ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA ΤΟΜΟΣ B

Transcript

1 eksofillo Platon tomos B :09 ÂÏ 1

2

3 ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA ΤΟΜΟΣ B

4 ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA ΤΟΜΟΣ B BIBΛION Γ - Δ Tίτλος: Πλάτωνος Πολιτεία, Τ μος B Mετάφρασις-Σημειώσεις: Iωάννης Aθανασ πουλος Eκδ σεις: ΓEΩPΓIAΔH - Yπε θυνος Eκδ σεως: Λεωνίδας Aθ. Γεωργιάδης Eπιμέλεια: Απ στολος Μ. Τζαφερ πουλος Σελιδοποίησις: Iωάννης Πάτμιος Eξώφυλλο: Δημήτρης Μπιλιλ ς copyright κδ σεις Λ. Γεωργιάδης 2011 ISBN: SET: Mετάφρασις-Σημειώσεις: Iωάννης Aθανασ πουλος Eπιμέλεια: Απ στολος Μ. Τζαφερ πουλος Kεντρική διάθεσις: Tηλ Bιβλιοπωλε α: Kηφισίας 263, Kηφισιά T.K , Tηλ sales@georgiadesbooks.com Απαγορε εται ναδημοσίευσις λ κληρης μέρους τ ς παρο σης μελέτης, μ ποιοδήποτε μέσον, χωρ ς τ ν γραπτ δεια το κδ του τ ν νομίμων κληρον μων του. Επιτρέπεται ναφορ στ παρ ν βιβλίο στ περιεχ μεν του μ νον σ περίπτωσι πο παρουσιάζονται ρητ ς τ στοιχε α α το.

5

6 ΠΕΡΙΛΗΨΙΣ Στ Γ βιβλίο συνεχίζεται λ γος γι τ ν παιδεία τ ν φυλάκων: Περιφρ νηση στ ν θάνατο, γκράτεια στ πάθη κα τ ς δονές, πακο στο ς ρχοντες. Η μιμητική στ ν τέχνη, πως σα κάνουν ο πολυτεχν τες, παρασ ρει τ ς ψυχ ς κα τ ς λλοιώνει. Η μουσικ παιδεία ν δηγ στ ν ε ρυθμία κα ρμονία. Ν ποκλείονται πολυφωνία, τ πρεπα λ για τ ν τραγουδι ν. Η παιδεραστία καταδικάζεται. Στ ν Γυμναστικ ν πάρχουν πλ ς σκήσεις κα λιτ φαγητ. Ο γιατρο σ μι τέτοια π λη ε ναι σχεδ ν ντροπή! Φανερώνουν τ ν μαλθακ τητα το λαο. Απ το ς φ λακες θ προκ πτουν μ πιλογ ο ρχοντες σ λικία ριμη, μ κεραι τητα χαρακτ ρος κα φιλοπατρία.τέλος γίνεται λ γος γι τ ν κοινοβιακή τους ζωή,δηλ.ν ζο ν χωρ ς περιουσία, συντηρουμένοι π τ κράτος. Ο λλοι τεχν τες θ χουν περιουσία, ο κογενειακ ζω κα παιδεία σχετικ μ τ πάγγελμά τους χωρ ς ν πολυπραγμονο ν. 7

7 ΒΙΒΛΙΟN Γ 386 α Τ μ ν δ περ θεο ς, ν δ γώ, τοια τ ττα, ς οικεν, κουστέον τε κα ο κ κουστέον ε θ ς κ παίδων το ς θεο ς τε τιμήσουσιν κα γονέας τήν τε λλήλων φιλίαν μ περ σμικρο ποιησομένοις. Κα ο μαι γ, φη, ρθ ς μ ν φαίνεσθαι. Τί δ δ ε μέλλουσιν ε ναι νδρε οι; ρα ο τα τά τε λεκτέον κα ο α α το ς ποι σαι κιστα τ ν θάνατον δεδιέb ναι; γ τινά ποτ ν γενέσθαι νδρε ον χοντα ν α τ το το τ δε μα; Μ Δία, δ ς, ο κ γωγε. Τί δέ; τ ν Αιδου γο μενον ε ναί τε κα δειν ε ναι ο ει τιν θανάτου δε σεσθαι κα ν τα ς μάχαις α ρήσεσθαι πρ ττης τε κα δουλείας θάνατον; Ο δαμ ς. Δε δή, ς οικεν, μ ς πιστατε ν κα περ το των τ ν μ θων το ς πιχειρο σιν λέγειν, κα δε σθαι μ λοιδορε ν πλ ς ο τως τ ν Αιδου λλ μ λλον παινε ν, ς ο τε c ληθ ν λέγοντας ο τε φέλιμα το ς μέλλουσιν μαχίμοις σεσθαι. Δε μέντοι, φη. Εξαλείψομεν ρα, ν δ γώ, π το δε το πους ρξάμενοι πάντα τ τοια ταβουλοίμην κ πάρουρος ν θητευέμεν λλ ω 1. Ομήρ. Οδ. Λ νδρ παρ κλήρ ω, μ βίοτος πολ ς ε η π σιν νεκ εσσι καταφθιμένοισιν νάσσειν 8 ΒΙΒΛΙΟN Γ ΣΩ. -Σχετικ λοιπ ν μ το ς θεο ς, α τ ε ναι σα πρέπει ν κουστο ν κα σα ν μ κουστο ν π τ παιδιά, ς φαίνεται, πο θ τιμο ν το ς θεο ς κα το ς γονε ς κα τ ν μεταξ τους γάπη δ ν θ τ ν θεωρο ν κάτι τ σήμαντο. ΑΔ. - Κι γ νομίζω τι σωστ τ θέσαμε. ΣΩ. - Ομως τί θ κάνουμε μ α το ς πο προορίζονται ν γίνουν νδρε οι; Αρ γε δ ν θ πρέπει κοντ σ α τ ν το ς λέμε κα λλα πο θ το ς κάνουν ν μ φοβο νται τ ν θάνατο; Η νομίζεις τι μπορε κανε ς ν γίνη νδρε ος, ταν χη μέσα του α τ ν τ ν φ βο; ΑΔ. - Μ τ ν Δία, δ ν τ πιστε ω. ΣΩ. - Τί λοιπ ν; Ενας πο πιστε ει τι πάρχουν ο τιμωρίες το Αδη κα μάλιστα π ς ε ναι φοβερές, πιστε εις τι δ ν θ φοβ ται τ ν θάνατο κα στ ς μάχες θ προτιμ τ ν θάνατο ντ τ ς ττας κα τ ς σκλαβι ς; ΑΔ. -Καθ λου. ΣΩ. - Πρέπει,βέβαια, ς φαίνεται,ν λέγχουμε σους πιχειρο ν ν πο ν α το ς το ς μ θους κα ν το ς παρακαλο με, χι πλ ν μ ν κακοφημίζουν τ βάσανα το Αδη, λλ μ λλον ν τ ν παινο ν, γιατ δ ν λένε τ ν λήθεια ο τε κάτι φέλιμο σ α το ς πο πρ κειται ν γίνουν καλο μαχητές. ΑΔ. -Πρέπει, βεβαίως. ΣΩ - Θ σβήσουμε λοιπ ν π τ ν ποίηση λα τ σχετικ ρχίζοντας π τ πος το το: «Θ προτιμο σα σκλάβος ν δουλε ω σ ναν κληρο χωρ ς περιουσία, παρ ν βασιλε ω σ λους το ς νεκρο ς το κάτω κ σμου».] 1 9

8 d 387α b κα τ - ο κία δ θνητο σι κα θανάτοισι φανείη σμερδαλέ, ε ρώεντα, τά τε στυγέουσι θεοί περ κα - π ποι, ά τις στι κα ε ν Α δαο δ μοισιν ψυχ κα ε δωλον, τ ρ φρένες ο κ νι πάμπαν κα τ ο ω πεπν σθαι, τα δ σκια σσουσι κα ψυχ δ κ εθέων πταμένη Αϊδ σδε βεβήκει, ν π τμον γο ωσα, λιπο σ νδροτ τα κα βην κα τ ψυχ δ κατ χθον ς, τε καπν ς, χετο τετριγυ α κα - ς δ τε νυκτερίδες μυχ ντρου θεσπεσίοιο τρίζουσαι ποτέονται, πεί κέ τις ποπέσ ησιν ρμαθο κ πέτρης, νά τ λλήλ ησιν χονται, ς α τετριγυ αι μ εσαν. τα τα κα τ τοια τα πάντα παραιτησ μεθα Ομηρ ν τε κα το ς λλους ποιητ ς μ χαλεπαίνειν ν διαγράφωμεν, ο χ ς ο ποιητικ κα δέα το ς πολλο ς κο ειν, λλ σ ω ποιητικώτερα, τοσο τ ω ττον κουστέον παισ κα νδράσιν ο ς δε λευθέρους ε ναι, δουλείαν θανάτου μ λλον πεφοβημένους. Παντάπασι μ ν ο ν. Ο κο ν τι κα τ περ τα τα ν ματα πάντα τ δεινά τε 2. Ομήρ. Ιλ.Υ Ομήρ. Ιλ. Ψ Ομήρ. Οδ. Κ Ομ. Ιλ. Π Ομ. Ιλ. Ψ Ομ. Οδ. Ω ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA BIBΛION Γ Κα τ : «Ν φανο ν σ θνητο ς κα θάνατους τ φρικτ μουχλιασμένα παλάτια το Αδ η πο κα θεο τ ποστρέφονται». 2 κα «Αλλοίμονο, πάρχει πράγματι κα στ παλάτια το Αδη] ψυχ τ νθρώπου κα μορφή, μ α σθηση καμία» 3 κα τ : «Μ νο α τ ς α σθάνεται, ο λλοι σ ν σκι ς περιφέρονται» 4 καί: «Η ψυχ πέταξε π τ σ μα κα π γε στ ν Αδη θρηνώντας γι τ ν τυχία της, ν χάση τ ν νδρεία κα τ νιάτα της» 5 κα τ : «Η δ ψυχ του σ ν καπν ς μπ κε μέσα στ γ τρίζοντας...» 6 καί: «Σ ν τ ς νυχτερίδες στ βάθος τ ς σπηλι ς τ ς θε ρατης πο πετο ν μ τσιρίσματα, κι ταν καμι π τ σωρ ξεκολλήση π τ ν πέτρα, συμπαρασ ρει κα τ ς λλες. Ετσι κι ο ψυχ ς τσιρίζοντας πετο σαν σ ν κοπάδι...» 7 ΣΩ.- Α τ κα λλα τέτοια θ παρακαλέσουμε τ ν Ομηρο κα το ς λλους ποιητ ς ν μ θυμώσουν, ν τ διαγράψουμε. Οχι π ς δ ν ε ναι ποιητικ κα ε χάριστα σ πολλο ς ν τ κο νε, λλ σο ποιητικώτερα ε ναι, τ σο λιγώτερο πρέπει ν τ κο νε τ παιδι κα νδρες πο προορίζονται γι ν ε ναι λε θεροι, φο θ το ς προξεν φ βο σκλαβι το θανάτου. ΑΔ. - Απολ τως. ΣΩ. Αλλ κ μα κα ν κβάλλουμε λα τ σχετικ ν ματα, 11

