπό πύρινους ἀγγέλους, ἔπεσε νεκρός στή γῆ. Τότε ὁ Βάβδος πρόσταξε νά κρεμάσουν τόν ἅ- γιο Ἀμμοῦν, νά τοῦ ξύσουν τίς πλευρές, νά κάψουν τίς πληγές του μέ ἀ- ναμμένες λαμπάδες καί νά τοῦ φορέσουν στήν κεφαλή χάλκινη πυρακτωμένη περικεφαλαία. Ἐπειδή ὁ ἅγιος διαφυλάχθηκε ἀ- βλαβής ἀπό τά μαρτύρια, ὁδηγήθηκε μαζί μέ τίς μαθήτριές του ἀπό τήν Βερόη (σημερ. Στάρα Ζαγορά τῆς Βουλγαρίας) στήν Ἡράκλεια, στόν βασιλέα Λικίνιο. Καθ ὁδόν ἐμφανίσθηκε ὁ Κύριος καί τούς ἐνθάρρυνε. Φθάνοντας στήν πόλη πῆγαν στόν τόπο, ὅπου εἶ-χαν κατατεθεῖ τά τίμια λείψανα τῆς ἁγίας μάρτυρος Γλυκερίας (βλ. 13 Μαΐου). Ἐνῶ διανυκτέρευαν ἐκεῖ προσευχόμενες, παρουσιάσθηκε ἡ ἁγία λέγοντας: Καλῶς ἤλθατε, ἅγιες δοῦλες τοῦ Θεοῦ! Πρό πολλοῦ περίμενα τήν λαμπρή ἐν Χριστῷ συνοδία σας, γιά νά χορέψουμε στεφανωμένες ὅλες μαζί μέ τούς ἁγίους ἀγγέλους στήν βασιλεία τοῦ Χριστοῦ, τόν ὁποῖο μέχρις αἵματος ὁμολογήσαμε. Στήν Ἡράκλεια τούς ἔρριξαν στά θηρία. Οἱ ἅγιες γυναῖκες μαζί μέ τόν διδάσκαλό τους προσεύχονταν ὄρθιες μέ ὑψωμένα τά χέρια, τά δέ θηρία καταλήφθησαν ἀπό ὕπνο καί δέν τούς ἄγγιξαν. Τήν ὥρα πού οἱ στρατιῶτες ἄναβαν φωτιά γιά νά τίς ρίξουν μέσα, προφήτευσαν στόν ἀσεβῆ Λικίνιο τήν ἐπικράτηση τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου, τή νίκη τοῦ χριστιανισμοῦ καί τήν κατάργηση τῆς εἰδωλολατρίας. Κατόπιν σφραγίσθηκαν μέ τό σημεῖο τοῦ σταυροῦ καί δέκα ἀπό αὐτές πήδηξαν ἀ- γαλλόμενες μέσα στίς φλόγες ὑμνώντας τόν Θεό, ὁ ὁποῖος ἐδρόσισε τή φωτιά. Ἔτσι, αὐτές μέν τελειώθησαν στήν πυρά, ὀκτώ δέ ἀποκεφαλίσθησαν μαζί μέ τόν διδάσκαλό τους Ἀμμοῦν. Ἀπό τίς ὑ- πόλοιπες οἱ δήμιοι ἄλλες κατέσφαξαν καί σέ ἄλλες ἔβαλαν στό στόμα πυρακτωμένα σίδερα. Πηγή: Νέος Συναξαριστής τῆς Ὀρθόδοξου Ἐκκλησίας, ὑπό ἱερομονάχου Μακαρίου Σιμωνοπετρίτου, τόμος πρῶτος: Σεπτέμβριος, ἐκδόσεις Ὀρμύλια (Ἴνδικτος). 4

5 Tό ό νόημα τοῦ Σταυροῦ λειτουργία τοῦ Σταυροῦ εἶναι νά ἀποκαλύπτει ὅτι ὁ Θεός ὑπερτερεῖ ἀπό ὅλα τά δῶρα Του. Γι αὐτό μπορεῖ ἐπίσης Τοῦ Πρωτοπρεσβυτέρου Dimitru Staniloae νά δοθεῖ καί στόν ἄνθρωπο, πού εἶναι σχετικά ἐνάρετος καί τότε συμπληρώνει τήν πλήρη του λειτουργικότητα. Ἔχουμε πεῖ πώς, μετά τήν πτώση, ὁ σταυρός ἔχει ἕνα νόημα ἐξαγνισμοῦ γιά ὅλους, γιατί δέν ὑπάρχει ἄνθρωπος ὁλοκληρωτικά ἀθῶος. Ἀλλά πάντοτε πρέπει νά ἀναγνωρίζουμε ὅτι συχνά τό βάρος τοῦ Σταυροῦ, πού μερικοί ἔχουν νά σηκώσουν, δέν εἶναι ἀνάλογο πρός τίς ἁμαρτίες τους. Αὐτή ἡ κατάσταση ἔχει κάνει πολλούς νά μιλοῦν γιά τό μυστήριο τοῦ πάθους, ἀφοῦ συνήθως ἐκεῖνοι πού εἶναι περισσότερο ἐνάρετοι φαίνεται νά ἔχουν ἕνα βαρύ μερίδιο ταλαιπωρίας. Γιά τό μυστήριο αὐτό γίνεται λόγος στό βιβλίο τοῦ Ἰώβ. Ὁ Ἰώβ εὐχόταν νά ἤξερε τήν αἰτία τῆς ταλαιπωρίας του, ἤθελε νά δεῖ πίσω ἀπό τό σταυρό πού τοῦ εἶχε δοθεῖ, ἤθελε νά ἀντικρύσει τά λάθη τοῦ παρελθόντος του, ἔτσι ὥστε νά μπορέσει νά καταλάβει τό νόημα τοῦ Σταυροῦ του. Ὁ Ἰώβ δέν ὑποκρίνεται πώς δέν ἔχει διαπράξει ἁμαρτία. Ἀλλά, ἀπό τήν ἄλλη, δέν ἱκανοποιεῖται μέ ἀσαφεῖς καί συναισθηματικές γενικεύσεις, πού ἁπλῶς λένε ὅτι, ἀφοῦ κανείς δέν εἶναι ἀναμάρτητος, ἄρα αὐτός θά πρέπει νά εἶναι πολύ ἁμαρτωλός καί ὅτι ἀνάλογα μέ τίς ἁμαρτίες του, ἔχουν ἔλθει καί τά βάσανά του. Σάν ἕνας πού σκέπτεται γιά τό πρόβλημα σοβαρά καί σέ βάθος, θέλει νά πάει παραπέρα. Βλέπει ὅτι τά δεινά του δέν εἶναι ἰσοδύναμα μέ τά παραπτώματά του, ἀφοῦ οἱ ἁμαρτίες του δέν εἶναι τόσο μεγάλες ὅσο πολλῶν ἄλλων πού ὑποφέρουν πολύ λιγότερο ἀπό αὐτόν. Ὁ Ἰώβ ρωτάει τόν Θεό: «Πόσες εἶναι οἱ ἁμαρτίες μου καί οἱ ἀνομίες μου; ίδαξέ με ποιές εἶναι. Γιατί κρύβεσαι ἀπό μένα; Μήπως μέ νόμισες ἐχθρό Σου;» (13, 23-24). Καί: «Θά πῶ στόν Κύριο Μή μέ μαθαίνεις νά ἀσεβῶ. Γιατί μέ ἔκρινες ἔτσι (αὐστηρά); Θά εἶναι καλό τάχα γιά Σένα νά ἐκτραπῶ σέ ἄδικα παράπονα, ὅτι ἀπαρνήθηκες τούς εὐσεβεῖς, τά ἐργα τῶν χειρῶν Σου, καί προσέχεις τούς ἀσεβεῖς;» (10, 2-3). Ὁ Ἰώβ δέν συμφωνεῖ μέ ἐκείνους πού βλέπουν τήν αἰτία τοῦ πάθους ἐκείνων πού ὑποφέρουν νά βρίσκεται πάντα στήν ἀδικία τους καί πού λένε, ἑπομένως, πώς ἡ αἰτία τῶν παθημάτων του εἶναι ἁπλῶς ἡ ἔλλειψη ἀρετῆς του. Καί ὁ Θεός ἐπίσης διαφωνεῖ μέ αὐτούς! Ἔτσι ὁ 5

6 6 Ἰώβ ἀπορρίπτει τίς ἀπόψεις τοῦ Ἐλιφάζ, ὅταν αὐτός λέει: «Τί τόλμησε ἡ καρδιά σου καί πῶς σήκωσες ἔτσι τά μάτια σου πρός τόν Θεό; πῶς θύμωσες ἐναντίον τοῦ Κυρίου καί ἔβγαλες ἀπό τό στόμα σου τέτοια λόγια; Ποιός ἄνθρωπος μπορεῖ νά καυχηθεῖ ὅτι εἶναι ἄμεμπτος καί δίκαιος; Ἄν ὁ Θεός δέν μένει ἀπόλυτα ἱκανοποιημένος ἀπό τήν ἀρετή τῶν ἁγίων κι ὁ οὐρανός δέν εἶναι καθαρός ἀπέναντί Του, πόσο βδελυρός καί ἀκάθαρτος εἶναι ὁ ἄνθρωπος, πού πίνει συνεχῶς τήν ἁμαρτία σάν νερό; Θά σοῦ πῶ κάτι, ἄν θέλεις νά μέ ἀκούσεις. Θά σοῦ γράψω τί ἔχω δεῖ Ὅλη ἡ ζωή τοῦ ἀσεβοῦς περνᾶ μέ ἀγωνία. Καί τοῦ ἰσχυροῦ ἀκόμα τά χρόνια εἶναι μετρημένα. Ὁ φόβος εἶναι συνέχεια στό πλευρό του καί ἡ καταστροφή ἔρχεται ἀκόμα κι ὅταν νομίσει πώς ἡσύχασε. Ἄς μήν αὐταπατᾶται πώς θ' ἀποφύγει τό σκοτάδι, γιατί ἔχει ὁριστεῖ νά γίνει τροφή γιά τά ὄρνεα. Ξέρει πώς θά καταλήξει ἕνα πτῶμα. Ἡμέρα μαύρη θά τόν καταλάβει ιότι σήκωσε τά χέρια τοῦ ἐναντίον τοῦ Κυρίου καί ὕψωσε ἀλαζονικά τόν αὐχένα του ἀπέναντι στόν παντοκράτορα (15, 12-17, 20-25). ιαφωνεῖ πάλι μέ τόν Ἐλιχού, ὅταν αὐτός λέει: «Πρόσεξε νά μή διαπράξεις ἄτοπα, διότι γι' αὐτό δοκιμάζεσαι ἀπό θλίψεις» (36, 21). Ἀλλά τήν ἴδια ὥρα ὁ Ἰώβ ἀναγνωρίζει τό δικαίωμα τοῦ Θεοῦ νά τοῦ στέλνει βάσανα καί δέν ὑποχωρεῖ στήν προτροπή τῆς γυναίκας του νά βλασφημήσει κατά τοῦ Θεοῦ, ἐπειδή τοῦ ἔχει στείλει δεινά χωρίς νά ἔχει κάνει αὐτός κακό. Ὁ Θεός ἔχει δικαίωμα νά δίνει τά δῶρα Του καί νά τά ἀποσύρει. Καί ὁ ἄνθρωπος δέν θά ἔπρεπε νά προσκολλᾶται στόν Θεό ἀνάλογα μέ τίς δωρεές πού Αὐτός τοῦ ἔχει δώσει. Μία τέτοια στάση δέν θά ἀποτελοῦσε ἀληθινή ἀγάπη γιά τόν Θεό, ἀλλά μία προσήλωση στά ἴδια τά δῶρα Του, κι αὐτό θά σήμαινε νά βάζεις τίς δωρεές πάνω ἀπό τόν δωρητή. Σέ αὐτή τήν περίπτωση, ἡ σχέση τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Θεό θά βασιζόταν ἁπλῶς σ' ἕνα συμβόλαιο καί ὁ ἄνθρωπος θά ἔλεγε: «Θά μείνω ἀφοσιωμένος σέ σένα ὅσο μοῦ δίνεις». Μία τέτοια στάση ἀπό τήν πλευρά τοῦ ἀνθρώπου θά σήμαινε ὅτι ὁ Θεός δέν ἄξιζε νά ἀγαπηθεῖ καθ ἑαυτός. Τότε ἡ σχέση αὐτή θά ἐξαρτιόταν ἀπό τήν χρησιμότητα πού ὁ ἄνθρωπος ἀντλεῖ ἀπό τά δῶρα πού ὁ Θεός τοῦ δίνει. Καί, στήν πραγματικότητα, ὁ ἄνθρωπος τότε θά ἀγαπούσε τόν ἑαυτό του. Μέ αὐτόν τόν τρόπο οἱ δωρεές θά ἔχαναν τό νόημά τους, ὡς σημάδια τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ καί ὡς τρόποι μέ τούς ὁποίους ὁ ἄνθρωπος εἰσέρχεται καί διατηρεῖ μία προσωπική σχέση μαζί Του. Τά δῶρα θά γίνονταν ἁπλῶς ἀντικείμενα καθ' ἑαυτά. Ἡ ἄποψη τῆς γυναίκας τοῦ Ἰώβ εἶναι ἡ ἴδια μέ τήν ἄποψη τῶν φίλων του, πού λένε ὅτι ὁ Θεός δίνει σ' ἐκείνους πού τοῦ μένουν πιστοί καί ἀποσύρει τά δῶρα Του ὅταν αὐτοί γίνονται ἄπιστοι. Οὐσιαστικά, λένε τό ἴδιο πράγμα, γιατί ὅλοι παραδέχονται ὅτι ὁ ἄνθρωπος μένει πιστός στόν Θεό ἐξ αἰτίας τῶν δωρεῶν Του καί ὅτι αὐτές οἱ δωρεές εἶναι μία ἀναπόφευκτη πληρωμή πού ὁ Θεός ἐπιστρέφει στόν ἄνθρωπο, σάν ἀμοιβή γιά τήν πιστότητα τοῦ σ' Αὐτόν. Αὐτό εἶναι καί ἡ αἰτία γιά ὅλα τά πάθη τοῦ Ἰώβ, γιατί αὐτό προτείνεται στόν Θεό ἀπό τόν διάβολο στήν ἀρχή τοῦ βιβλίου, ὅταν ἰσχυρίζεται πώς ὁ Ἰώβ ἀγαπᾶ τόν Θεό ἐπειδή τοῦ ἔχει παράσχει μεγάλα πλούτη καί πώς δέν θά Τόν ἀγαποῦσε ἄν Αὐτός τοῦ τά ἀπέσυρε. Ὁ διάβολος εἶναι κυνικός καί λέει ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἀγαπᾶ τόν Θεό μόνο καί μόνο γιά τίς δωρεές καί τά ἀντικείμενα πού Αὐτός τοῦ παρέχει. Ὁ διάβολος ἀδυνατεῖ νά καταλάβει ὅτι ὁ ἄνθρωπος θά μποροῦσε νά ἀγαπᾶ τόν Θεό γι Αὐτόν τόν ἴδιο, ὅτι διά τῆς ἀγάπης θά μποροῦσε ὁ ἄνθρωπος νά ὑπερβεῖ τόν ἑαυτό του καί τόν κύκλο τῶν ἐνδιαφερόντων του. Ἀλλά ὁ Θεός θέλει νά δείξει, μέ τό παράδειγμα τοῦ Ἰώβ, πώς ὑπάρχει μία ἀγάπη, ὅπου μέσα της ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἱκανός νά παραμένει συνδεδεμένος μέ τόν Θεό τόν ἴδιο, ἀκόμα κι ἄν δέν παίρνει πιά δῶρα Του. Γιά νά τό δείξει αὐτό ὁ Θεός, μερικές φορές, σπάει τόν στενό σύνδεσμο πού ὑπάρχει ἀνάμεσα στόν δίκαιο ἄνθρωπο καί τίς δωρεές πού ὁ Θεός τοῦ δίνει. Αὐτό γίνεται καί στήν περίπτωση τοῦ Ἰώβ: οἱ δωρεές πού ὁ Θεός παρέχει σέ κάποιον μπορεῖ νά μήν εἶναι ἡ ἀναπόφευκτη συνέπεια τῆς πιστότητάς του πρός Αὐτόν. Ὁ Ἰώβ τό βλέπει αὐτό, ἀλλά δέν μπορεῖ νά καταλάβει γιατί ὁ Θεός κάποτε σπάει τόν

