ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA ΤΟΜΟΣ Δ

Transcript

1 eksofillo Platon tomos D :09 ÂÏ 1

2

3 ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA ΤΟΜΟΣ Δ

4 ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA ΤΟΜΟΣ Δ BIBΛION Z - H Tίτλος: Πλάτωνος Πολιτεία, Τ μος Δ Mετάφρασις-Σημειώσεις: Iωάννης Aθανασ πουλος Eκδ σεις: ΓEΩPΓIAΔH - «BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN» Yπε θυνος Eκδ σεως: Λεωνίδας Aθ. Γεωργιάδης Eπιμέλεια: Απ στολος Μ. Τζαφερ πουλος Σελιδοποίησις: Iωάννης Πάτμιος Eξώφυλλο: Δημήτρης Μπιλιλ ς copyright κδ σεις Λ. Γεωργιάδης 2011 ISBN: X SET: Mετάφρασις-Σημειώσεις: Iωάννης Aθανασ πουλος Eπιμέλεια: Απ στολος Μ. Τζαφερ πουλος Kεντρική διάθεσις: Tηλ Bιβλιοπωλε α: Kηφισίας 263, Kηφισιά T.K , Tηλ sales@georgiadesbooks.com Απαγορε εται ναδημοσίευσις λ κληρης μέρους τ ς παρο σης μελέτης, μ ποιοδήποτε μέσον, χωρ ς τ ν γραπτ δεια το κδ του τ ν νομίμων κληρον μων του. Επιτρέπεται ναφορ στ παρ ν βιβλίο στ περιεχ μεν του μ νον σ περίπτωσι πο παρουσιάζονται ρητ ς τ στοιχε α α το.

5

6 ΠΕΡΙΛΗΨΙΣ Στ Ζ βιβλίο χουμε τ ν πέροχο φιλοσοφικ μ θο το Σπηλαίου. Εδ Πλάτων μ ς ποκαλ πτει τ ν σχέση τ ν α σθητ ν μ τ νοητά, τ ν δρ μο πρ ς τ ν ληθιν γνώση κα παιδεία: Οσα γνωρίζουμε δι τ ν α σθήσεων ε ναι πλ σκι ς τ ς πραγματικ τητας. Ολοι μας δεμένοι μ τ πρ σωπο στραμμένο στ βάθος μι ς σκοτειν ς σπηλι ς παρακολουθο με να «θέατρο σκι ν»! Ο σκι ς προκαλο νται π τ ς ντα γιες μι ς φωτειν ς πηγ ς, πο ε ναι πίσω π τ ληθιν ντικείμενα. Επομένως παιτε ται σκληρ ς γώνας ν λευθερωθ νθρωπος π τ δεσμά του κα ν στραφ πρ ς τ φ ς, τ ν θεϊκ θεωρία. Καθ κον μας ε ναι ν στρέψουμε τ βλέμμα τ ν νέων πρ ς τ ν δέα το γαθο. Ο πολιτικο π δ θ ξεπηδήσουν, χι γι δικά τους συμφέροντα, λλ ς συνδετικ ς δεσμ ς μεταξ τ ν πολιτ ν. Η ζω τ ς κυψέλης δε δες παράδειγμα. Κι φο πολιτικ ε ναι θυσία, ο ξιοι μ λιγώτερη προθυμία θ δέχονται τ ξιώματα! Θ λείψουν τσι κα ο σκιαμαχίες γι τ ν ξουσία, σο κα ο μφ λιοι π λεμοι, πο καταστρέφουν κα το ς ρχον-τες κα τ ν π λη. Ομως δ τίθεται τ ρώτημα: «π ς θ δείξουμε τ ν δρ μο πρ ς τ ν φιλοσοφία στο ς α ριανο ς ρχοντες;» Ως προ-παιδεία Πλάτων προτείνει τ ν Αριθμητική, τ ν Λογιστικ ( χι μως γι κερδοσκοπία), τ ν Γεωμετρία, τ ν Αστρονομία κα τ ν Μουσική Αρμονία. Κατ πιν ρχεται Διαλεκτικ.Τ πρ τα μέχρι λικίας 20 τ ν, τ δε τερα μέχρι 30 τ ν.τέλος συσχέτιση μαθημάτων μ τ ν φ ση τ ν ντων ( Επιστήμη- Φιλοσοφία) θ διαρκ 15 χρ νια. Ετσι στ 50 του, νας πολίτης,μ α τ τ προσ ντα κα τ ς ρετ ς πο ε παμε, θ μπορ ν ναλάβη ξιώματα! Κι α τ γιατ ο νώριμοι νέοι κακομεταχειρίζονται τ ν Διαλεκτικ ξεσκίζοντας,τι βρο ν μπροστά τους. Αξιο προσοχ ς ε ναι τι μεγάλος α τ ς παιδαγωγ ς σ καμμι περίπτωση δ ν δέχεται τ ν βία στ ν παιδεία! (Ε δαμε κα τ ποτελέσματα τ ς ποχρεωτικ ς κπαίδευσης). 7

7 ΒΙΒΛΙΟΝ Ζ 514a Μετ τα τα δή, ε πον, πείκασον τοιο τ ω πάθει τ ν μετέραν φ σιν παιδείας τε πέρι κα παιδευσίας. δ γ ρ νθρώπους ο ον ν καταγεί ω ο κήσει σπηλαιώδει, ναπεπταμένην πρ ς τ φ ς τ ν ε σοδον χο σ η μακρ ν παρ π ν τ σπήλαιον, ν τα τ η κ παίδων ντας ν δεσμο ς κα τ σκέλη κα το ς α χένας, στε μένειν τε α το ς ε ς τε τ b πρ σθεν μ νον ρ ν, κ κλ ω δ τ ς κεφαλ ς π το δεσμο δυνάτους περιάγειν, φ ς δ α το ς πυρ ς νωθεν κα π ρρωθεν κα μενον πισθεν α τ ν, μεταξ δ το πυρ ς κα τ ν δεσμωτ ν πάνω δ ν, παρ ν δ τειχίον παρ ωκοδομημένον, σπερ το ς θαυματοποιο ς πρ τ ν νθρώπων πρ κειται τ παραφράγματα, π ρ ν τ θα ματα δεικν ασιν. Ορ, φη. Ορα τοίνυν παρ το το τ τειχίον φέροντας νθρώπους c σκε η τε παντοδαπ περέχοντα το τειχίου κα νδρι- 515a άντας κα λλα ζ α λίθινά τε κα ξ λινα κα παντο α ε ργασμένα, ο ον ε κ ς το ς μ ν φθεγγομένους, το ς δ σιγ ντας τ ν παραφερ ντων. Ατοπον, φη, λέγεις ε κ να κα δεσμώτας τ πους. Ομοίους μ ν, ν δ γώ το ς γ ρ τοιο τους πρ τον μ ν αυτ ν τε κα λλήλων ο ει ν τι ωρακέναι λλο πλ ν τ ς σκι ς τ ς π το πυρ ς ε ς τ καταντικρ α τ ν το σπηλαίου προσπιπτο σας; Π ς γάρ, φη, ε κινήτους γε τ ς κεφαλ ς χειν ναγd κασμένοι ε εν δι βίου; Τί δ τ ν περιφερομένων; ο τα τ ν το το; Τί μήν; 8 ΒΙΒΛΙΟΝ Ζ ΣΩ.- Μετ π α τ παράστησε τ ν νθρώπινη φ ση σχετικ μ τ ν παιδεία κα τ ν παιδευσία μ να τέτοιο γεγον ς: Δηλαδ ν φαντασθ ς το ς νθρώπους σ ν ν βρίσκωνται μέσα σ σπηλι κάτω π τ γ, ποία ν χη τ ν ε σοδ της νοιχτ στ φ ς ξ λοκλήρου. Μέσα σ α τ ν ο νθρωποι βρίσκωνται δεμένοι π παιδικ ς λικίας μ κινητοποιημένα τ π δια κα τ ν α χένα τους, τσι στε ν μένουν στ ν δια θέση κα ν μπορο ν ν βλέπουν μ νο μπροστά τους, χωρ ς ν μπορο ν ν γυρίσουν τ κεφάλια τους λ γ ω τ ν δεσμ ν. Απ ψηλ κα μακρι ρχεται κάποιο φ ς πρ ς α το ς π μι φωτι ναμμένη. Μεταξ τ ς φωτι ς κα τ ν δεσμωτ ν πάνω στ γ πάρχει μι δ ς πο στ πλάϊ της ε ναι χτισμένο τειχίο, πως τ παραβ ν πο βάζουν μπροστά τους ο ταχυδακτυλουργο κα πάνω π α τ πιδεικν ουν τ θαυμαστ τεχνάσματά τους. ΓΛ. - Τ φαντάζομαι. ΣΩ. - Φαντάσου τώρα παράλληλα κα πίσω π τ τειχίο νθρώπους ν κουβαλο ν διάφορα ντικείμενα πο προβάλλονται πάνω π τ τειχίο, κα γάλματα νθρώπων κα ζώων λίθινα, ξ λινα κα κάθε λογ ς κατασκευ ς κα α το πο τ κουβαλο ν, πως ε ναι φυσικ, λλοτε μιλο ν κι λλοτε σωπαίνουν. ΓΛ. - Απίθανη ε ναι ε κ να κα παράξενοι ο δεσμ τες σου. ΣΩ. - Κι μως μ ς μοιάζουν. Γιατ α το νομίζεις τι χουν δε ποτ λλο τίποτα π το ς αυτο ς τους κα το ς λλους, κτ ς π τ ς σκι ς πο ρίχνει φωτι στ ν πέναντί τους το χο; ΓΛ. - Π ς ν μπορέσουν φο θ ταν ναγκασμένοι ν μένουν μ κίνητα τ κεφάλια τους σ λη τους τ ζωή; ΣΩ. - Κι π τ προηγο μενα πο περνο ν πίσω τους; Δ ν βλέπουν μ νο σκιές; ΓΛ. - Ναί. 9