9 κα φοβερ ποβλητέα, Κωκυτο ς τε κα Στ γας κα νέ- ρους κα λίβαντας, κα λλα σα το του το τ που νομαζ μενα φρίττειν δ ποιε ς ο εται πάντας το ς κο οντας. κα σως ε χει πρ ς λλο τι με ς δ π ρ τ ν φυλάκων φοβο μεθα μ κ τ ς τοια της φρίκης θερμ τεροι κα μαλακώτεροι το δέοντος γένωνται μ ν. Κα ρθ ς γ, φη, φοβο μεθα. Αφαιρετέα ρα; Ναί. Τ ν δ ναντίον τ πον το τοις λεκτέον τε κα ποητέον; Δ λα δή. Κα το ς δυρμο ς ρα ξαιρήσομεν κα το ς ο κτους το ς τ ν λλογίμων νδρ ν; Ανάγκη, φη, ε περ κα τ πρ τερα. Σκ πει δή, ν δ γώ, ε ρθ ς ξαιρήσομεν ο. φαμ ν δ δ τι πιεικ ς ν ρ τ πιεικε, ο περ κα τα ρ ς στιν, τ τεθνάναι ο δειν ν γήσεται. Φαμ ν γάρ. Ο κ ρα πέρ γ κείνου ς δειν ν τι πεπονθ τος δ ροιτ ν. Ο δ τα. Αλλ μ ν κα τ δε λέγομεν, ς τοιο τος μάλιστα α τ ς α τ α τάρκης πρ ς τ ε ζ ν κα διαφερ ντως τ ν λλων κιστα τέρου προσδε ται. Αληθ, φη. Ηκιστα ρ α τ δειν ν στερηθ ναι υ έος δελφο χρημάτων λλου του τ ν τοιο των. Ηκιστα μέντοι. Ηκιστ ρα κα δ ρεσθαι, φέρειν δ ς πρ α τατα, ταν τις α τ ν τοια τη συμφορ καταλάβ η. c d e 12 ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA BIBΛION Γ τ φοβερ κα τρομερά, δηλαδ το ς Κωκυτο ς, τ ς Στ γες κα τ ς Κολάσεις κα τ Τάρταρα κι λα τ ν ματα α το το τ που, πο κα τ κουσμά τους προκαλε φρίκη σ λους. Κα σως α τ ν σκο ν ε εργετικ πίδραση κάπου λλο. Ομως με ς φοβο μεθα, γι το ς φ λακές μας μήπως λ γ ω α τ ς τ ς φρίκης γίνουν πι ε αίσθητοι κα δειλοί. ΑΔ. - Κα σωστ φοβο μεθα. ΣΩ. - Αρα πρέπει κι α τ ν φαιρεθο ν π τ ν παιδεία τους; ΑΔ. - Ναί. ΣΩ. - Ν λέμε κα ν κάνουμε ντελ ς ντίθετα; ΑΔ. - Ε ναι φανερ. ΣΩ. - Αρα ν φαιρέσουμε κα το ς θρήνους κα τ μοιρολ για τ ν σπουδαίων νδρ ν; ΑΔ. - Αναγκαστικ κατ τ λεγ μενά μας. ΣΩ. - Πρ σεξε μως μήπως δ ν ε ναι σωστ ν τ φαιρέσουμε. Καθ ς λέμε τι σωστ ς νθρωπος δ ν θ θεωρήση γι συμφορ τ ν θάνατο ν ς λλου φρονίμου, πο ταν φίλος του. ΑΔ. - Παραδεχ μαστε. ΣΩ. - Αρα κα δ ν θ θρηνολογ, δι τι τάχα κε νος παθε κάτι φοβερ. ΑΔ. - Βεβαίως. ΣΩ. - Μ λέμε κα το το: τι νας τέτοιος νθρωπος ε ναι α τάρκης, στε ν ε τυχ χωρ ς ν χη νάγκη λλου κανεν ς. ΑΔ. - Αλήθεια. ΣΩ. - Αρα δ ν θ το ε ναι καθ λου φοβερ ν χάση γυι, δελφ χρήματα λλα τέτοια. ΑΔ. - Καθ λου. ΣΩ. - Επομένως δ ν θ θρηνολογ καθ λου κα θ νέχεται μ γαλήνη περισσ ποια συμφορ τ ν βρ. 13

10 388α b c d Πολ γε. Ορθ ς ρ ν ξαιρο μεν το ς θρήνους τ ν νομαστ ν νδρ ν, γυναιξ δ ποδιδο μεν, κα ο δ τα ταις σπουδαίαις,κα σοι κακο τ ν νδρ ν, να μ ν δυσχεραίνωσιν μοια το τοις ποιε ν ο ς δή φαμεν π φυλακ τ ς χώρας τρέφειν. Ορθ ς, φη. Πάλιν δ Ομήρου τε δεησ μεθα κα τ ν λλων ποιητ ν μ ποιε ν Αχιλλέα θε ς πα δα- λλοτ π πλευρ ς κατακείμενον, λλοτε δ α τε πτιον, λλοτε δ πρην, τοτ δ ρθ ν ναστάντα πλω ζοντ λ οντ π θ ν λ ς τρυγέτοιο, μηδ μφοτέραισιν χερσ ν λ ντα κ νιν α θαλ εσσαν κ κ κεφαλ ς, μηδ λλα κλαίοντά τε κα δυρ μενον σα κα ο α κε νος ποίησε, μηδ Πρίαμον γγ ς θε ν γεγον τα λιτανε οντά τε κα κυλινδ μενον κατ κ προν, ξονομακλήδην νομάζοντ νδρα καστον. πολ δ τι το των μ λλον δεησ μεθα μήτοι θεο ς γε ποιε ν δυρομένους κα λέγοντας- μοι γ δειλή, μοι δυσαριστοτ κεια. ε δ ο ν θεο ς, μήτοι τ ν γε μέγιστον τ ν θε ν τολμ σαι ο τως νομοίως μιμήσασθαι, στε π ποι, φάναι, φίλον νδρα διωκ μενον περ στυ φθαλμο σιν ρ μαι, μ ν δ λοφ ρεται τορ. κα α α γών, τέ μοι Σαρπηδ να φίλτατον νδρ ν μο ρ π Πατρ κλοιο Μενοιτιάδαο δαμ ναι. ε γάρ, φίλε Αδείμαντε, τ τοια τα μ ν ο νέοι σπουδ κο οιεν κα μ καταγελ εν ς ναξίως λεγομένων, σχολ ν αυτ ν γέ τις νθρωπον ντα νάξιον γήσαιτο 8. Ομ. Ιλ. Ω Ομ. Ιλ. Σ Ομ. Ιλ. Π ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA BIBΛION Γ ΑΔ. - Σίγουρα. ΣΩ. - Σωστ λοιπ ν θ φαιρέσουμε το ς θρήνους τ ν σπουδαίων νδρ ν κα θ το ς ναθέσουμε σ γυνα κες κα μάλιστα στ ς μ ξι λογες κα σ νδρες κατώτερους, στε ν ποτρέπουμε α το ς πο θ ναθρέψουμε γι φ λακες τ ς χώρας κα ν μ ν το ς μιμο νται. ΑΔ. - Σωστά. ΣΩ. - Πάλι θ παρακαλέσουμε τ ν Ομηρο κα το ς λλους ποιητ ς ν μ ν παριστάνουν τ ν Αχιλλέα, παιδ θε ς: «π τε ν γυρίζη στ πλευρ, λλοτε νάσκελα κα λλοτε μπρο μυτα, λλοτε ν σηκώνεται ρθ ς κα σ ν τρελλ ς ν περιφέρεται στ ν πέραντη κρογιαλιά» 8 ο τε πάλι «ν παίρνη στάχτη μ τ χέρια του κα ν σκορπάη στ κεφάλι του» ο τε ν κλαίη κα ν χτυπιέται, πως μ ς τ ε πε στ ποιήματά του. Ο τε τ ν σ θεο Πρίαμο ν πενθ κα ν κυλιέται στ ν κοπρι καλώντας νομαστικ τ ν κάθε νεκρ.» Πολ δ περισσ τερο θ το ς παρακαλέσουμε ν μ ν παριστάνουν θεο ς ν θρηνολογο ν λέγοντας: «Αλοίμον μου δ στυχη, πο γέννησα να ριστο, λλ δ στυχο παλληκάρι». 9 Κι ν α τ σχ ει γι το ς λλους θεο ς, καθ λου δ ν θ ε ναι σωστ ν τολμήσουν ν παραστήσουν τ ν μέγιστο θε, τ ν Δία, ν λέη: «Αλοίμονο, βλέπω ναν γαπητ μου νδρα ν καταδιώκεται γ ρω π τ τείχη τ ς π λης κα ξεσκίζεται καρδιά μου». Καί: «Αχ, δυστυχία μου, ν σκοτώνεται φίλτατ ς μου Σαρπηδ νας π τ ν γυι το Μενοιτέα, τ ν Πάτροκλο». 10 Αν, γαπητέ Αδείμαντε, τ παιρναν α τ στ σοβαρ ο νέοι κα δ ν τ περιγελο σαν σ ν νάξια λ γου, καθένας ς νθρωπος δ ν θ θεωρο σε νάξιες τέτοιες ντιδράσεις 15

11 e 389α b το των κα πιπλήξειεν, ε κα πίοι α τ τι τοιο τον λέγειν ποιε ν, λλ ο δ ν α σχυν μενος ο δ καρτερ ν πολλο ς π σμικρο σιν παθήμασιν θρήνους ν δοι κα δυρμο ς. Αληθέστατα, φη, λέγεις. Δε δέ γε ο χ, ς ρτι μ ν λ γος σήμαινεν πειστέον, ως ν τις μ ς λλ ω καλλίονι πείσ η. Ο γ ρ ο ν δε. Αλλ μ ν ο δ φιλογέλωτάς γε δε ε ναι. σχεδ ν γ ρ ταν τις φι σχυρ γέλωτι, σχυρ ν κα μεταβολ ν ζητε τ τοιο τον. Δοκε μοι, φη. Ο τε ρα νθρώπους ξίους λ γου κρατουμένους π γέλωτος ν τις ποι, ποδεκτέον,πολ δ ττον, ν θεο ς. Πολ μέντοι, δ ς. Ο κο ν Ομήρου ο δ τ τοια τα ποδεξ μεθα περ θε ν- σβεστος δ ρ ν ρτο γέλως μακάρεσσι θεο σιν, ς δον Ηφαιστον δι δώματα ποιπν οντα ο κ ποδεκτέον κατ τ ν σ ν λ γον. Ε σ, φη, βο λει μ ν τιθέναι ο γ ρ ο ν δ ποδεκτέ- ον. Αλλ μ ν κα λήθειάν γε περ πολλο ποιητέον. ε γ ρ ρθ ς λέγομεν ρτι, κα τ ντι θεο σι μ ν χρηστον ψε δος, νθρώποις δ χρήσιμον ς ν φαρμάκου ε δει, δ λον τι τ γε τοιο τον ατρο ς δοτέον, διώταις δ ο χ πτέον. Δ λον, φη. 11. Ομ. Ιλ.Α ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA BIBΛION Γ κα δ ν θ τ ς κατηγορο σε, ν τ χαινε ν πο ν ν κάνουν τέτοια πράγματα, λλ χωρ ς καμι ντροπ κα ψυχικ ντοχ θ τ ριχνε στο ς θρήνους κα το ς δυρμο ς γι τ πι μικρ παθήματά του. ΑΔ..- Αλήθεια λές. ΣΩ. - Κι μως δ ν πρέπει ν συμβαίνουν, πως κατέδειξε λ γος μας ς δ : Πρέπει λοιπ ν ν μείνουμε πιστο σ α τ ν τ ν ποψη, μέχρις του ν μ ς πείση μ κάποια λλη καλ τερη συλλογιστική. ΑΔ. - Σ μφωνοι. ΣΩ. - Αλλ θ πρέπει κα ν μ ν χαζογελ νε. Γιατ ταν φεθ κάποιος σ πέρμετρο γέλιο, συνεπάγεται α τ κα σημαντικ μεταβολ στ ν ψυχή. ΑΔ. - Νομίζω κι γώ. ΣΩ. - Αρα ο τε ο σπουδα οι πρέπει ν παριστάνωνται μ κράτητα γέλια, ο τε πολ περισσ τερο ν δεχθο με α τ γι το ς θεο ς. ΑΔ. - Πολ σωστά. ΣΩ. - Γι α τ δ ν θ δεχθο με ν λέη Ομηρος γι το ς θεο ς: «Ασυγκράτητο γέλιο πιασε το ς μακάριους θεο ς, ταν ε δαν τ ν Ηφαιστο ν ρχεται μπαφιασμένος στ ν Ολυμπο» 11 Α τ ε ναι παράδεκτο σ μφωνα μ σα ε πες. ΑΔ.- Πές π ς ε ναι δικ ς μου λ γος, ν γαπ ς. Πάντως ε ναι παράδεκτο. ΣΩ. - Αλλ κα τ ν λήθεια ν τ ν χουμε σ ν κάτι σπουδα ο. Γιατί, ν τ λέγαμε σωστ πρ λίγου, τ ψέμα ε ναι χρηστο στο ς θεο ς, ν γι το ς νθρώπους ε ναι χρήσιμο ς ε δος φαρμάκου. Ε ναι λοιπ ν φανερ τι α τ πρέπει ν τ παραχωρήσουμε στο ς γιατρο ς κα ν μ ν τ γγίζουν ο σχετοι. ΑΔ. - Φανερ. 17