7 κρίκο ἀνάμεσα στά δῶρα Του καί στόν ἑαυτό Του. Βλέπει τόν Θεό νά τόν καταδιώκει μέ ἠθικά καί ὑλικά ραπίσματα καί δεινά καί δέν τοῦ ἀρνεῖται τό δικαίωμα νά τό κάνει. Μέσα ἀπό τίς ταλαιπωρίες του ἀντιλαμβάνεται ὅτι ὁ Θεός δείχνει ἐνδιαφέρον καί φροντίδα γι' αὐτόν, ἀλλά δέν καταλαβαίνει τί εἴδους ἐνδιαφέρον εἶναι αὐτό ἀπό τήν πλευρά τοῦ Θεοῦ: «Ὁ Κύριος μέ ἄφησε στό ἔλεος τῶν ἄδικων καί μέ ἔριξε στά χέρια τῶν ἀσεβῶν. Ἐνῶ ζοῦσα εἰρηνικά, ξαφνικά μέ ἅρπαξε καί μέ χτύπησε, μέ κράτησε ἀπό τόν λαιμό καί μέ ἔσφιγγε. Μέ ἔκανε στόχο Του, τά βέλη Του ἔπεσαν ἐπάνω μου σάν βροχή, μέ πλήγωσε βαθιά, χωρίς ἔλεος, ἡ χολή μου χύθηκε στό χῶμα. Μέ χτύπησε πολλές φορές, ὅρμησε καταπάνω μου. Ἔρραψα σάκκο νά καλύψω τό σῶμα μου κι ἔσκυψα τό κεφάλι μου στό χῶμα. Τά σπλάγχνα μου φλογίστηκαν ἀπό τό κλάμα καί μαῦροι ἴσκιοι κύκλωσαν τά μάτια μου. Μά τά χέρια μου ἦταν καθαρά ἀπό ἀδικία κι ἡ προσευχή μου ἦταν ἀληθινή» (16, 11-17). Καί σ' ἕνα προηγούμενο κεφάλαιο δηλώνει: «Προτιμῶ νά σβήσει ἡ ἀναπνοή μου, νά πεθάνω, μέ ὅλα αὐτά πού ὑποφέρω. Εἶμαι ἀπελπισμένος. έν θά ζῶ αἰώνια, λοιπόν, ἄφησέ μέ, γιατί ἡ ζωή μου εἶναι ἕνα τίποτα. Καί τί εἶναι ὁ ἄνθρωπος, πού κάνεις τόσα γι' αὐτόν καί τόν σκέφτεσαι; Μόνο γιά νά τόν τιμωρεῖς μέρα μέ τή μέρα; ἤ νά τόν δοκιμάζεις κάθε στιγμή; δέν θά πάρεις τό βλέμμα σου ἀπό πάνω μου γιά λίγο; δέν δά μ' ἀφήσεις οὔτε ὅσο νά καταπιῶ τό σάλιο μου; Ἐάν ἔχω ἁμαρτήσει, σέ τί Σέ βλάπτω, ἐσένα πού βλέπεις τίς καρδιές τῶν ἀνθρώπων; Γιατί μ' ἔκανες περίγελω δικό Σου καί γιατί ἔχω γίνει στόχος Σου; Γιατί δέν συγχωρεῖς τήν προσβολή πού σοῦ ἔκανα καί δέν διαγράφεις τό φταίξιμό μου;» (7, 15-20). Ο ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΑΙ Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΘΕΟY ΓΙΑ ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΟΥ Στό τέλος, μόνο ὁ Θεός εἶναι σέ θέση νά ἐξηγήσει τά παθήματα τοῦ δικαίου καί τό κάνει μέσω τῶν πολλῶν ἐρωτήσεων πού ἀπευθύνει στόν Ἰώβ καί πού ὅλες τραβοῦν τήν προσοχή του στόν οτήρα τῶν ἀγαθῶν. Πραγματικά, ὁ Θεός λέει στόν Ἰώβ: «ὅλα τά δῶρα μου εἶναι θαυμάσια, ἀλλά ὁ σκοπός τοῦ θαυμασμοῦ πού προκαλοῦν εἶναι ν' ἀποκαλύψουν τήν ἄπειρη σοφία καί τό μεγαλεῖο ἐκείνου τοῦ Ἑνός πού τά παρέχει». «Τότε ἀπάντησε ὁ Ἰώβ στόν Κύριο καί εἶπε: Ξέρω πώς ὅλα τά μπορεῖς καί πώς τίποτα δέν ἔχει τή δύναμη νά σ' ἐμποδίσει Ὁμολόγησα πώς δέν εἶχα καταλάβει. Ὑπῆρχαν πράγματα θαυμαστά πού δέν τά ἤξερα Ἄκουγα γιά Σένα αὐτά πού ἔφταναν στά αὐτιά μου, μά τώρα σέ εἶδαν τά μάτια μου. Καί γι' αὐτό ἐλεεινολογῶ τόν ἑαυτό μου καί πενθῶ μέσα σέ χώματα καί στάχτες» (42, 1-6). Αὐτό θέλει νά πεῖ ὅτι, ὡς τή στιγμή αὐτή, ὁ Ἰώβ σκεπτόταν πάντα γιά τόν Θεό μέ τούς ἴδιους κατά τό πλεῖστον ὅρους μέ τούς ὁποίους οἱ ἄλλοι εἶχαν γι' Αὐτόν μιλήσει. Τώρα ἀρχίζει νά κατανοεῖ τόν ἴδιο τόν Θεό πίσω ἀπ ὅλα τά δῶρα Του, τόν οτήρα τῶν πάντων. Γιά νά κερδίσει αὐτόν τόν ὑπέρτατο θησαυρό, ἔπρεπε γιά λίγο νά χάσει ὅλα του τά ὑπάρχοντα. Ἔχασε τόν σεβασμό τῶν ἄλλων, ἔχασε τήν ὑγεία του, τά πλούτη του, τά πάντα, ὥστε νά δεῖ τόν Θεό μέσα σ' ὅλη Του τή μεγαλωσύνη καί τή σοφία καί τίς θαυμάσιες ἰδιότητές Του. Ἐνῶ ἔχανε τά πάντα, δέν ἀμφέβαλλε γιά τόν Θεό καί ἔτσι ἀξιώθηκε νά ἀντικρύσει τόν ἀποφατικό ἀνέκφραστο χαρακτήρα Του, πού βρίσκεται πέρα ἀπό κάθε ἀνθρώπινη κατανόηση. Εἶδε τόν Θεό κατά ἕνα τρόπο ἀνώτερο ἀπό ὅσο εἶναι δυνατό ἁπλῶς μέσω τῶν δωρεῶν Του. Τόν εἶδε ἄμεσα, διά μέσου του πάθους του. Ὁ πιστός χρειάζεται συνεχῶς νά κάνει ἀφαίρεση τῶν πραγμάτων τοῦ κόσμου, χρειάζεται νά τά τοποθετεῖ μέσα σέ παρενθέσεις λήθης, ὥστε νά σκεφθεῖ γιά τόν Θεό, πού βρίσκεται πάνω ἀπό κάθε ἀνθρώπινη ἀντίληψη. Ἀλλά καμιά φορά εἶναι ἀναγκαῖο νά παρεμβαίνει ὁ ἴδιος ὁ Θεός, 7

8 γιά νά φέρει στό φῶς τή μικρή ἀξία τῶν πραγμάτων τοῦ κόσμου τούτου σέ σύγκριση μέ Αὐτόν, τήν παροδική καί παρερχόμενη φύση τους σέ ἀντίθεση μέ τήν αἰωνιότητά Του, γιά νά μᾶς δείξει καθαρότερα τήν ἄπειρη ὑπεροχή τοῦ Θεοῦ σέ σχέση μέ τά δῶρα Του καί τήν ἀνέκφραστη παρουσία Του μαζί μας. Σέ τέτοιες περιπτώσεις μᾶς φαίνεται ὅτι ὁ Θεός μᾶς ἐγκαταλείπει. Αὐτό γίνεται γιατί, μερικές φορές, προσκολλούμαστε τόσο πολύ σέ πράγματα, ὥστε δέν μποροῦμε πιά νά δοῦμε τόν Θεό. Εἶναι φορές πού συνδέουμε τόσο στενά τόν Θεό μέ ἐκεῖνα πού μᾶς παρέχει, ὥστε Τόν ταυτίζουμε μέ αὐτά καί ξεχνοῦμε ἐντελῶς τόν Θεό τόν ἴδιο καί τότε, ἄν αὐτός δέν ἐκδηλώνει πιά τό ἐνδιαφέρον Του γιά μᾶς μέσω τῆς παροχῆς δώρων, μᾶς φαίνεται ὅτι μᾶς ἔχει ἐγκαταλείψει. Γιά τόν λόγο αὐτό ὁ σταυρός συχνά φαντάζει σάν σημάδι τῆς ἐγκαταλείψεώς μας ἀπό τόν Θεό. Ἀλλά καί αὐτό πού μπορεῖ ἐπίσης νά συμβεῖ εἶναι νά ἀποσύρει στ ἀλήθεια ὁ Θεός τόν ἑαυτό Του ἀπό τά μάτια μας, γιά νά ἀποδείξει καί νά ἐνισχύσει τήν ἐπιμονή τῆς ἀγάπης μας πρός Αὐτόν. Ἀκόμα καί ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός, πάνω στόν Σταυρό, εἶχε τό αἴσθημα τῆς πλήρους ἐγκαταλείψεώς Του ἀπό τόν Θεό. Ἀλλά, ἀκόμα, ὁ Κύριος ποτέ δέν ἄφησε νά ἐξασθενήσει ἡ ἀγάπη Του γιά τόν Θεό. Στήν πραγματικότητα, ποτέ ὁ Θεός δέν μᾶς ἐγκαταλείπει, σ' ὅποια κατάσταση κι ἄν βρεθοῦμε. Εἶναι πιθανό νά ἐξαφανιστεῖ γιά λίγο, γιά μία στιγμή, ἀπό τόν ὁρίζοντά μας, ἀπό τήν ἀντίληψή μας. Ἀλλά ὁ Θεός, γιά τόν ὁποῖο συνήθως σκεφτόμαστε μέ ὅρους τῆς δημιουργίας, θά μᾶς ἐμφανιστεῖ τότε μέσα στό ἀληθινό μεγαλεῖο της δόξας Του, πού δέν μπορεῖ νά προσδιοριστεῖ καί νά ἐκφραστεῖ μέ ἀνθρώπινες σκέψεις καί λέξεις. Γι αὐτό καί στό Ἆσμα Ἀσμάτων λέγεται ὅτι μερικές φορές κρύβεται ὁ Θεός καί ὅτι τότε ἀποκαλύπτεται πάλι μ' ἕνα ἀνώτερο καί ἐνδοξότερο τρόπο: «Τή νύχτα στήν κλίνη μου ἀναζήτησα αὐτόν πού ἀγάπησε ἡ ψυχή μου. Τόν ζήτησα, μά δέν τόν βρῆκα. Θά σηκωθῶ τώρα λοιπόν καί θά τριγυρίσω στούς δρόμους τῆς πόλης καί στίς ἀγορές θά ψάξω γι' αὐτόν πού ἀγάπησε ἡ ψυχή μου. Τόν ἀναζήτησα, μά δέν τόν βρῆκα. Μέ συνάντησαν οἱ φύλακες πού περιπολοῦν στήν πόλη καί τούς ρώτησα: Μήπως εἴδατε αὐτόν πού ἀγάπησε ἡ ψυχή μου; Λίγο μετά πού τούς ἄφησα καί βρῆκα αὐτόν πού ἀγάπησε ἡ ψυχή μου. Τόν κράτησα καί δέν τόν ἄφηνα νά φύγει, ἕως ὅτου τόν ἔφερα μέσα στό σπίτι τῆς μητέρας μου καί στά ἰδιαίτερα αὐτῆς πού μέ συνέλαβε» (Ἆσμα Ἀσμάτων, 3, 1-4). Εἶναι τότε μόνο πού ἐρχόμαστε σέ μία σχέση μέ τόν Θεό ἀληθινά προσωπική, μία σχέση πάνω ἀπ ὅλα τά δημιουργήματα. Αὐτή ἡ σχέση δέν κυριαρχεῖται πιά ἀπό ὑλικά εἴδωλα. Ὅλες οἱ ἰδέες μας γιά τά πράγματα καί γιά τά δῶρα πού ὁ Θεός μᾶς δίνει ἐξαφανίζονται ὁλωσδιόλου μπροστά στό φῶς τοῦ ἰδίου. Ἔτσι κεκαθαρμένοι προσφέρουμε τούς ἑαυτούς μας ὁλοκληρωτικά στόν Θεό καί ὑψωνόμαστε σ' ἕνα διάλογο ἀγάπης ἀποκλειστικά μαζί Του. Τότε αἰσθανόμαστε πώς ὁ Θεός εἶναι ἄπειρα μεγαλύτερος ἀπ ὅλες τίς δωρεές Του καί ὅλα τά δημιουργήματά Του καί πώς, μέ αὐτή τή σχέση μαζί Του, ἀναγόμαστε σ' ἕνα διαφορετικό πνευματικό ἐπίπεδο, κατά τό ὁποῖο ἀνακτοῦμε σέ Αὐτόν ὅλα ὅσα εἴχαμε χάσει. Ὁ Χριστιανός πού ἔχει τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ μέσα του καί πού ἔτσι ἔχει ἀγάπη γιά τόν καθένα -ἐκείνη τήν ἀγάπη πού ἀποτελεῖ μία ἄφθαρτη καί ἀνεξάντλητη πραγματικότητααἰσθάνεται μία χαρά, μεγαλύτερη ἀπ' ὅλες τίς χαρές πού τά πράγματα τοῦ κόσμου τούτου μποροῦν νά τοῦ παράσχουν, μεγαλύτερη ἀπ ὅση ἡ δική του ὕπαρξη, ζώντας σάν ἕνα ἀπομονωμένο ἄτομο, μποροῦσε ποτέ νά τοῦ δώσει. Αὐτό εἶναι τό γεγονός πού οἱ ἐνάρετοι ἀνακαλύπτουν μέσα στό πάθος τους. Ὁ σταυρός αὐτός δίνεται στόν ἄνθρωπο γιά νά φτάσει ν' ἀνακαλύψει τόν Θεό σ' ἕνα ἄλλο ἐπίπεδο, σ' ἕνα ἀποφατικό βάθος, ἀλλά ἐπίσης καί γιά νά δείξει στούς ἄλλους ὅτι ὑπάρχουν ἐκεῖνοι πού μποροῦν νά μένουν ἑνωμένοι μέ τόν Θεό κατ' αὐτό τόν τρόπο, ἀκόμα κι ὅταν χάνουν ὅλα τους τά ὑπάρχοντα, ἀκόμα κι ὅταν ὁ ἴδιος ὁ Θεός φαίνεται νά ἐξαφανίζεται ἀπό μπροστά τους. Πηγή: Σύναξη Νο 26 Ἀπριλίου Ἰουνίου 1988 σελ

9 Κωνσταντινούπολη - 6 Σεπτεμβρίου 1955* «Ἐδῶ ἤμασταν, ἀκριβῶς, ἐμεῖς πού ζήσαμε τήν νύχτα τῶν γεγονότων πιό ἔντονα ἀπό κάθε ἄλλον. Ἐμεῖς ἤμασταν ἐδῶ πέρα, ἐδῶ ἦταν τό κελί μου, ἐδῶ μέσα, καί μέναμε ἐδῶ πέρα καί σέ μία στιγμή... Ἐδῶ μέσα, ἀπό αὐτή τήν πλευρά, ἄλλος τόσος κόσμος, μαινόμενος, ρήμαζε, χτύπαγε, ἔσπαγε, στό τέλος βάλλανε καί φωτιά, βγάλανε ἕνα λαμπτήρα, βάλανε μία δέσμη κεριά, δημιούργησαν βραχυκύκλωμα καί πῆραν ἀμέσως, οἱ ἐγκαταστάσεις ἦταν παλιές, εἶχαν ξεραθεῖ τά καλώδια, δέν ἦταν σάν τά τωρινά τά πλαστικά. Ἐμεῖς ἤμασταν μέσα. Εὐτυχῶς, ὁ Πέργης ἐκείνη τήν βραδιά ἦταν στό Πατριαρχεῖο, διάκονος τῆς σειρᾶς μου φαίνεται ὅτι ἤτανε, καί ἦταν τῆς ὑπηρεσίας, εἶχε μείνει μέσα μαζί μέ τόν Πατριάρχη, τότε ἐκεῖνος δέν ἤτανε ἐδῶ πέρα, κατά θεϊκή σύμπτωση δύο μέρες προηγουμένως, Πέμπτη ἔγιναν τά γεγονότα, Τρίτη ἔφυγε ἡ κόρη μου μέ τήν πεθερά μου καί δέν ἦταν τοῦ π. οσιθέου Κανέλλου, Καθηγούμενου Ἱ. Μ. Παναγίας Τατάρνης Εὐρυτανίας, ἀπό τό βιβλίο του «Θέλω νά πιῶ ὅλο τόν Βόσπορο» ἐδῶ πέρα, ἦταν μικρή τότε ἡ κόρη μου, ἦ- ταν τεσσάρων χρονῶν, πέντε περίπου, ἔ- φυγαν ἐκεῖνοι καί ἤμασταν ἐδῶ πέρα ὁ πεθερός μου, ἡ πρεσβυτέρα, ἡ ἀδελφή τοῦ Ἁγίου Πέργης καί ἐγώ. Λοιπόν γιά μία στιγμή παραβίασαν αὐτοί τήν κάτω πόρτα, αὐτοί, παραβίασαν τήν σιδερένια πόρτα, κατάφεραν καί μπῆκαν μέσα, μετά ἀνεβήκανε πάνω καί ἡ πάνω ἡ πόρτα πραγματικά ἦταν -ἄν καί ξύλινη- ἀπό τίς πόρτες τίς ἀπαραβίαστεςπαλιό ξύλο χοντρό- τόσο καί ὅμως καί αὐτή τήν σπάσανε καί μπήκανε μέσα. Αὐτός πού ἔσπασε τήν πόρτα κράταγε ἕνα τόσο κομμάτι ξύλο ἀπό γαλαζιανό, καί ἡ πρεσβυτέρα νόμιζε ὅτι ἐπρόκειτο περί ἀνθρώπων πού θά ἔχουνε ἴσως καί ἕνα ἴχνος εὐσπλαχνίας κ.λ.π. καί κοιτοῦσε νά προστατεύσει τον... -γιατί στόχος αὐτῶν ἦταν οἱ κληρικοί καί οἱ ἐκκλησίες- κυρίως τόν πατέρα της, βέβαια ἔστω καί ἐμένα καί τῆς δίνει ἐκεῖνος μέ κεῖνο τό... μία στό κεφάλι... Ἐκείνη, εὐτυχῶς, ἀπό Θεοῦ, εἶχε τήν ἑτοιμότητα καί ἔσκυψε καί τήν πῆρε λίγο 9