8 Ε ο ν διαλέγεσθαι ο οί τ ε εν πρ ς λλήλους, ο τα τα γ ν τ ντα α το ς νομίζειν περ ρ εν; Ανάγκη. Τ δ ε κα χ τ δεσμωτήριον κ το καταντικρ χοι; π τε τις τ ν παρι ντων φθέγξαιτο, ο ει ν λλο τι α το ς γε σθαι τ φθεγγ μενον τ ν παριο σαν σκιάν; Μ Δι ο κ γωγ, φη. c Παντάπασι, δή, ν δ γώ, ο τοιο τοι ο κ ν λλο τι νομίζοιεν τ ληθ ς τ ς τ ν σκευαστ ν σκιάς. Πολλ νάγκη, φη. Σκ πει δή, ν δ γώ, α τ ν λ σιν τε κα ασιν τ ν τε δεσμ ν κα τ ς φροσ νης, ο α τις ν ε η, ε φ σει τοιάδε συμβαίνοι α το ς π τε τις λυθείη κα ναγκάζοιτο ξαίφνης νίστασθαί τε κα περιάγειν τ ν α χένα κα βαδίζειν κα πρ ς τ φ ς ναβλέπειν, πάντα δ τα τα ποι ν λγο τε κα δι τ ς μαρμαρυγ ς δυνατο καθορ ν κε να ν d τ τε τ ς σκι ς ώρα, τί ν ο ει α τ ν ε πε ν, ε τις α τ λέγοι τι τ τε μ ν ώρα φλυαρίας, ν νδ μ λλ ν τι γγυτέρω το ντος κα πρ ς μ λλον ντα τετραμμένος ρθ τερον βλέποι, κα δ κα καστον τ ν παρι ντων δεικν ς α τ ναγκάζοι ρωτ ν ποκρίνεσθαι,τι στιν; ο κ ο ει α τ ν πορε ν τε ν κα γε σθαι τ τ τε ρώμενα ληθέστερα τ ν ν δεικν μενα; Πολ γ, φη. e Ο κο ν κ ν ε πρ ς α τ τ φ ς ναγκάζοι α τ ν βλέπειν, λγε ν τε ν τ μματα κα φε γειν ποστρεφ μενον πρ ς κε να δ ναται καθορ ν,κα νομίζειν τα τα τ ντι 10 ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA BIBΛION Z ΣΩ. - Αν λοιπ ν μπορο σαν ν συζητο ν μεταξ τους, δ ν νομίζεις π ς θ θεωρο σαν α τ πο θ βλεπαν, σ ν ν ε ναι α τ τ δια τ ντικείμενα; ΓΛ. - Αναγκαστικά. ΣΩ. - Κα τί θ ν μιζαν, ν σπηλι τ ς φυλακ ς τους βγαζε ναν ντίλαλο; Οταν κανείς, π κείνους πο θ παρελα νουν πίσω τους, μιλήση, τί λλο πιστε εις π ς θ νομίζουν τι μιλάει, κτ ς π τ ν σκιά; ΓΛ. - Τί λλο; Βέβαια; ΣΩ. - Κα γενικ α το ο δεσμ τες δ ν θ θεωρο σαν γι ληθιν τίποτε λλο κτ ς π τ ς κατασκευασμένες σκιές. ΓΛ. - Σίγουρα. ΣΩ. - Σκέψου λοιπ ν ποι λ τρωση κα θεραπεία α τ ν τ ν νθρώπων θ μπορο σε ν γίνη, ν κ φ σεως παθαίνουν κάτι τέτοιο. Αν κάποιος λυν ταν π τ δεσμά του κα ναγκαστικ σηκων ταν ρθιος κα στρεφε τ ν λαιμ του κα βάδιζε κα κοιτο σε πρ ς τ φ ς, λα α τ θ τ κανε μ π νο κα π τ ς λάμψεις τ ς φωτι ς θ δυνατο σε ν δ καθαρ κε να τ ντικείμενα πο ς τ τε βλεπε τ ς σκιές τους.τί νομίζεις π ς θ λεγε α τ ς, ν κάποιος το λεγε τι σα βλεπε προηγουμένως ταν φθαλμαπάτες κα τι τώρα, πο ε ναι πι κοντ στ ν πραγματικ τητα κα γ ρισε τ βλέμμα του πρ ς α τήν, βλέπει σωστ τερα; Κα μάλιστα ταν το δειχνε τ κάθε ντικείμενο π α τ πο κινο ντο, τ ν νάγκαζε μ ρωτήσεις ν ποκριθ, τί ε ναι α τ ; Δ ν νομίζεις π ς θ βρισκ ταν σ δ σκολη θέση κα θ ν μιζε π ς κε να πο βλεπε τ τε ταν πι ληθιν π α τ πο το δείχνουν τώρα; ΓΛ. - Πολ πιθαν ν. ΣΩ. - Μήπως ν τ ν νάγκαζε κανε ς ν κοιτάζη τ διο τ φ ς, δ ν θ πονο σαν τ μάτια του κα δ ν θ φευγε γι ν στραφ πίσω σ κε να πο μπορε ν βλέπη νετα, κα δ ν θ θε- 11

9 σαφέστατα τ ν δεικνυμένων; O τως, φη. Ε δέ, ν δ γώ, ντε θεν λκοι τις α τ ν βί α δι τραχείας τ ς ναβάσεως κα νάντους, κα μ νείη πρ ν ξελκ σειεν ε ς τ το λίου φ ς, ρα ο χ δυν σθαί τε ν κα γα- 516a νακτε ν λκ μενον, κα πειδ πρ ς τ φ ς λθοι, α γ ς ν χοντα τ μματα μεστ ρ ν ο δ ν ν δ νασθαι τ ν ν ν λεγομένων ληθ ν; Ο γ ρ ν, φη, ξαίφνης γε. Συνηθείας δ ο μαι δέοιτ ν, ε μέλλοι τ νω ψεσθαι, κα πρ τον μ ν τ ς σκι ς ν ρ στα καθορ, κα μετ το το ν το ς δασι τά τε τ ν νθρώπων κα τ τ ν λλων ε δωλα, στερον δ α τά κ δ το των τ ν τ ο ραν κα α τ ν τ ν ο ραν ν ν κτωρ ν ρ ον θεάσαιτο, προσb βλέπων τ τ ν στρων τε κα σελήνης φ ς, μεθ μέραν τ λι ν τε κα τ το λίου. Π ς δ ο ; Τελευτα ον δ ο μαι τ ν λιον, ο κ ν δασιν ο δ ν λλοτρί α δρ α φαντάσματα α το, λλ α τ ν καθ α τ ν ν τ α το χώρ α δ ναιτ ν κατιδε ν κα θεάσασθαι ο ς στιν. Αναγκα ον, φη. Κα μετ τα τ ν δη συλλογίζοιτο περ α το τι ο τος τάς τε ρας παρέχων κα νιαυτο ς κα πάντα πιτροc πε ων τ ν τ ρωμέν ω τ π ω, κα κείνων ν σφε ς ώρων τρ πον τιν πάντων α τιος. Δ λον, φη, τι π τα τα ν μετ κε να λθοι. Τί ο ν; ναμιμνησκ μενον α τ ν τ ς πρώτης ο κήσεως κα τ ς κε σοφίας κα τ ν τ τε συνδεσμωτ ν ο κ ν ο ει 12 ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA BIBΛION Z ωρο σε κε να σ ν καθαρώτερη λήθεια, π α τ πο θ το δειχναν; ΓΛ. - Ετσι ε ναι. ΣΩ. - Αν δ ν τ ν τραβο σε κάποιος π δ κα τ ν παιρνε μέσα π να νηφορικ κα δ σβατο δρ μο, κα δ ν τ ν φηνε πρ ν ν τ ν τραβήξη ξω στ φ ς το λιου, ρ γε δ ν θ πέφερε κα θ γανακτο σε ν τ ν σέρνουν; Κα ταν θ φθανε στ φ ς, χοντας τ μάτια του γεμ τα π τ φεγγοβ λημα το λιου,θ μπορο σε ν δ στω κα να π α τ πο με ς θεωρο με ληθινά; ΓΛ. - Οχι, βέβαια.το λάχιστον τ ν πρ το καιρ. ΣΩ. - Θ ε χε νάγκη, νομίζω, ν συνηθίση, προκειμένου ν βλέπη κε να πο ε ναι πάνω. Κα στ ν ρχ θ βλεπε ε κολώτατα τ ς σκιές, κατ πιν τ ε δωλα τ ν νθρώπων κα τ ν λλων στ ν πιφάνεια τ ν νερ ν κα τελικ α τ τ δια τ ληθιν ντικείμενα. Κι π α τ σα ε ναι στ ν ο ραν, μι κα τ ν διο τ ν ο ραν τ ν ν χτα θ τ βλεπε ε κολώτερα, κοιτάζοντας τ φ ς τ ν στρων κα τ ς σελήνης, παρ τ ν μέρα μ τ ν λιο κα τ φ ς του. ΓΛ. - Χωρ ς λλο. ΣΩ. - Κα τελικ θ μπορο σε ν δ τ ν λιο, χι στ ν πιφάνεια το νερο τ ε δωλά του σ λλη θέση, λλ τ ν διο κα στ ν τ πο του ν δ τί λογ ς ε ναι. ΓΛ. - Κατ νάγκην. ΣΩ. - Κα μετ π α τ θ μπορο σε ν σκεφθ γι τ ν λιο, τι α τ ς ε ναι πο δίνει τ ς ποχ ς κα τ ν κ κλο το τους κα ποπτε ει λα σα ε ναι στ ν κ σμο τ ν ρατ κα ε ναι α τιος γι λα σα βλεπαν ( ς δεσμ τες). ΓΛ. - Ε ναι φανερ τι μετ π α τ τ ν διαδρομή, σ α τ θ φτάση. ΣΩ. - Τί νομίζεις, λοιπ ν; Οταν θ θυμ ται τ ν πρώτη του κατοικία κα τ ν σοφία πο ε χαν κε κα το ς συγκρατουμένους 13