12 Το ς ρχουσιν δ τ ς π λεως, ε περ τισ ν λλοις, προσήκει ψε δεσθαι πολεμίων πολιτ ν νεκα π φελί α τ ς π λεως, το ς δ λλοις π σιν ο χ πτέον το τοιο του c λλ πρ ς γε δ το ς τοιο τους ρχοντας διώτ η ψε σασθαι τα τ ν κα με ζον μάρτημα φήσομεν κάμνοντι πρ ς ατρ ν σκο ντι πρ ς παιδοτρίβην περ τ ν το α το σώματος παθημάτων μ τ ληθ λέγειν, πρ ς κυβερνήτην περ τ ς νεώς τε κα τ ν ναυτ ν μ τ ντα λέγοντι πως α τ ς τις τ ν συνναυτ ν πράξεως χει. Αληθέστατα, φη. d Αν ρ λλον τιν λαμβάν η ψευδ μενον ν τ π λει - τ ν ο δημιοεργο ασι, μάντιν ητ ρα κακ ν τέκτονα δο ρων, κολάσει ς πιτήδευμα ε σάγοντα π λεως σπερ νε ς νατρεπτικ ν τε κα λέθριον. Εάνπερ, δ ς, πί γε λ γ ω ργα τελ ται. Τί δέ; σωφροσ νης ρα ο δεήσει μ ν το ς νεανίαις; Π ς δ ο ; Σωφροσ νης δ ς πλήθει ο τ τοιάδε μέγιστα, ρχ νe των μ ν πηκ ους ε ναι, α το ς δ ρχοντας τ ν περ π τους κα φροδίσια κα περ δωδ ς δον ν; Eμοιγε δοκε. Τ δ τοιάδε φήσομεν ο μαι καλ ς λέγεσθαι, ο α κα Ομήρ ω Διομήδης λέγειτέττα, σιωπ σο, μ δ πιπείθεο μ θ ω, κα τ το των χ μενα, τ - σαν μένεα πνείοντες Αχαιοί, σιγ δειδι τες σημάντορας, κα σα λλα τοια τα. 12. Ομ. Ιλ. Δ Ομ. Ιλ. Δ ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA BIBΛION Γ ΣΩ. - Κα δίως στο ς ρχοντες τ ς π λης ρμ ζει ν ψε δωνται, γι ν ξαπατήσουν το ς χθρο ς το ς φίλους γι τ καλ τ ς π λης, ν ο λλοι ο τε ν τ γγίζουν τ ψέμα. Ομως νας διώτης ν λέη ψέματα στο ς ρχοντες τ θεωρο με τ διο κα μεγαλ τερο μάρτημα π τ ν π ψέματα νας ρρωστος στ γιατρ του νας γυμναζ μενος στ ν γυμναστή του, σχετικ μ τ σωματικά του παθήματα ν μ λέη τ ν λήθεια νας να της ν κρ βη τ ν λήθεια π τ ν κυβερνήτη περ το πλοίου τ ν λλων ναυτ ν, σ τί κατάσταση βρίσκεται. ΑΔ. - Πολ σωστά. ΣΩ. - Επομένως ν ρχοντας συλλάβη ν ψε δεται στ ν π λη κανέναν π το ς λλους παγγελματίες π.χ. μάντη γιατρ πλουργ,θ τ ν τιμωρήση,δι τι ε σάγει στ ν π λη,μι συμπεριφορ καν ν ναποδογυρίση τ ν π λη κα ν τ ν βουλιάξη σ ν καράβι. ΑΔ. - Αν βέβαια τ λ για δηγο ν σ ργα. ΣΩ. - Πές μου κι α τ : Δ ν θ χρειασθ κα γκράτεια στο ς νέους μας; ΑΔ. - Γιατ χι; ΣΩ. - Κα μέσα στ πλ θος περιπτώσεων γκράτειας δ ν ε ναιμέγιστα το τα: Ν δείχνουν πακο στο ς ρχοντες κα ο διοι ν ξουσιάζουν τ ς πιθυμίες γι ποτά, φροδίσια κα τροφές; ΑΔ. - Νομίζω κι γώ. ΣΩ. - Λοιπ ν θ θεωρήσουμε τι καλ ς λέγονται, σα λέει στ ν Ομηρο Διομήδης: «Φίλε, κάτσε συχα κι κουσε τ λ γο μου» 12 Κα στ συνέχεια: «κάθησαν σιωπηλοί, ν κα ργισμένοι, ο Αχαιοί» «π σεβασμ πρ ς το ς ρχοντες» 13 Κα σα λλα παρ μοια... 19

13 Καλ ς. Τί δέ; τ τοιάδεο νοβαρές, κυν ς μματ χων, κραδίην δ λάφοιο 390 α κα τ το των ξ ς ρα καλ ς, κα σα λλα τις ν λ γ ω ν ποιήσει ε ρηκε νεανιε ματα διωτ ν ε ς ρχοντας; Ο καλ ς. Ο γ ρ ο μαι ε ς γε σωφροσ νην νέοις πιτήδεια κο ειν ε δέ τινα λλην δον ν παρέχεται,θαυμαστ ν ο δέν. π ς σοι φαίνεται; Ο τως φη. Τί δέ; ποιε ν νδρα τ ν σοφώτατον λέγοντα ς δοκε α τ κάλλιστον ε ναι πάντων, τανπαρ πλε αι σι τράπεζαι b σίτου κα κρει ν, μέθυ δ κ κρητ ρος φ σσων ο νοχ ος φορέ ησι κα γχεί η δεπάεσσι, δοκε σοι πιτήδειον ε ναι πρ ς γκράτειαν αυτο κο ειν νέ ω; τ λιμ δ ο κτιστον θανέειν κα π τμον πισπε ν; Δία, καθευδ ντων τ ν λλων θε ν τε κα νθρώπων ς, μ νος γρηγορ ς βουλε σατο, το των πάντων c αδίως πιλανθαν μενον δι τ ν τ ν φροδισίων πιθυμίαν, κα ο τως κπλαγέντα δ ντα τ ν Ηραν, στε μηδ ε ς τ δωμάτιον θέλειν λθε ν, λλ α το βουλ μενον χαμα συγγίγνεσθαι, λέγοντα ς ο τως π πιθυμίας χεται, ς ο δ τε τ πρ τον φοίτων πρ ς λλήλους φίλους λήθοντε τοκ ας ο δ Αρεώς τε κα Αφροδίτης π Ηφαίστου δεσμ ν δι τερα τοια τα. Ο μ τ ν Δία, δ ς, ο μοι φαίνεται πιτήδειον. d Αλλ ε πο τινες, ν δ γώ,καρτερίαι πρ ς παντα κα λέγονται κα πράττονται π λλογίμων νδρ ν, θεατέον τε κα κουστέον, ο ον κα τ : 14. Ομ. Ιλ.Α Ομ. Οδ. Ι Ομ. Ιλ. Ξ ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA BIBΛION Γ ΑΔ. - Καλ ς. ΣΩ. - Τί θ πο με μως γι τ λλα: «Μεθ στακα, κα σκυλομο ρη μ τ δειλία λαφιο» 14 κα σα πονται; Αρ γε καλ ς χουν κα σα παρ μοια στ ν ποίηση τ ν πεζ λ γο γραψε κανείς, δηλ. α θάδειες νεανικ ς τ ν πολιτ ν πρ ς το ς ρχοντες; ΑΔ. - Οχι καλ ς. ΣΩ. - Γιατ νομίζω ε ναι κατάλληλα ν διδάξουν γκράτεια στο ς νέους. Τώρα ν το ς προσφέρουν κάποια λλη δονή, δ ν ε ναι κα παράξενο. Εσ τί νομίζεις; ΑΔ. - Τ διο. ΣΩ. - Τ λλο πάλι;ν παριστάνουν να σοφώτατο νθρωπο ν λέει τι τ καλ τερο π λα ε ναι ταν: «ε ναι τραπέζια γεμ τα φαγι κα κρέατα κα ο νοχ ος ν γέρνη π τ ν κρατ ρα να γ ρο στο ς συνδαιτυμ νες». 15 Νομίζεις π ς ε ναι κατάλληλο α τ γι τ ν γκράτεια ν ς νέου πο κο ει; τ λλο: «Ο Δίας, ν ο λλοι θεο κα νθρωποι ε χαν κοιμηθ, μ νος του ταν γρυπνος κα ε κολα λησμ νησε τ ς ποφάσεις του νεκα τ ς ρωτικ ς του πιθυμίας, κα τ σο ρεθίστηκε ταν ε δε τ ν Ηρα, στε δ ν ε χε γκράτεια ν πάη μέχρι τ ν κοιτ να τους, λλ θελε π τ που στ πάτωμα ν συνευρεθ μαζί της, λέγοντας π ς χει τ ση ξαψη, ση ποτ δ ν νοιωσε π τ τε πο ε χαν σχέσεις κρυφ π το ς γονε ς τους». 16 Ο τε πρέπει ν λέμε στο ς νέους γι τ δέσιμο το Αρη κα τ ς Αφροδίτης π τ ν Ηφαιστο κα λλα τέτοια. ΑΔ. - Μ τ ν Δία, δ ν μο φαίνονται κατάλληλα. ΣΩ.- Αλλ που πάρχουν παραδείγματα γκράτειας π σημαντικο ς νδρες, στ λ γο κα τ ν πράξη, α τ ν τ βλέπουν κα ν τ κο νε, πως: 21

14 στ θος δ πλήξας κραδίην νίπαπε μ θ ω τέτλαθι δή, κραδίη κα κ ντερον λλο ποτ τλης. Παντάπασι μ ν ο ν, φη. Ο μ ν δ δωδροδ κους γε ατέον ε ναι το ς νδρας ο δ φιλοχρημάτους. e Ο δαμ ς. Ο δ στέον α το ς τιδ ρα θεο ς πείθει, δ ρ α δοίους βασιλ ας ο δ τ ν το Αχιλλέως παιδαγωγ ν Φοίνικα παινετέον ς μετρίως λεγε συμβουλε ων α τ δ ρα μ ν λαβ ντι παμ νειν το ς Αχαιο ς, νευ δ δώρων μ παλλάττεσθαι τ ς μήνιος. ο δ α τ ν τ ν Αχιλλέα ξιώσομεν ο δ μολογήσομεν ο τω φιλοχρήματον ε ναι, στε παρ το Αγαμέμνονος δ ρα λαβε ν, κα τιμ ν α λαβ ντα νεκρο πολ α ειν, λλως δ μ θέλειν. Ο κουν δίκαι ν γε, φη, παινε ν τ τοια τα. Οκν δέ γε, ν δ γώ, δι Ομηρον λέγειν τι ο δ σιον τα τά γε κατ Αχιλλέως φάναι κα λλων λεγ ντων πείθεσθαι, κα α ς πρ ς τ ν Απ λλω ε πεν- βλαψάς μ κάεργε, θε ν λοώτατε πάντων σ ν τισαίμην, ε μοι δ ναμίς γε παρείη b κα ς πρ ς τ ν ποταμ ν, θε ν ντα, πειθ ς ε χεν κα μάχεσθαι τοιμος ν, κα α τ ς το τέρου ποταμο Σπερχειο ερ ς τρίχας Πατρ κλ ω ρωϊ, φη, κ μην πάσαιμι φέρεσθαι, νεκρ ντι, κα ς δρασεν το το, ο πειστέον τάς τε α Εκτορος λξεις περ τ σ μα τ Πατρ κλου κα τ ς τ ν ζωγρηθέντων σφαγ ς ε ς τ ν πυράν, σ μπαντα 17. Ομ. Οδ.Υ Φοίνικας: Σοφ ς διδάσκαλος κα σ μβουλος το Αχιλλέως. 19. Ομ. Ιλ. Χ ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA BIBΛION Γ «Χτυπώντας τ στ θος του στ μέρος τ ς καρδι ς ε πε: - Αντεξε, καρδιά μου. Αντεξες κα χειρ τερα». 17 ΑΔ. - Απολ τως σωστ. ΣΩ. - Κα βέβαια δ ν πρέπει ν πιτρέψουμε α το ο νδρες ν δέχωνται δ ρα ν ε ναι φιλάργυροι. ΑΔ. - Καθ λου. ΣΩ. - Ο τε ν το ς λέμε τραγο δια πως: «Τ δ ρα πείθουν το ς θεο ς, δ ρα το ς βασιλιάδες». - Ο τε θ πρέπει ν παινο με τ ν Φοίνικα, 18 τ ν παιδαγωγ το Αχιλλέως, τι τ ν συμβο λευε σωστά, ταν λεγε ν βοηθήση το ς Αχαιο ς, φο πρ τα λάβη κάποια δ ρα, κα χωρ ς δ ρα ν μ ν ξεχάση τ ν ργή του. Κα θ συμφωνήσουμε π ς Αχιλλε ς δ ν ταν τ σο φιλοχρήματος στε ν πάρη δ ρα π τ ν Αγαμέμνονα ν δεχθ πληρωμή, γι ν παραδώση να νεκρ, κα λλι ς δ ν θ τ κανε.. ΑΔ. - Βέβαια, δ ν ε ναι δίκαιο ν παινο με τέτοιες συμπεριφορές. ΣΩ. - Κα διστάζω π σέβας στ ν Ομηρο ν π τι ε ναι σέβεια α τ πο λέει γι τ ν Αχιλλέα, ν δεχθ λλους ν λένε τ δια κα δίως τ λ για πο πη θυνε πρ ς τ ν Απ λλωνα: «Μ βλαψες, τοξ τη, π μακριά, λέθριε θεέ, πι πολ π λους το ς θεο ς μως θ σο τ ξεπλήρωνα, ν ε χα τ δ ναμη». 19 Κα πρ ς τ ν ποταμ,πο ταν θε ς, δειξε σέβεια κα ταν τοιμος ν τ ν πολεμήση.κα πάλι ταν τ μαλλιά του, φιερωμένα στ ν Σπερχει ποταμ, ε πε τι θέλει ν τ προσφέρη στ ν νεκρ ρωα, Πάτροκλο. Δ ν πρέπει ν πιστέψουμε π ς τ κανε. Κα θ πο με π ς δ ν ε ναι ληθιν τι τάχα σερνε τ πτ μα το Εκτορα γ ρω π τ ν τάφο το Πατρ κλου κα τι σφαξε το ς α χμαλώτους 23