10 ἐδῶ, τήν ἔσκισε μόνο (δείχνει στό πλάι τοῦ λαιμοῦ). Ἐγώ ἐκείνη τήν ὥρα εἶπα στόν πεθερό μου ὅτι, πάει ἡ Ἄννα, ἐγώ νόμιζα ὅτι ἀπό τό κτύπημα ἔπεσε, μέ τέτοιο χτύπημα ἄν ἔπεφτε ἐκεῖ δέν θά σηκωνόταν. Τέλος πάντων, μετά ἐδῶ πέρα εἶχε μία πολύ ὡραία γλιτσίνια. Ἕνα τέτοιο εἶχε ἐδῶ πέρα. Ὅποτε ἄρχισε ἀπό ἐδῶ πέρα ἡ φωτιά (δείχνει μέσα στό ναό καί πρός τά ἔξω) καί αὐτό ἄρχισε νά καίει τό παράθυρο ἐκεῖ πέρα, ἀλλά ἡ πυροσβεστική δέν μποροῦσε νά κάνει τίποτα διότι ἀλλοῦ, ὁ κόσμος ἀνέτρεψε τίς ἀντλίες γιά νά μήν πᾶνε στόν προορισμό τους καί ἀλλοῦ μέ τό ξυράφι ἔσχισαν τήν σωλήνα γιά νά μή δώσουν νερό. Γιά μία στιγμή, ἀπό δῶ κάτω στήν γωνία ὑπάρχει ἕνας φοῦρνος καί εἶπαν κι μεῖς θά πάρουμε φωτιά καί ἔτσι ἐπείσθησαν νά ρίξουν νερό. Ἡ ἐκκλησία εἶχε καεῖ, σέ 20 λεπτά ἦταν... γιά μία στιγμή ἔ- πεσε καί ἡ στέγη, τότε ἦταν ἡ κάμινος πραγματικά πού ἐξεκαύθη ἑπταπλασίως, τότε ἔπεσε ἐκείνη ὅλη ἡ στέγη τό βάρος τῶν κεραμιδιῶν, μία ζέστη, μία λάμψη, τώρα ἐκεῖ τί νά κάνουμε, πῶς νά μείνουμε, γιατί θά καιγόμαστε. Τέλος πάντων κάπως κατεβήκαμε ἀπό ἐδῶ πέρα, εἴπαμε νά φύγουμε. Πού νά πᾶμε ὅμως; Παντοῦ γύρωγύρω εἶχε κόσμο ἀκούγαμε καί ἀπό ὅσους μένανε τριγύρω τίς φωνές γιά βοήθεια, σέ ποιόν νά πᾶς νά ζητήσεις καί σύ ἄσυλο. Ἐμεῖς κατεβήκαμε ἐδῶ πέρα (καί δείχνει τήν εἴσοδο τοῦ σπιτιοῦ του). Τώρα ἐγώ τό ἀποδίδω σέ θαῦμα τῶν Ἁγίων Θεοδώρων, ἐσεῖς πῶς τό ἑρμηνεύετε αὐτό εἶναι ἄλλο θέμα. Μόλις βγήκαμε ἐδῶ κάτω, μαινόμενοι αὐτοί μέ ρόπαλα στά χέρια, μέ σίδερα, μέ λοστούς, μέ κάτι ἄλλα ξύλα μέ καρφιά μπηγμένα στίς ἄ- κρες, ὅτι φαντασθεῖτε, ὅτι φονικό ὅπλο «μετά μαχαιρῶν καί ξύλων» αὐτό ἦταν πραγματικά. Ἴσως αὐτοί ἦταν τό χιλιαπλάσιο αὐτῶν πού πήγανε στόν Χριστό μετά μαχαιρῶν καί ξύλων. Ἐμεῖς τώρα τί νά κάνουμε, φθάσαμε ἐδῶ πέρα... ἐδῶ δίπλα μας ἦταν ὁ ἀστυνομικός σταθμός, νά πᾶμε στόν ἀστυνομικό σταθμό, νά ζητήσουμε ἄσυλο, ἄν καί ἡ ἀστυνομία δέν μᾶς δεχτεῖ τότε θά ὑποστοῦμε αὐτό πού... Βγήκαμε ἐδῶ πέρα σέ αὐτό τόν κόσμο μέσα πού κυριολεκτικά βελόνι νά ἔ- ριχνες δέν θά ἔπεφτε, κάπου θά σκάλωνε, δέν ὑπῆρχε χῶρος ἄδειος. Μόλις βγήκαμε στήν πόρτα, ἐδῶ πέρα, ἔρχονται δύο νεαροί καλοντυμένοι, χωρίς νά κρατοῦν ὄπλα, οὔτε ξύλα, οὔτε τίποτα, πολύ καλοντυμένοι, γραβατωμένοι. Μᾶς πλησίασαν: - Πού θέλετε νά σᾶς πᾶμε; μᾶς εἶπαν, πού θέλετε νά σᾶς πᾶμε; - Στήν ἀστυνομία νά μᾶς πᾶτε. - Ἐντάξει, ἐλᾶτε. Καί αὐτός ὁ κόσμος ὁ ὁποῖος ἤτανε ἐναντίον μας καί ἐμᾶς εἶχε στόχο, αὐτοί φώναζαν καί ἔλεγαν: - Ἀνοῖξτε δρόμο νά περάσουν οἱ Ἱερεῖς. Καί ὅλοι παραχώρησαν καί περάσαμε καί πήγαμε στή ἀστυνομία. Λοιπόν, ἐ- γώ λέγω ὅτι ἦταν οἱ Ἅγιοι Θεόδωροι ὁπωσδήποτε, δέν μποροῦσε νά ἦταν ἄλλος κανείς, οἱ Ἅγιοι Θεόδωροι ἦταν, ἡ ἐπέμβαση, ἡ ἀποστολή τῶν Ἁγίων Θεοδώρων γιά νά μπορέσουμε νά σωθοῦμε καί σωθήκαμε. Ὅταν γυρίσαμε πίσω τήν ἄλλη μέρα τό σπίτι ἦταν κατεστραμμένο, λεηλατημένο, τίποτε, τά πάντα εἶχαν καταστραφεῖ. Ἐγώ δέν εἶχα οὔτε παπούτσια νά φορέσω, οὔτε λεφτά μᾶς εἶχαν μείνει, τά πάντα τά πήρανε, τά καταστρέψανε ὅλα... * Προσωπική ἀπομαγνητοφωνημένη μαρτυρία πρεσβυτέρου τῆς Κωνσταντινουπόλεως γιά τίς καταστροφές πού διέπραξαν οἱ Τοῦρκοι στίς 6 Σεπτεμβρίου τοῦ 1955 στήν Πόλη καί στό ναό τῶν Ἁγίων Θεοδώρων Βλάγκας. 10

11 Νόσος καί θεραπεία στήν Ὀρθόδοξη Θεολογία Πῶς ἐννοεῖ ἡ Ὀρθόδοξη Θεολογία, καί πῶς πρέπει νά ἀντιλαμβάνεται ἡ Ἐκκλησία, τή νόσο καί τή θεραπεία, ἄν καί ὄχι μέ σχήματα καί ἔννοιες ἰδεοκρατικές, φυσιοκρατικές ἤ ψυχολογικό - χρηστικές; Στήν προσπάθεια νά δώσουμε κάποια ἀ- πάντηση στό ἐρώτημα αὐτό, ἄς δανεισθοῦμε ἀπό τήν πατερική θεολογία τίς ἀ- κόλουθες θεμελιώδεις ἀρχές: Τοῦ Μητροπολίτου Περγάμου Ἰωάννου (Ζηζιούλα) 1. Ἡ νόσος, ἡ κάθε μορφῆς νόσος, ἀποτελεῖ συνέπεια τῆς πτώσεως τοῦ ἀνθρώπου. Αὐτό σημαίνει ὅτι ἡ ἀρρώστια συνδέεται μέ τήν ἁμαρτία, καί ὄχι μέ τήν ἀνθρώπινη φύση. έν εἶναι «φυσικό», συνεπῶς, νά ἀρρωσταίνει ὁ ἄνθρωπος, ἀλλά ἀφύσικο, «παρά φύσιν». Αὐτό, ἐκ πρώτης ὄψεως, φαίνεται νά μᾶς ὁδηγεῖ στή θέση πού ὀνομάσαμε φυσιοκρατική ἤ ἰδεοκρατική: θεραπεία καί ἴαση στήν περίπτωση αὐτή φαίνεται νά σημαίνουν συμμόρφωση πρός τή φύση. Ἐν τούτοις, ὁρισμένες διευκρινίσεις μᾶς φέρουν μακριά ἀπό κάθε φυσιοκρατική ἀντίληψη. Ἡ φύση τοῦ ἀνθρώπου καθαυτή, ἐπειδή προέρχεται ἀπό τό μηδέν, εἶναι τρεπτή, δηλαδή ρέπει πρός τή φθορά καί τό θάνατο, καί συνεπῶς 11

12 πρός τήν ἀρρώστια. Ἀλλά ἡ ἴδια φύση μπορεῖ ἐπίσης νά ὑπερβεῖ τή ροπή αὐτή, ὄχι μέ δυνάμεις ἐγγενεῖς σ αὐτήν, ἀλλά ἄν ἑνωθεῖ μέ τόν ἄφθαρτο καί αἰώνιο Θεό. Ἡ ὑπέρβαση αὐτή τῆς ἐγγενοῦς στήν ἀνθρώπινη φύση τρεπτότητας καί φθορᾶς ἔχει δοθεῖ στόν ἄνθρωπο ὡς «λόγος», ὡς τελικός προορισμός, τοῦ ὁποίου ἡ πραγμάτωση ἀνατέθηκε στήν ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου ὡς προσώπου: ὁ πρῶτος ἄνθρωπος ὡς ἐλεύθερο πρόσωπο κλήθηκε νά κατευθύνει τή φύση εἴτε πρός τόν ἴδιο τόν ἑαυτό της, εἴτε πρός τό πέραν τοῦ ἑαυτοῦ της, τό Θεό. Ἡ ἐλεύθερη ἐπιλογή τοῦ πρώτου ἀνθρώπου, τοῦ Ἀδάμ, ὑπῆρξε ἡ πρώτη ἀπό αὐτές τίς δύο (τροπή τῆς φύσεως πρός τόν ἑαυτό της), καί ἔτσι ἡ νόσος ἀπό δυνατότητα φυσική, ἔγινε πραγματικότητα φυσική. έν εἶναι πλέον δυνατόν νά μή νοσεῖ ἡ ἀνθρώπινη φύση ἡ νόσος ἔγινε φαινόμενο «φυσικό», ὄχι ὅμως γιατί αὐτό ἦταν ἀναπόφευκτο, ἀλλά γιατί ἐκεῖ ὁδήγησε τά πράγματα ἡ ἀνθρώπινη ἐλευθερία. Οἱ συνέπειες αὐτῆς τῆς θέσεως γιά τή θεραπεία θά φανοῦν ἐλπίζουμε πιό κάτω. 2. Ὅπως ἡ ἁμαρτία ἔτσι καί ἡ νόσος ἔ-χουν πιά καταστεῖ γενική καί παγκόσμια πραγματικότητα, τήν ὁποία δέν μπορεῖ νά ἄρει ἡ ἀνθρώπινη ἐλευθερία, παρά τό γεγονός ὅτι σ αὐτήν ὀ- φείλεται ἡ ἐμφάνιση καί ἑδραίωσή της. Καί τοῦτο γιατί μέ τόν θάνατο, πού μπῆκε...ἡ προσωπική ἐλευθερία ἑνός ἀνθρώπου δέν ἐπηρεάζει τήν ἀνθρώπινη φύση στό σύνολό της: νοσοῦν καί πεθαίνουν, συνεπῶς, ὄχι μόνον οἱ ἁμαρτωλοί, ἀλλά καί οἱ ἅγιοι στήν ὕπαρξη, καί ἀπό ἁπλή φυσική δυνατότητα ἔγινε καί αὐτός φυσική πραγματικότητα, κατατμήθηκε ἡ ἀνθρώπινη φύση, καί δέν φέρεται στό σύνολό της, στήν καθολικότητά της, ἀπό κάθε πρόσωπο. Ἔτσι ἡ προσωπική ἐλευθερία ἑνός ἀνθρώπου δέν ἐπηρεάζει τήν ἀνθρώπινη φύση στό σύνολό της: νοσοῦν καί πεθαίνουν, συνεπῶς, ὄχι μόνον οἱ ἁμαρ-τωλοί, ἀλλά καί οἱ ἅγιοι. 3. Ἡ τελική καί ἀληθινή θεραπεία ὡς πλήρης ἐξάλειψη τῆς νόσου εἶναι ἀ- δύνατη καί ἀκατόρθωτη γιά τήν ἀνθρώπινη φύση, ἀλλά καί τήν ἀνθρώπινη ἐ- λευθερία. Ἡ φθορά καί ἡ θνητότητα κληροδοτοῦνται βιολογικά ἀπό γενεά σέ γενεά, καί μαζί τους ἡ νόσος. Γιά νά σπάσει αὐτός ὁ φαῦλος κύκλος, πιστεύουμε στή θεολογία, χρειάζεται ἔξωθεν ἐπέμβαση, μία ἐπέμβαση, πού πραγματοποιεῖται γιά μᾶς στό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ, στόν ὁ- ποῖο ἡ ἕνωση τῆς ἀνθρώπινης μέ τή θεία φύση, πού ἀποτελοῦσε τήν κλήση καί τόν προορισμό τοῦ πρώτου ἀνθρώπου, πραγματοποιεῖται χωρίς τό πέρασμα ἀπό τή βιολογική γέννηση, πού διαιωνίζει τή φθορά καί τόν θάνατο, πράγμα ἀδύνατο γιά κάθε μεταπτωτικό ἄνθρωπο. Ὁ Χριστός εἶναι ὁ μόνος ἀληθινά ὑγιής ἄνθρωπος, ὄ- χι γιατί εἶναι καί Θεός -στό Θεό δέν ἔ- χουν ἐφαρμογή οἱ ἔννοιες τοῦ ὑγιοῦς ἤ τοῦ ἀσθενούς- ἀλλά διότι ἡ ἀνθρώπινη φύση Του, ἀπαλλαγμένη ἀπό τήν κληρονομημένη φθαρτότητα καί διαρκῶς ἑνωμένη ἑ- κούσια καί ἐλεύθερα, χάρη στήν ὑποστατική -δηλαδή τήν προσωπική ἕνωση μέ τόν Θεό, ὑπερβαίνει τή φθορά καί τόν θάνατο. Καμιά θεραπεία, συνεπῶς, ὡς ἀληθινή καί ριζική ἐξάλειψη τῆς νόσου δέν εἶναι νοητή ἐκτός Χριστοῦ. Ἡ θεραπεία εἶναι δυνατή μόνο ὡς ἐνσωμάτωση στό Χριστό, τόν μόνο ἀληθινά ὑγιῆ ἄνθρωπο. έν εἶναι χωρίς σημασία τό ὅτι γιά τήν Ἐκκλησία τό Μυστήριο τῆς Θ. Εὐχαριστίας ἔχει τόσο κε- 12

13 α. Ἡ θεραπεία ἀπό τά πάθη δέν ἐπιτυγχάνεται μέ τήν πάλη ἀπ εὐθείας κατά τῶν συγκεκριμένων παθῶν. Ἀντίθετα, ὅπως εἴδαμε στό χωρίο, πού μόλις διάβασα, ἐπειδή τό ὅλο πρόβλημα τῆς ψυχικῆς ἀρρώστιας γεννᾶται ἀπό τή στέρηση τῆς ἡδονῆς -σέ συνδυασμό πάντοτε μέ τή φιλαυτία- ὅσο περισσότερη στέρηση προκαλοῦμε τόσο πιό πολλά πάθη γεννοῦμε. Τί σημαίνει αὐτό. Ὅτι γιά νά θεραπευθοῦμε ἀπό τά πάθη, πρέπει νά ἐπιτρέπουμε τά πάθη νά ὑπάρχουν καί νά λειτουργοῦν; Ἀσφαλῶς ὄχι. Ἀλλά σημαίνει ὅτι ἐφ ὅ-σον χρόνο διαρκεῖ ἡ φιλαυτία, ἡ ἐκκοπή τῶν συγκεκριμένων παθῶν εἶναι ὄχι μόνο ἀνέφικτη, ἀλλά καί ὅταν ἐπιτευχθεῖ, ἐπικίνδυνη, γιατί μέ τή στέρηση τῆς ἡδονῆς, τήν ὁποία συνεπάγεται, γεννᾶ ἄλλα πάθη. Ἔτσι συμβαίνει συχνά ὅσοι ἀ- παλλάσσονται ἀπό σαρκικά πάθη νά ἀναπτύσσουν τό πάθος τῆς φιλαργυρίας ἤ τῆς ὑπερηφανίας κ.λ.π. έν πρόκειται, συνεντρική σημασία γιά τή θεραπεία, καί δέν ἀρκεῖ ποτέ ἡ ἀσκητική προσπάθεια τῆς ἀνθρώπινης ἐλευθερίας, γιά νά θεραπευθεῖ κανείς. 4. Παρά ταῦτα ἡ ἀνθρώπινη ἐλευθερία παραμένει κλειδί γιά τήν ὀρθή κατανόηση τόσο τῆς ἔννοιας τῆς νόσου ὅσο καί τῆς θεραπείας. Ἀφοῦ ἡ νόσος πέρασε στήν ὕπαρξη μέσα ἀπό τήν ἀνθρώπινη ἐλευθερία καί ἡ θεραπεία καί ἴαση δέν μπορεῖ παρά νά περάσει ἀπό τήν ἴ- δια πύλη. Τό μυστικό αὐτό τό γνώριζαν πολύ καλά οἱ ἀσκητικοί Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, καί γι αὐτό ἔδωσαν τόση βαρύτητα στήν ἄσκηση τῆς ἀνθρώπινης ἐλευθερίας, ὡς ἀπελευθέρωσης ἀπό τά πάθη. Στό σημεῖο αὐτό ἰδιαίτερα σημαντικά εἶναι ὅσα μᾶς προσφέρει ὁ ἅγιος Μάξιμος. Θεραπευτικά ἀξιώματα τοῦ ἁγίου Μαξίμου: Ἡ πεμπτουσία τῆς νοσηρότητας γιά τόν ἅγιο Μάξιμο βρίσκεται στή φιλαυτία. Ἡ φιλαυτία δέν εἶναι ἁπλά ἕνα πάθος: εἶναι ἡ γενεσιουργός αἰτία ὅλων τῶν παθῶν «θέλεις νά ἐλευθερωθεῖς ἀπό τά πάθη, ἀ- ποτίναξε τή μητέρα τῶν παθῶν, τή φιλαυτία» (κεφ. ἀγαπ. II, I). Ὅπως ἀναλύει ὁ Φώτιος πιστά τή σκέψη τοῦ Μαξίμου (Βιβλιοθ. κώδ. 192 Ρ. G. 103, 637 ἑξ.), ἡ φιλαυτία, πού ἀντικατέστησε τήν ἀγάπη πρός τό Θεό, γέννησε τήν ἡδονή, ἀλλ ἐ- πειδή ἡ ἡδονή ἦταν ἀνάμικτη μέ τήν ὀδύνη, ἐνεπλάκη ὁ ἄνθρωπος σέ μία ἀτέρμονα καί ἀπέλπιδα προσπάθεια νά κρατήσει τήν ἡδονή καί νά ἀποβάλει τήν ὀδύνη. Ἀπό τήν ἀγωνιώδη αὐτή προσπάθεια γεννήθηκε ὁ «ὄχλος τῶν παθῶν». Καί ἐπεξηγεῖ ὁ Φώτιος τή σκέψη τοῦ Μαξίμου: «Οἶον, εἶμεν τῆς ἐν φιλαυτίᾳ ἡδονῆς ἀποποιούμεθα, γεννῶμεν τήν γαστριμαργίαν, τήν ὑπερηφανίαν, τήν φιλαργυρίαν, καί ὅ- σα τόν τυχόντα τρόπον πορίζει ἡδονήν εἰ δέ τήν ἐν φιλαυτίᾳ φεύγομεν ὀδύνην, γεν- νῶμεν: τόν θυμόν, τόν φθόνον, τό μῖσος, τήν ἀπόγνωσιν καί ὅσα ἄλλα τῆς ἠδυνούσης ἐστέρηται διαθέσεως. Ἐκ δέ τοῖς ἀμφοῖν μίξεως τίκτεται ἡ ὑπόκρισις, ἡ κολακεία, ὁ δόλος, καί ἁπλῶς ὅσα ἄλλα μοχθηρά εἴδη τῆς μικτῆς ἔστι πανουργίας ἐπινοήματα». Μέ ἄλλα λόγια ἄν ἀποποιηθοῦμε τήν ἡδονή, διατηρώντας ὅμως τή φιλαυτία, προκαλοῦμε τή γαστριμαργία, τήν ὑπερηφάνια, τή φιλαργυρία καί ὅλα ὅσα κατά ὁ- ποιονδήποτε τρόπο παρέχουν ἡδονή, ἄν δέ ἀποποιηθοῦμε καί ἀποφύγουμε τήν ὀ- δύνη, πάλι διατηρώντας τή φιλαυτία, προξενοῦμε τόν θυμό, τόν φθόνο, τό μῖσος, τήν ἀπόγνωση καί ὅλα ὅσα ἐμπεριέχουν στέρηση τῆς ἡδονῆς. Ἄν πάλι ἀναμείξουμε καί τά δύο καί τά ἀποφύγουμε (δηλ. τόσο τήν ἡδονή ὅσο καί τήν ὀδύνη) -διατηρώντας πάντοτε τή φιλαυτία- πέφτουμε στήν ὑποκρισία, τήν κολακεία, τόν δόλο κ.λ.π. Τά συμπεράσματα εἶναι σημαντικά. 13