10 α τ ν μ ν ε δαιμονίζειν τ ς μεταβολ ς, το ς δ λεε ν; Κα μάλα. Τιμα δ κα παινοι ε τινες α το ς σαν τ τε παρ λλήλων κα γέρα τ ξ τατα καθορ ντι τ παρι ντα, κα μνημονε οντι μάλιστα σα τε πρ τερα α τ ν κα στερα d ε ώθει κα μα πορε εσθαι, κα κ το των δ δυνατώτατα πομαντευομέν ω, τ μέλλον ξειν, δοκε ς ν α τ ν πιθυμητικ ς α τ ν χειν κα ζηλο ν το ς παρ κείνοις τιμωρημένους τε κα νδυναστε οντας, τ το Ομήρου ν πεπονθέναι κα σφ δρα βο λεσθαι «πάρουρον ντα θητευέμεν λλ ω νδρ παρ κλήρ ω» κα τιο ν ν πεπονθέναι μ λλον κε νά τε δοξάζειν κα κείνως ζ ν; e Ο τως, φη, γωγε ο μαι, π ν μ λλον πεπονθέναι ν δέξασθαι ζ ν κείνως. Κα τ δε δ νν ησον, ν δ γώ. ε πάλιν τοιο τος καταβ ς ε ς τ ν α τ ν θ κον καθίζοιτο, ρ ο σκ τους < ν> νάπλεως σχοίη το ς φθαλμο ς, ξαίφνης κων κ το λίου; Κα μάλα γ, φη. Τ ς δ δ σκι ς κείναις πάλιν ε δέοι α τ ν γνωμαε οντα διαμιλλ σθαι το ς ε δεσμώταις κείνοις, ν 517a μβλυώττει, πρ ν καταστ ναι τ μματα, ο τος δ χρ νος μ πάνυ λίγος ε η τ ς συνηθείας, ρ ο γέλωτ ν παράσχοι,κα λέγοιτο ν περ α το ς ναβ ς νω διεφθαρμένος κει τ μματα, κα τι ο κ ξιον ο δ πειρ σθαι νω έναι; κα τ ν πιχειρο ντα λ ειν τε κα νάγειν, ε πως ν τα ς χερσ δ ναιντο λαβε ν κα ποκτείνειν, ποκτειν ναι ν; Σφ δρα γ, φη. Τα την τοίνυν, ν δ γώ, τ ν ε κ να, φίλε Γλα κων, b προσαπτέον πασαν το ς μπροσθεν λεγομένοις, τ ν μ ν 14 ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA BIBΛION Z του τ τε, δ ν νομίζεις π ς θ καλοτ χιζε τ ν αυτ του πο λλαξε, ν κείνους θ το ς λυπ ταν; ΓΛ. - Κα πολ μάλιστα. ΣΩ. - Μ κι ν πάρχουν παινοι κα βραβε α μεταξ τ ν δεσμωτ ν γι α τ ν πο θ βλέπη πι καθαρ σα περνο σαν μπροστά τους κα θυμ ται ποι περνο ν πρ τα, ποι δε τερα κα ποι περνο ν συγχρ νως κα κ μα θ μπορ ν προφητε η σα πρ κειται ν κολουθήσουν, νομίζεις τι α τ ς ( φωτισμένος) θ πιθυμο σε κα θ ζήλευε τέτοια βραβε α κα ξουσίες; Η θ πάθαινε α τ πο λέει Ομηρος κα πολ θ θελε ν ε ναι «δο λος πηρέτης κοντ σ να κληρο φέντη» παρ ν χη κε νες τ ς π ψεις κα τσι ν ζ ; ΓΛ.- Ετσι νομίζω κι γώ, τι θ δεχ ταν ν ποστ τ πάντα, παρ ν ζ μ κε νο τ ν τρ πο. ΣΩ. - Κα το το σκέψου: Αν α τ ς νθρωπος ξανακατέβαινε στ σπηλι κα καθ ταν πάλι στ ν πάγκο του, ρ γε δ ν θ ταν τ μάτια του γεμ τα σκοτάδι, φο α φνιδιαστικ θ ταν ξω π τ φ ς το λιου; ΓΛ. - Μάλιστα. ΣΩ. - Κι ν πρεπε ν ντιπαρατεθ λέγοντας τ ν γνώμη του γι κε νες τ ς σκι ς πρ ς το ς α ώνιους δεσμ τες, πρ ν κ μα ποκατασταθ ρασή του -δ ν χρειάζεται βέβαια κα πολ ς χρ νος γι ν συνηθίση κανείς- ρ γε δ ν θ προξενο σε γέλια κα δ ν θ λεγαν ο λλοι τι νεβαίνοντας κε πάνω γ ρισε μ χαλασμένα τ μάτια του κα π ς δ ν ξίζει τάχα ο τε ν δοκιμάση κανε ς ν νεβ κε πάνω; Κι ν κανένας πιχειρο σε ν το ς λευθερώση κα ν το ς νεβάση πι πάνω, φ σον το ς ταν δυνατ ν ν τ ν συλλάβουν κα ν τ ν σκοτώσουν, δ ν θ τ ν σκ τωναν; ΓΛ. - Σίγουρα. ΣΩ. - Α τ ν λοιπ ν τ ν ε κ να, φίλε Γλα κων, πρέπει ν τ ν προσαρμ σης σ λα σα λέγαμε προηγουμένως, παρομοιάζον- 15

11 δι ψεως φαινομένην δραν τ το δεσμωτηρίου ο κήσει φομοιο ντα, τ δ το πυρ ς ν α τ φ ς τ το λίου δυνάμει τ ν δ νω νάβασιν κα θέαν τ ν νω τ ν ε ς τ ν νοητ ν τ πον τ ς ψυχ ς νοδον τιθε ς ο χ μαρτήσ η τ ς γ μ ς λπίδος, πειδ τα της πιθυμε ς κο ειν.θε ς δέ που ο δεν ε ληθ ς ο σα τυγχάνει. τ δ ο ν μο φαιν μενα ο τω φαίνεται, ν τ γνωστ τελευταία το γαθο δέα c κα μ γις ρ σθαι, φθε σαι δ συλλογιστέα ε ναι ς ρα π σι πάντων α τη ρθ ν τε κα καλ ν α τία, ν τε ρατ φ ς κα τ ν το του κ ριον τεκο σα, ν τε νοητ α τ κυρία λήθειαν κα νο ν παρασχομένη, κα τι δε τα την δε ν τ ν μέλλοντα μφρ νως πράξειν δί α δημοσί α. Συνοίομαι, φη, κα γώ, ν γε δ τρ πον δ ναμαι. Ιθι τοίνυν, ν δ γώ, κα τ δε συνοιήθητι κα μ θαυμάσ ης τι ο ντα θα λθ ντες ο κ θέλουσιν τ τ ν νθρώπων πράττειν, λλ νω ε πείγονται α τ ν α ψυd χα διατρίβειν ε κ ς γάρ που ο τως, ε περ α κατ τ ν προειρημένην ε κ να το τ χει. Ε κ ς μέντοι, φη. Τί δέ; τ δε ο ει τι θαυματ ν, ε π θείων, ν δ γώ, θεωρι ν π τ νθρώπειά τις λθ ν κακ σχημονε τε κα φαίνεται σφ δρα γελο ος τι μβλυώττων κα πρ ν καν ς συνήθης γενέσθαι τ παρ ντι σκ τ ω ναγκαζ μενος ν δικαστηρίοις λλοθί που γωνίζεσθαι περ τ ν το δικαίου σκι ν γαλμάτων ν α σκιαί, κα διαμιλλ σθαι e περ το του, π η ποτ πολαμβάνεται τα τα π τ ν α τ ν δικαιοσ νην μ πώποτε δ ντων; 16 ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA BIBΛION Z τας τ ν κ σμο πο μ ς παρουσιάζει ραση μ τ ν κατοικία το δεσμωτηρίου κα τ ς ντα γιες τ ς φωτι ς κε μέσα μ τ ν δ ναμη το λιου.κι ν κ μα θεωρήσης τ ν πρ ς τ πάνω νάβαση κα θέαση τ ν πάνω τι ε ναι τ νέβασμα τ ς ψυχ ς σ τ πο νοητ, δ ν θ διαψε σης τ ν λπίδα μου, φο α τ ν θέλης ν κο σης. Κα βέβαια Θε ς ξέρει ν ε ναι ληθινή. Κα σον φορ μένα, τσι φαίνονται τ πράγματα, τι μέσα στ ν περιοχ τ ς γνώσεως το νθρώπου δέα το γαθο τελευταία μφανίζεται κα μ λις κα μετ βίας μπορε ς ν τ ν συλλάβης. Οταν μως μι φορ τ ν δ κανείς, ναγκαστικ θ συμπεράνη π ς γι λα τ σωστ κα ρα α ε ναι α τ α τία, κι κ μα π ς α τ ε ναι πο γέννησε μέσα στ ν ρατ κ σμο τ φ ς κα τ ν κ ριο το φωτ ς, κα στ ν νοητ κ σμο α τ ε ναι φέντης πο μ ς προσφέρει τ ν λήθεια κα τ γνώση, κα γι α τ κε νος, πο θ κυβερνήση μ φρ νηση στ ν διωτική του ζω τ ν δημ σιο βίο, θ πρέπει πρ τα ν τ ν γνωρίση. ΓΛ. - Συμφων μ τ ν γνώμη σου, πως τουλάχιστον μπορ. ΣΩ. - Ελα τώρα ν παρακολουθήσης α τ τ ν σκέψη μου κα μ ν πορ ς γιατ σοι λθαν σ α τ ν τ ν τ πο δ ν κανοποιο νται μ τ ς νθρώπινες σχολίες, λλ ο ψυχές τους βιάζονται ν π νε κα ν μένουν κε πάνω. Κα ε ναι φυσικ, ν βέβαια τσι χουν τ πράγματα σ μφωνα μ τ ν ε κ να πο ε παμε προηγουμένως. ΓΛ. - Ε ναι φυσικ. ΣΩ - Τί θ λεγες τώρα; Σο φαίνεται παράξενο ν κάποιος πο λθε π τ ν θεϊκ θεωρία στ ν νθρώπινη, δ ν φέρνεται πως πρέπει κα φαίνεται γελο ος, ν κ μα θαμποβλέπει κα δ ν μπορε ν ξοικειωθ μ τ δ σκοτάδι;κι κ μα ταν ναγκάζεται σ δικαστήρια λλο ν ντιπαραταχθ μ τ ς δέες του γι τ ς σκι ς το δικαίου γι τ ε δωλα πο παριστάνουν ο σκιές, κα ν λογομαχ γι α τ μ νθρώπους πο δ ν ε δαν ποτ τ ν δια τ ν δικαιοσ νη; 17