15 c τα τα ο φήσομεν ληθ ε ρ σθαι, ο δ άσομεν πείθεσθαι το ς μετέρους ς Αχιλλε ς,θε ς ν πα ς κα Πηλέως,σωφρονεστάτου τε κα τρίτου π Δι ς, κα π τ σοφωτάτ ω Χείρωνι τεθραμμένος, τοσα της ν ταραχ ς πλέως, στ χειν ν α τ νοσήματε δ ο ναντίω λλήλοιν, νελευθερίαν μετ φιλοχρηματίας κα α περηφανίαν θε ν τε κα νθρώπων. Ορθ ς, φη, λέγεις. Μ τοίνυν, ν δ γώ, μηδ τάδε πειθώμεθα μηδ μεν λέγειν, ς Θησε ς Ποσειδ νος υ ς Πειρίθους τε Δι ς ρμη- σαν ο τως π δειν ς ρπαγάς, μηδέ τιν λλον θεο πα δά τε κα ρω τολμ σαι ν δειν κα σεβ ργάσασθαι, ο α ν ν καταψε δονται α τ ν λλ προσαναγκάζωμεν το ς ποιητ ς μ το των α τ ργα φάναι το τους μ ε ναι θε ν πα δας, μφ τερα δ μ λέγειν, μηδ μ ν πιχειρε ν πείθειν το ς νέους ς ο θεο κακ γενν σιν, κα ρωες νθρώπων ο δ ν βελτίους περ γ ρ ν το ς πρ σθεν λέ- γομεν, ο θ σια τα τα ο τε ληθ πεδείξαμεν γάρ που τι κ θε ν κακ γίγνεσθαι δ νατον. Π ς γ ρ ο ; Κα μ ν το ς γε κο ουσιν βλαβερά π ς γ ρ αυτ συγγνώμην ξει κακ ντι, πεισθε ς ς ρα τοια τα πράττουσίν τε κα πραττον κα - ο θε ν γχίσποροι, <ο > Ζην ς γγ ς, ν κατ Ιδα ον πάγον Δι ς πατρ ώου βωμ ς στ ν α θέρι, κα - ο πώ σφιν ξίτηλον α μα δαιμ νων. ν νεκα παυστέον το ς τοιο τους μ θους,μ μ ν πολλ ν d e 20. Θησε ς: Ο γνωστ ς βασιλε ς τ ν Αθην ν. 21. Α σχ. Αποσπ ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA BIBΛION Γ πάνω στ ν νεκρικ φωτιά. Ο τε θ το ς φήσουμε ν πιστέψουν ο νέοι μας τι Αχιλλε ς, παιδ θε ς κα το γγονο το Δι ς, το Πηλέως,πο ταν σωφρονέστατος,κα ναθρεμένος π τ ν σοφώτατο παιδαγωγ Χείρωνα, τι ταν τ σο λλοπρ σαλλος, στε ε χε μέσα του δ ο πάθη ντιφατικά. Αφ ν ς μι νελε θερη φιλοχρηματία κα φ τέρου μι περοψία πρ ς θεο ς κα νθρώπους. ΑΔ. - Σωστ τ λές. ΣΩ. - Ο τε κα σ α τ ν δίνουμε πίστη, ο τε ν το ς φήνουμε ν λένε τι Θησε ς, 20 υ ς το Ποσειδ νος, κα Πειρίθους, υ ς το Δι ς, τ σο πολ δειξαν ζ λο γι ν σιες ρπαγ ς κα ο τε λλος γυι ς θεο ρωας τι ποτολμο σε ν κάνη τέτοιες σέβειες κα τέτοια νοσιουργήματα, πως α τ πο το ς φορτώνουν ψευδ μενοι, λλ ν ποχρεώνουμε το ς ποιητ ς ν μ ν ποκαλ πτουν τ δια τ ργα ν μ λένε π ς ταν παιδι θε ν. Κα ν μ ν λένε ταυτ χρονα κα τ δ ο ο τε ν πιχειρο ν ν πείσουν το ς νέους, π ς ο θεο γεννο ν παλη παιδα κα π ς ο ρωες δ ν ε ναι καλ τεροι π το ς κοινο ς νθρώπους. Γιατί, πως λέγαμε προηγουμένως, α τ δ ν ε ναι σια ο τε κα ληθινά. Γιατ δη ποδείξαμε, νομίζω, τι ε ναι δ νατον ν προέλθουν κακ π το ς θεο ς. ΑΔ. - Π ς χι; ΣΩ. - Κα βέβαια ε ναι βλαβερ γι σους τ κο νε. Γιατ καθένας θ συγχωρήση τ ν αυτ του γι τ ν κακία του, σίγουρος π ς τέτοια καναν κα κάνουν... «ο στενο συγγενε ς τ ν θε ν. πο συγγενε ουν μ τ Δία, πο πρ ς τιμήν τους ψηλ στ ς Ιδης τ ν κορφ πάρχει βωμ ς το Δι ς». κα «πο στ ς φλέβες τους ρέει α μα θεϊκ». 21 Γι λα α τ πρέπει ν παγορε σουμε α το ς το ς μ - 25

16 392 α ε χέρειαν ντίκτωσι το ς νέοις πονηρίας. Κομιδ μ ν ο ν, φη. Τί ο ν, ν δ γώ, μ ν τι λοιπ ν ε δος λ γων πέρι ριζομένοις ο ους τε λεκτέον κα μή; περ γ ρ θε ν ς δε λέγεσθαι ε ρηται, κα περ δαιμ νων τε κα ρώων κα τ ν ν Αιδου. Πάνυ μ ν ο ν. Ο κο ν κα περ νθρώπων τ λοιπ ν ε η ν; Δ λα δή. Αδ νατον δή, φίλε, μ ν το τ γε ν τ παρ ντι τάξαι. Π ς; Οτι ο μαι μ ς ρε ν ς ρα κα ποιητα κα λογοποιο b κακ ς λέγουσιν περ νθρώπων τ μέγιστα, τι ε σ ν δικοι μ ν ε δαίμονες πολλοί, δίκαιοι δ θλιοι, κα ς λυσιτελε τ δικε ν, ν λανθάν η, δ δικαιοσ νη λλ τριον μ ν γαθ ν,ο κεία δ ζημία κα τ μ ν τοια τα περε ν λέγειν, τ δ ναντία το των προστάξειν δειν τε κα μυθολογε ν. ο κ ο ει; Ε μ ν ο ν, φη, ο δα. Ο κο ν ν μολογ ς ρθ ς με λέγειν, φήσω σε μολογηκέναι πάλαι ζητο μεν; Ορθ ς, φη, πέλαβες. c Ο κο ν περί γε νθρώπων τι τοιο τους δε λ γους λέγεσθαι, τ τε διομολογησ μεθα, ταν ε ρωμεν ο ν στιν δικαιοσ νη κα ς φ σει λυσιτελο ν τ χοντι, άντε δοκ άντε μ τοιο τος ε ναι; Αληθέστατα, φη. 26 ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA BIBΛION Γ θους, γι ν μ γεννήσουν στ ν ψυχ τ ν νέων πολλ πονηρία κα μαλθακ τητα. ΑΔ. - Στ σ νολ τους μάλιστα. ΣΩ. - Ποι ε δος λ γου μ ς πομένει ν δο με, τώρα πο καθορίζουμε ποι πρέπει ν λέγωνται κα ποι χι. Γιατ χει δη λεχθ τί πρέπει ν λέγεται γι θεο ς, μίθεους κα ρωες κα γι τ ν Αδη. ΑΔ. - Αρκετ μάλιστα. ΣΩ. - Αρα πομένει ν μιλήσουμε κα γι το ς νθρώπους. ΑΔ. - Ε ναι προφανές. ΣΩ. - Ομως μ ς ε ναι δ νατον πρ ς τ παρ ν ν τακτοποιήσουμε α τ τ θέμα. ΑΔ. - Π ς; ΣΩ. - Γιατ νομίζω π ς θ πο με τι ο ποιητ ς κα πεζογράφοιπαραποιο ν τ πι σπουδα α σχετικ μ το ς νθρώπους, λέγοντας τι πάρχουν δικοι πο ε τυχο ν ο πι πολλοί, φ τέρου δίκαιοι μέν, λλ δυστυχε ς, κα τι δικία ε ναι φέλιμη ταν σκεπάζεται, δ δικαιοσ νη ε ναι καλ γι το ς λλους, ν μ ς μ ς ζημιώνει. Κα με ς τώρα θ παγορε σουμε ν τ λένε, ν θ δώσουμε ντολ ν ψάλλουν κα ν συνθέτουν ντίθετους μ θους. Η μήπως δ ν τ νομίζεις; ΑΔ. - Κα τ καλογνωρίζω μάλιστα. ΣΩ. - Λοιπ ν ν συμφων ς τι μιλάω σωστά, θ π τι δη συμφώνησες κα γι α τ πο ζητο με π τ ν ρχή. ΑΔ. - Καλ τ πέθεσες. ΣΩ.- Αρα, σχετικ μ το ς νθρώπους τι πρέπει τέτοιοι ν λέγονται λ γοι, τ τε θ συμφωνήσουμε, ταν βρο με τί ε ναι ο σία τ ς δικαιοσ νης κα π ς π τ φ ση της φελε α το ς πο τ ν πολαμβάνουν, σχετα ν φαίνονται δίκαιοι δικοι ποιοι τ ν χουν; ΑΔ. - Πολ σωστά. 27