14 πῶς, γιά θεραπεία ὅταν ἐξαλείφονται συγκεκριμένα πάθη. Ἡ μόνη θεραπεία βρίσκεται στήν ἐξάλειψη τῆς φιλαυτίας, πού εἶναι ἡ ρίζα ὅλων αὐτῶν τῶν παθῶν. β. Ἐπειδή ἡ ὀδύνη ἀποτελεῖ ἀ- ναπόσπαστο στοιχεῖο τῆς ἡδονῆς στή μεταπτωτική κατάσταση τοῦ ἀνθρώπου, ἀποτελεῖ ἐσφαλμένη ἀντίληψη περί ἀσθενείας, αὐτή πού ὀνομάσαμε πιό πάνω χρηστική - ἀναλγητική προσέγγιση, καί πού φαίνεται νά ἐπικρατεῖ στή σύγχρονη φιλοσοφία τῆς ἰατρικῆς. Ἡ ὀδύνη δέν ἐ- ξαλείφεται μέ τήν ἀπάλειψή της, ἀλλά μέ τήν ἀποδοχή της. Ἡ θεραπεία ἔρχεται μέ τήν πρόσκληση τῆς ὀδύνης καί τήν ἐ- μπειρία της. Συμβαίνει βέβαια πολλές φορές ἡ ὀδύνη νά εἶναι δυσβάσταχτη, καί ἡ ἐμπειρία της ἐξοντωτική. Γι αὐτό κάθε θεραπευτική ἀγωγή θά πρέπει νά προσαρμόζεται στήν ἀνθεκτικότητα τοῦ ἀσθενοῦς (=οἰκονομία). Ἀλλά μέ κανέναν τρόπο δέν πρέπει νά θεωρήσουμε τόν ἀσθενῆ θεραπευθέντα, ἐπειδή ψυχολογικά «ἀναπαύεται» ἤ δέν ὑποφέρει. Ἡ τραγικότητα τῆς ὑπάρξεως βρίσκεται μέσα στόν ἴδιο τό Σταυρό τοῦ Χριστοῦ, καί καμία θεραπεία δέν μπορεῖ νά παρακάμψει τόν Σταυρό. Πολλές φορές ξεχνοῦμε ὅτι ἡ ἡδονή δέν εἶναι μόνο σαρκική ἀλλά καί ψυχολογική. Ἀποσπώντας τήν ὀδύνη ἀπό τή θεραπεία προσφέρουμε τήν ἡδονή, πρᾶγμα πού ἀ- ποτελεῖ φυγή ἀπό τήν πραγματικότητα καί τήν ἀληθινή θεραπεία. γ. Ἡ σωστή θεραπεία ἀπό τά πάθη προϋποθέτει, κατά τόν Μάξιμο, τρεῖς βασικές διακρίσεις. Τίς περιγράφει στό ἑξῆς χωρίο ἀπό τά κεφάλαια περί ἀγάπης: «Οὐ πρός τά πράγματα ὁ νοῦς πολεμεῖ τοῦ θεοφιλοῦς, οὐδέ πρός τά τούτων νοήματα, ἀλλά πρός τά πάθη τά τοῖς νοήμασι συνεζευγμένα. Οἶον οὐ πρός τήν γυναῖκα πολεμεῖ, οὐδέ πρός τόν λυπήσαντα, οὐδέ πρός τάς τούτων φαντασίας, ἀλλά πρός τά πάθη, τά ταῖς φαντασίαις συνεζευγμένα Τόσο ἤ ἔννοια τῆς ἀγάπης ὅσο καί ἐκείνη τῆς ἐλευθερίας, ἐνῶ ἀποτελοῦν κλειδιά γιά τή σωστή θεραπεία, ὑπόκεινται καί αὐτές στή δική τους παθολογία. Ἔτσι ἀγάπη μπορεῖ νά εἶναι στήν οὐσία μία μορφή ναρκισσισμοῦ», δηλαδή ἀγάπης τοῦ ἑαυτοῦ μας μέσα ἀπό τήν μορφή, τόν καθρέφτη τοῦ ἄλλου. (40). Ἅπας ὁ πόλεμος τοῦ μοναχοῦ πρός τούς δαίμονας, ἵνα τά πάθη τῶν νοημάτων χωρίσῃ. Ἄλλως γάρ ἀπαθῶς τά πράγματα βλέπειν οὐ δύναται (42), Ἄλλο ἐστί πρᾶγμα καί ἄλλο νόημα καί ἄλλο πάθος. Καί πρᾶγμα μέν ἐστίν, οἶον ἀνήρ, γυνή, χρυσός καί τά ἑξῆς. Νόημα δέ, οἶον, μνήμη ψιλή τίνος τῶν προειρημένων. Πάθος δέ, οἶον, φιλία ἄλογος ἤ μῖσος ἄκριτον τινός τῶν προειρημένων. Πρός οὖν τό πάθος ἐστί τοῦ μο-ναχοῦ ἡ μάχη». Θεωροῦμε τίς διακρίσεις αὐτές τοῦ Μαξίμου ἄκρως σημαντικές γιά τό θέμα τῆς θεραπείας. Καί πρῶτον, σημαίνουν ὅτι ἀποτελεῖ λανθασμένη μέθοδο ἡ πάλη ἐναντίον τῶν ἀντικειμένων, τῶν ὄντων καθαυτά, ἐπειδή προκαλοῦν πειρασμούς καί δυσκολίες. Τό νά λέγει αὐτό ἕνας μοναχός, ὅπως ὁ Μάξιμος, ὁ ὁποῖος ἔφυγε ἀπό τά «πράγματα» καί πῆρε τίς ἀποστάσεις του ἀπό τόν κόσμο, ἀποκαλύπτει ὅτι ἡ φυγή ἀπό τά πράγματα δέν ἀποτελεῖ λύση, οὔτε ἡ παραμονή στά πράγματα, ὅπως συμβαίνει μέ ὅσους ζοῦν ὅταν κόσμο, ἀποτελεῖ αἰτία ἀσθένειας. Τό νά εἰσηγηθοῦμε, γιά παράδειγμα, τό διαζύγιο σέ κάποιον, πού ὑπο-φέρει ψυχικά ἀπό τήν παρουσία τοῦ συντρόφου του, δέν ἀποτελεῖ θεραπεία του. Μπορεῖ τό διαζύγιο νά ἄρει πρός καιρό τήν ὀδύνη τοῦ προσώπου αὐτοῦ, ἀλλά τό πρόβλημα παραμένει στό ἀ-κέραιο. 14

15 Ἔτσι πρέπει νά θεωρηθεῖ λανθασμένη καί ἡ τρέχουσα ἀντίληψη ὅτι ὁ μοναχός φεύγει ἀπό τόν κόσμο γιά νά «θεραπευθεῖ» ἀ- πό τά πάθη ἀποφεύγοντας τούς πειρασμούς. Ὁλόκληρη ἡ ἀσκητική παράδοση τονίζει ὅτι οἱ πειρασμοί γίνονται πιό δυνατοί, ὅταν φύγει κανείς ἀπό τά «πράγματα» πού τούς προκαλοῦν, γιατί μένουν τά «νοήματα» τῶν πραγμάτων, τά ὁποῖα πειράζουν τόν ἄνθρωπο. Τό ἴδιο ὅμως ἰσχύει καί γιά τά «νοήματα» τῶν πραγμάτων. Ἡ μνήμη καί ἡ ἀ- ναπαράσταση τῶν ὄντων δέν εἶναι αὐτή καθαυτήν ἀπορριπτέα. Πολλοί, ἀντίθετα μέ ὅσα γράφει ὁ Μάξιμος, μάχονται τήν τέχνη, τόν πολιτισμό καί ὅ,τι ἄλλο συνεπάγεται λειτουργία τῆς ἀνθρώπινης φαντασίας, γιά χάρη τῆς ἀπελευθερώσεως ἀ- πό τά πάθη. Πρόκειται γιά μία Ὠριγενική καί Εὐαγριανή πνευματικότητα, τήν ὁποία ἀσφαλῶς ἔχει στό νοῦ του καί καταπολεμᾶ ὁ Μάξιμος, γιατί τέτοιες ἰδέες ἤσαν τότε -καί, φοβοῦμαι, ἐξακολουθοῦν νά εἶναι- διαδεδομένες μεταξύ τῶν μοναχῶν. Οὔτε πρός τά πράγματα, οὔτε πρός τά νοήματά τους εἶναι ἡ πάλη τῶν μοναχῶν, τονίζει ὁ Μάξιμος, ἀλλά πρός τά πάθη, πού εἶναι «συνεζευγμένα» σ αὐτά. Μία σωστή θεραπεία ἐπιβάλλει αὐτές τίς διακρίσεις. Ἀλλιῶς παράγονται πνευματικά ἐκτρώματα, ἄνθρωποι ψυχικά ἀσθενεῖς, πού ἔχουν ἀνά-γκη θεραπείας περισσότερο ἀπό κάθε ἄλλον. δίνει ὁ Μάξιμος στήν ἑπόμενη ἀμέσως παράγραφο τῶν ὅσων εἶπε πιό πάνω: τό ἐ- μπαθές νόημα εἶναι «λογισμός σύνθετος ἀπό πάθους καί νοήματος. Χωρίσωμεν τό πάθος ἀπό τοῦ νοήματος, καί ἀπομένει ὁ λογισμός ψιλός. Χωρίζομεν δέ δι ἀγάπης πνευματικῆς καί ἐγκράτειας, ἐάν θέλωμεν». Ὁ χωρισμός τοῦ πάθους ἀπό τό νόημα δέν γίνεται παρά μέ τήν ἀγάπη, τήν ἐγκράτεια (δηλ. τήν αὐτοκυριαρχία) καί τήν ἐλεύθερη θέληση. Τά στοιχεῖα ὅμως αὐτά χρειάζονται περισσότερη ἀνάλυση. Ἡ ἀγάπη ὡς ἐλευθερία καί ἡ ἐλευθερία ὡς ἀγάπη Τόσο ἤ ἔννοια τῆς ἀγάπης ὅσο καί ἐ- κείνη τῆς ἐλευθερίας, ἐνῶ ἀποτελοῦν κλειδιά γιά τή σωστή θεραπεία, ὑπόκεινται καί αὐτές στή δική τους παθολογία. Ἔτσι ἀ- γάπη μπορεῖ νά εἶναι στήν οὐσία μία μορφή ναρκισσισμοῦ», δηλαδή ἀγάπης τοῦ ἑαυτοῦ μας μέσα ἀπό τήν μορφή, τόν κα- δ. Πῶς ὅμως μπορεῖ νά γίνει ὁ διαχωρισμός τοῦ πάθους ἀπό τά πράγματα καί τά νοήματα: Τήν ἀπάντηση τή...μόνον ὅταν συμπίπτει ἡ ἀγάπη μέ τήν ἐλευθερία ἔχουμε θεραπεία. Ἀγάπη χωρίς ἐλευθερία καί ἐλευθερία χωρίς ἀγάπη ἀποτελοῦν παθολογικές καταστάσεις, πού χρειάζονται θεραπεία. 15

16 θρέφτη τοῦ ἄλλου. Ὁ ναρκισσισμός θεωρεῖται νόσος, ἀλλά οἱ μορφές του εἶναι τόσο πολλές καί δυσδιάκριτες ὥστε νά μή ἀντιμετωπίζεται συνήθως στή ρίζα του. Στήν πραγματικότητα κάθε ἐρωτική ἀ- γάπη ἐμπεριέχει στοιχεῖα ναρκισσισμοῦ, αὐτοῦ πού ὀνομάσαμε προηγουμένως στή γλῶσσα τοῦ Μαξίμου «φιλαυτία». Τό «πάθος» τῆς ἐρωτικῆς ἀγάπης συνίσταται στήν ἀπαίτηση τῆς ἀποκλειστικότητας πού ἐ- μπεριέχει, ἔτσι ὥστε ὁλόκληρη ἡ ὕπαρξη νά οἰκοδομεῖται ἐπάνω σέ δύο πρόσωπα, ὡσάν νά μή ὑπῆρχαν ἄλλα ὄντα γύρω τους. Ὁ ἔ-ρωτας εἶναι στό βάθος μία ἐγωκεντρική μορφή ἀγάπης, ἡ ὁποία μπορεῖ νά ὁδηγήσει σέ πολλές παθολογικές καταστάσεις (ἐξάρτηση, ἄγχος ἀποχωρισμοῦ κ.λ.π.). Τό ἴδιο ἰσχύει καί γιά τήν ἐλευθερία. Ἡ ἐλευθερία ὡς ἀπελευθέρωση ἀπό τόν ἄλλο μπορεῖ νά σημάνει τήν πιό ὠμή μορφή φιλαυτίας, μία παθολογική ἀνεξαρτησία ἀπό τούς ἄλλους, ἡ ὁποία μπορεῖ νά ὁδηγήσει σέ κατάθλιψη ἤ καί αὐτοκτονία, ὅταν διαπιστώνεται ὅτι οἱ ἄλλοι μᾶς εἶναι ἀπαραίτητοι, ἀλλά ὄχι ἐπιθυμητοί. Ἔτσι τό πρόβλημα δημιουργεῖται, μέ ποιόν τρόπο ἡ ἀγάπη καί ἡ ἐλευθερία μποροῦν ὄχι μόνο νά μᾶς ἀπελευθερώσουν ἀπό τά πάθη, ἀλλά καί νά ἀποκα-θαρθοῦν τά ἴδια ἀ- πό τή δική τους παθολογία. Στό σημεῖο αὐτό ἡ θεολογία θά μποροῦσε νά προσφέρει τίς ἑξῆς θέσεις: α. Τήν ὑπέρβαση τῆς ἀποκλειστικότητας στήν ἀγάπη. «Ἐάν τινάς μέν μισῇς τινάς δέ οὐδέ ἀγαπᾶς οὐδέ μισῇς, ἑτέρους δέ ἀγαπᾶς, ἀλλά συμμέτρως, ἄλλους δέ σφόδρα ἀγαπᾶς, ἐκ ταύτης τῆς ἀνισότητος γνῶθι ὅτι μακράν εἶ τῆς τελείας ἀγάπης, ἥτις ὑποτίθεται πάντα ἄνθρωπον ἐξ ἴσου ἀγαπῆσαι. Ἡ ἀποκλειστικότητα ἀναιρεῖ τήν ἀγάπη, γιατί ὑποκρύπτει κάποια μορφή φιλαυτίας. Ἀγαπούμε τούς οἰκείους μας, τά παιδιά μας, τούς συγγενεῖς μας, τούς «ἐρωμένους» κ. Ἡ Ἐκκλησία ἀποτελεῖ θεραπευτήριο, γιατί προσφέρει τή δυνατότητα στόν ἄνθρωπο νά μεταβεῖ ἀπό τήν κατάσταση τοῦ ἀτόμου σ ἐκείνη τοῦ προσώπου. λπ., περισσότερο ἀπό τούς ἄλλους, γιατί κάποια ἀνταπόκριση περιμένουμε ἀπ αὐτούς ἤ γιατί κάποια ἀνάγκη, ψυχολογική ἤ βιολογική μᾶς δένει μαζί τους. Ἡ ἀγάπη τῶν οἰκείων ὑποκρύπτει τό πάθος τῆς φιλαυτίας. β. Τήν ἀγάπη τῶν ἐχθρῶν. Καμιά μορφή ἀγάπης δέν εἶναι πιό ἐλεύθερη ἀπό αὐτήν καί καμιά μορφή ἐλευθερίας δέν ταυτίζεται πιό πολύ μέ τήν ἀγάπη τῶν ἐχθρῶν. «Εἰ ἀγαπᾶτε τούς ἀγαπῶντας ὑ- μᾶς, ποία ὑμῖν χάρις ἐστι; [...] καί γάρ οἱ ἁμαρτωλοί τό αὐτό ποιοῦσι» (Λουκ. 6, 32). Ἡ ἀγάπη πού προσδοκᾶ ἀνταπόδοση εἶναι «ἁμαρτωλή», παθολογική. Ἡ ἀγάπη πού δέν περιμένει ἀνταπόδοση, ἤ καλύτερα, πού ἀπευθύνεται σέ ὅσους μᾶς βλάπτουν, εἶναι ἀληθινά «χάρις», δηλαδή ἐ- λευθερία. Ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ «ἐν Χριστῷ» «ἔτι ἁμαρτωλῶν ὄντων ἡμῶν» καί ἐχθρῶν τοῦ Θεοῦ, ἡ ἀγάπη πρός τούς ἁμαρτωλούς εἶναι ἡ μό-νη ἐλεύθερη ἀγάπη. Συμπερασματικά, μόνον ὅταν συμπίπτει ἡ ἀγάπη μέ τήν ἐλευθερία ἔχουμε θεραπεία. Ἀγάπη χωρίς ἐλευθερία καί ἐ- λευθερία χωρίς ἀγάπη ἀποτελοῦν παθολογικές καταστάσεις, πού χρειάζονται θεραπεία. Ἀλλά πῶς μπορεῖ νά συμπέσουν αὐτά τά δύο στήν πράξη; Εἶναι εὔκολο νά ἀποφαίνεται κανείς γιά αὐτό πού πρέπει νά γίνει, ἀλλά τί ἔχει νά πεῖ ἡ θεολογία γιά τό πῶς μπορεῖ νά γίνει αὐτό πού πρέπει; 16