12 Ο δ πωστιο ν θαυματ ν, φη. 518a Αλλ ε νο ν γε χοι τις, ν δ γώ, μεμν τ ν τι διττα κα π διττ ν γίγνονται πιταράξεις μμασιν, κ τε φωτ ς ε ς σκ τος μεθισταμένων κα κ σκ τους ε ς φ ς. τα τ δ τα τα νομίσας γίγνεσθαι κα περ ψυχήν, π τε δοι θορυβουμένην τιν κα δυνατο σάν τι καθορ ν, ο κ ν λογίστως γελ, λλ πισκοπο ν π τερον κ φανοτέρου βίου κουσα π ηθείας σκ τωται, ξ μαθίας πλείονος ε ς φαν τερον ο σα π λαμπροτέρου μαρμαρυγ ς μπέb πλησται, κα ο τω δ τ ν μ ν ε δαιμονίσειεν ν το πάθους τε κα βίου,τ ν δ λεήσειεν,κα ε γελ ν π α τ βο λοιτο, ττον ν καταγέλαστος γέλως α τ ε η π τ νωθεν κ φωτ ς κο σ η. Κα μάλα, φη, μετρίως λέγεις. Δε δή, ε πον, μ ς τοι νδε νομίσαι περ α τ ν, ε τα τ ληθ τ ν παιδείαν ο χ ο αν τιν ς παγγελ μενοί φασιν ε ναι τοια την κα ε ναι. φασ δέ που ο κ νο σης ν τ c ψυχ πιστήμης σφε ς ντιθέναι, ο ον τυφλο ς φθαλμο ς ψιν ντιθέντες. Φασ γ ρ ο ν, φη. Ο δέ γε ν ν λ γος, ν δ γώ, σημαίνει τα την τ ν νο σαν κάστου δ ναμιν ν τ ψυχ κα τ ργανον καταμανθάνει καστος, ο ον ε μμα μ δυνατ ν ν λλως σ ν λ ω τ σώματι στρέφειν πρ ς τ φαν ν κ το σκοτώδους, ο τω σ ν λ η τ ψυχ κ το γιγνομένου περιακτέον ε ναι, ως ν ε ς τ ν κα το ντος τ φαν τατον δυνατ γένηται νασχέσθαι θεωμένη το το δ ε ναί φαμεν τ γαθ ν. d γάρ; Ναί. 18 ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA BIBΛION Z ΓΛ. -Καθ λου παράξενο. ΣΩ. - Μ ν χη κάποιος τ λογικά του, ξέρει π ς δ ο ε δ ν διαταραχ ς κα γι δ ο λ γους γίνονται στ μάτια: ταν δηλαδ περν με π τ φ ς στ σκοτάδι κα π τ σκοτάδι στ φ ς. Εχοντας α τ τ ν γνώμη γι τ ν ψυχή, τι δηλαδ παθαίνει τ δια κριβ ς, ταν κάποιος τ ν δ ν καταλαμβάνεται π σ γχυση κα ν μ ν μπορ ν βλέπη καθαρά, δ ν θ κοροϊδε η συλλ γιστα, λλ θ ξετάζη τί π τ δ ο συμβαίνει : δηλαδ ν ψυχ προερχ μενη π μι λλη φωτειν τερη ζω χει σκοτισθ, γιατ ε ναι συνήθιστη δ, ν προέρχεται π μεγαλ τερη μάθεια κα μπαίνει σ να κ σμο πι φωτειν, που γεμίζουν τ μάτια της π μι λαμπρ τερη κτινοβολία. Κι τσι τ ν μ ν πρώτη ψυχ θ θεωρ τυχερ γι,τι παθαίνει κα βιώνει, τ ν δ λλη θ τ ν λυπ ται. Κι ν σκ πευε ν γελάση γι α τήν, τ περιγέλιο του θ ταν λιγώτερο ξιοκατάκριτο ν γελο σε ε ς βάρος α τ ς τ ς δε τερης, παρ ν ταν ε ς βάρος κείνης πο ρθε π τ φ ς. ΓΛ. - Πολ σωστ τ λές. ΣΩ. - Αν α τ ε ναι ληθινά, πρέπει ν χουμε μι τέτοια γνώμη γι α τά. Κι χι πως μερικο πιστε ουν γι α τήν, ο πο οι κα τ ν χουν ς πάγγελμα. Δηλαδ α το ποστηρίζουν τι, ν ψυχ δ ν χει γνώση, α το τ ς βάζουν, σ ν ν βαζαν μάτια σ τυφλο ς. ΓΛ. - Πράγματι τ σχυρίζονται. ΣΩ. - Εν λ γος μας τώρα σημαίνει π ς καθένας χει μέσα του τ ν δ ναμη κα τ ργανο τ ς μάθησης. Οπως δηλαδ τ μάτι, ν δ ν μπορο σε λλι ς ν γίνη, θ τ στρεφε μαζ μ λο τ σ μα π τ σκοτάδι στ φ ς, τσι κα μ λη του τ ν ψυχ θ γ ριζε μέχρι ν φτάση π τ γεγον ς στ καθαυτ ν κα ν γίνη καν ν ντέχη στ δυνατ φ ς το ντος, στε ν τ βλέπη. Κι α τ λέμε π ς ε ναι δέα το γαθο. Η μήπως διαφωνε ς; ΓΛ. - Συμφων. 19

13 Το του τοίνυν, ν δ γώ, α το τέχνη ν ε η, τ ς περιαγωγ ς, τίνα τρ πον ς ρ στά τε κα νυσιμώτατα μεταστραφήσεται,ο το μποι σαι α τ τ ρ ν, λλ ς χοντι μ ν α τ, ο κ ρθ ς δ τετραμμέν ω ο δ βλέποντι ο δει, το το διαμηχανήσασθαι. Εοικεν γάρ, φη. Α μ ν τοίνυν λλαι ρετα καλο μεναι ψυχ ς κινδυνε ουσιν γγ ς τι ε ναι τ ν το σώματος- τ ντι γ ρ ο κ e νο σαι πρ τερον στερον μποιε σθαι θεσι κα σκήσεσιν- δ το φρον σαι παντ ς μ λλον θειοτέρου τιν ς τυγχάνει, ς οικεν, ο σα, τ ν μ ν δ ναμιν ο δέποτε π λλυσιν, π δ τ ς περιαγωγ ς χρήσιμ ν τε κα φέλιμον 519 a κα χρηστον α κα βλαβερ ν γίγνεται. ο πω ννεν ηκας, τ ν λεγομένων πονηρ ν μέν, σοφ ν δέ, ς δριμ μ ν βλέπει τ ψυχάριον κα ξέως διορ τα τα φ τέτραπται, ς ο φα λην χον τ ν ψιν, κακί α δ ναγκασμένον πηρετε ν, στε σ ω ν ξ τερον βλέπ η, τοσο τ ω πλείω κακ ργαζ μενον; Πάνυ μ ν ο ν, φη. Το το μέντοι, ν δ γώ, τ τ ς τοια της φ σεως ε κ παιδ ς ε θ ς κοπτ μενον περιεκ πη τ ς τ ς γενέσεως b συγγενε ς σπερ μολυβδίδας, α δ δωδα ς τε κα τοιο των δονα ς τε κα λιχνείαις προσφυε ς γιγν μεναι [περ ] κάτω στρέφουσι τ ν τ ς ψυχ ς ψιν ν ε παλλαγ ν περιεστρέφετο ε ς τ ληθ, κα κε να ν τ α τ το το τ ν α τ ν νθρώπων ξ τατα ώρα, σπερ κα φ ν ν τέτραπται. Ε κ ς γε, φη. Τί δέ; τ δε ο κ ε κ ς, ν δ γώ, κα νάγκη κ τ ν προειρημένων, μήτε το ς παιδε τους κα ληθείας πείρους c καν ς ν ποτε π λιν πιτροπε σαι,μήτε το ς ν παιδεί α ωμένους διατρίβειν δι τέλους, το ς μ ν τι σκοπ ν ν τ 20 ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA BIBΛION Z ΣΩ. - Α τ ς λοιπ ν τ ς μεταστροφ ς τέχνη θ ταν παιδεία,δηλαδ μ ποι ν τρ πο ε κολώτατα κα πωφελ ς θ μεταστραφ ψυχή, χι γι ν τ ς βάλουν τ ν ραση, λλ μ τ ν πεποίθηση τι α τ ν τ ν χει δη, κα π ς δ ν ε ναι στραμμένη πλ ς στ ν σωστ κατε θυνση κα γι α τ δ ν βλέπει κε νο πο πρέπει ν δ.α τ θ πρεπε ν πιδιώκη μεθοδικά. ΓΛ. - Ετσι φαίνεται. ΣΩ. - Ο λλες λοιπ ν ρετ ς τ ς ψυχ ς σχεδ ν ε ναι παραπλήσιες μ τ ς σωματικές. Στ ν πραγματικ τητα δηλαδή, ν δ ν π ρχαν ρχικ ς, ποκτήθηκαν μ τ ν ξοικείωση κα τ ν σκηση. Ομως ρετ τ ς φρ νησης φαίνεται π ς χει μέσα της κάτι πι θεϊκ, πο ποτ δ ν χάνει τ ν δ ναμή του, μως ναλ γως πρ ς τ πο στρέφεται λλοτε ποβαίνει χρήσιμο κα φέλιμο, κα λλοτε χρηστο κα βλαβερ. Η δ ν χεις καταλάβει κ μα γι το ς λεγ μενους πονηρο ς μ κα σοφο ς π σο ζωηρ κα διαπεραστικ βλέπει ψυχο λα τους κε να πο τ ν νδιαφέρουν, γιατ δ ν χει δ νατη ραση, πλ ς ναγκάζεται ν πηρετ τ ν κακία, στε σο πι διαπεραστικ βλέπει, τ σο μεγαλ τερα κακ πράττει; ΓΛ. - Κα βέβαια τ χω ντιληφθ. ΣΩ. - Σ τέτοιες φ σεις ν ποκ βαμε π τ ν παιδικ λικία τ κ γενετ ς μφυτα λαττώματα πο ε ναι στερεωμένα πάνω τους σ ν τ βαρίδια στ δίχτυα τ ν ψαράδων κα μ φαγοπ τια, δον ς κα καταχρήσεις δηγο ν πρ ς τ κάτω τ ν ραση τ ς ψυχ ς, κι ν ψυχ τους παλλαγμένη π α τ κατευθυν ταν πρ ς τ ληθινά, θ τ βλεπαν κι α τ μ τ ν δια καθαρ τητα, πως κε να πο τώρα το ς νδιαφέρουν. ΓΛ. - Φυσικά. ΣΩ. - Τί θ λεγες τώρα; Δ ν ε ναι φυσικ κα ναγκαστικ πακ λουθο σων ε παμε τι ο τε ο παίδευτοι πο γνοο ν τ ν λήθεια θ μπορο σαν ποτ ν κυβερνήσουν σωστ μι πολιτεία,ο τε μως κι α το πο φήνονται ν περνο ν ς τ τέλος 21