17 Τ μ ν δ λ γων πέρι χέτω τέλος τ δ λέξεως, ς γ ο μαι, μετ το το σκεπτέον, κα μ ν τε λεκτέον κα ς λεκτέον παντελ ς σκέψεται. Κα Αδείμαντος,Το το, δ ς, ο μανθάνω τι λέγεις. d Αλλ μέντοι, ν δ γώ, δε γε σως ο ν τ δε μ λλον ε σ η. ρ ο πάντα σα π μυθολ γων ποιητ ν λέγεται διήγησις ο σα τυγχάνει γεγον των ντων μελλ ντων; Τί γάρ, φη, λλο; Αρ ο ν ο χ τοι πλ διηγήσει δι μιμήσεως γιγνομέν η δι μφοτέρων περαίνουσιν; Κα το το, δ ς, τι δέομαι σαφέστερον μαθε ν. Γελο ος, ν δ γώ, οικα διδάσκαλος ε ναι κα σαφής σπερ ο ν ο δ νατοι λέγειν, ο κατ λον λλ ποe λαβ ν μέρος τι πειράσομαί σοι ν το τ ω δηλ σαι βο λομαι. καί μοι ε πέ πίστασαι τ ς Ιλιάδος τ πρ τα, ν ο ς ποιητής φησι τ ν μ ν Χρ σην δε σθαι το Αγαμέμνονος πολ σαι τ ν θυγατέρα, τ ν δ χαλεπαίνειν, τ ν δέ, πειδ 393 α ο κ τ γχανεν, κατε χεσθαι τ ν Αχαι ν πρ ς τ ν θε ν; Εγωγε. Ο σθ ο ν τι μέχρι μ ν το των τ ν π νκα λίσσετο πάντας Αχαιο ς, Ατρείδα δ μάλιστα δ ω, κοσμήτορε λα ν λέγει τε α τ ς ποιητ ς κα ο δ πιχειρε μ ν τ ν διάνοιαν λλοτε τρέπειν ς λλος τις λέγων α τ ς τ δ μετ τα τα σπερ α τ ς ν Χρ σης λέγει κα πειρ ται b μ ς τι μάλιστα ποι σαι μ Ομηρον δοκε ν ε ναι τ ν λέγοντα λλ τ ν ερέα, πρεσβ την ντα. κα τ ν λλην δ π σαν σχεδ ν τι ο τω πεποίηται διήγησιν περί τε τ ν ν Ιλί ω κα περ τ ν ν Ιθάκ η κα λ η Οδυσσεί α παθημάτων. 22. Χρ σης: Ομήρ. Ιλ.Α ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA BIBΛION Γ ΣΩ. - Τ σχετικ μ το ς λ γους ς πάρουν τέλος. Ομως σχετικ μ τ ν τρ πο πο λέγονται, νομίζω π ς α τ ν θ πρέπει ν ξετάσουμε τώρα κα τσι θ χουμε μελετήσει κι με ς τί πρέπει ν λέμε κα π ς ν τ λέμε. ΑΔ. - Δ ν καταλαβαίνω τί λές. ΣΩ.-Κι μως πρέπει. Ισως τσι θ τ καταλάβης καλ τερα. Αρ γε σα λέγονται π μυθολ γους ποιητ ς δ ν ε ναι διήγηση γεγον των πο γιναν γίνονται τώρα πρ κειται ν γίνουν; ΑΔ. - Τί λλο; ΣΩ. - Δ ν τ ν λοκληρώνουν λοιπ ν μ πλ διήγηση μ μίμηση κα μ τ δ ο; ΑΔ. - Κι α τ κ μα χρειάζεται ν τ διδαχθ σαφέστερα. ΣΩ. - Φαίνεται π ς ε μαι γελο ος δάσκαλος κα σαφής. Οπως λοιπ ν ο δ νατοι στ ν μιλία, θ προσπαθήσω ν δηλώσω α τ πο θέλω, χωρ ς ν ναφερθ στ σ νολο, λλ σ να μέρος. Κα τώρα πές μου. Ξέρεις τ ν ρχ τ ς Ιλιάδος που ποιητ ς λέει π ς Χρ σης 22 παρακαλε τ ν Αγαμέμνονα ν λευθερώση τ ν κ ρη του, λλ κε νος θ μωσε; Ετσι Χρ σης πειδ δ ν πέτυχε τ ν σκοπ του, καταρι ταν το ς Αχαιο ς πικαλο μενος τ ν βοήθεια το θεο ; ΑΔ. - Ναί. ΣΩ. - Ξέρεις λοιπ ν τι μέχρι α το ς το ς στίχους «κέτευε λους το ς Αχαιο ς, κα το ς δυ γυιο ς το Ατρέα, πο ταν στρατηλάτες». Κα τ λέει διος ποιητ ς κα δ ν πιχειρε ν στρέψη τ νο μας λλο, τι τάχα τ λέει κάποιος λλος κι χι διος. Ομως στ συνέχεια σ ν ν μ μιλάη διος ποιητής, λλ Χρ σης προσπαθε ν μ ς πείση ν φαντασθο με π ς δ ν τ ε πε Ομηρος λλ ερέας, πο ταν γέροντας. Κα σ λη τ ν π λοιπη διήγησή του τ διο κάνει σχετικ μ τ ν Τροία,τ ν Ιθάκη κα τ ς 29

18 c d e Πάνυ μ ν ο ν, φη. Ο κο ν διήγησις μέν στιν κα ταν τ ς ήσεις κάστοτε λέγ η κα ταν τ μεταξ τ ν ήσεων; Π ς γ ρ ο ; Αλλ ταν γέ τινα λέγ η σιν ς τις λλος ν, ρ ο τ τε μοιο ν α τ ν φήσομεν τι μάλιστα τ ν α το λέξιν κάστ ω ν ν προείπ η ς ρο ντα; Φήσομεν τί γάρ; Ο κο ν τ γε μοιο ν αυτ ν λλ ω κατ φων ν κατ σχ μα μιμε σθαί στιν κε νον ν τις μοιο ; Τί μήν; Εν δ τ τοιο τ ω, ς οικεν, ο τ ς τε κα ο λλοι ποιητα δι μιμήσεως τ ν διήγησιν ποιο νται. Πάνυ μ ν ο ν. Ε δέ γε μηδαμο αυτ ν ποκρ πτοιτο ποιητής, π σα ν α τ νευ μιμήσεως ποίησίς τε κα διήγησις γεγονυ α ε η, να δ μ ε π ης τι ο κ α μανθάνεις, πως ν το το γένοιτο γ φράσω. ε γ ρ Ομηρος ε π ν τι λθεν Χρ σης τ ς τε θυγατρ ς λ τρα φέρων κα κέτης τ ν Αχαι ν, μάλιστα δ τ ν βασιλέων, μετ το το μ ς Χρ σης γεν μενος λεγεν λλ τι ς Ομηρος, ο σθ τι ο κ ν μίμησις ν λλ πλ διήγησις. ε χε δ ν δε πως -φράσω δ νευ μέτρου ο γάρ ε μι ποιητικ ς- Ελθ ν ερε ς η χετο κείνοις μ ν το ς θεο ς δο ναι λ ντας τ ν Τροίαν α το ς σωθ ναι, τ ν δ θυγατέρα ο λ σαι δεξαμένους ποινα κα τ ν θε ν α δεσθέντας. τα τα δ ε π ντος α το ο μ ν λλοι σέβοντο κα συν ήνουν, δ Αγαμέμνων γρίαινεν ντελλ μενος ν ν τε πιέναι κα α θις μ λθε ν, μ α τ 30 ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA BIBΛION Γ περιπέτειες λης τ ς Οδ σσειας. ΑΔ. - Πράγματι. ΣΩ. - Δ ν ε ναι λοιπ ν διήγηση, ταν κάποιος μ ς λέει α τ πο λέχθηκαν, λλ κα σα συνέβησαν νάμεσα στ ς μιλίες; ΑΔ. - Ναί. ΣΩ - Αλλ ταν λέη κάποια μιλία σ ν ν ε ναι κάποιος λλος μιλ ν, ρ γε δ ν θ πο με τι μιμε ται τ ν μιλία α το πο θ μ ς προειδοποιήση τι θ μιλήση; ΑΔ. - Θ τ δεχθο με. Γιατ χι; ΣΩ. - Οταν λοιπ ν ξομοιώνη κανε ς τ ν αυτ ν του μ κάποιον λλον στ ν φων στ ν μφάνιση,δ ν ε ναι μίμηση κείνου μ τ ν πο ον ξομειώνεται; ΑΔ. - Βέβαια. ΣΩ. - Σ α τ τ ν περίπτωση, ς φαίνεται, κα α τ ς κα ο λλοι ποιητ ς διηγο νται μιμο μενοι. ΑΔ. - Βεβαίως. ΣΩ. - Αν μως ποιητ ς δ ν κρ βει τ ν αυτ ν του πουθενά, λη ποίηση κα διήγηση θ γιν ταν χωρ ς μίμηση. Κα γι ν μ μο π ς τι δ ν καταλαβαίνεις, θ σο π π ς θ μπορο σε ν συμβ κάτι τέτοιο. Δηλαδ ν Ομηρος λεγε τι λθε Χρ σης φέροντας λ τρα γι τ ν κ ρη του κα κετε οντας το ς Αχαιο ς κα μάλιστα το ς βασιληάδες κα μετά, χωρ ς ν ταυτίζεται μ τ ν Χρ ση, μιλο σε σ ν Ομηρος, τ ξέρεις τι δ ν θ ταν μίμηση, λλ πλ διήγηση. Κα θ ταν κάπως τσι τ κείμενο - θ κφραστ χωρ ς μέτρο δ ν ε μαι ποιητής. «Αφο λθε ερέας ε χ ταν ν δώσουν σ κείνους τ ν Τροία ο θεο κα ν σωθο ν ο διοι, κα ν πολ σουν τ ν κ ρη του δεχ μενοι τ λ τρα κα σεβ μενοι τ ν θε Απ λλωνα. Οταν κανε α τ ς τ ς ε χές, ο μ ν λλοι τ ν σεβάστηκαν κα συμφωνο σαν, μως Αγαμέμνονας γρίεψε κα τ ν διέταξε ν φ γη κα ν μ ξαναγυρίση, μήπως δ ν ε ναι ρκετ ν τ ν σώσουν 31

19 τ τε σκ πτρον κα τ το θεο στέμματα ο κ παρκέσοι πρ ν δ λυθ ναι α το τ ν θυγατέρα, ν Αργει φη γηράσειν μετ ο πιέναι δ κέλευεν κα μ ρεθίζειν, να σ ς 394 α ο καδε λθοι. δ πρεσβ της κο σας δεισέν τε κα π ήει σιγ, ποχωρήσας δ κ το στρατοπέδου πολλ τ Απ λλωνι η χετο, τάς τε πωνυμίας το θεο νακαλ ν κα πομιμν ήσκων κα παιτ ν,ε τι πώποτε ν να ν ο κοδομήσεσιν ν ερ ν θυσίαις κεχαρισμένον δωρήσαιτο ν δ χάριν κατη χετο τε σαι το ς Αχαιο ς τ δάκρυα το ς κείνου βέλεσιν. ο τως, ν δ γώ, τα ρε, νευ μιμήσεως πλ διήγησις γίγνεται. b Μανθάνω, φη. Μάνθανε τοίνυν, ν δ γώ, τι τα της α ναντία γίγνεται, ταν τις τ το ποιητο τ μεταξ τ ν ήσεων ξαιρ ν τ μοιβα α καταλείπ η. Κα το το, φη,μανθάνω, τι στιν τ περ τ ς τραγ ωδίας τοιο τον. Ορθ τατα, φην, πέλαβες, κα ο μαί σοι δη δηλο ν μπροσθεν ο χ ο ς τ, τι τ ς ποιήσεώς τε κα μυθολοc γίας μ ν δι μιμήσεως λη στίν, σπερ σ λέγεις, τραγ ωδία τε κα κωμ ωδία, δ δι παγγελίας α το το ποιητο - ε ροις δ ν α τ ν μάλιστά που ν διθυράμβοις- δ α δι μφοτέρων ν τε τ τ ν π ν ποιήσει, πολλαχο δ κα λλοθι, ε μοι μανθάνεις. Αλλ συνίημι, φη, τ τε βο λου λέγειν. Κα τ πρ το του δ ναμνήσθητι, τι φαμεν μ ν λεκτέον δη ε ρ σθαι, ς δ λεκτέον τι σκεπτέον ε ναι. Αλλ μέμνημαι. d Το το τοίνυν α τ ν λεγον, τι χρείη διομολογήσασθαι π τερον άσομεν το ς ποητ ς μιμουμένους μ ν τ ς διηγήσεις ποιε σθαι τ μ ν μιμουμένους, τ δ μή, κα πο α κάτερα, ο δ μιμε σθαι. 32 ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA BIBΛION Γ τ σκ πτρο κα τ στεφάνι το θεο κα τι κ ρη του θ γεράση κοντά του μέχρι ν λευθερωθ, κε στ Αργος. Κα τ ν διέταξε ν φ γη κα ν μ τ ν ρεθίζη, στε ν γυρίση σ ος στ σπίτι του. Κι γέροντας φοβήθηκε μ λις κουσε τ λ για του κα φυγε σιωπηλ ς. Οταν δ πομακρ νθηκε π τ στρατ πεδο, παρακαλο σε τ ν Απ λλωνα παναλαμβάνοντας τ ς προσωνυμίες του κα θυμίζοντάς του σους ναο ς το χάρισε κα θυσίες πο κανε. Γι λα α τ παρακαλο σε ν πληρώσουν ο Αχαιο τ δάκρυά του μ τ βέλη το θεο». Ετσι, φίλε μου, ε πα γίνεται μι πλ διήγηση χωρ ς μίμηση. ΑΔ. - Αντιλαμβάνομαι. ΣΩ. - Κατάλαβε λοιπ ν τι τ ντίθετο συμβαίνει, ταν κάποιος φαιρε τ νδιάμεσα δικά του λ για κα φήνει μ νον το ς διαλ γους. ΑΔ. - Κα ξέρω, π ς α τ συμβαίνει στ ν τραγωδία. ΣΩ. - Πολ σωστ ντελήφθης, κα νομίζω π ς δη φανερώνω α τ πο δ ν μπ ρεσα προηγουμένως, τι δηλαδ π τ ν ποίηση κα τ ν μυθολογία μι κατηγορία διατυπώνεται ξ λοκλήρου μ μίμηση, πως τραγωδία κα κωμωδία, ν μι λλη μ πλ διήγηση το ποιητ -θ τ ν συναντήσης δίως στο ς διθυράμβους - κα πάρχει στ πη νάμειξη τ ν δ ο κα σ πολλ λλα ε δη, ν ξέρης. ΑΔ. - Καταλαβαίνω τί θελες τ τε ν π ς. ΣΩ. - Θυμήσου μως κι α τ πο ε παμε ρχικά,π ς ρίσαμε τ πρέπει ν λέμε, μως πομένει ν δο με π ς πρέπει ν τ λέμε. ΑΔ. - Τ θυμ μαι. ΣΩ.- Α τ ταν πο λεγα, τι πρέπει ν συμφωνήσουμε κατ π σον θ φήσουμε το ς ποιητ ς ν μιμο νται κατ τ ν φήγηση λλοτε να κι λλοτε χι κα τ δ ο. Η ν μ ν κάνουν μίμηση καθ λου. 33