17 Ἡ Ἐκκλησία ὡς θεραπευτήριο Ἐρχόμαστε τώρα στό πιό κρίσιμο σημεῖο τῆς ὁμιλίας μας: μέ ποιό τρόπο ἡ Ἐκκλησία μπορεῖ νά θεραπεύσει τόν ἄνθρωπο στήν πράξη; Εὐθύς ἐξ ἀρχῆς πρέπει νά ἄρουμε μία παρεξήγηση, πού ἐπικρατεῖ εὐρύτατα. Ἡ Ἐκκλησία δέν θεραπεύει τόσο μέ αὐτά πού ἔχει, ὅσο μέ αὐτό πού εἶναι. Τό σημεῖο αὐτό εἶναι σοβαρότατο. Ἀναζητοῦμε ὅλοι κατά κανόνα στήν Ἐκκλησία τά μέσα τῆς σωτηρίας, ἀλλά ἡ σωτηρία βρίσκεται στό ἴδιο τό γεγονός τῆς Ἐκκλησίας καί τῆς ἐνσω-μάτωσης σ αὐτήν. Ἡ διαφορά εἶναι πελώρια καί ἔχει πρακτική σημασία ὡς πρός τή θεραπεία. Ἡ Ἐκκλησία ἔχει πνευματικούς καί τό μυστήριο τῆς Ἐξομολογήσεως πού σωστότερα πρέπει νά λέγεται τῆς Μετανοίας. Πολλή ἔμφαση καί σημασία ἔχει ἀ- ποδοθεῖ στό στοιχεῖο αὐτό ὡς πρός τή θεραπεία. Ἀναζητεῖται ὁ τέλειος πνευματικός, ἡ τέλεια μέθοδος ἐξομολογήσεως κ.λ.π. καί λησμονεῖται ὅτι ὁ πνευματικός δέν θεραπεύει. Μπορεῖ νά εἶναι κουρα- σμένος τήν ὥρα τῆς ἐξομολογήσεως ἤ νά μήν ἔχει τίς κατάλληλες γνώσεις - πράγματα συνηθέστατα. Ἡ θεραπεία δέν θά ἐ- πέλθει τήν ὥρα τοῦ Μυστηρίου, ἁπλούστατα γιατί τό Μυστήριο ἔχει ὡς στόχο τήν ἔνταξη τοῦ ἀνθρώπου στήν κοινωνία τῆς Ἐκκλησίας, καί μόνον ἐκεῖ, σιγά-σιγά καί μακροπρόθεσμα θά ἐπέλθει ἡ θεραπεία. Πῶς θά συμβεῖ αὐτό; Ἡ Ἐκκλησία ἀποτελεῖ θεραπευτήριο, γιατί προσφέρει τή δυνατότητα στόν ἄνθρωπο νά με-ταβεῖ ἀπό τήν κατάσταση τοῦ ἀτόμου σ ἐκείνη τοῦ προσώπου. Ποιά ἡ διαφορά; Καί πῶς συμβαίνει αὐτό στήν Ἐκκλησία; Τό ἄτομο ἀποτελεῖ ἔννοια ἀριθμητική, πού πηγάζει ἀπό τήν ἀπομόνωσή του ἀπό τά ἄλλα ἄ-τομα πού εἶναι αὐτό γιατί δέν εἶναι κάτι ἄλλο. Τό ἄτομο εἶναι στό βάθος ἔννοια ἀρνητική. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος ὑπάρχει καί ἐνεργεῖ ὡς ἄτομο, ψυχολογικά αὐτοπεριφράσσεται, «σχίζεται» ἀπό τούς ἄλλους. Πρόκειται γιά μία παθολογική κατάσταση, πού συνιστᾶ πλῆθος νοσηρῶν φαινομένων, καί ἴσως τήν πηγή ὅλων τῶν ἀσθενειῶν, αὐτό πού ὁ Μάξιμος ὀνομάζει «φιλαυτία». Τό ἄτομο δέν συνιστᾶ μόνο ἠθικῆς ἡ ψυχολογικῆς φύσεως πρό- Ὑπάρχουν ἄνθρωποι πού ἔχουν ἀνάγκη ἀπό φαγητό Στόν Ἱ. Μ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου Μοιρῶν καί στόν Ἱ. Ν. Ἁγ. Εἰρήνης Πύργου Μονοφ. λειτουργοῦν συσσίτια για ἐνδεεῖς καί ἄπορους. Τά γεύματα τῶν συσσιτίων παρασκευάζονται ἀπό ἔσοδα τῶν ἐν λόγῳ Ἱ. Ναῶν, ἀπό δωρεές καί ἀπό συγγενεῖς κεκοιμημένων συνανθρώπων μας, γιά τήν ἀνάπαυσή τους. Μποροῦμε νά κόψουμε περιττά πράγματα διαφόρων ἐκδηλώσεών μας καί νά τά κάνουμε ἕνα πιάτο φαγητό γιά τούς ἐνδεεῖς τῶν συσσιτίων τῆς Τοπικῆς Ἐκκλησίας. Χρειαζόμαστε τρόφιμα. Παρακαλοῦμε πολύ βοηθεῖστε μας. Πληροφ.: Μοῖρες τηλ , Πύργος Μονοφ. τηλ

18 βλημα, ἀλλά ἔχει ὀντολογικές διαστάσεις. Συνδέεται μέ τόν θάνατο, ὁ ὁποῖος εἶναι ὁ κατ ἐξοχήν τροφοδότης καί ταυτόχρονα καταλύτης τοῦ ἀτόμου: ὁ θάνατος εἶναι αὐτός πού ἐξαίρει τήν ἀτομικότητα χωρίζοντάς την ὁριστικά ἀπό τούς ἄλλους (ὁ καθένας πεθαίνει μόνον αὐτός), γιά νά τή διαλύσει τελικά στήν ἀποσύνθεση καί τήν ἀνυπαρξία. Ἡ ἀτομικότητα εἶναι φορέας νόσου ἤ νόσων, ἀκριβῶς γιατί στό βάθος της ὑποκρύπτεται ὁ φόβος τοῦ θανάτου, τοῦ ὀντολογικοῦ μηδενισμοῦ -ἄν ἐπιτρέπεται ἡ παράδοξη ὅσο καί ἀληθινή αὐτή ἀντί-φαση. Τό ἴδιο ἰσχύει γιά τό σῶμα. Ἄν, ὅπως ὁ Μάξιμος, συνδέουν τήν φιλαυτία μέ τό σῶμα, δέν εἶναι γιατί τό σῶμα εἶναι κακό, ἀλλά γιατί ἐκφράζει κατ ἐξοχήν τό ὀχυρό τῆς ἀτομικότητας, ἐκεῖ πού φωλιάζει ἡ δυνατότητα τῆς ἀποκοπῆς μας ἀπό τούς ἄλλους, καί ἐκεῖ πού τελικά στοχεύει καί ἐπιτυγχάνει ὁ θάνατος. Ἡ ἀτομικότητα εἶναι τό πρῶτο παθολογικό στάδιο, πού περνάει ὁ ἄνθρωπος, ὅταν ἔχει ἀνάγκη θεραπείας. Τό δεύτερο στάδιο εἶναι ἐκεῖνο τῆς κοινωνίας. Γιά νά θεραπευθεῖ ἀπό τήν ἀτομικότητα ὁ ἄνθρωπος, πρέπει νά περάσει στή σχέση του μέ τούς ἄλλους -μέ ὁποιαδήποτε μορφή ἔστω καί ἀρνητική: νά θυμώσει, νά δείρει ἤ ἀκόμα καί νά σκοτώσει. Αὐτό πού συνήθως λέγεται «ἐκτόνωση», ἀ- ποτελεῖ μορφή ὑπερβάσεως τοῦ ἀτομισμοῦ, μορφή «θεραπείας» κατά τήν ψυχιατρική. έν πρόκειται γιά τήν ἔννοια τοῦ προσώπου, πρόκειται ὅμως γιά μία μορφή σχέσεως καί κοινωνίας, πού ἐμφανίζεται ὡς θεραπεία, χωρίς νά εἶναι. Τό ἐπίπεδο στό ὁποῖο ἐπιδιώκει νά φέρει τόν ἄνθρωπο ἡ Ἐκκλησία βρίσκεται πέρα ἀπό αὐτήν, στήν κατάσταση τοῦ προσώπου. Τί εἶναι τό πρόσωπο; Ἡ Ἐκκλησία δανείζεται τήν ἔννοια τοῦ προσώπου ἀπό τήν πίστη της στόν Στήν Ἁγία Τριάδα ἡ προσωπική ἑτερότητα καί μοναδικότητα δέν αἰτιολογεῖται ψυχολογικά, ἀλλά ὀντολογικά. Οἱ ἰδιότητες πού διακρίνουν τά τρία πρόσωπα μεταξύ τους εἶναι μόνο ὀντολογικές: τό κάθε Ἕνα εἶναι αὐτό πού εἶναι, καί τίποτε παραπάνω. Τό πρόσωπο δέν κρίνεται ἀπό τίς ἰδιότητές του, ἀλλά ἀπό τήν ἁπλή κατάφαση τῆς ταυτότητάς του ὡς μοναδικοῦ καί ἀναντικατάστατου ὄντος. Τριαδικό Θεό καί περνώντας την ἀπό τή Χριστολογία καί τήν Πνευματολογία τήν ἐφαρμόζει στήν Ἐκκλησία. Στήν Ἁγία Τριάδα τό πρόσωπο εἶναι ἔννοια θετική, σχέση καταφατική, καί ὄχι ἀρνητική. Τά τρία πρόσωπα τῆς Τριάδος εἶναι διάφορα τό ἕνα ἀπό τό ἄλλο, ὄχι γιατί ἀπομονώνονται καί ἀποσχίζονται τό ἕνα ἀπό τό ἄλλο, ἀλλά ἀντίθετα γιατί εἶναι ἀναπόσπαστα ἑ- νωμένα μεταξύ τους. Ἡ ἑνότητα, ὅσο πιό ἄρρηκτη εἶναι, τόσο πιό πολύ γεννάει, παράγει ἑτερότητα. Τό γεγονός αὐτό ἐξασφαλίζει ὀντολογική πληρότητα καί σταθερότητα, ἀπουσία θανάτου καί ἀληθινή ζωή. Ὁ ἄλλος ὄχι μόνο δέν εἶναι ἐχθρός, ἀλλά ἡ βεβαίωση τῆς δικῆς μου ταυτότητας καί μοναδικότητας: τό Σύ πού μέ κάνει νά εἶμαι Ἐγώ, καί χωρίς τό ὁποῖο τό Ἐγώ εἶναι ἀνύπαρκτο καί ἀδιανόητο. Καί κάτι ἀκόμα. Στήν Ἁγία Τριάδα ἡ προσωπική ἑτερότητα καί μοναδικότητα δέν αἰτιολογεῖται ψυχολογικά, ἀλλά ὀντολογικά. Οἱ ἰδιότητες πού διακρίνουν τά τρία πρόσωπα μεταξύ τους εἶναι μόνο ὀ- ντολογικές: τό κάθε Ἕνα εἶναι αὐτό πού εἶναι, καί τίποτε παραπάνω. Τό πρόσωπο 18

19 δέν κρίνεται ἀπό τίς ἰδιότητές του, ἀλλά ἀπό τήν ἁπλή κατάφαση τῆς ταυτότητάς του ὡς μοναδικοῦ καί ἀναντικατάστατου ὄντος. έν εἶναι τό πρόσωπο προσωπικότητα, δηλαδή συνισταμένη ἰδιοτήτων (ὕψους, κάλλους ἤ ἀσχήμιας, ἀρετῆς ἤ κακίας, εὐφυΐας ἤ βλακείας κ.λ.π. Τό πρόσωπο εἶναι ἐλεύθερο ἀπό ἰδιότητες καί δέν κρίνεται ἀπ αὐτές). Αὐτή ἡ ἀντίληψη περί προσώπου περνάει στήν Ἐκκλησία μέ τή μορφή τῆς ἀγάπης καί τῆς ἐλευθερίας τοῦ Θεοῦ πρός τόν κόσμο, ὅπως αὐτή ἐκφράστηκε «ἐν Χριστῷ» μέ τήν ἀγάπη τῶν ἐχθρῶν καί τῶν ἁμαρτωλῶν. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ χῶρος στόν ὁποῖο ὁ ἄνθρωπος δέν κρίνεται ἀπό τίς ἰδιότητές του -αὐτό σημαίνει ἡ συγχώρηση, πού παίρνει στό Βάπτισμα καί στή Μετάνοια- ἀλλά ἀπό τό ὅτι εἶναι αὐτός πού εἶναι. Ἡ συγχώρηση καί ἡ ἀποδοχή τοῦ ἀνθρώπου ὡς προσώπου, ὡς μοναδικῆς καί ἀνεπανάληπτης ταυτότητος, μές τήν κοινότητα τῆς Ἐκκλησίας, ἀποτελεῖ τήν πεμπτουσία τῆς ἐκκλησιαστικῆς θεραπευτικῆς. Ἡ Ἐκκλησία θεραπεύει ὄχι μέ ὅσα λέγει, ἀλλά μέ ὅ,τι εἶναι: κοινότητα ἀγάπης, μίας ἀγάπης πού δέν εἶναι συναίσθημα, ὥστε νά τό ἀναζητήσουμε στό ἐσωτερικό καί τή διάθεση τοῦ ἀτόμου, ἀλλά σχέση, πρᾶγμα πού ἀπαιτεῖ συνύπαρξη καί ἀποδοχή σέ μία κοινότητα συγκεκριμένη, κοινότητα ἀγάπης χωρίς ἀποκλειστικότητα καί ὅρους. Ἡ Ἐκκλησία θεραπεύει μέ τό νά εἶναι μία τέτοια κοινότητα, στήν ὁποία ἐντασσόμενος ὁ ἄνθρωπος ἐθίζεται νά ἀγαπᾶ καί νά ἀγαπᾶται ἐλεύθερα, ὅπου κατά τά λόγια του Ἁγίου Μαξίμου «ἡ τελεία ἀγάπη οὐ συνδιασχίζει τήν μίαν τῶν ἀνθρώπων φύσιν... ἀλλ εἰς αὐτήν ἀεί ἀποβλεπομένη πάντας ἀνθρώπους ἐξ ἴσου ἀγαπᾶ... ιό καί ὁ Κύριος ἡ- μῶν καί Θεός Ἰησοῦς Χριστός τήν αὐτοῦ ἀγάπην εἰς ἡμᾶς ἐνδειξάμενος, ὑπέρ τῆς ὅλης ἀνθρωπότητος ἔπαθεν...» (κεφ. ἀγαπ. 1, 72). Τό πρακτικό καί ἀμείλικτο ἐρώτημα εἶναι ὅμως: εἶναι ἡ Ἐκκλησία κοινότητα ἀ- γάπης, χῶρος στόν ὁποῖο περνάει κανείς ἀπό τή «φιλαυτία» στή «φιλαδελφία», ἀπό τήν νόσο στήν ἴαση; Στόν βαθμό πού ἡ ἀ- ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΟΛΥΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΣΤΟ ΤΥΜΠΑΚΙ Στίς , ὁ Ἐπίσκοπός μας, ἀνήγγειλε κατά τήν πανήγυρη τοῦ Ἁγ. Τίτου Τυμπακίου, τή δημιουργία Πολιτιστικοῦ Πολύκεντρου τῆς Ἐκκλησίας, στόν Ἱ. Ν. Ἁγ. Τίτου Τυμπακίου. Τό 2010, ὁλοκληρώθηκαν οἱ πολεοδομικές, τροποποιήσεις οἱ ὁποῖες παρέχουν πλέον τήν δυνατότητα σχεδιασμοῦ καί κατασκευῆς του. Ὁ ὑπάρχων χῶρος γιά τήν οἰκοδόμησή του, εἶναι ἀνάγκη νά μεγαλώσει, μέ τήν ἀγορά προσκείμενου σ αὐτόν οἰκόπεδου. Τό 2011, συγκροτήθηκε ἐρανική ἐπιτροπή, μέ ἔγκριση τοῦ Μητροπ. Συμβουλίου, γιά τήν συγκέντρωση εἰσφορῶν, γιά τήν ἀγορά τοῦ ἐν λόγῳ χώρου καί τήν ἔναρξη τῶν διαδικασιῶν κατασκευῆς τοῦ Πολιτιστικοῦ Πολύκεντρου στόν Ἱ. Ν. Ἁγ. Τίτου Τυμπακίου. Παρακαλοῦμε συνδράμετε τήν προσπάθειά μας αὐτή. Πληροφ.: τηλ

20 πάντηση εἶναι καταφατική, μπορεῖ νά γίνει λόγος γιά τήν Ἐκκλησία ὡς θεραπευτήριο. Ἄλλως, εἶναι ἕνα φαρμακεῖο, πού προμηθεύει τοῦς ἀνθρώπους μέ ἀναλγητικά, χωρίς νά τούς μεταμορφώνει ἀπό ἄτομα σέ πρόσωπα. Γιατί τά πρόσωπα προϋποθέτουν σχέση, καί ἡ σχέση κοινότητα. ιαφορετικά παραμένουν ἄτομα μεμονωμένα μέ τήν «ψευδαίσθηση τῆς ἁγιότητας. Extra eccliasiam nulla salus -ὄχι γιατί ἐκεῖ ὑ- πάρχουν τά μέσα τῆς σωτηρίας, ἀλλά γιατί ἐκεῖ λειτουργεῖ τό Τριαδικό μυστήριο τῆς ἀλληλοπεριχωρήσεως τῶν προσώπων. Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἔχει σέ μεγάλο βαθμό ἀπωλέσει τή συνείδηση τῆς κοινότητας, καί ἄν κάνει λόγο σήμερα γιά θεραπευτήριο μᾶλλον ἐννοεῖ πῶς εἶναι φαρμακεῖο. Παραμένει ὅμως ἀληθινή κιβωτός σωτηρίας, γιατί διατηρεῖ ἀνόθευτη ὄχι μόνο τήν πίστη στόν προσωπικό Τριαδικό Θεό καί τόν Χριστό τῆς καθολικῆς ἀγάπης, τοῦ Σταυροῦ καί τῆς Ἀναστάσεως, ἀλλά καί γιατί παραμένει ἡ γνήσια εὐχαριστιακή κοινότητα, στήν ὁποία προσφέρονται οἱ ἀγαπητικές ἐκεῖνες σχέσεις, πού μποροῦν νά θεραπεύσουν τόν ἄνθρωπο μεταβάλλοντάς τον ἀπό ἄτομο σέ πρόσωπο. Αὐτή τήν πίστη καί αὐτή τή σύναξη καί κοινότητα πρέπει νά τή διατηρήσουμε γνήσια καί ἐνεργό, ἄν θέλουμε νά θεωροῦμε τήν Ἐκκλησία ὡς θεραπευτήριο. Ἀνατρέχοντας σέ ὅσα προσπάθησα νά πῶ αἰσθάνομαι πῶς πρέπει νά ἐπισημάνω τά ἀκόλουθα. Γιά τήν Ἐκκλησία καί τή θεολογία ἡ θεραπεία δέν εἶναι ὑπόθεση ψυχολογική ἤ ἠθική, ἀλλά ὀντολογική. Σκοπός τῆς θεραπείας δέν εἶναι νά ἀνακουφίσει τόν ἄνθρωπο ἀπό τά συμπτώματα τῆς νόσου, ἀλλά νά τόν ἀναγεννήσει μεταφέροντάς τον ἀπό τόν χῶρο τῆς φιλαυτίας, ὅπου γεννιοῦνται τά πάθη, στό χῶρο τῆς φιλαδελφίας, ὅπου ὑπάρχει ἡ ἀληθινή θεραπεία διά τῆς ἀγάπης. Τό πέρασμα ἀπό τόν ἕνα χῶρο στόν ἄλλον εἶναι ἐπώδυνο, γιατί προϋποθέτει τόν Σταυρό ἤ μέ τά λόγια τοῦ ἁγίου Μαξίμου τή βίωση τῆς ὀδύνης, πού συνυπάρχει μέ τήν ἡδονή. Εἶναι ἕνα πέρασμα, πού πρέπει νά καθοδηγεῖται μέ προσοχή καί φιλανθρωπία, «ἵνα μή τό χωλόν ἐκτραπῇ, ἰαθῇ δέ μᾶλλον» (Ἑβρ. 12, 13). Στήν προσπάθεια αὐτή ἡ Ἐκκλησία καί ἡ θεολογία διαθέτουν ὄχι τόσο τεχνική ἤ ἐξειδίκευση, ὅσο τήν πίστη στόν προσωπικό Θεό, ἀπό τήν ὁποία πηγάζει ἡ πίστη στόν ἄνθρωπο ὡς πρόσωπο, εἰκόνα καί ὁ- μοίωση Θεοῦ. τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ τήν χωρίς ὅρια καί ἀποκλειστικότητα, καί τήν Ἐκκλησία ὡς εὐχαριστιακή κοινότητα, ἡ ὁποία πραγματώνει τήν ἀγάπη αὐτή ὡς προσωπική ὕπαρξη καί σχέση. Ὁ πόλεμος κατά τῶν παθῶν καί ἡ ἀπαλλαγή ἀπό αὐτά δέν ἀποτελοῦν γιά τήν Ἐκκλησία αὐτοσκοπό. Ἀποβλέπουν στό νά ἀναδυθεῖ ἀπό αὐτά τό ὄντως πρόσωπο, νά ἐπανενωθεῖ ἡ κατατεμαχισμένη φύση, καί νά ξαναβρεῖ ὁ ἄνθρωπος τή σωστή σχέση του μέ τόν Θεό, μέ τούς ἄλλους ἀνθρώπους καί μέ τήν ὑλική φύση. Ὑγεία γιά μᾶς εἶναι ἡ σωστή σχέση τοῦ ἀνθρώπου μέ τούς τρεῖς αὐτούς παράγοντες (τό Θεό, τούς ἄλλους καί τή φύση), πού ἀποτελοῦν τόν ὁρισμό τοῦ ἀνθρώπινου ὄντος. Ἀσθένεια εἶναι ἡ διαταραχή τῆς τριπλῆς αὐτῆς καί τρισδιάστατης σχέσεως. Ἴσως αὐτό νά διαφοροποιεῖ πολύ τή θεολογία ἀπό τή ψυχιατρική -ἴσως ὄχι, ἐσεῖς θά κρίνετε. Ἐκεῖνο, πού εἶναι βέβαιο εἶναι ὅτι τόσο ἡ Ἐκκλησία ὅσο καί ἡ ἰατρική ἐπιστήμη πρέπει νά συμπέσουν στή βασική αὐτή διαπίστωση, ἄν πρόκειται νά ἀναπτυχθεῖ ἕνας διάλογος μεταξύ τους. Πηγή: Ἰωάννου (Ζηζιούλα), Μητροπολίτου Περγάμου, «Θεολογία καί Ψυχιατρική σέ διάλογο» - Πρακτικά Ἡμερίδας- ἐκδ. Ἀποστολική ιακονία, σ , -ἀπόσπασμα. 20