14 βί ω ο κ χουσιν να, ο στοχαζομένους δε παντα πράττειν ν πράττωσιν δί α τε κα δημοσί α,το ς δ τι κ ντες ε ναι ο πράξουσιν, γο μενοι ν μακάρων νήσοις ζ ντες τι π ωκίσθαι; Αληθ, φη. Ημέτερον δ ργον, ν δ γώ, τ ν ο κιστ ν τάς τε βελτίστας φ σεις ναγκάσαι φικέσθαι πρ ς τ μάθημα ν τ πρ σθεν φαμεν ε ναι μέγιστον, δε ν τε τ γαθ ν κα d ναβ ναι κείνην τ ν νάβασιν, κα πειδ ν ναβάντες καν ς δωσι, μ πιτρέπειν α το ς ν ν πιτρέπεται. Τ πο ον δή; Τ α το, ν δ γώ, καταμένειν κα μ θέλειν πάλιν καταβαίνειν παρ κείνους το ς δεσμώτας μηδ μετέχειν τ ν παρ κείνοις π νων τε κα τιμ ν, ε τε φαυλ τεραι ε τε σπουδαι τεραι. Επειτ, φη, δικήσομεν α το ς, κα ποιήσομεν χε ρον ζ ν, δυνατ ν α το ς ν μεινον; e Επελάθου, ν δ γώ, πάλιν, φίλε, τι ν μ ω ο το το μέλει, πως ν τι γένος ν π λει διαφερ ντως ε πράξει, λλ ν λ η τ π λει το το μηχαν ται γγενέσθαι,συναρμ ττων το ς πολίτας πειθο τε κα νάγκ η, ποι ν μεταδιδ ναι 520a λλήλοις τ ς φελίας ν ν καστοι τ κοιν ν δυνατο σιν φελε ν κα α τ ς μποι ν τοιο τους νδρας ν τ π λει, ο χ να φι τρέπεσθαι π η καστος βο λεται, λλ να καταχρ σαι α τ ς α το ς π τ ν σ νδεσμον τ ς π λεως. Αληθ, φη πελαθ μην γάρ. Σκέψαι τοίνυν, ε πον, Γλα κων; τι ο δ δικήσομεν το ς παρ μ ν φιλοσ φους γιγνομένους, λλ δίκαια πρ ς 22 ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA BIBΛION Z τ ν ζωή τους μ τ ν παιδεία; Ο μ ν πρ τοι πειδ δ ν χουν ρισμένο σκοπ στ ν ζωή τους, πο μ α τ ν τ ν προσανατολισμ ν κάνουν τ κάθε τι κα στ ν διωτικ κα στ ν δημ σιο βίο τους, ο δ λλοι πειδ ποκλείεται ν κάνουν κάτι τέτοιο μ τ ν θέλησή τους, νομίζοντας π ς χουν γκατασταθ στ ς νήσους τ ν μακάρων, ν ε ναι κ μα στ ζωή. ΓΛ. - Αλήθεια. ΣΩ. - Δική μας δουλει λοιπ ν ε ναι ν ναγκάσουμε σ ν δρυτ ς πολιτείας, τ ς ριστες φ σεις ν πάρουν τ μέγιστο μάθημα πο λέγαμε προηγουμένως, δηλαδ ν φτάσουν στ θέα το γαθο κα ν πραγματοποιήσουν κείνη τ ν νάβαση, κι ν νεβο ν κα τ δο ν ρκετά, ν μ ν το ς πιτρέπουμε ν κάνουν,τι πιτρέπεται τώρα. ΓΛ. - Ποι πρ γμα δηλαδή; ΣΩ. - Ν μένουν κε πάνω κα ν μ θέλουν ν ξανακατεβο ν κοντ σ κείνους το ς δεσμ τες κα ν μ ν μοιράζωνται μαζί τους το ς κ πους κα τ ς τιμές,ε τε ε ναι κατώτερες ε τε νώτερες. ΓΛ. - Τελικ θ το ς δικήσουμε κα θ το ς κάνουμε ν ζο ν χειρ τερα, ν μπορο ν ν ζο ν καλ τερα; ΣΩ. - Πάλι ξέχασες, φίλε, τι τ ν ν μο δ ν τ ν νδιαφέρει α τ, ν καλοπεράση ξαιρετικ μι κατηγορία πολιτ ν, λλ ναζητε τρ πους στε α τ ν συμβ σ λ κληρη τ ν π λη, συνταιριάζοντας το ς πολ τες μ τ ν πειθ κα μ τ ν βία κα κάνοντάς τους ν μοιράζωνται μεταξ τους τ ν φέλεια, πο καθένας μπορε ν προσφέρη στ κοιν. Κα διος ν μος διαμορφώνει τέτοιους νδρες μέσα στ ν π λη, χι γι ν κάνη καθένας,τι θέλει, λλ γι ν το ς χρησιμοποι σ ν συνεκτικ δεσμ τ ς πολιτείας. ΓΛ. - Αλήθεια, τ ξέχασα. ΣΩ. - Συλλογίσου λοιπ ν, Γλα κων, τι δ ν θ δικήσουμε το ς δικο ς μας φιλοσ φους, λλ θ το ς μιλήσουμε δίκαια, 23

15 α το ς ρο μεν, προσαναγκάζοντες τ ν λλων πιμελε σθαί τε κα φυλάττειν. ρο μεν γ ρ τι ο μ ν ντα ς b λλαις π λεσι τοιο τοι γιγν μενοι ε κ τως ο μετέχουσι τ ν ν α τα ς π νων α τ ματοι γ ρ μφ ονται κο σης τ ς ν κάστ η πολιτείας,δίκην δ χει τ γε α τοφυ ς μηδεν τροφ ν φε λον μηδ κτίνειν τ ω προθυμε σθαι τ τροφε α μ ς δ με ς μ ν τε α το ς τ τε λλ η π λει σπερ ν σμήνεσιν γεμ νας τε κα βασιλέας γεννήσαμεν, μειν ν τε κα τελεώτερον κείνων πεπαιδευμένους κα μ λλον c δυνατο ς μφοτέρων μετέχειν. καταβατέον ο ν ν μέρει κάστ ω ε ς τ ν τ ν λλων συνοίκησιν κα συνεθιστέον τ σκοτειν θεάσασθαι συνεθιζ μενοι γ ρ μυρί ω βέλτιον ψεσθε τ ν κε κα γνώσεσθε καστα τ ε δωλα ττα στ κα ν, δι τ τ ληθ ωρακέναι καλ ν τε κα δικαίων κα γαθ ν πέρι. κα ο τω παρ μ ν κα μ ν π λις ο κήσεται λλ ο κ ναρ, ς ν ν α πολλα π σκιαμαχο ντων τε πρ ς λλήλους κα στασιαζ ντων περ το ρχειν ο d κο νται, ς μεγάλου τιν ς γαθο ντος. τ δέ που ληθ ς δ χει ν π λει κιστα πρ θυμοι ρχειν ο μέλλοντες ρξειν, τα την ριστα κα στασιαστ τατα νάγκη ο κε σθαι, τ ν δ ναντίους ρχοντας σχο σαν ναντίως. Πάνυ μ ν ο ν, φη. Απειθήσουσιν ο ν μ ν ο ει ο τρ φιμοι τα τ κο οντες, κα ο κ θελήσουσιν συμπονε ν ν τ π λει καστοι ν μέρει, τ ν δ πολ ν χρ νον μετ λλήλων ο κε ν ν τ καθαρ ; e Αδ νατον, φη δίκαια γ ρ δ δικαίοις πιτάξομεν. παντ ς μ ν μ λλον ς π ναγκα ον α τ ν καστος ε σι τ 24 ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA BIBΛION Z ναγκάζοντάς τους ν φροντίζουν κα ν φυλ νε το ς λλους. Θ το ς πο με δηλαδ τι, σοι γίνονται φιλ σοφοι σ λλες π λεις, ε λ γως δ ν μετέχουν στο ς κ πους τ ς διακυβέρνησής τους. Γιατ ξεφυτρώνουν π μ νοι τους, χωρ ς ν τ πιδιώκη κάθε λλη πολιτεία, κα ε ναι δίκαιο α τοδημιο ργητος, πο δ ν φείλει σ κανένα τ ν νατροφή του, ν μ ν ποχρεο ται ν πληρώνη τροφε α σ κανένα. Εσ ς μως με ς σ ς γεννήσαμε γι τ καλ τ δικ σας κα τ ς π λοιπης π λης σ ν γέτες κα βασιλιάδες μέσα σ σμ νος μελισσ ν κα σ ς δώσαμε καλ τερη κα τελει τερη μ ρφωση, γι ν χετε τ ν δυνατ τητα ν μετέχετε κα στ δ ο. Πρέπει λοιπ ν καθένας π σ ς ν κατεβαίνη στ πίπεδο τ ν λλων κα ν θισθ μαζί τους ν βλέπη στ σκοτεινά. Γιατ ν συνηθίσετε μαζί τους, θ βλέπετε πείρως καλ τερα π το ς λλους κα θ ντιληφθ τε τ κάθε ε δωλο, τί ε ναι κα ποιο ντικειμένου ε ναι, πειδ γνωρίζετε τ ν λήθεια δη γι τ ρα α κα τ δίκαια κα τ καλά. Κι τσι διοίκηση τ ς π λης θ ε ναι φικτ κα γι μ ς κα γι σ ς, κι χι να πιαστο νειρο, πως συμβαίνει στ ς πι πολλ ς π λεις σήμερα, που σκιαμαχο ν μεταξ τους κα λληλοσυγκρο ονται γι τ ν ξουσία, σ ν ν ε ναι κανένα σπουδα ο γαθ. Εν λήθεια χει ς ξ ς: Οσο λιγώτερο πρ θυμοι ν διοικήσουν ε ναι ο μέλλοντες ρχοντες, α τ π λη κυβερν ται ριστα κα χωρ ς διχοστασίες κατ νάγκην, ν π λη πο χει ντίθετους ρχοντες, ντίθετα κα διαβιώνει. ΓΛ. - Πολ σωστά. ΣΩ. - Λοιπ ν νομίζεις τι ο τρ φιμοί μας θ πειθαρχήσουν κο οντας α τ τ λ για κα δ ν θ θελήσουν ν συμμερισθο ν το ς κ πους τ ς ξουσίας, καθένας που ταχθ, λλ θ διαβιο ν τ ν περισσ τερο καιρ συναναστρεφ μενοι μεταξ τ ν μοίων τους στ ν περιοχ το καθαρο φωτ ς; ΓΛ. -Ε ναι δ νατον. Γιατ θ παιτο με δίκαια π δικαίους νθρώπους. Ετσι θ ρχωνται ν διοικήσουν μ τ ν ντ πω- 25