20 Μαντε ομαι, φη, σκοπε σθαί σε ε τε παραδεξ μεθα τραγ ωδίαν τε κα κωμ ωδίαν ε ς τ ν π λιν, ε τε κα ο. Ισως, ν δ γώ, σως δ κα πλείω τι το των ο γ ρ δ γωγέ πω ο δα, λλ π η ν λ γος σπερ πνε μα φέρ η, τα τ η τέον. Κα καλ ς γ, φη, λέγεις. e Τ δε τοίνυν, Αδείμαντε, θρει, π τερον μιμητικο ς μ ν δε ε ναι το ς φ λακας ο κα το το το ς μπροσθεν πεται, τι ε ς καστος ν μ ν ν πιτήδευμα καλ ς πιτηδε οι, πολλ δ ο, λλ ε το το πιχειρο, πολλ ν φαπτ μενος πάντων ποτυγχάνοι ν, στ ε ναί που λλ γιμος; Τί δ ο μέλλει; Ο κο ν κα περ μιμήσεως α τ ς λ γος, τι πολλ α τ ς μιμε σθαι ε σπερ ν ο δυνατ ς; Ο γ ρ ο ν. 395 α Σχολ ρα πιτηδε σει γέ τι μα τ ν ξίων λ γου πιτηδευμάτων κα πολλ μιμήσεται κα σται μιμητικ ς, πεί που ο δ τ δοκο ντα γγ ς λλήλων ε ναι δ ο μιμήματα δ νανται ο α το μα ε μιμε σθαι, ο ον κωμ ωδίαν κα τραγ ωδίαν ποιο ντες. ο μιμήματε ρτι το τω κάλεις; Εγωγε κα ληθ γε λέγεις, τι ο δ νανται ο α τοί. Ο δ μ ν αψ ωδοί γε κα ποκριτα μα. Αληθ. Αλλ ο δέ τοι ποκριτα κωμ ωδο ς τε κα τραγ ωδο ς ο b α τοί πάντα δ τα τα μιμήματα. ο ; Μιμήματα. 34 ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA BIBΛION Γ ΑΔ. - Υποψιάζομαι τι θ ξετάσης κατ π σον θ δεχθο με στ ν π λη τ ν κωμωδία κα τ ν τραγωδία. ΣΩ. - Ισως. Πιθαν ν κα κάτι πέραν το του. Γιατ δ ν ξέρω πο μπορε ν μ ς δηγήση λ γος σ ν τ ν νεμο, π τε πρ ς τ κε θ π με. ΑΔ. - Καλ τ λές. ΣΩ. - Πρ σεξε. Αδείμαντε, τώρα τ ξ ς: μ ς συμφέρει ν ε ναι ο φ λακες μιμητικο χι; Η μήπως κι α τ τ ρώτημα ε ναι λογικ πακ λουθο τ ν προηγουμένων λ γων μας, τι δηλ. καθένας ε ναι καν ς ν σκ να μ νο πάγγελμα κι χι πολλά, κι ν τ κάνη νακατε οντας λλα πολλά,σ λα θ ποτυγχάνη, στε ν μ ν γίνη ξι λογος σ τίποτα; ΑΔ. - Π ς ν γίνη διαφορετικά; ΣΩ. - Τ διο λοιπ ν θ λέγαμε κα γι τ ν μίμηση: Οποιος μιμε ται πολλ ε ναι δ νατο ν τ κρίνη καλά, πως τ να; ΑΔ. - Δ ν μπορε, βέβαια. ΣΩ - Δ σκολα λοιπ ν θ σκήση κάποιος να πάγγελμα σπουδα ο κα ταυτ χρονα θ μιμ ται πολλ πράγματα κα θ ε ναι μιμητικ ς. Γιατ ο τε κα τ ς μιμήσεις πο ε ναι συναφε ς, πως τ ν κωμωδία κα τ ν τραγωδία, μπορο ν κα τ ς δ ο ν μιμηθο ν μ πολ πιτυχία ο διοι. Η μήπως δ ν τ ς ποκαλο σες μιμήσεις πρ λίγου; ΑΔ. - Ετσι κανα. Κα λ ς λήθεια π ς δ ν τ μπορο ν ο διοι α τ. ΣΩ. -Ο τε βέβαια μπορο ν ν ε ναι ο διοι ραψωδο κα ποκριτ ς συγχρ νως. ΑΔ. - Αλήθεια. ΣΩ. - Αλλ ο παλαιο θοποιο στ ς κωμωδίες κα στ ς τραγωδίες δ ν παιρναν ρ λους κα στ δ ο. Η δ ν ε ναι μιμήσεις α τά; ΑΔ. - Ε ναι μιμήσεις. 35

21 c d e Κα τι γε το των, Αδείμαντε, φαίνεταί μοι ε ς σμικρ τερα κατακεκερματίσθαι το νθρώπου φ σις, στε δ νατος ε ναι πολλ καλ ς μιμε σθαι α τ κε να πράττειν ν δ κα τ μιμήματά στιν φομοιώματα. Αληθέστατα, δ ς. Ε ρα τ ν πρ τον λ γον διασώσομεν, το ς φ λακας μ ν τ ν λλων πασ ν δημιουργι ν φειμένους δε ν ε ναι δημιουργο ς λευθερίας τ ς π λεως πάνυ κριβε ς κα μηδ ν λλο πιτηδε ειν τι μ ε ς το το φέρει, ο δ ν δ δέοι ν α το ς λλο πράττειν ο δ μιμε σθαι ν δ μιμ νται, μιμε σθαι τ το τοις προσήκοντα ε θ ς κ παίδων, νδρείους, σώφρονας, σίους, λευθέρους, κα τ τοια τα πάντα, τ δ νελε θερα μήτε ποιε ν μήτε δεινο ς ε ναι μιμήσασθαι, μηδ λλο μηδ ν τ ν α σχρ ν, να μ κ τ ς μιμήσεως το ε ναι πολα σωσιν. ο κ σθησαι τι α μιμήσεις, ν κ νέων π ρρω διατελέσωσιν, ε ς θη τε κα φ σιν καθίστανται κα κατ σ μα κα φων ς κα κατ τ ν διάνοιαν; Κα μάλα, δ ς. Ο δ πιτρέψομεν, ν δ γώ, ν φαμ ν κήδεσθαι κα δε ν α το ς νδρας γαθο ς γενέσθαι, γυνα κα μιμε σθαι νδρας ντας, νέαν πρεσβυτέραν, νδρ λοιδορουμένην πρ ς θεο ς ρίζουσάν τε κα μεγαλαυχουμένην, ο ομένην ε δαίμονα ε ναι, ν συμφορα ς τε κα πένθεσιν κα θρήνοις χομένην κάμνουσαν δ ρ σαν δίνουσαν, πολλο κα δεήσομεν. Παντάπασι μ ν ο ν, δ ς. Ο δέ γε δο λας τε κα δο λους πράττοντας σα δο λων. Ο δ το το. Ο δέ γε νδρας κακο ς, ς οικεν, δειλο ς τε κα τ ναν- 23. Ο μιμήσεις: δ ν ε ναι πλ παιχνίδι χωρ ς συνέπειες. 36 ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA BIBΛION Γ ΣΩ. Κι κ μα μο φαίνεται, Αδείμαντε, τι φ ση το νθρώπου ε ναι διαμοιρασμένη σ μικρ τερα προσ ντα, στε ε ναι δ νατο ν κάνη μ πιτυχία πολλ ς μιμήσεις ν κτελ λα κε να πο ο μιμήσεις ντιγράφουν. ΑΔ. - Πολ σωστά. ΣΩ. - Αρα, ν σχ η ρχική μας δέα, πρέπει ο φ λακες ν πηρετο ν γι τ ν λευθερία μας φήνοντας κατ μέρος τ ς λλες νασχολήσεις πο δ ν δηγο ν σ α τήν, ο τε θ χρειασθ ν κάνουν λλο τίποτα ο τε ν μιμο νται. Κι ν πρέπει ν μιμηθο ν,ν μιμηθο ν α τ πο ταιριάζουν στ ν ποστολή τους π μικρ ς λικίας, δηλαδ ν ε ναι νδρε οι, γκρατε ς, ε σεβε ς, λε θεροι κα λα τ σχετικά. Αντίθετα, τ ς νελε θερες σχολίες ο τε ν τ ς σκο ν ο τε ν πιδίδωνται στ μίμησή τους, ο τε ν μιμο νται κάτι τ α σχρ, μήπως π τ μίμηση καταντήσουν ν γίνουν πραγματικ α σχροί. Η δ ν χεις παρατηρήσει τι ο μιμήσεις, 23 ν συνεχισθο ν π νεαρ λικία,γίνονται συνήθειες κα δε τερη φ ση κα σωματικ κα στ φων κα στ ψυχή; ΑΔ. - Σίγουρα. ΣΩ. - Λοιπ ν δ ν θ πιτρέψουμε α το πο το ς φροντίζουμε κα πρέπει ν γίνουν νδρες σωστοί,ν μιμο νται μι γυνα κα, ν ε ναι νδρες, νέα γρη ν τ ν ξευτελίζη νδρας της, ν μαλώνη μ το ς θεο ς κα ν κομπάζη, νομίζοντας π ς ε ναι ε τυχής, ν βρίσκεται μέσα σ συμφορές, ν θρην κα ν πενθ. Πολ δ περισσ τερο ν μιμο νται μι ρρωστη ρωτευμένη ν χη τ ς δ νες το τοκετο. ΑΔ. - Καθ λου δ ν θ πιτρέψουμε. ΣΩ. - Ο τε ν παριστάνουν δο λες κα δο λους πο κάνουν δουλικ ς ργασίες. AΔ. - Ο τε α τ. ΣΩ. - O τε ν μιμο νται νθρώπους κακο ς, δειλο ς 37