21 Θέλουμε; Μποροῦμε νά θεραπευθοῦμε; Τοῦ π. Χαραλάμπους Παπαδοπούλου Εὐαγγέλιο τοῦ παραλυτικοῦ ὅπως ἀναφέρεται στήν ἐκκλησιαστική ἐμπειρία, εἶναι ἕνα ἀνάγνωσμα πού ὅσες φορές καί ἄν τό διαβάσουμε άποκαλύπτει ἐντός μας νέες πραγματικότητες ἐσωτερικῆς ζωῆς. Σ ἕνα ἀπό τά πολλά σημεῖα πού θά μποροῦσε κανείς νά ἀναπαυθεῖ ἐσωτερικά καί νά πλατυνθεῖ ὑπαρξιακά εἶναι, μία ἐρώτηση πού ἀπευθύνει πολύ συχνά ὁ Χριστός μέσα στίς εὐαγγελικές διηγήσεις καί πιό συγκεκριμένα σέ ἀρκετές περιπτώσεις θεραπειῶν. Ὁ Χριστός πολλές φορές πρίν προσπαθήσει νά θεραπεύσει ἕναν ἄνθρωπο τόν ρωτάει: «θέλεις ὑγιής γενέσθαι;» Θέλεις νά γίνει καλά, νά θεραπευθεῖς; Εὔλογα γεννᾶται μέσα μας τό ἐρώτημα, μά καλά γιατί ὁ Χριστός ρωτάει; Ὑ- πάρχει περίπτωση ἕνας ἄνθρωπος πού ὑποφέρει, πάσχει καί μάλιστα ἀπό σοβαρότατες ἀσθένειες νά μήν ἐπιθυμεῖ τήν θεραπεία του; Θά μπορούσαμε νά ἀντιστρέψουμε τό ἐρώτημα. Εἶναι σίγουρο ὅτι ὅλοι οἱ ἄνθρωποι πού ἀσθενοῦν, στά βαθύτερα ἀσυνείδητα ἐπίπεδα τῆς ὑπάρξεώς τους ἐπιθυμοῦν τή θεραπεία; Εἶναι βέβαιο ὅτι ὅλοι οἱ ἄνθρωποι μποροῦν νά ἀναπτύξουν ἐπαρκῶς τίς δυνατότες καί ἱκανότητες τῆς θεραπευτικῆς διαδικασίας; Ἡ ἀπάντηση δέν εἶναι καί τόσο αὐτονόητη, οὔτε ψυχολογικά ξεκάθαρη. Στά περισσότερα θεολογικά ἐγχειρίδια αναφέρεται ὅτι ὁ Χριστός σέβεται τήν ἐλευθερία τοῦ κάθε ἀνθρώπου καί γι αὐτό δέν θέλει νά ἐπιτελέσει κάποιο θαῦμα χωρίς τή συγκατάθεση τοῦ πάσχοντα. έν λέω ὅτι δέν εἶναι σωστή αὐτή ἡ ἑρμηνευτική προσπάθεια, ἀλλά αἰσθάνομαι ὅτι δέν εἶναι αὐτός ὁ μόνος ὁ λόγος, ὅπου ὁ Χριστός ἐπιμένει τόσο πολύ στήν συγκατάθεση τοῦ ἀσθενοῦς στόν δρόμο τῆς ἀποκατάστασης. Ὁ Χριστός ρωτάει, γιατί γνωρίζει ὅτι ἡ θεραπεία ὡς οὐσιαστική ἐσωτερική πράξη τοῦ ἀνθρώπου, πού μεταμορφώνει τή ζωή, δέν εἶναι μία ἁπλή ὑπόθεση. ηλαδή δέν εἶναι αὐτονόητο ὅτι ὅλοι οἱ ἄνθρωποι στό βαθύτερο ἐπίπεδο τοῦ ἑαυτοῦ τους ἐπιθυμοῦν ἤ μποροῦν νά εἰσέλθουν στή διαδικασία τῆς θεραπείας, ἀκόμη καί τήν ὥρα πού ἐπίμονα τή ζητοῦν. 21

22 22 Πολλές φορές μία ἀρρώστια εἶναι πολύ πιό βολική ἀπό τήν ὑγεία. Πολλοί ἄνθρωποι ἔχουν μάθει, ἔχουν ἐκπαιδευτεῖ νά ζοῦν καί νά ὑπάρχουν μέ τήν κυριολεκτική σημασία τοῦ ὅρου, ὑποδυόμενοι τόν ρόλο τοῦ θύματος, τοῦ κακόμοιρου, τοῦ ἄτυχου, τοῦ ἀδύναμου. Θέλουν νά αἰσθάνονται ἀνήμποροι, ὥστε νά μήν ἀνταποκριθοῦν στίς ἀ- παιτήσεις τῆς ζωῆς, στίς εὐθῦνες της, στή σκληρότητά της, στήν ἀβεβαιότητά της. Προτιμοῦν τήν ἀσθένεια, τό «πρόβλημα», τήν «ἀδυναμία», γιατί χωρίς αὐτές θά ἔπρεπε νά ἀναλάβουν πρωταγνωνιστικό καί οὐσιώδη ρόλο μέσα στή ζωή. Νά ἀγωνιστοῦν ἀπέναντι στούς ἐσωτερικούς καί ἐξωτερικούς ἐφιάλτες. Καί πολλοί συνάνθρωποί μας τοῦτο δέν τό ἀντέχουν. έν τό ὑποφέρουν. έν ἔχουν ἐκπαιδευτεῖ γιά κάτι τέτοιο. Εἶναι ἀβάστακτο τό ἄγχος, ὁ φόβος καί ὁ πανικός πού προκαλεῖται στήν ὕπαρξη, ἀπό τίς εὐθῦνες καί τή σκληρή πραγματικότητα πού ὀνομάζεται ζωή. Οἱ περισσότεροι ἄνθρωποι δέν ἀντέχουν τήν εὐθύνη τῆς ὑγείας, τήν εὐθύνη τῆς χαρᾶς καί τῆς εὐτυχίας. «Ἐπιλέγουν»- ἄν μποροῦμε νά τούς καταλογήσουμε πρόθεσητή δυστυχία, διότι μέ αὐτόν τόν τρόπο ἔχουν μάθει νά ζοῦν. Ἔτσι ἔκαναν φίλους, ἔτσι παντρεύτηκαν, ἐργάζονται καί γενικότερα δομοῦν ἕνα συστημικό πλέγμα σχέσεων. Ἴσως βέβαια νά μήν φταῖνε ἀπόλυτα οἱ ἴδιοι. Τίς περισσότερες φορές δέν ἐπιλέγουμε τήν ψυχική μας πραγματικότητα. Ἡ ἐλευθερία μας δεσμεύεται ἀπό πρώιμα παρθενικά ψυχικά τραύματα καί ἀρνητικές ἐμπειρίες. Οἱ διάφορες νοσηρές μορφές δόμησης τῆς προσωπικότητας δέν εἶναι τίποτε ἄλλο παρά ὁ τρόπος πού ἔμαθε τό «ἐγώ» νά ἐπιβιώνει μέσα σέ ἕνα δύσκολο ἕως παθολογικό οἰκογενειακό περιβάλλον. Εἶναι οἱ μηχανισμοί ἄμυνας πού διαμόρφώθηκαν ὥστε νά ἀντέξει ἡ ὕπαρξη μέσα στήν ὀ- δύνη τῆς ὑποτίμησης, τῆς κακοποίησης, τοῦ σωματικοῦ καί συναισθηματικοῦ ἐκβιασμοῦ καί πολλῶν ἄλλων παθολογικῶν μορφῶν οἰκογενειακῆς καί κοινωνικῆς κακοποίησης. Ὅταν ἐπί χρόνια δέν ἔχεις μάθει ἄλλο τρόπο νά ζεῖς καί νά ἐπιβιώνεις, ὁ μηχανισμός ἄμυνας γίνεται πλέον δεύτερη φύση σου. Εἶναι τεράστιος ὁ ἀγώνας πού χρειάζεται ἀργότερα ὥστε νά μάθεις ἐκ νέου τρόπους, γιά οὐσιαστικότερη καί πληρέστερη μορφή ἐπικοινωνίας καί ζωῆς. Ὁ Χριστός ἀναγνωρίζοντας τά παραπάνω, ἀποκαλύπτει ὅτι μία ἀσθένεια ὁλοκληρώνει τή διαδικασία ἀποκατάστασης, μονάχα ὅταν ἀλλάξει ὁ ἄρρωστος τρόπος ζωῆς μας. Ἡ οὐσιαστική θεραπεία ἐπέρχεται ὅταν μεταμορφώνεται ἡ ζωή μας, οἱ σχέσεις μας καί ὁ σχετισμός μας μέ πρόσωπα καί πράγματα, μέ τόν ἑαυτό μας, τήν κοινωνία, τή φύση, τή ζωή τήν ἴδια. ιαφορετικά μένουμε στήν ἐπιφάνεια μίας μερικῆς συμπτωματολογίας πού δέν ἀποκαλύπτει τό ὁλιστικό μέγεθος τῆς ἀρρώστιας. Πίσω ἀπό κάθε ἀσθένεια κρύβεται ἕνας συγκεκριμένος τρόπος ζωῆς. Καί ἐπειδή δέν ὑπάρχει ἀναμάρτητος ἀνθρώπινος βίος, δίχως δηλαδή ἀστοχίες καί σφάλματα, γι αὐτόν τόν λόγο πάντες θά ἀσθενοῦμε καί θά γευόμαστε τό πικρό ποτήρι τῆς ὀδύνης. Ὡστόσο αὐτό δέν μᾶς ἀπαλλάσσει ἀπό τήν εὐθύνη νά διαχειριστοῦμε μέ τή συνεργία τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ, τήν ὑπόθεση τῆς ὑγείας μας ξεπερνώντας ἀκόμη καί τήν ἐνδεχόμενη τραυματική προίκα τῆς ὕπαρξής μας. Ἄς μή ξεχνᾶμε ὅτι στό χῶρο τῆς ἐκκλησίας τά πράγματα δέν παραμένουν στενά περιορισμένα στά ἀνθρώπινα δεδομένα, ἀλλα στά θεανθρώπινα. Τοῦτο σημαίνει ὅτι δέν εἴμαστε μόνοι στήν προσπάθεια τῆς ἴασης. Ὑπάρχει ἡ θεραπευτική διάσταση τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἐμπειρίας. Τῆς Χάρης τοῦ Θεοῦ πού μπορεῖ νά ἀναπληρώσει τά ελλείποντα.

23 Αἴτημα καί συμβόλαιο στή θεραπευτική καί ποιμαντική σχέση Ἰησοῦς προσέρχεται στήν κολυμβήθρα τῆς Βηθεσδᾶ. Σ ἕνα τόπο θαυματουργικό. Οἱ ἀσθενεῖς προσέρχονται καί περιμένουν τήν κίνηση τῶν ὑδάτων ἀπό τόν Ἄγγελο γιά τή θαυματουργική θεραπεία τους. Ἐκεῖ εὑρίσκεται καί κάποιος ἄνθρωπος γιά τριάντα ὀκτώ ὁλόκληρα χρόνια κατάκοιτος. Ὁ Ἰησοῦς «γνούς ὅτι πολύν χρόνον ἔχει, λέγει αὐτῷ: Θέλεις ὑγιής γενέσθαι;» Ὁ Ἰησοῦς διατυπώνει μία ἀ- νόητη ἐκ πρώτης ὄψεως, ἐπιφανειακῆς προσέγγισης, ἐρώτηση. Τί νά σημαίνει ἡ ἐρώτηση ἄν ὁ παράλυτος θέλει νά γίνει καλά; Ὑπάρχει περίπτωση νά μή θέλει; Ὁ λαός συνηθίζει νά λέει: «καί ποιός ἄρρωστος δέ θέλει τήν ὑγειά του;» Ἑπομένως θά μποροῦσε νά ἑδραιωθεῖ μία «αὐτονόητη» ἀνάγκη γιά θεραπεία τοῦ παραλυτικοῦ καί νά προχωρήσει στή θεραπεία του. Πρόκειται γιά κάποιο ρητορικό ἐρώτημα πού θά ἀναδείξει τή δύναμη τοῦ Χριστοῦ καί θά τή φανερώσει στούς παρευρισκόμενους; Ἤ πρόκειται γιά ἕνα οὐσιαστικό ἐρώτημα πού θέτει τό πλαίσιο τῆς θεραπείας; Ὁ πόνος, τά προβλήματα καί Τοῦ ημήτρη Καραγιάννη Παιδοψυχίατρου- Ψυχοθεραπευτή τά ἀρνητικά στοιχεῖα, πού συνυπάρχουν καί διαμορφώνουν τήν ἀσθένεια, ἔχουν πολλάκις περιγραφεῖ. Ἡ ἀσθένεια, ὅμως, περικλείει καί κάποια δευτερογενῆ ὀφέλη πού δέν εἶναι εὐκόλως ἀναγνωρίσιμα καί πού ἡ ἀ- πώλειά τους δέν εἶναι ἐπιθυμητή ἀπό τόν ἀσθενῆ. Τό κόστος πού ἀπαιτεῖται γιά τή θεραπεία δέν εἶναι πάντα συγγνωστό. έν ἀρκεῖ ἡ δυσαρέσκεια ἀπό τήν κατάσταση τῆς ἀσθένειας. Ἀπαιτεῖται καί ἡ ἐπιθυμία γιά τή νέα κατάσταση, πού σημαίνει τήν ἀνάληψη ὄχι μόνο τῶν πλεονεκτημάτων τῆς ἐλευθερίας πού περιέχει ἡ ὑγεία, ἀλλά καί τήν παραίτηση ἀπό τήν προστασία πού περικλείει ἡ νόσος. 23

24 Κανείς δέν χαρίζεται σέ ἕναν ὑγιῆ, ὅπως σέ ἕναν ἀσθενῆ. Πολλοί εἶναι αὐτοί πού βρίσκουν προτιμότερη τήν κατάσταση τοῦ ἀδύναμου ἀρρώστου καί ἐπιθυμοῦν τήν ἐπαναφορά τῶν πλεονεκτημάτων τῆς ἀδύνατης στάσης... Ἡ θεραπεία λοιπόν ἔχει κόστος, γιατί προϋποθέτει τή συνολική ἀλλαγή πλεύσης τοῦ ὅλου ἀνθρώπου. Ἡ παραμονή ἑνός ἀνθρώπου στή χρόνια νόσο, ὁδηγεῖ στήν ταύτισή του μ αὐτή τήν κατάσταση, ἔστω κι ἄν αὐτό τόν κάνει νά διαμαρτύρεται. Ἡ ἀνατροπή τῆς ἀσθένειας δέν μπορεῖ νά πραγματωθεῖ χωρίς τήν ἀνατροπή τῆς ἐσωτερικῆς δομῆς τοῦ ἀσθενῆ. Ἡ ἀνατροπή αὐτή εἶναι μία διεργασία πού ἀπαιτεῖ ἐ- νεργητική καί πλήρη συμμετοχή. Ὁ θεραπευτής μπορεῖ βέβαια νά ἐμπνεύσει τήν ἐπιθυμία τοῦ ἀσθενῆ πρός τήν κατεύθυνση τῆς ὑγείας καί νά ἐνεργοποιήσει τίς δυνάμεις του, ἀλλά δέν μπορεῖ νά μή σεβαστεῖ τήν ἐλευθερία τῶν ὅποιων ἐπιλογῶν του. Ἄρα τό ἐρώτημα «θέλεις ὑγιής γενέσθαι;» θέτει τίς βάσεις γιά τή θεραπευτική διεργασία. Τό θαῦμα ἤδη τίθεται ὡς συνεργατική πράξη. Συντελεῖται στά πλαίσια μίας σχέσης -στό σχετίζεσθαι- καί ὄχι στήν παθητική ἀποδοχή. Ἐδῶ ξεχωρίζει ὁ ἔμπορος - τσαρλατάνος, πωλητής τῆς ἐλπίδας, πού ὑπόσχεται τή μαγική ἐπίλυση τῶν προβλημάτων καί πασχίζει γιά τήν ὑποταγή τοῦ ἄλλου πού βρίσκεται σέ ἀνάγκη. Ψάχνει γιά πελάτες ἤ ὀπαδούς καί ἑπομένως δέν ἐνδιαφέρεται γιά τήν ἐλευθερία τῆς βούλησης τοῦ ἄλλου... Ὁ ἡγέτης ἔχει τήν ἀνάγκη ὀπαδῶν. Χωρίς τούς ὀπαδούς δέν ὑφίσταται. Ἑ- πομένως θά προβεῖ σέ κάθε ἐνέργεια πού θά ἐξασφαλίσει τόν ἀναγκαῖο λαό. έν ἀναζητεῖ τούς λόγους πού τούς κά- νει νά τόν ἀκολουθοῦν, ἀφοῦ τό ἐνδιαφέρον του περιορίζεται στή διατήρηση τῆς ἐξουσίας του. Ὁ Ἰησοῦς ὅμως δέν κάνει δημόσιες σχέσεις... Ἑπομένως, ὁ παντοδύναμος θεραπευτής, ἔχει τήν ἀνάγκη τοῦ ἄλλου. Ἔχει τήν ἀνάγκη τοῦ θεραπευτικοῦ πλαισίου, τῆς θεραπευτικῆς δύναμης τῆς σχέσης, καί γι αὐτό ἀναζητᾶ τήν ἐπιθυμία τοῦ ἄλλου. Σέβεται τήν ἐλεύθερη βούληση, ἀκόμα κι ἄν αὐτό ὁδηγεῖ στήν παραμονή τῆς ἀσθένειας, ἀ- κόμα κι ἄν αὐτό ἐμποδίζει τή φανέρωση τῶν ἱκανοτήτων του ὡς θεραπευτή... «Ἴδε ὑγιής γέγονας μηκέτι ἁμάρτανε, ἵνα μή χειρόν σοι τί γένηται...»...ὁ ἄνθρωπος εἶναι πλέον ἐλεύθερος νά ἐπιλέξει τήν ποιότητα τῶν σχέσεων πού θά ἀναπτύξει. Ἐλεύθερος νά κοινωνήσει ἤ νά περιχαρακωθεῖ. Ἐλεύθερος ἀλλά καί ὑπεύθυνος... Ἡ ἁμαρτία ὡς σπάσιμο καί ἀποτυχία τῶν ἀγαπητικῶν σχέσεων, εἶναι κατάσταση ἀπελπιστικά χειρότερη ἀπό τήν παράλυση τοῦ σώματος, ἀφοῦ ὁδηγεῖ στόν αὐτισμό - κλείσιμο στόν ἑαυτό, στό σπάσιμο τῆς δυνατότητας τοῦ σχετίζεσθαι μέ τόν ἄλλο, στή μόνωση ἀπό τούς ἀνθρώπους καί τό Θεό, στήν ἀναίρεση τοῦ ἴδιου τοῦ προσώπου πού ἀποπροσωποποιεῖται. (Ἀπό τό βιβλίο «Ρωγμές καί Ἀγγίγματα») 24