16 ρχειν, το ναντίον τ ν ν ν ν κάστ η π λει ρχ ντων. Ο τω γ ρ χει, ν δ γώ, τα ρε ε μ ν βίον ξευρήσεις 521a μείνω το ρχειν το ς μέλλουσιν ρξειν, στι σοι δυνατ γενέσθαι π λις ε ο κουμένη ν μ ν η γ ρ α τ ρξουσιν ο τ ντι πλο σιοι, ο χρυσίου λλ ο δε τ ν ε δαίμονα πλουτε ν, ζω ς γαθ ς τε κα μφρονος. ε δ πτωχο κα πειν ντες γαθ ν δίων π τ δημ σια ασιν, ντε θεν ο μενοι τ γαθ ν δε ν ρπάζειν, ο κ στι περιμάχητον γ ρ τ ρχειν γιγν μενον, ο κε ος ν κα νδον τοιο τος π λεμος α το ς τε π λλυσι κα τ ν λλην π λιν. Αληθέστατα, φη. b Εχεις ο ν, ν δ γώ, βίον λλον τιν πολιτικ ν ρχ ν καταφρονο ντα τ ν τ ς ληθιν ς φιλοσοφίας; Ο μ τ ν Δία, δ ς. Αλλ μέντοι δε γε μ ραστ ς το ρχειν έναι π α τ ε δ μή, ο γε ντεραστα μαχο νται. Π ς δ ο ; Τίνας ο ν λλους ναγκάσεις έναι π φυλακ ν τ ς π λεως ο περί το των τε φροντιμώτατοι δι ν ριστα π λις ο κε ται, χουσί τε τιμ ς λλας κα βίον μείνω το πολιτικο ; Ο δένας λλους, φη. c Βο λει ο ν το τ δη σκοπ μεν, τίνα τρ πον ο τοιο τοι γγενήσονται κα π ς τις νάξει α το ς ε ς φ ς, σπερ ξ Αϊδου λέγονται δή τινες ε ς θεο ς νελθε ν; Π ς γ ρ ο βο λομαι; φη. 26 ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA BIBΛION Z ση τι κάνουν κάτι ναγκα ο, πρ πάντων, ντίθετα μ,τι συμβαίνει σήμερα σ κάθε π λη μ το ς ρχοντές της. ΣΩ. - Ετσι ε ναι, βέβαια, φίλε μου: ν δηλαδ νακαλ ψης γι το ς μελλοντικο ς ρχοντες να ε δος διαβίωσης καλ τερης π τ ν ξουσία, θ μπορέσης ν χης μι καλοδιοικημένη π λη. Γιατ μ νο σ α τ ν θ κυβερνο ν ο πραγματικ πλο σιοι, χι σ χρυσάφι λλ σ α τ πο πρέπει ν χει φθονα νας νθρωπος ε δαίμων, δηλαδ στ ν ρετ κα τ ν σοφία πλο σιος. Αν μως κυβερνήσουν πτωχοί, στερημένοι π δικά τους γαθά, θ στραφο ν πρ ς τ γαθ τ ς π λης, θεωρώντας π ς π δ πρέπει ν ρπάξουν τ γαθ πο το ς λείπει, κι τσι δ ν μπορε ν διοικηθ σωστ μι π λη. Γιατ ταν ξουσία γίνη κάτι τ νταγωνιστικ, κι π λεμος γίνεται σωτερικ ς κα μφ λιος, στε καταστρέφει κα το ς ρχοντες κα τ ν π λη. ΓΛ. - Πολ σωστά. ΣΩ.- Ξέρεις λοιπ ν κάποιον λλο τρ πο ζω ς πο ν περιφρον τ ς πολιτικ ς ξουσίες κτ ς π τ ν ληθιν φιλοσοφία; ΓΛ. - Οχι, μ τ ν Δία. ΣΩ. - Ν μως πο ε ναι νάγκη νθρωποι πο δ ν χουν ρωτα τ ς ξουσίας ν δηγο νται σ α τήν! Διαφορετικ ο ντεραστ ς θ πολεμο ν ναμεταξ τους. ΓΛ. - Π ς χι; ΣΩ. - Ποιο ς λλους λοιπ ν θ ποχρεώσης ν ναλάβουν τ ν φ λαξη τ ς π λης κτ ς π α το ς πο ε ναι ο πι συνετο κα πο μ α το ς π λη θ κυβερνηθ ριστα, ταν χουν κα λλες τιμ ς κα ζω καλ τερη π ν ς συνηθισμένου πολιτικο ; ΓΛ. - Κανένα λλο κτ ς α τ ν. ΣΩ.- Θέλεις τώρα ν ξετάσουμε π ς θ δημιουργηθο ν τέτοιοι πολ τες κα π ς θ το ς νεβάση κανε ς στ φ ς, πως κριβ ς λέγεται τι μερικο π τ ν Αδη νέβηκαν στο ς θεο ς; ΓΛ. - Π ς δ ν τ θέλω; 27

17 Το το δή, ς οικεν, ο κ στράκου ν ε η περιστροφή, λλ ψυχ ς περιαγωγ κ νυκτεριν ς τινος μέρας ε ς ληθινήν, το ντος ο σαν πάνοδον, ν δ φιλοσοφίαν ληθ φήσομεν ε ναι. Πάνυ μ ν ο ν. d Ο κο ν δε σκοπε σθαι τί τ ν μαθημάτων χει τοια την δ ναμιν; Π ς γ ρ ο ; Τί ν ο ν ε η, Γλα κων, μάθημα ψυχ ς λκ ν π το γιγνομένου π τ ν; τ δε δ ννο λέγων μα ο κ θλητ ς μέντοι πολέμου φαμεν το τους ναγκα ον ε ναι νέους ντας; Εφαμεν γάρ. Δε ρα κα το το προσέχειν τ μάθημα ζητο μεν πρ ς κείν ω. Τ πο ον ; Μ χρηστον πολεμικο ς νδράσιν ε ναι. Δε μέντοι, φη, ε περ ο ν τε. Γυμναστικ μ ν κα μουσικ ν γε τ πρ σθεν παιδε e οντο μ ν. Ην τα τα, φη. Κα γυμναστικ μέν που περ γιγν μενον κα πολλ μενον τετε τακεν σώματος γ ρ α ξης κα φθίσεως πιστατε. Φαίνεται. Το το μ ν δ ο κ ν ε η ζητο μεν μάθημα. 522a Ο γάρ. Αλλ ρα μουσικ σην τ πρ τερον διήλθομεν; Αλλ ν κείνη γ, φη, ντίστροφος τ ς γυμναστικ ς, ε μέμνησαι, θεσι παιδε ουσα το ς φ λακας, κατά τε ρμονίαν ε αρμοστίαν τινά, ο κ πιστήμην, παραδιδο σα, κα κατ υθμ ν ε ρυθμίαν, ν τε το ς λ γοις τερα το των 28 ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA BIBΛION Z ΣΩ. - Α τ βέβαια, πως φαίνεται, δ ν ε ναι θέμα ν τ παίξουμε κορώνα-γράμματα, λλ γ ρισμα τ ς ψυχ ς π κάποια νυχτεριν μέρα σ μι ν ληθιν το ντως ντος, τ ν ποία θ νομάσουμε ληθιν φιλοσοφία. ΓΛ. - Πολ καλά. ΣΩ. - Δ ν πρέπει λοιπ ν ν μελετήσουμε κα ν δο με ποι π τ μαθήματα χουν α τ ν τ ν δ ναμη; ΓΛ. - Γιατ χι; ΣΩ. - Ποι μάθημα τ ς ψυχ ς τραβάει π τ μεταβλητ στ α ώνια ντα; Εννο συγχρ νως τ ξ ς: Δ ν ε παμε π ς π νεανικ ς λικίας πρέπει ν θλο νται γι τ ν π λεμο; ΓΛ. - Τ ε παμε. ΣΩ. - Ωστε κτ ς π κε νο, τ ζητο μενο μάθημα πρέπει ν χη κα το το: ΓΛ. - Ποι ; ΣΩ. - Ν μ ν ε ναι χρηστο γι νδρες πολεμικο ς. ΓΛ. - Πρέπει, ν ε ναι δυνατ ν. ΣΩ. - Βέβαια, κατ τ σ στημα πο ναπτ ξαμε πρωτ τερα, ο νέοι κπαιδε ονταν μ γυμναστικ κα μουσική. ΓΛ. - Μάλιστα. ΣΩ. - Κα μ ν γυμναστικ φορ τ σ μα πο γεννιέται κα χάνεται: Γιατ κατευθ νει τ ν νάπτυξη κα φθορά του. ΓΛ. - Ετσι φαίνεται. ΣΩ. - Ομως α τ δ ν μπορε ν ε ναι τ ζητο μενο μάθημα. ΓΛ. - Οχι βέβαια. ΣΩ. - Αρά γε ν ε ναι μουσική, σο τ ν ναπτ ξαμε προηγουμένως; ΓΛ. - Μ κείνη ταν τ ντίστροφο τ ς γυμναστικ ς, ν θυμ σαι, καθ ς κπαιδε ει το ς φ λακες μ καλ ς συνήθειες, στε ν το ς μεταδώση μ τ ν ρμονία να ε δος καλ ς προσαρμοστικ τητας κα μ τ ν ρυθμ μι ε ρυθμία, χι μως πιστήμη. Μ κα στ κείμενα το λ γου περιε χε λλα συγγενικ θη, κα 29