22 396α b τία πράττοντας ν νυνδ ε πομεν, κακηγορο ντάς τε κα κωμ ωδο ντας λλήλους κα α σχρολογο ντας, μεθ οντας κα νήφοντας, κα λλα σα ο τοιο τοι κα ν λ γοις κα ν ργοις μαρτάνουσιν ε ς α το ς τε κα ε ς λλους, ο μαι δ ο δ μαινομένοις θιστέον φομοιο ν α το ς ν λ γοις ο δ ν ργοις γνωστέον μ ν γ ρ κα μαινομένους κα πονηρο ς νδρας τε κα γυνα κας, ποιητέον δ ο δ ν το των ο δ μιμητέον. Αληθέστατα, φη. Τί δέ; ν δ γώ χαλκε οντας τι λλο δημιουργο ντας, λα νοντας τριήρεις κελε οντας το τοις, τι λλο τ ν περ τα τα μιμητέον; Κα π ς; φη, ο ς γε ο δ προσέχειν τ ν νο ν το των ο δεν ξέσται; Τί δέ; ππους χρεμετίζοντας κα τα ρους μυκωμένους κα ποταμο ς ψοφο ντας κα θάλατταν κτυπο σαν κα βροντ ς κα πάντα α τ τοια τα μιμήσονται; Αλλ πείρηται α το ς, φη, μήτε μαίνεσθαι μήτε μαινομένοις φομοιο σθαι. Ε ρα, ν δ γώ,μανθάνω σ λέγεις, στιν τι ε δος λέξεώς τε κα διηγήσεως ν ν διηγο το τ ντι καλ ς κ γα- θ ς, π τε τι δέοι α τ ν λέγειν, κα τερον α ν μοιον το τ ω ε δος, ο ν χοιτο ε κα ν διηγο το ναντίως κείν ω φ ς τε κα τραφείς. Πο α δή, φη, τα τα; Ο μέν μοι δοκε, ν δ γώ, μέτριος νήρ, πειδ ν φίκηται ν τ διηγήσει π λέξιν τιν πρ ξιν νδρ ς γαθο, θελήσειν ς α τ ς ν κε νος παγγέλλειν κα ο κ α σχυνε σθαι π τ τοια τ η μιμήσει, μάλιστα μ ν μιμο μενος τ ν γαθ ν σφαλ ς τε κα μφρ νως πράττοντα, λάττω δ κα ττον π ν σων π ρώτων σφαλμένον κα π μέθης τινος λλης συμφορ ς ταν δ γίγνηται κατά c d 24. Ο τρ πος διήγησης: ε θ ς πλάγιος, ταν μεταφέρωνται πρεπα λ για, πο προκαλο ν ντροπή ( Οχι μιμήσεις)! 38 ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA BIBΛION Γ κα γενικ σους νεργο ν ντίθετα μ α τ πο ε παμε,συκοφαντώντας κα γελοιοποιώντας κα βρίζοντας ναςτ ν λλον, μεθυσμένοι κα νηφάλιοι κα σα λλα κάνουν νας στ ν λλον μαρτάνοντας. Νομίζω δ τι ο τε κα το ς τρελο ς δ ν πρέπει ν συνηθίσουν ν μιμο νται κα το ς πρ στυχους νδρες κα γυνα κες κα ν κάνουν κάτι π α τά. ΑΔ. - Πολ σωστά. ΣΩ. - Τί δέ; Πρέπει ν πιτραπ μίμηση τ ν σιδηρουργ ν, τ ν λλων τεχνιτ ν, τ ν κωπηλατ ν τ ν πλοίων τ ν πλοιάρχων κα λλων σ ν κι α το ς; ΑΔ. - Π ς ν τ πιτρέψουμε; Αφο δ ν πιτρέπεται ο τε ν παίρνουν στ σοβαρ λους α το ς; ΣΩ. - Τί δέ; Θ μιμο νται πραγματικ τ λογα πο χλιμιντρίζουν, το ς τα ρους πο μουγκρίζουν, τ ν παφλασμ τ ν ποταμ ν, τ ξέσπασμα τ ς θάλασσας στο ς βράχους, τ ς βροντ ς κα λα τ σχετικά; ΑΔ. - Μ ε ναι παγορευμένο σ α το ς ν μαίνωνται ν μιμο νται τρελο ς. ΣΩ. - Αρα, ν σ καταλαβαίνω καλά, πάρχει νας τρ πος ν μιλ κα ν διηγε ται 24 σωστ ς κα καλ ς νθρωπος, ποτε χρειασθ ν τ κάνη, κι νας λλος πολ ν μοιος πρ ς τ ν πρ το, μ τ ν πο ο θ ταν προσηλωμένος ντίθετος νθρωπος λ γ ω τ ς φ σεως κα τ ς νατροφ ς του. ΑΔ - Ποιο ε ναι α το ο τρ ποι; ΣΩ. - Ο μ ν μετρημένος νδρας, νομίζω πώς, ταν κατ τ ν διήγησή του ρθη στ σημε ο ν π το ς λ γους τ ργα ν ς νθρώπου καλο, θ προσπαθήση ν τ κφράση σ ν ν ταν διος δράστης κα δ ν θ ντραπ γι μι τέτοια μίμηση. Μάλιστα δ ταν μιμ ται ναν καλ ν νθρωπο πο νεργε σωστ κα λογικ κα χι ναν πο πέφτει σ λάθη λ γ ω ρρώστιας, ρωτος, 39

23 e 397α b τινα αυτο νάξιον, ο κ θελήσειν σπουδ πεικάζειν αυτ ν τ χείρονι, ε μ ρα κατ βραχ, ταν τι χρηστ ν ποι, λλ α σχυνε σθαι, μα μ ν γ μναστος ν το μιμε σθαι το ς τοιο τους, μα δ κα δυσχεραίνων α τ ν κμάττειν τε κα νιστάναι ε ς το ς τ ν κακι νων τ πους, τιμάζων τ διανοί α τι μ παιδι ς χάριν. Ε κ ς, φη. Ο κο ν διηγήσει χρήσεται ο α με ς λίγον πρ τερον διήλθομεν περ τ το Ομήρου πη, κα σται α το λέξις μετέχουσα μ ν μφοτέρων, μιμήσεώς τε κα τ ς λλης διηγήσεως, σμικρ ν δέ τι μέρος ν πολλ λ γ ω τ ς μιμήσεως; ο δ ν λέγω; Κα μάλα, φη, ο ν γε νάγκη τ ν τ πον ε ναι το τοιο του ήτορος. Ο κο ν, ν δ έγώ, μ τοιο τος α, σ ω ν φαυλ τερος, πάντα τε μ λλον διηγήσεται κα ο δ ν αυτο νάξιον ο ήσεται ε ναι, στε πάντα πιχειρήσει μιμε σθαι σπουδ τε κα ναντίον πολλ ν, κα νυνδ λέγομεν, βροντάς τε κα ψ φους νέμων τε κα χαλαζ ν κα ξ νων τε κα τροχιλι ν, κα σαλπίγγων κα α λ ν τε κα συρίγγων κα πάντων ργάνων φωνάς, κα τι κυν ν κα προβάτων κα ρνέων φθ γγους κα σται δ το του λέξις πασα δι μιμήσεως φωνα ς τε κα σχήμασιν, σμικρ ν τι διηγήσεως χουσα; Ανάγκη, φη, κα το το. Τα τα τοίνυν, ν δ έγώ, λεγον τ δ ο ε δη τ ς λέξεως. Κα γ ρ στιν, φη. Ο κο ν α το ν τ μ ν σμικρ ς τ ς μεταβολ ς χει, κα άν τις ποδιδ πρέπουσαν ρμονίαν κα υθμ ν τ λέξει, 40 ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA BIBΛION Γ μέθης λλης κακ ς περίστασης. Εν ταν ναφέρεται σ κάποιον κατώτερ του, νομίζω δ ν θ θελήση ν παρομοιάση τ ν αυτ του μ τ ν χειρ τερ του, παρ μ νο ε καιριακά, ταν κε νος κάνη κάτι καλ. Κα πάλι μως θ ντραπ, καθ ς ε ναι πειρος στ ν μίμηση τέτοιων νθρώπων, κα θ δυσκολε εται ν χ νη κα ν βάζη τ ν αυτ του σ καλο πια τ ν χειρ τερων πο το ς περιφρονε, κτ ς κι ν τ κάνη στειευ μενος. ΑΔ. - Φυσικά. ΣΩ. - Δ ν θ μεταχειρίζεται λοιπ ν τ ν διήγηση, πως τ ν περιγράψαμε προηγουμένως γι τ ν Ομηρο, κα λ γος του θ χη κι π τ δ ο, δηλ. μίμηση κα καθαρ διήγηση, λλ μίμηση ν πιάνη μικρ μέρος π λο τ ν λ γο του; Η μήπως δ ν τ λέω καλά; ΑΔ. - Κα πολ σωστά, φο τέτοιος πρέπει ν ε ναι τ πος το σωστο μιλητ. ΣΩ. - Ομως νας διαφορετικ ς νθρωπος, σο χειρ τερος ε ναι, τ σο θ φηγ ται τ πάντα κα δ ν θ νομίζη τίποτα νάξιο το αυτο του, στε τ πάντα ν μιμ ται πρ θυμα κα μπροστ σ λους, σα λέγαμε πρίν, δηλαδ κα βροντ ς κα βουητ νέμων κα τ ν χο πο κάνει τ χαλάζι κα τ τρίξιμο τ ν ξ νων κα τ ν τροχ ν κα το ς χους τ ν α λ ν κα τ ς σάλπιγγας κα λων τ ν πραγμάτων, κι κ μα τ ς φων ς τ ν σκυλι ν, τ ν προβάτων κα τ ν πουλι ν. Κα λη του φήγηση θ ε ναι σ λη της τ ν κταση μιμήσεις φων ν κα χων κα μ νο να μικρ μέρος της θ ε ναι καθαρ διήγηση. Δ ν ε ναι τσι; ΑΔ. - Κατ νάγκην. ΣΩ. - Α τ τ δ ο ε δη διηγήσεως ννο σα. ΑΔ. - Ετσι κα ε ναι. ΣΩ. - Μ τ να π τ δ ο α τ ε δη χει μικρ ς μεταβολές, κα ν κάποιος το προσδώση τ ν ρμ ζουσα ρμονία κα 41