25 Μέ ἐνδιαφέρον... γιά τούς νέους Κηφήνειον "Ἡ ὡραία Ἑλλάς" Ἀγαπητοί μας νέοι καί νέες, Ἀπό τήν ἔκδοση τοῦ πρώτου τεύχους τοῦ Περιοδικοῦ μας, εἴχαμε καταστήσει σαφές, πῶς ἐπιθυμία μας ἦταν -καί παραμένει- τό ἐν λόγῳ Περιοδικό νά καταστεῖ βῆμα ἐ- λεύθερης κατάθεσης ἀπόψεων, οὕτως ὥστε νά προαχθεῖ ἡ δυνατότητα ὅλων μας νά προβληματιζόμαστε καί μέσῳ τῆς κριτικῆς σκέψης νά διαμορφώνουμε τίς ἀπόψεις μας. Μέ αὐτό τό σκεπτικό, σᾶς προσφέρουμε πρός ἀνάγνωση ἕνα κείμενο τοῦ γνωστοῦ συγγραφέα Σαράντου Καργάκου, τό ὁποῖο δημοσιεύθηκε γιά πρώτη φορά τό ἔτος 2004, στό Περιοδικό (ΕΥΘΥΝΗ). Τό συγκεκριμένο κείμενο, ἄν καί ἔχουν μεσολαβήσει ἑπτά ὁ- λόκληρα χρόνια ἀπό τήν συγγραφή του, καθίσταται ἐπίκαιρο λόγῳ τῆς ἰδιαίτερης κοινωνικοπολιτικῆς συνθήκης πού τόν τελευταῖο καιρό ζεῖ ἡ Χώρα μας. Λόγῳ περιορισμένου χώρου, ἀναγκαστικά ἀφαιρέσαμε τμήματα τοῦ κειμένου, στά σημεῖα πού ὑπάρχουν συνεχόμενες τελεῖες, μέ τρόπο ὥστε νά μήν διαταραχθεῖ ἡ νοηματική του συνοχή. κούω ὅτι τό μεγαλύτερο σήμερα πρόβλημα τῶν νέων μας εἶναι ἡ ἀνεργία. ιαφωνῶ. Ἐδῶ καί τριάντα χρόνια εἶναι ἡ... ἐργασία. Ὁ νέος δέ φοβᾶται τήν ἀναδουλιά, φοβᾶται τή δουλειά. Μία οἰκογενειακή ἀντίληψη, ὅτι δουλειά εἶναι ὅ,τι δέν λερώνει, ἐ- πεκτάθηκε καί στό νεοσουσουδιστικό σχολεῖο μέ εὐθύνη τῶν κομμάτων, πού γιά λόγους ψηφοθηρίας ἀπεδύθησαν σέ μία χυδαία πολιτική παιδοκολακείας, ἡ ὁποία μετά τή δικτατορία ἐξέθρεψε καί διαμόρφωσε δύο γενιές «κουλοχέρηδων»... παιδιῶν δηλαδή πού δέν μποροῦν νά χρησιμοποιήσουν τά χέρια τους -πέρα ἀπό τή μούντζα- γιά καμμιά ἐργασία ἀπό αὐτές πού ὀνομάζονται χειρωνακτικές, ἐπειδή -τάχαεἶναι ταπεινωτικές... Κάποτε, ἀκόμη κι ἀπό τίς στῆλες τοῦ περιοδικοῦ αὐτοῦ, πού δέν εἶναι πολιτικό μέ τήν εὐτελισμένη ἔννοια τοῦ ὅρου, ἔγραφα πώς ἡ ἀ- νεργία στόν τόπον μας εἶναι ἐπιλεκτική, ὅτι δουλειές ὑπάρχουν, ἀλλά ὅτι δέν ὑπάρχουν χέρια νά τίς δουλέψουν. Κι ἔπρεπε νά κατακλυσθεῖ ὁ τόπος ἀπό 1,5 ἑκατομμύριο λαθρομετανάστες, γιά νά ἀποδειχθεῖ ὅτι στήν Ἑλλάδα ὑπῆρχε δουλειά πολλή ἄλλ' ὄχι διάθεση γιά δουλειά... Πάρ' ὅλο πού γέμισε ἡ χώρα μας τεχνικές σχολές (τί ΤΕΛ, τί ΤΕΙ, τί ΙΕΚ!) οἱ πιό ἄ- Ἐπιμέλεια στήλης: π. Χαράλαμπος Κοπανάκης 25

26 τεχνοι νέοι εἶναι οἱ νέοι τῆς Ἑλλάδος. Παίρνουν πτυχίο τεχνικῆς σχολῆς καί δέν ἔχουν πιάσει κατσαβίδι οἱ πιό πολλοί. έν ξέρουν νά διορθώσουν μία βλάβη στό αὐτοκίνητό τους, στό ραδιόφωνο ἤ στό τηλέφωνό τους. Εἶναι ἄ- χεροι, οὐσιαστικά χωρίς χέρια. Τώρα μέ τά ἠ- λεκτρονικά ξέχασαν νά γράφουν, ξέχασαν νά διαβάζουν, ἐκτός φυσικά ἀπό «μηνύματα» τοῦ ἀφόρητου «κινητοῦ» τους. Τούτη ἡ παιδεία, πού ὄχι μόνο παιδεία δέν εἶναι ἄλλ' οὔτε κἄν ἐκπαίδευση, ἀφοῦ δέν καλλιεργεῖ καμιά δεξιότητα, ἐκτός ἀπό τή ραθυμία, τήν ἀναβλητικότητα καί τό φόβο τῆς δουλειᾶς, ὄχι μόνο δέν καλλιεργεῖ τόν νέο ἐσωτερικά, ἀλλά τόν πετρώνει δημιουργικά σάν τά παιδιά τῆς Νιόβης. Τά κάνει ἄχρηστα τά παιδιά γιά παραγωγική ἐργασία, γιατί ὁ θεσμός τῆς παπαγαλίας καί ἡ νοοτροπία τῆς ἥσσονος προσπάθειας, μέ τό πρόσχημα νά μήν τά κουράσομε, τούς ἀφαιρεῖ τήν αὐτενέργεια, τήν πρωτοβουλία, τή φαντασία καί τήν πρωτοτυπία. Τό σχολεῖο, ἀντί νά μαθαίνει τά παιδιά πῶς νά μαθαίνουν, τά νεκρώνει πνευματικά. έν τά μαθαίνει πῶς νά σκέπτονται ἀλλά μέ τί νά σκέπτονται... Τό ἔμβλημα πιά τοῦ ἑλληνικοῦ σχολείου δέν εἶναι ἡ γλαῦξ, εἶναι ὁ παπαγάλος, ὁ μαθητής-βλάξ πού καταπίνει σελίδες σάν χάπια καί πού θεωρεῖ ὡς σωστό ὅ,τι γράφει τό σχολικό. Καί τό λεγόμενο «σχολικό» εἶναι συνήθως αἰσχρό καί ὡς λόγος καί ὡς περιεχόμενο. Καί τολμῶ νά λέγω αἰσχρό, διότι πρωτίστως τό «Ἀναγνωστικό» πού πρέπει νά εἶναι εὐαγγέλιο πνευματικό εἰδικά στό ημοτικό, ἀντί νά καλλιεργεῖ τήν ἀγάπη γιά τή δουλειά, καλλιεργεῖ τήν ἀπέχθεια. Ποῦ πιά, ὅπως παλιά, ὁ ἔρωτας γιά τήν ἀγροτική, τή βουκολική καί τή θαλασσινή ζωή;... ιερωτῶμαι, τί εἴδους ναυτικός λαός εἴμαστε, ὅταν ἀποστρεφόμαστε τή θάλασσα καί στά ἑλληνικά καράβια κυριαρχοῦν Φιλιππινέζοι, Ἀλβανοί καί μελαψοί κάθε ἀποχρώσεως; Τό σχολεῖο καλλιεργεῖ τόν ἔρωτα γιά τήν τεμπελιά, ὄχι γιά δουλειά. Τά πανεπιστήμια καί οἱ ποικιλώνυμες σχολές ἐπαυξάνουν τόν ἔρωτα αὐτό. Πράγματα πού μποροῦν νά διδαχθοῦν ἐντός ἑξαμήνου -καί μάλιστα σέ σεμιναριακοῦ τύπου μαθήματα- ἀπαιτοῦν τετραετία! Βγαίνουν τά παιδιά ἀπό τίς σχολές καί δικαίως ζητοῦν ἐργασία μέ βάση τά «προσόντα» τους, ἀλλά τέτοιες ἐργασίες πού ζητοῦν τέτοια προσόντα δέν ὑπάρχουν. Ἄν δέν ἀπατῶμαι, ὑπάρχουν δύο σχολές θεατρολογίας -πέρα ἀπό τίς ἰδιωτικές θεατρικές σχολές- πού προσφέρουν ἄνω τῶν 300 πτυχίων τό ἔτος. Ποῦ θά βροῦν δουλειά τά παιδιά αὐτά; Ἄν ὅμως τό σχολεῖο ἀπό τό ημοτικό καλλιεργοῦσε τήν τόλμη, τήν αὐτενέργεια, βράβευε τήν πρωτοβουλία, τήν ἀνάληψη εὐθυνῶν, τήν ἀγάπη γιά τήν ὁποιαδήποτε δουλειά ἀκόμη καί τοῦ πλανόδιου γαλατά, θά εἴχαμε κάνει τήν Ἑλλάδα Ἐλδοράδο, ὅπως ἔγινε Ἐλδοράδο γιά τούς ἐργατικούς Ἀλβανούς, Βουλγάρους, Πολωνούς, Γεωργιανούς, Αἰγυπτίους ἁλιεῖς, Πακιστανούς καί Οὐκρανούς.... Ἐμεῖς ἀφήσαμε ἀδιαπαιδαγώγητη τήν ἐργατική καί τήν ἀγροτική τάξη. Στήν πρώτη περάσαμε σάν ἰδεολογία-θεολογία τό σύνθημα «Νόμος εἶναι τό δίκιο τοῦ ἐργάτη» καί ὑποχρεώσαμε πλῆθος ἐπιχειρήσεις νά κλεί- 26

27 σουν ἤ νά μεταφερθοῦν ἀλλοῦ. Μετά διαφθείραμε τούς ἀγρότες μέ παροχές χωρίς ὑποχρεώσεις καί τούς δημιουργήσαμε νοοτροπία μαχαραγιά. Γέμισε ἡ ἐπαρχία μέ «Κέντρα Πολιτισμοῦ», ὅπου «μπαγιαντέρες» κάθε λογῆς καί φυλῆς ἄναβαν πούρο μέ φωτιά πεντοχίλιαρου! Τό μπουκάλι μέ τό οὐίσκι βαπτίστηκε... ἀγροτικό!......τό μεγαλύτερο κεφάλαιο τῆς χώρας εἶναι τά κεφάλια τῶν παιδιῶν της. Τούτη ἡ παιδεία ἀποκεφαλίζει τά παιδιά. Τά κάνει ἱκανά νά μήν κάνουν τίποτε. Οὔτε νά βλαστημήσουν. Ἀκόμη καί ἡ αἰσχρολογία τους περιορίζεται στή λέξη πού τά κάνει συνονόματα. Ἄν τούς πεῖς βρισιά τῆς περασμένης 20ετίας θά νομίσουν ὅτι μιλᾶς ἀρχαῖα Ἑλληνικά! Εἶναι θλιβερή ἡ εἰκόνα πού παρουσιάζει σήμερα, παρουσίαζε χθές καί θά παρουσιάζει κι αὔριο ἡ ἑλληνική κοινωνία: νά ὑπάρχουν ἄνθρωποι ἄνω τῶν 65 ἐτῶν, ἄνω τῶν 70 ἐτῶν, πού, ἐνῶ ἔχουν συνταξιοδοτηθεῖ, ἐργάζονται νυχθημερόν, γιά νά συντηροῦν τά παιδιά τους μέχρι νά τελειώσουν τίς ἀτελείωτες σπουδές τους, τά παιδιά πού λιώνουν τά νιάτα τους στά «κηφηνεῖα», πού πᾶνε σπίτι τους νά κοιμηθοῦν τήν ὥρα πού οἱ Ἀλβανοί πᾶνε γιά δουλειά, θά μοῦ πεῖτε, τί δουλειά; Ὁποιαδήποτε δουλειά, ἀρκεῖ νά εἶναι τίμια. Ὅταν μικροί -ἀκόμη στό ημοτικό- μαθαίναμε ἀπέξω τόν Τυρταῖο (ποιός τολμᾶ σήμερα νά διδάξει Τυρταῖο;) δέν τόν μαθαίναμε γιά νά γίνουμε πολεμοχαρεῖς, ἀλλά γιά νά νοιώθουμε ντροπή, ὅταν στήν μάχη τῆς ζωῆς, στήν πρώτη γραμμή εἶναι οἱ παλαιότεροι, οἱ «γεραιοί» καί οἱ νέοι κρύβονται πίσω ἀπό τή σκιά τους. «Αἰσχρόν γάρ δή τοῦτο... κεῖσθαι πρόσθε νέων ἄνδρα παλαιότερον». Σήμερα, βέβαια, οἱ χειρωνακτικές ἐργασίες ἐλέγχονται σχεδόν κατ' ἀποκλειστικότητα ἀπό ξένους. Στίς οἰκοδομές μιλοῦν ἀλβανικά, στά χωράφια πακιστανικά. Σέ λίγο οἱ χειρωνακτικές ἐπιχειρήσεις θά περάσουν στά χέρια τῶν Κινέζων πού κατασκευάζουν ἤδη τό μεγαλύτερο μέρος τῶν τουριστικῶν εἰδῶν πού θυμίζουν... Ἑλλάδα. Ἀκόμη καί τίς σημαῖες μας στήν Κίνα τίς φτιάχνουν! Κι ἐμεῖς; Ἐμεῖς, ὅπως πάντα, φτιάχνουμε τά τρία κακά τῆς μοίρας μας. «Φτιάχνουμε» τή ζωή μας στήν τηλοψία, πού δίνει τά μοντέρνα πρότυπα ὀκνηρίας στή νεολαία, ποθοῦμε μία χρυσίζουσα ζωή σάν αὐτήν πού προσφέρει τό «γυαλί», ἀγοράζουμε πολυτελῆ αὐτοκίνητα μέ δόσεις, κάνουμε διακοπές μέ «διακοποδάνεια», ἑορτάζουμε μέ «ἑορτοδάνεια» καί πεθαίνουμε μέ «πεθανοδάνεια». Ἔλεγε ὁ Φωκίων, πού πλήρωσε τέσσερις δραχμές τή δεύτερη δόση τοῦ κωνείου πού χρειαζόταν γιά νά «ἀπέλθει», πῶς στήν Ἀθήνα δέν μπορεῖ οὔτε δωρεάν νά πεθάνει κανείς. Ἔπρεπε νά ζοῦσε τώρα... Λυπᾶμαι πού θά τό πῶ, ἀλλά πρέπει νά τό πῶ: τό σχολεῖο, οἱ σχολές καί τά ΜΜΕ σακάτεψαν καί σακατεύουν τή νεολαία, γιατί μιλοῦν συνεχῶς γιά τά δικαιώματά της -δικαιώματα στήν τεμπελιά- καί ποτέ γιά ὑποχρεώσεις, ποτέ γιά χρέος, ποτέ γιά καθῆκον. Τό καθῆκον ἔγινε ἄγνωστη λέξη. Σαράντος Καργάκος, (περιοδικό «ΕΥΘΥΝΗ», τεῦχος 395, Νοέμβριος 2004) 27