18 δελφ θη ττα χουσα,κα σοι μυθώδεις τ ν λ γων κα σοι ληθινώτεροι σαν μάθημα δ πρ ς τοιο τ ν τι γον, b ο ον σ ν ν ζητε ς, ο δ ν ν ν α τ. Ακριβέστατα, ν δ γώ, ναμιμν ήσκεις με τ γ ρ ντι τοιο τον ο δ ν ε χεν. λλ, δαιμ νιε Γλα κων, τί ν ε η τοιο τον; α τε γ ρ τέχναι βάναυσοί που πασαι δοξαν ε ναι. Π ς δ ο ; κα μ ν τί τ λλο λείπεται μάθημα, μουσικ ς κα γυμναστικ ς κα τ ν τεχν ν κεχωρισμένον; Φέρε, ν δ γώ, ε μηδ ν τι κτ ς το των χομεν λαβε ν, τ ν π πάντα τειν ντων τι λάβωμεν. Τ πο ον; c Ο ον το το τ κοιν ν, π σαι προσχρ νται τέχναι τε κα διάνοιαι κα πιστ μαι- κα παντ νπρώτοις νάγκη μανθάνειν. Τ πο ον; φη. Τ φα λον το το, ν δ γώ,τ ν τε κα τ δ ο κα τ τρία διαγιγνώσκειν λέγω δ α τ ν ν κεφαλαί ω ριθμ ν τε κα λογισμ ν ο χ ο τω περ το των χει, ς π σα τέχνη τε κα πιστήμη ναγκάζεται α τ ν μέτοχος γίγνεσθαι; Κα μάλα, φη. Ο κο ν, ν δ γώ, κα πολεμική; Πολλή, φη, νάγκη. d Παγγέλοιον γο ν, φην, στρατηγ ν Αγαμέμνονα ν τα ς τραγ ωδίαις Παλαμήδης κάστοτε ποφαίνει. ο κ ννεν ηκας τι φησ ν ριθμ ν ε ρ ν τάς τε τάξεις τ στρατοπέδ ω καταστ σαι ν Ιλί ω κα ξαριθμ σαι να ς τε κα τ λλα πάντα, ς πρ ς το ναριθμήτων ντων κα το Αγαμέμνονος, ς οικεν, ο δ σους π δας ε χεν ε δ τος,ε περ ριθμε ν μ πίστατο; καίτοι πο ον τιν α τ ν ο ει στρατηγ ν ε ναι; Ατοπ ν τιν, φη, γωγε, ε ν το τ ληθές. 30 ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA BIBΛION Z στ ς μεθοδολογίες κα στ ς ληθιν ς διηγήσεις. Ομως μάθημα, πο ν στοχε η σ α τ πο θέλεις, δ ν πάρχει στ ν μουσική. ΣΩ. - Μ πολλ κρίβεια μο τ θυμίζεις. Πράγματι δ ν ε χε κάτι τέτοιο. Αλλά, ε λογημένε Γλα κων, τ θ μπορο σε ν ε ναι α τ ; Γιατ λες ο τέχνες μ ς φάνηκαν βάναυσες. ΓΛ. - Βέβαια. Ομως τί λλο μάθημα παραλείψαμε, πο ν ε ναι ξεχωριστ π τ ν γυμναστική, τ ν μουσικ κα τ ς τέχνες; ΣΩ. - Κοίτα: Αν δ ν μπορο με ν πάρουμε τίποτε λλο κτ ς π α τές, θ πάρουμε κάτι π α τ τ γενικ πο φαρμ ζονται πάνω σ λα τ λλα. ΓΛ. - Ποι ; ΣΩ. - Π.χ. α τ τ κοιν, πο μεταχειρίζονται λες ο τέχνες κα πνευματικ ς ργασίες κα πιστ μες - πο πρέπει καθένας ν τ μαθαίνη. ΓΛ. - Ποι, δηλαδή; ΣΩ. - Α τ τ πλο στατο: τ να κα τ δ ο κα τ τρία ν διακρίνη κανείς. Τ νομάζω δ γ ριθμητικ κα λογιστική. Η δ ν ε ναι λήθεια τι κάθε τέχνη κα πιστήμη ναγκάζεται ν μετέχη σ α τά; ΓΛ. - Κα πολ μάλιστα. ΣΩ. - Μ κα πολεμική; ΓΛ. - Κατ νάγκην. ΣΩ. - Λοιπ ν Παλαμίδης γελοιοποιε φάνταστα τ ν Αγαμέμνονα στ ς τραγωδίες. Η δ ν πρ σεξες πο λέει τι α τ ς βρ κε τ ν ριθμ κα καθ ρισε τ ς τάξεις το στρατε ματος στ ν Τροία κα καταμέτρησε τ πλο α κα λα τ λλα, σ ν ν ταν προηγουμένως δ νατον ν μετρηθο ν καί, ς φαίνεται, Αγαμέμνων δ ν ξερε ο τε π σα π δια ε χε, φο δ ν μπορο σε ν μετράη; Κατ πιν το του τί ε δους στρατηγ ς νομίζεις π ς θ ταν; ΓΛ. - Ενας σχετος, ν α τ ληθε ει. 31

19 e Αλλο τι ο ν, ν δ γώ, μάθημα ναγκα ον πολεμικ νδρ θήσομεν λογίζεσθαί τε κα ριθμε ν δ νασθαι; Πάντων γ, φη, μάλιστα, ε κα τιο ν μέλλει τάξεων πα ειν, μ λλον δ ε κα νθρωπος σεσθαι. Εννοε ς ο ν, ε πον, περ το το τ μάθημα περ γώ; Τ πο ον; 523a Κινδυνε ει τ ν πρ ς τ ν ν ησιν γ ντων φ σει ε ναι ν ζητο μεν,χρ σθαι δ ο δε ς α τ ρθ ς, λκτικ ντι παντάπασι πρ ς ο σίαν. Π ς, φη, λέγεις; Εγ πειράσομαι, ν δ γώ, τ γ μο δοκο ν δηλ σαι γ ρ διαιρο μαι παρ μαυτ γωγά τε ε ναι ο λέγομεν κα μή, συνθεατ ς γεν μενος σ μφαθι πειπε, να κα το το σαφέστερον δωμεν ε στιν ο ον μαντε ομαι. Δείκνυ, φη. Δείκνυμι δή, ε πον, ε καθορ ς, τ μ ν ν τα ς α σθήσεσιν b ο παρακαλο ντα τ ν ν ησιν ε ς πίσκεψιν, ς καν ς π τ ς α σθήσεως κριν μενα,τ δ παντάπασι διακελευ μενα κείνην πισκέψασθαι, ς τ ς α σθήσεως ο δ ν γι ς ποιο σης. Τ π ρρωθεν, φη, φαιν μενα δ λον τι λέγεις κα τ σκιαγραφημένα. Ο πάνυ, ν δ γώ, τυχες ο λέγω. Πο α μή, φη, λέγεις; Τ μ ν ο παρακαλο ντα, ν δ γώ, σα μ κβαίνει ε ς c ναντίαν α σθησιν μα τ δ κβαίνοντα ς παρακαλο ντα τίθημι, πειδ ν α σθησις μηδ ν μ λλον το το τ ναντίον δηλο, ε τ γγ θεν προσπίπτουσα ε τε π ρρωθεν. 32 ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA BIBΛION Z ΣΩ. -Λοιπ ν κ μα να μάθημα θ θεωρήσουμε ναγκα ο γι ναν στρατιωτικ : ν μπορ ν μετράη κα ν λογαριάζη. ΓΛ. - Περισσ τερο π λα, ν θέλη ν καταλαβαίνη τιδήποτε γι τ ν νάπτυξη το στρατο στ ν μάχη, μ λλον μως κα γι ν ε ναι σωστ ς νθρωπος. ΣΩ. - Καταλαβαίνεις λοιπ ν γι α τ τ μάθημα,τι κα γώ; ΓΛ. - Ποι πρ γμα; ΣΩ - Μοιάζει α τ τ μάθημα ν ε ναι π κε να πο κ φ σεως δηγο ν πρ ς τ ν ν ηση, πως τ ζητο με, μως κανε ς δ ν τ χρησιμοποιε σωστά, παρ λον πο τραβάει τ ν ψυχ πρ ς τ ν ο σία τ ν πραγμάτων. ΓΛ. - Π ς τ λές α τ ; ΣΩ. - Θ προσπαθήσω ν σο ποκαλ ψω τ ν δέα μου. Α τ πο θ τ χωρίσω κατ τ ν κρίση μου τι δηγο ν στ πιδιωκ μενο χι, παρακολο θησέ τα σ ν πλ ς θεατ ς κα μπορε ς ν συμφωνήσης ν διαφωνήσης, στε ν δο με πι καθαρ ν ε ναι τ πρ γμα πως γ ποθέτω. ΓΛ. - Κάνε μου τ ν πίδειξη. ΣΩ. - Σο δείχνω λοιπ ν, ν τ βλέπεις, τι κάποια πράγματα δ ν χουν νάγκη ν τ ξετάση ν ηση, φο α σθηση ξεχωρίζει κανοποιητικ τ α σθητά, μως κάποια λλα πιβάλλουν τ ν παρέμβασή της, πειδ α σθηση δ ν ποδίδει τίποτε σωστά. ΓΛ. - Ε ναι φανερ τι ννοε ς σα ε ναι μακριά μας κα τ ς σκιαγραφίες. ΣΩ. - Δ ν πέτυχες κριβ ς α τ πο θέλω ν π. ΓΛ. - Ποι ννοε ς; ΣΩ. - Λέγοντας α τ πο δ ν προκαλο ν τ ν ν ηση, ννο,α τ πο δ ν καταλήγουν σ ντίθετη α σθηση συγχρ νως. Οσα μως τ ν προκαλο ν λέγω τι πιβάλλουν πέμβαση τ ς ν ησης. Γιατ α σθηση δ ν δηλώνει ν κάτι ε ναι πως φαίνεται, τ ντίθετο, ε τε τ α σθάνεται π κοντ ε τε π μα- 33