24 c d e λίγου πρ ς τ ν α τ ν γίγνεται λέγειν τ ρθ ς λέγοντι κα ν μι ρμονί α -σμικρα γ ρ α μεταβολα - κα δ κα ν υθμ σα τως παραπλησί ω τινί; Κομιδ μ ν ο ν, φη, ο τως χει. Τί δ τ το τέρου ε δος; ο τ ν ναντίων δε ται, πασ ν μ ν ρμονι ν, πάντων δ υθμ ν, ε μέλλει α ο κείως λέγεσθαι, δι τ παντοδαπ ς μορφ ς τ ν μεταβολ ν χειν; Κα σφ δρα γε ο τως χει. Αρ ο ν πάντες ο ποιητα κα ο τι λέγοντες τ τέρ ω το των πιτυγχάνουσιν τ π ω τ ς λέξεως τ τέρ ω ξ μφοτέρων τιν συγκερανν ντες; Ανάγκη, φη. Τί ο ν ποιήσομεν; ν δ γώ π τερον ε ς τ ν π λιν πάντας το τους παραδεξ μεθα τ ν κράτων τ ν τερον τ ν κεκραμένον; Ε ν μή, φη, νικ, τ ν το πιεικο ς μιμητ ν κρατον. Αλλ μήν, Αδείμαντε, δ ς γε κα κεκραμένος, πολ δ διστος παισί τε κα παιδαγωγο ς ναντίος ο σ α ρ κα τ πλείστ ω χλ ω. Ηδιστος γάρ. Αλλ σως, ν δ έγώ, ο κ ν α τ ν ρμ ττειν φαίης τ μετέρ α πολιτεί α, τι ο κ στιν διπλο ς ν ρ παρ μ ν ο δ πολλαπλο ς, πειδ καστος ν πράττει. Ο γ ρ ο ν ρμ ττει. Ο κο ν δι τα τα ν μ ν η τ τοια τ η π λει τ ν τε σκυτοτ μον σκυτοτ μον ε ρήσομεν κα ο κυβερνήτην πρ ς τ σκυτοτομί α κα τ ν γεωργ ν γεωργ ν κα ο δικαστ ν πρ ς τ γεωργί α κα τ ν πολεμικ ν πολεμικ ν κα ο χρηματιστ ν πρ ς τ πολεμικ, κα πάντας ο τω; 42 ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA BIBΛION Γ ρυθμ στ ν φήγηση, δ ν θ πάρχη μεγάλη νάγκη στ ν φήγηση γι κε νον πο μιλε σωστ κα σ μι μ νο ρμονία -γιατ ο μεταβολ ς ε ναι νεπαίσθητες -κα σ να ρυθμ πολ παραπλήσιο. ΑΔ. - Α τ ε ναι καθ λοκληρίαν σωστ. ΣΩ. - Τί γίνεται μως μ τ λλο ε δος; Δ ν χρειάζεται α τ ντιθέτως λες ο ρμονίες κα λους το ς ρυθμο ς, ν πρ κειται ν λεχθ μ ε πρ σδεκτο φος, φο χει λες τ ς μεταβολ ς μέσα του; ΑΔ. - Γενικά, ναί. Κα πολ μάλιστα. ΣΩ. - Αρ γε λοιπ ν λοι ο ποιητ ς κα σοι χουν κάτι ν πο ν δ ν χρησιμοποιο ν τ ν να τ ν λλο κα το ς δ ο νάμεικτα τρ πους φήγησης; ΑΔ. - Κατ νάγκην. ΣΩ. - Τί θ κάνουμε λοιπ ν; Θ ποδεχώμαστε στ ν π λη μας λους α το ς μ νο να μιγ τρ πο ναν μεικτ ; ΑΔ. - Αν ψ φος μου παίζει ρυθμιστικ ρ λο, προτιμ τ ν μιγ τρ πο πο μιμε ται ναν σωστ νθρωπο. ΣΩ. - Αλλ μως, Αδείμαντε, κα μεικτ ς ε ναι ε χάριστος, κα πολ πι ε χάριστος στ παιδι κα το ς παιδαγωγο ς, ντίθετος π α τ ν πο προτίμησες γι τ ν πλειοψηφία το χλου. ΑΔ. - Πολ ε χάριστος, πράγματι. ΣΩ. - Αλλ σως θ λεγες τι α τ ς τρ πος δ ν ρμ ζει στ ν πολιτεία μας, φο δ ν πάρχει κανε ς μ δ ο πολλ παγγέλματα, πειδ καθένας να πάγγελμα σκε. ΑΔ. - Πράγματι, δ ν ρμ ζει. ΣΩ. - Γι α τ κα στ ν π λη μας μ νο θ βρο με τ ν ποδηματοποι ν ε ναι ποδηματοποι ς κα χι καπετάνιος μαζ μ τ ν ποδηματοποι α, κα τ ν γεωργ μ νο γεωργ κα χι ν ε ναι ταυτ χρονα κα δικαστ ς κα τ ν πολεμιστ μ νο πολεμιστ ς ν ε ναι κα χι χρηματιστ ς ταυτ χρονα, κα τσι συμβαίνει μ λα τ παγγέλματα. 43

25 398α Αληθ, φη. Ανδρα δή, ς οικε, δυνάμενον π σοφίας παντοδαπ ν γίγνεσθαι κα μιμε σθαι πάντα χρήματα, ε μ ν φίκοιτο ε ς τ ν π λιν α τ ς τε κα τ ποιήματα βουλ μενος πιδείξασθαι, προσκυνο μεν ν α τ ν ς ερ ν κα θαυμαστ ν κα δ ν, ε ποιμεν δ ν τι ο κ στιν τοιο τος ν ρ ν τ π λει παρ μ ν ο τε θέμις γγενέσθαι, ποπέμποιμέν τε ε ς λλην π λιν μ ρον κατ τ ς κεφαλ ς καταχέαντες κα ρί ω στέψαντες, α το δ ν τ α στηροτέρ ω κα ηδε- στέρ ω ποιητ χρ ώμεθα κα μυθολ γ ω φελίας νεκα, ς μ ν τ ν το πιεικο ς λέξιν μιμο το κα τ λεγ μενα λέγοι ν κείνοις το ς τ ποις ο ς κατ ρχ ς νομοθετησάμεθα, τε το ς στρατιώτας πεχειρο μεν παιδε ειν. Κα μάλ, φη, ο τως ν ποιο μεν, ε φ μ ν ε η. Ν ν δή, ε πον γώ, φίλε, κινδυνε ει μ ν τ ς μουσικ ς τ περ λ γους τε κα μ θους παντελ ς διαπεπεράνθαι τε γ ρ λεκτέον κα ς λεκτέον ε ρηται. Κα α τ μοι δοκε, φη. Ο κο ν μετ το το, ν δ γώ, τ περ δ ς τρ που κα μελ ν λοιπ ν; Δ λα δή. Αρ ο ν ο π ς δη ν ε ροι μ ν λεκτέον περ α τ ν ο α δε ε ναι, ε περ μέλλομεν το ς προειρημένοις συμφωνήσειν; Κα Γλα κων πιγελάσας, Εγ τοίνυν, φη, Σώκρατες, κινδυνε ω κτ ς τ ν πάντων ε ναι ο κουν καν ς γε χω ν τ παρ ντι συμβαλέσθαι πο α ττα δε μ ς λέγειν ποπτε ω μέντοι. b c 44 ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA BIBΛION Γ ΑΔ. - Αλήθεια. ΣΩ- Αν λοιπ ν φτανε στ ν π λη μας νας νδρας πο μπορε ν μετασχηματίζεται κα ν μιμ ται τ πάντα κα θελε ν μ ς κάνη πίδειξη τ ς τέχνης του, θ το κάναμε π κλιση σ ν ν ε ναι θεϊκ ς δ ναμης, κα ξιοθα μαστος κα πολαυστικ ς, μως θ το λέγαμε τι στ ν π λη μας δ ν πάρχει τέτοιος νθρωπος, ο τε πιτρέπεται ν μένη μαζί μας, κα θ τ ν ξεπροβοδίζαμε ν πάη σ λλη π λη, φο προηγουμένως θ τ ν ραντίζαμε μ μ ρα κα θ στεφανώναμε μ ταινίες τ κεφάλι του. Ομως με ς θ κρατο σαμε τ ν σοβαρώτερο κα χι τ σο ε χάριστο ποιητ κα μυθοπλάστη, νεκα τ ς φέλειας πο μ ς κάνει, κα πο μιμε ται τ ν φρασεολογία το σωστο νθρώπου κα θ μεταχειριζ ταν το ς τρ πους διήγησης πο νομοθετήσαμε ξ ρχ ς, ταν σχεδιάζαμε τ ν κπαίδευση τ ν στρατιωτ ν μας. ΑΔ. - Ετσι θ κάναμε σίγουρα, ν ταν στ χέρι μας. ΣΩ. - Τώρα πι φίλε, κοντε ει ν τελειώση κα τ κεφάλαιο τ ς μουσικ ς μ σα ε παμε γι τ ς διηγήσεις κα το ς μ θους. Κα χει ξεκαθαρισθ τί πρέπει ν λέγεται κα τί χι κα π ς. ΑΔ. - Κι γ τ διο νομίζω. ΣΩ. - Μήπως πομένει κατ πιν τ μέρος γι τ τραγο δι κα τ ν μελωδία; ΑΔ. - Φανερ. ΣΩ. - Αρ γε καθένας δ ν θ μπορο σε ν βρ τί πρέπει ν πο με γι α τά,π ς πρέπει ν ε ναι, ν πρ κειται ν συμφωνο με μ λα τ προσυμφωνημένα μας; ΓΛ. - (Κα Γλα κων γελώντας μ τ ν κουβέντα μου ε πε): Σωκράτη, γ μ λλον δ ν ε μαι μεταξ α τ ν. Γιατ πρ ς τ παρ ν δ ν μπορε ν ποθέσω τί πρέπει ν λέμε. Ομως ποπτε ομαι περίπου. 45

26 Πάντως δήπου, ν δ γώ, πρ τον μ ν τ δε καν ς χεις d λέγειν, τι τ μέλος κ τρι ν στιν συγκείμενον, λ γου τε κα ρμονίας κα υθμο. Ναί, φη, το τ γε. Ο κο ν σον γε α το λ γος στίν, ο δ ν δήπου διαφέρει το μ δομένου λ γου πρ ς τ ν το ς α το ς δε ν τ ποις λέγεσθαι ο ς ρτι προείπομεν κα σα τως; Αληθ, φη. Κα μ ν τήν γε ρμονίαν κα υθμ ν κολουθε ν δε τ λ γ ω. Π ς δ ο ; Αλλ μέντοι θρήνων γε κα δυρμ ν φαμεν ν λ γοις ο δ ν προσδε σθαι. Ο γ ρ ο ν. e Τίνες ο ν θρηνώδεις ρμονίαι;λέγε μοι σ γ ρ μουσικ ς. Μειξολυδιστί, φη, κα συντονολυδιστ κα τοια ταί τινες. Ο κο ν α ται, ν δ έγώ, φαιρετέαι; χρηστοι γ ρ κα γυναιξ ν ς δε πιεικε ς ε ναι, μ τι νδράσι. Πάνυ γε. Αλλ μ ν μέθη γε φ λαξιν πρεπέστατον κα μαλακία κα ργία. Π ς γ ρ ο ; Τίνες ο ν μαλακαί τε κα συμποτικα τ ν ρμονι ν; Ιαστί, δ ς, κα λυδιστ α τινες χαλαρα καλο νται. 399α Τα ταις ο ν, φίλε, π πολεμικ ν νδρ ν σθ τι χρήσ η; Ο δαμ ς, φη λλ κινδυνε ει σοι δωριστ λείπεσθαι κα φρυγιστί. 25. Μειξολυδιστί-συντονολυδιστί: Παθητικ μουσική, θρηνητική κ.λπ. 46 ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA BIBΛION Γ ΣΩ. - Πάντως μπορε ς ν π ς μ σιγουρι το το: τι μελωδία ποτελε ται π τρία πράγματα, τ λ για, τ ν ρμονία κα τ ν ρυθμ. ΓΛ. - Α τ τουλάχιστον, ναί. ΣΩ. - Μήπως λοιπ ν τ λ για το τραγουδιο δ ν διαφέρουν π τ ν μ τραγουδιστ λ γο σον φορ το ς διους τ πους τ ς διήγησης πο δη προαναφέραμε; ΓΛ. - Σωστά. ΣΩ. - Κα βέβαια ε ναι νάγκη ρμονία κα ρυθμ ς ν παρακολουθο ν τ λ για. ΓΛ. - Π ς χι; ΣΩ. - Αλλ μως παραδεχθήκαμε τι στ ς διηγήσεις δ ν μ ς χρειάζονται θρ νοι κα δυρμ ς. ΓΛ. - Δ ν χρειάζεται. ΣΩ.- Ποι ς ε ναι θρηνώδεις ρμονίες; πές μου. Γιατ σ ε σαι μουσικ ς. ΓΛ. - Μειξολυδιστ κα συντονολυδιστ 25 κα λλες παρ μοιες ΣΩ. - Δ ν πρέπει λοιπ ν α τ ς ν φαιρεθο ν; Γιατ α τ ς ε ναι χρηστες κ μα κα στ ς γυνα κες πο θέλουν ν ε ναι ξιοπρεπε ς, χι στο ς νδρες. ΓΛ. - Πολ σωστά. ΣΩ. - Αλλ κα μέθη, μαλθακ τητα κα τεμπελι δ ν ρμ ζουν στο ς φ λακες. ΓΛ. - Π ς χι. ΣΩ. - Ποι ς λοπ ν ρμονίες ε ναι παθητικ ς κα κατάλληλες γι συμπ σια; ΓΛ. - Η ωνικ κα λυδικ ε ναι μερικ ς π α τ ς πο λέμε χαλαρές. ΣΩ. - Α τ ς λοιπ ν, φίλε, πάρχει περίπτωση ν τ ς χρησιμοποιήσης στ ν γωγ τ ν πολεμιστ ν; ΓΛ. - Καθ λου. Αλλ σχεδ ν σο π μειναν μ νο δωρικ κα φρυγική. 47