28 Τί γίνεται στήν οἰκογένεια ὅταν ἐργάζονται καί οἱ δύο γονεῖς; Ἔχει πλέον περάσει ἡ ἐποχή πού μόνο ὁ πατέρας κέρδιζε τό ψωμί τῆς οἰκογένειας. Παλαιότερα στήν τυπική οἰκογένεια, ἡ μητέρα μεριμνοῦσε γιά τό σπίτι, τό νοικοκυριό καί φρόντιζε τά παιδιά ὅταν ἐπέστρεφαν ἀπό τό σχολεῖο. Ἡ κατάσταση αὐτή ἔχει ἀλλάξει δραματικά καί οἱ πλεῖστες μητέρες σήμερα ἐργάζονται. Πολύ συχνά ὅταν τά παιδιά ἐπιστρέφουν πίσω στό σπίτι, τά φροντίζουν ἄλλοι, μέχρι πού οἱ γονεῖς νά τελειώσουν μέ τίς ἐπαγγελματικές τους ὑποχρεώσεις. έν εἶναι λίγα τά παιδιά, ἀκόμη καί πολύ νεαρῆς ἡλικίας, πού μετά τό σχολεῖο μένουν μόνα τους στό σπίτι γιά πολλές ὧρες. Γιά τούς γονεῖς οἱ συνθῆκες αὐτές δέν εἶναι ἰδανικές οὔτε εὐχάριστες. Σίγουρα θά προτιμοῦσαν διαφορετικά. Ὅμως οἱ τόσες πολλές οἰκονομικές ὑποχρεώσεις πού βαραίνουν σήμερα τίς οἰκογένειες, δέν ἀφήνουν ἄλλη ἐπιλογή ἀπό τήν ἀ- ναγκαστική ἐπαγγελματική ἀπασχόληση καί τῶν δύο γονέων. Τά ἐρωτήματα πού ἀπασχολοῦν καί στήν οὐσία βασανίζουν τούς γονεῖς εἶναι πολλά καί δικαιολογημένα: Ποιές εἶναι οἱ ἐπιδράσεις τῆς κατάστασης αὐτῆς στά παιδιά; Πώς μποροῦν οἱ γονεῖς νά προβλέπουν καί νά ἐλέγχουν ποιές καθημερινές ἐμπειρίες θά βιώνουν τά παιδιά τους κατά τήν πολύωρη ἀπουσία τους; Ποιές μπορεῖ νά εἶναι οἱ μακροχρόνιες συνέπειες γιά τήν οἰκογενειακή ζωή καί τήν ἐξέλιξη τῶν παιδιῶν τῆς νέας αὐτῆς τάξης τῶν πραγμάτων; Οἱ εἰδικοί ἐπισημαίνουν ὅτι ὅταν καί οἱ δύο γονεῖς ἐργάζονται, μποροῦν νά συμβοῦν τουλάχιστον δύο καταστάσεις στίς ὁποῖες ὁ γονικός ρόλος ὑποφέρει ἐπικίνδυνα. Στήν πρώτη κατάσταση, ὁρισμένοι γονεῖς μπορεῖ νά δείχνουν σημεῖα λιγότερου ἐνδιαφέροντος γιά τήν ἀνατροφή τῶν παιδιῶν τους, ἤ νά εἶναι λιγότερο αἰσθηματικά διαθέσιμοι γιά τά παιδιά τους. Ὁ ξέφρενος ρυθμός τῆς ζωῆς τους, οἱ ἀπαιτήσεις καί ἀγωνίες πού συνοδεύουν τή δουλειά τους, δέν τούς ἐπιτρέπουν νά προσφέρουν τήν ἀ- παιτούμενη γιά τά παιδιά τους προσοχή, ἀγάπη καί φροντίδα μέ τήν ὀρθή συναισθηματική διάσταση, πού τόσο καλά μποροῦν τά παιδιά νά διαισθάνονται. Στή δεύτερη κατάσταση, οἱ γονεῖς φοβοῦνται νά τοποθετοῦν ὅρια στά παιδιά τους. Λόγω τῆς δικῆς τους δύσκολης κατάστασης, δέν ἔχουν τήν αὐτοπεποίθηση γιά τήν αὐστηρότητα πού ἀ- παιτεῖται γιά τήν τοποθέτηση ὁρίων. Οἱ πολλές ὧρες ἀπουσίας τους, σωματικῆς, ἤ ψυχικῆς, τούς ἀδυνατίζει ἀκόμη περισσότερο στό ρόλο τῆς ὁ- ριοθέτησης τῶν παιδιῶν. Ἐπιμέλεια στήλης: π. Χαράλαμπος Κοπανάκης 28

29 Ὅμως ἡ τοποθέτηση ὁρίων εἶναι βασική καί ἐξαιρετικά σημαντική συνιστῶσα γιά τήν ἀνάπτυξη καί ἀνατροφή τῶν παιδιῶν. Προσφέρει τήν ἀ- σφάλεια πού χρειάζονται τά παιδιά, συμβάλλει στήν εὐτυχία τους ὅταν θά εἶναι ἐνήλικες καί ἡ ἐ- φαρμογή τους εἶναι βασικό στοιχεῖο γιά τήν υἱοθέτηση ἀπό τά παιδιά, τῶν ἀξιῶν πού θέλουν νά τούς διδάξουν καί νά τούς δώσουν οἱ γονεῖς τους. Ἡ ἀναγνώριση, μελέτη καί κατανόηση τῶν καταστάσεων πού δημιουργοῦνται λόγω τῆς ἐπαγγελματικῆς ἀπασχόλησης τῶν δύο γονέων καί τῶν ἀπαιτήσεων τῆς σύγχρονης οἰκογενειακῆς ζωῆς, ἐ- πιτρέπουν μία καλύτερη πορεία στήν ἀντιμετώπισή τους. Φυσικά δέν πρέπει νά ξεχνοῦμε καί τά θετικά πού ἀποφέρει ἡ ἐπαγγελματική ἀπασχόληση καί τῶν δύο γονέων. Ἡ οἰκογένεια μπορεῖ νά ἔχει ἕνα σημαντικά μεγαλύτερο εἰσόδημα, γεγονός πού μειώνει τό οἰκονομικό στρές πού βιώνει. Παράλληλα ὅταν καί οἱ δύο γονεῖς ἐργάζονται, δημιουργεῖται μεγαλύτερη ἰσότητα στούς ρόλους τοῦ πατέρα καί τῆς μητέρας. Ἐπίσης ἀ- νάλογα μέ τό εἶδος τῶν ἀπασχολήσεων καί τῶν ἀξιῶν μίας οἰκογένειας, ὁ ἄντρας μπορεῖ νά λαμβάνει μεγαλύτερο μέρος στή φροντίδα τῶν παιδιῶν ἀπό ὅτι παραδοσιακά γινόταν. Στίς οἰκογένειες πού οἱ δύο γονεῖς δουλεύουν σέ διαφορετικές ὧρες, ἤ πού ἐργάζονται μέ τό σύστημα τῆς βάρδιας, δημιουργοῦνται περισσότερα προβλήματα. Οἱ γονεῖς δέν εἶναι συχνά μαζί στό σπίτι, δημιουργοῦνται ἐντάσεις, οἱ σχέσεις στό ζευγάρι ὑποφέρουν καί μπορεῖ νά δημιουργοῦνται ἐπιπτώσεις στά παιδιά. Τά παιδιά ἀντιλαμβάνονται τά προβλήματα πού προκύπτουν λόγω τῆς ἐπαγγελματικῆς ἀπασχόλησης καί τῶν δύο γονέων τους. Ὅταν ὑπάρχει ἐπιπρόσθετο πρόβλημα λόγω ἐργασίας μέ βάρδια, τότε οἱ ἐπιπτώσεις στά παιδιά εἶναι ἀκόμη πιό ἐμφανεῖς. Βλέπουν σπάνια τούς γονεῖς τους μαζί καί συχνά ποθοῦν νά ἔχουν μία πιό φυσιολογική οἰκογενειακή ζωή, ἄν μποροῦμε νά τήν ἀποκαλέσουμε ἔτσι. Οἱ γονεῖς ἀφοῦ ἀντιληφθοῦν καλά τούς κινδύνους καί τίς ἐπιπτώσεις πού ἔχουν οἱ ἐπαγγελματικές τους ἀπασχολήσεις στήν οἰκογενειακή ζωή καί ἰδιαίτερα στά παιδιά τους, πρέπει νά καταβάλλουν προσπάθειες, γιά νά ἁπαλύνουν τίς δυσκολίες καί τήν ψυχική καταπόνηση τῶν παιδιῶν τους. Ταυτόχρονα πρέπει νά στηρίζουν ὁ ἕνας τόν ἄλλον, νά ἐπιδιώκουν ὅσο τό δυνατό περισσότερο στίς ἀργίες, στά Σαββατοκύριακα, ὅταν τούς δίνεται ἐλεύθερος χρόνος, νά περνοῦν χρόνο μαζί. Παρά τίς δυσκολίες πού δημιουργοῦν οἱ δουλειές τους, πρέπει νά δίνουν καί νά προάγουν τό αἴσθημα τῆς ἑνότητας καί ἁρμονικῆς λειτουργίας τῆς οἰκογένειάς τους. Στίς ἐργασίες τοῦ σπιτιοῦ, στήν ἀγορά τῶν προμηθειῶν ἤ τροφίμων καί γιά τίς ὑποχρεώσεις τῶν παιδιῶν, πρέπει νά παίρνουν πρωτοβουλίες νά βοηθοῦν ὁ ἕνας τόν ἄλλον, γιά τήν ἁρμονική διεκπεραίωσή τους. Στήν ἀνατροφή τῶν παιδιῶν, οἱ ἀξίες πρέπει νά διδάσκονται καί νά ἐφαρμόζονται, ἡ τοποθέτηση ὁρίων καί ἡ πειθαρχία πρέπει νά γίνονται χωρίς ἀμέλεια, μέ ἀλληλοϋποστήριξη τῶν γονιῶν παρά τίς δυσκολίες πού ἔχει ἡ ἐπαγγελματική ἀπασχόληση καί τῶν δύο, γιά τό καλύτερο τῶν παιδιῶν τους. Πηγή: 29

30 ΤΜΗΜΑΤΑ: ΜΟΙΡΕΣ: Ι.Ν. ΑΓ. ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ ΤΥΜΠΑΚΙ: Ι.Ν. ΑΓ. ΤΙΤΟΥ ΣΧΟΛΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΑΓ. ΒΑΡΒΑΡΑ: Ι.Ν. ΑΓ. ΒΑΡΒΑΡΑΣ ΠΥΡΓΟΣ ΜΟΝΟΦ.: Ι.Ν. ΑΓ. ΕΙΡΗΝΗΣ Τά μαθήματα εἶναι δωρεάν. Γνωρίσετε τήν Ἐκκλησιαστική Μουσική μας Παράδοση. Πληροφορίες: Στίς Ἐνορίες καί στό τηλ ΣΧΟΛΗ ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΩΝ Τμήματα Μοιρῶν, Τυμπακίου, Ἁγ. Βαρβάρας, γιά νέους καί μεγαλύτερους. ΤΜΗΜΑ ΜΑΘΗΣΗΣ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ Τμῆμα Μοιρῶν καί Τυμπακίου, γιά νέους ΤΜΗΜΑ ΝΕΑΝΙΚΩΝ ΣΥΝΑΞΕΩΝ Εἶσαι νέος; Ψάχνεσαι μέ πολλά, αλλά τίποτα δεν σε γεμίζει; Ελα σε περιμένουμε! Νεανικές Συντροφιές Μοιρῶν καί Τυμπακίου, γιά παιδιά ημοτικοῦ καί νέους Γυμνασίου - Λυκείου. Μέ πολλές δραστηριότητες: Προβολή ταινιῶν, εἰκαστικές δημιουργίες, θεατρικές ὁμάδες, χορωδία, ἐπιτραπέζια παιχνίδια, ἐκδρομές καί ἐξορμήσεις... Πληροφορίες τηλ info@imga.gr Γιά τό Ἐπικοινωνιακό καί Μορφωτικό Ἵδρυμα τῆς Ἱ. Μητροπόλεως 1) Σεβ. Μητροπολίτης Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακάριος 559,50, 2) Μητρ. Γραφεῖο (πληρωμή καθηγητῶν Σχολῆς Βυζ. Μουσικῆς) 7.680, 3) Μητρ. Γραφεῖο (πληρωμή διδασκάλου τμήματος Μουσικῶν Ὀργάνων) 2.790, 4) Ἱ. Μονή Κουδουμᾶ 500, 5) Ἐνορία Στερνῶν 68,30, ωρεές 6) Ἐνορία Πρινιᾶ Μαλεβ. 140, 7) κ. Πελαγία Φραγκιουδάκη 20, 8) κ. Μαρία Μαρκογιαννάκη 50, 9) κ. Γεώργιος Θεοδωράκης 300, 10) κ. Ἐμμανουήλ Ἀναγνωστάκης 1.000, 11) κ. Κων/νος Ἀποστολάκης καί 12) κ. Τερψιχόρη Καπελάκη 100. Γιά τήν ἀγορά οἰκοπέδου, γιά τήν ἀνέγερση Γραφείων τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Ἐκτός ἀπό τήν Ἱ. Μητρόπολή μας καί οἱ Ἐνορίες της, βοήθησαν οἰκονομικά, ὥστε νά ἀ- γορασθεῖ οἰκόπεδο δίπλα στόν Ἱ. Κ. Ν. Ἁγ. Νεκταρίου Μοιρῶν, γιά τήν μελλοντική ἀνέγερση Γραφείων τῆς Ἱ. Μητροπόλεως, τά ὁποῖα εὑρίσκονται προσωρινά σέ ἐνοικιασμένο χῶρο. 30 Ἡ Ἱ. Μητρόπολη Γορτύνης καί Ἀρκαδίας, εὐχαριστεῖ πολύ γιά ὅλες τίς προσφορές καί δέεται καί ὑπέρ τῶν δωρητῶν καί εὐεργετῶν τῆς Τοπικῆς Ἐκκλησίας.

31 ιήγηση Στάρετς Βαρσανούφιου όκιμος ἀκόμα, μία καλοκαιριάτικη νύχτα περπατοῦσα ἀνάμεσα στούς κήπους τῆς Σκήτης. Μόνος μέ μόνο τόν Θεό. Πλησιάζοντας τήν μεγάλη λίμνη βλέπω τόν μεγαλόσχημο π. Γεννάδιο. Ἀπό τότε πού πέρασε τόν κατώφλι τῆς Σκήτης εἶχαν περάσει 62 ὁλόκληρα χρόνια. Τά τελευταῖα χρόνια τῆς ζωῆς του δέν ἔβγαινε καθόλου ἀπό τή Σκήτη. Εἶχε λησμονήσει ἐντελῶς τόν κόσμο. Στεκόταν ἀκίνητος μέ τά μάτια καρφωμένα στό νερό. Μέ τρόπο διακριτικό, γιά νά μήν τόν τρομάξω, ἔκαμα αἰσθητή τήν παρουσία μου. Τόν πλησίασα, καί τόν ἐρώτησα: - Τί κάνεις ἐδῶ, πάτερ; - Κοιτάζω τό νερό. - Καί τί βλέπεις; - Ἐσύ, δέν βλέπεις τίποτα; - Ἀπολύτως, τίποτα. - Μέσα ἀπό τό νερό βλέπω τή σοφία τοῦ Θεοῦ. Γνωρίζεις πολύ καλά, πώς εἶμαι ἄνθρωπος ὀλιγογράμματος. Τό μόνο πού κατάφερα καί ἔμαθα στή ζωή μου εἶναι νά διαβάζω τό Ψαλτήρι. Ὁ Κύριος ὅμως, δέν μέ ἀφήνει στό σκοτάδι, ἀλλά μοῦ φανερώνει τό ἅγιο θέλημά Του σέ μένα, τόν ταπεινό δοῦλο Του. Πολλές φορές ἐκπλήσσομαι πού ἄνθρωποι μορφωμένοι δέν κατανοοῦν μερικά ἁπλά θέματα τῆς πίστεως. Βλέπεις; Ὅπως ὅλος αὐτός ὁ οὐρανός μέ τά ἄστρα ἀντικαθρεφτίζεται μέσα στό νερό, ἔτσι καί ὁ Κύριος, ὄχι μόνο ἀντικαθρεφτίζεται μέσα στήν καθαρή καρδιά, ἀλλά τήν κάνει καί κατοικία Του. Ἕνα πράγμα σοῦ λέω. Ἡ χαρά καί ἡ μακαριότητα πού αἰσθάνεται ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου πού φρόντισε νά καθαρίσει τήν καρδιά του, δέν περιγράφεται. Τά λόγια τοῦ Χριστοῦ «μακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ» δέν εἶναι τυχαία! Ἀνάμεσα καί γνωρίζω πόσο ἀπαραίτητο εἶναι στόν ἄνθρωπο νά ἔχει καρδιά καθαρή, ὅμως, τόσα χρόνια ἀγωνίζομαι καί ἀκόμη δέν τόν ἔχω κατορθώσει. Μήπως, μπορεῖς ἐσύ νά μοῦ ἐξηγήσεις, τί σημαίνει καρδιά καθαρή; - Πάτερ, τί ὑψηλά πράγματα ζητᾶς ἀπό ἐμένα; Τέτοιες ἐμπειρίες δέν ἔχω! Τό μόνο πού ἔχω καταλάβει καί αὐτό μόνο ἀπό διάβασμα, εἶναι, πῶς ἡ καθαρότητα τῆς καρδιᾶς ταυτίζεται μέ τήν πλήρη ἀπάθεια. Ὅποιος τήν ἔχει κάνει κτῆμα του εἶναι ξένος σέ κάθε πάθος. - Ὄχι! Αὐτός πού λές δέν ἐπαρκεῖ. έν φτάνει νά πλύνεις τό ποτήρι. Πρέπει καί νά τόν γεμίσεις μέ νερό, διαφορετικά δέν ἔχει καμία ἀξία. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἀγωνιστεῖ νά ξεριζώσει ἀπό μέσα του τά πάθη, ὀφείλει νά γεμίσει τόν χῶρο τῆς καρδιᾶς του μέ τίς ἀντίστοιχες ἀρετές. Μόνο τότε μπορεῖ νά λέει ὅτι ἀπέκτησε καθαρή καρδιά. - Πάτερ Γεννάδιε, πιστεύεις ὅτι θά πᾶς στόν παράδεισο; - Σέ ἕνα μόνο πιστεύω καί ἐλπίζω: στό ἔλεος τοῦ Θεοῦ- εἶπε μέ βεβαιότητα ὁ π. Γεννάδιος. - Μά σύ λές, πώς μόνο οἱ καθαροί στήν καρδιά θά δοῦν τόν Θεό καί σύ ὁ ἴδιος τό ὁμολογεῖς, ὅτι καθαρή καρδιά δέν ἔχεις. Τί μοῦ λές τώρα; - Ἐγώ καλά σοῦ τά λέω. Σύ δέν κατάλαβες σωστά. Ξεχνᾶς τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ. Τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ τά ἀναπληρώνει ὅλα. Εἶναι ἀπέραντο καί ἀνεξάντλητο. Πιστεύω ἀκράδαντα, ὅτι ὁ πολυεύσπλαχνος Κύριος δέν θά μέ ἀπορρίψει καί ἐμένα, πού εἶμαι καί καλόγηρος. Πίστη. Πίστη μᾶς χρειάζεται. Πίστη καί ἐλπίδα σέ Ἐκεῖνον πού σταυρώθηκε γιά μᾶς ἀντί γιά μᾶς στή θέση μας. Ὁ Θεός Πατέρας πού ἀπό ἀπέραντη ἀγάπη μᾶς ἔδωσε τόν Υἱό Του, δέν θά μᾶς δώσει καί τόν παράδεισο; Ὦ, πόσοι ἀδελφοί μέ τέτοια βαθειά πίστη ζοῦν ἀνάμεσά μας, κρυμμένοι ἀπό τά μάτια τῶν πολλῶν, χωρίς ποτέ νά δίνουν τήν παραμικρή ἐντύπωση «χαρισματούχου» γέροντα. Καί ὅμως ἔχουν τόσο βαθειά πνευματική ζωή. Καί μόνο μέ τή συνομιλία μαζί τους, ἀνακαλύπτεις τήν ὀμορφιά τῆς καλλιεργημένης ψυχῆς τους. ΠΗΓΗ: Ὅσιος Στάρετς Βαρσανούφιος Τεῦχος Γ Ἔκδοση Ἱ. Μ. Νικοπόλεως Πρεβέζης 31

32 32