20 δε δ λέγω σαφέστερον ε σ η. ο τοί φαμεν τρε ς ν ε εν δάκτυλοι, τε σμικρ τατος κα δε τερος κα μέσος. Πάνυ γ, φη. Ως γγ θεν τοίνυν ρωμένους λέγοντ ς μου διανοο. λλ μοι περ α τ ν τ δε σκ πει. Τ πο ον; Δάκτυλος μέν που α τ ν φαίνεται μοίως καστος, κα d τα τ η γε ο δ ν διαφέρει άντε ν μέσ ω ρ ται άντ π σχάτ ω, άντε λευκ ς άντε μέλας, άντε παχ ς άντε λεπτ ς, κα π ν,τι τοιο τον. νπ σι γ ρ το τοις ο κ ναγκάζεται τ ν πολλ ν ψυχ τ ν ν ησιν περέσθαι τί ποτ στ δάκτυλος ο δαμο γ ρ ψις α τ μα σήμηνεν τ ν δάκτυλον το ναντίον δάκτυλον ε ναι. Ο γ ρ ο ν, φη. Ο κο ν, ν δ γώ, ε κ τως τ γε τοιο τον νοήσεως ο κ e ν παρακλητικ ν ο δ γερτικ ν ε η. Ε κ τως. Τί δ δή; τ μέγεθος α τ ν κα τ ν σμικρ τητα ψις ρα καν ς ρ, κα ο δ ν α τ διαφέρει ν μέσ ω τιν α τ ν κε σθαι π σχάτ ω; κα σα τως πάχος κα λεπτ τητα μαλακ τητα κα σκληρ τητα φή; κα α λλαι α σθήσεις ρ ο κ νδε ς τ τοια τα δηλο σιν; δε ποιε 524a κάστη α τ ν πρ τον μ ν π τ σκληρ τεταγμένη α σθησις νάγκασται κα π τ μαλακ τετάχθαι, κα παραγγέλλει τ ψυχ ς τα τ ν σκληρ ν τε κα μαλακ ν α σθανομένη; Ο τως, φη. Ο κο ν, ν δ γώ, ναγκα ον ν γε το ς τοιο τοις α τ ν ψυχ ν πορε ν τί ποτε σημαίνει α τη α σθησις τ σκληρ ν, ε περ τ α τ κα μαλακ ν λέγει, κα το κο φου κα το βαρέος, τί τ κο φον κα βαρ, ε τ τε βαρ κο φον κα τ κο φον βαρ σημαίνει; 34 ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA BIBΛION Z κρι. Καλ τερα θ καταλάβης μ τ ξ ς παράδειγμα: Λέμε π.χ. τρία δάχτυλα: τ μικρ, τ δε τερο κα τ μεσα ο. ΓΛ. - Εν τάξει. ΣΩ. - Σκέψου τι τ βλέπουμε π κοντά. Αλλ κάνε μου τ ν χάρη ν προσέξης γι α τ τ ξ ς. ΓΛ. - Ποι ; ΣΩ.- Φαίνεται μοιος κάθε δάκτυλος, κα τσι δ ν διαφέρει σ τίποτε, ε τε τ ν βλέπεις στ ν μέση ε τε στ ν κρη, ε τε ε ναι λευκ ς μα ρος, ε τε παχ ς κα λεπτ ς κα π κάθε ποψη. Γιατ σ λες α τ ς τ ς περιπτώσεις ψυχ δ ν ναγκάζεται ν ρωτήση τ ν ν ηση τί τέλος πάντων ε ναι τ δάχτυλο. Γιατ σ καμία περίπτωση ραση δ ν τ ς δειξε τι τ δάχτυλο ε ναι κα μ δάχτυλο. ΓΛ. - Οχι, φυσικά. ΣΩ. - Ωστε ε ναι φυσικ κάτι τέτοιο ν μ ν καλε ο τε ν ξυπνάη τ ν ν ηση. ΓΛ. - Φυσικά. ΣΩ. - Ομως τί λ ς τώρα; Η ραση ντιλαμβάνεται κανοποιητικ τ μέγεθος κα τ ν μικρ τητά τους κα δ ν τ ν νδιαφέρει τι κάποιο βρίσκεται στ ν μέση, ν να λλο στ ν κρη; Κα φ πίσης νοιώθει κανοποιητικ τ πάχος τ ν λεπτ τητα, τ ν μαλακ τητα κα τ ν σκληρ τητα; Κα ο λλες α σθήσεις δ ν φανερώνουν τ ς δι τητες τ ν πραγμάτων μ κρίβεια; Η μήπως καθεμιά τους, νεργε ς ξ ς: Η α σθηση το σκληρο ε ναι ξ νάγκης προωρισμένη κα γι τ μαλακ κα ε δοποιε τ ν ψυχ τι α σθάνεται τ διο πρ γμα ς σκληρ κα μαλακ ; ΓΛ. - Ετσι ε ναι. ΣΩ. - Μήπως λοιπ ν ψυχ δ ν θ πορ ναγκαστικ τί ε ναι α τ πο φανερώνει α σθηση ς σκληρ, φο τ διο τ χαρακτηρίζει κα ς μαλακ, κα τί ε ναι τ λαφρ κα τ βαρ, ν α σθηση παρουσιάζη τ λαφρ ς βαρ κα ντιστρ φως; 35

21 b Κα γάρ, φη, α ταί γε τοποι τ ψυχ α ρμηνε αι κα πισκέψεως δε μεναι. Ε κ τως ρα, ν δ γώ, ν το ς τοιο τοις πρ τον μ ν πειρ ται λογισμ ν τε κα ν ησιν ψυχ παρακαλο σα πισκοπε ν ε τε ν ε τε δ ο στ ν καστα τ ν ε σαγγελλομένων. Π ς δ ο ; Ο κο ν ν δ ο φαίνηται, τερ ν τε κα ν κάτερον φαίνεται; Ναί. Ε ρα ν κάτερον, μφ τερα δ δ ο, τά γε δ ο κεχωρι- σμένα νοήσει ο γ ρ ν χώριστά γε δ ο ν ει, λλ ν. Ορθ ς. Μέγα μ ν κα ψις κα σμικρ ν ώρα, φαμέν, λλ ο κεχωρισμένον λλ συγκεχυμένον τι. γάρ; Ναί. Δι δ τ ν το του σαφήνειαν μέγα α κα σμικρ ν ν ησις ναγκάσθη δε ν, ο συγκεχυμένα λλ διωρισμένα, το ναντίον κείνη. Αληθ. Ο κο ν ντε θέν ποθεν πρ τον πέρχεται ρέσθαι μ ν τί ο ν ποτ στ τ μέγα α κα τ σμικρ ν; Παντάπασι μ ν ο ν. Κα ο τω δ τ μ ν νοητ ν, τ δ ρατ ν καλέσαμεν. Ορθ τατ, φη. Τα τα τοίνυν κα ρτι πεχείρουν λέγειν, ς τ μ ν παρακλητικ τ ς διανοίας στί, τ δ ο, μ ν ε ς τ ν α σθησιν μα το ς ναντίοις αυτο ς μπίπτει,παρακλητικ ριζ μενος, σα δ μή, ο κ γερτικ τ ς νοήσεως. c d BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN 36 ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA BIBΛION Z ΓΛ. - Κα βέβαια α τ ς ο περίεργες ρμηνε ες θ ξεσηκώνουν τ ν ψυχή, γιατ χρειάζονται ξέταση. ΣΩ. - Αρα ε ναι φυσικ ψυχ μπροστ σ να τέτοιο φαιν μενο ν προσπαθ ν βρ ν ε ναι να δ ο α τ πο α σθηση τ ς φέρνει, πιστρατε οντας τ ν λογικ κα τ ν ν ησή της. ΓΛ. - Χωρ ς λλο. ΣΩ. - Λοιπ ν ν φαν τι ε ναι δ ο πράγματα, θ φαίνεται π ς πάρχουν τ καθένα χωριστ π τ λλο; ΓΛ. - Ναί. ΣΩ. - Αν λοιπ ν ε ναι τ καθένα ξεχωριστ, κα θροιστικ κάνουν δ ο, θ τ κατανοήση ψυχ ξεχωριστά. Γιατ ς χώριστα δ ν θ τ θεωρο σε δ ο, λλ να. ΓΛ. - Σωστά. ΣΩ. - Παραδεχ μαστε τώρα τι ραση βλεπε τ μεγάλο κα τ μικρ, χι μως σ ν ξεχωριστά, λλ σ ν κάτι συγκεχυμένο. Δ ν ε ναι τσι; ΓΛ. - Ναί. ΣΩ. - Χάριν λοιπ ν τ ς σαφήνειας ν ηση ναγκάσθηκε ν πανεξετάση τ μεγάλο κα τ μικρ, στε, ντίθετα π τ ν ραση, ν τ ντιληφθ ξεχωρισμένα κα χι μπερδεμένα. ΓΛ. - Πραγματικά. ΣΩ - Κα π δ περίπου δ ν μ ς ρχεται νάγκη ν ρωτήσουμε τί τέλος πάντων ε ναι τ μεγάλο κα τί τ μικρ ; ΓΛ. - Σίγουρα. ΣΩ. - Κι τσι νομάσαμε τ να νοητ κα τ λλο ρατ. ΓΛ.- Πολ σωστά. ΣΩ. - Α τ λοιπ ν προσπαθο σα ν σο π πρ λίγου, τι λλα προκαλο ν τ ν ν ηση, κι λλα χι. Κι ρίζω ς διεγερτικ τ ς νοήσεως σα πέφτουν στ ς α σθήσεις μας μαζ μ τ ντίθετά τους, σα δ ντιλαμβαν μαστε ξεχωριστά, τ θεωρ διάφορα νοητικ ς. 37

22 Μανθάνω τοίνυν δη, φη, κα δοκε μοι ο τω. Τί ο ν; ριθμ ς τε κα τ ν ποτέρων δοκε ε ναι; Ο συννο, φη. Αλλ κ τ ν προειρημένων, φην, ναλογίζου. ε μ ν καν ς α τ καθ α τ ρ ται λλ η τιν α σθήσει λαμβάe νεται τ ν, ο κ ν λκ ν ε η π τ ν ο σίαν, σπερ π το δακτ λου λέγομεν ε δ εί τι α τ μα ρ ται ναντίωμα, στε μηδ ν μ λλον ν κα το ναντίον φαίνεσθαι, το πικρινο ντος δ δέοι ν δη κα ναγκάζοιτ ν ν α τ ψυχ πορε ν κα ζητε ν,κινο σα ν αυτ τ ν ννοιαν,κα νερωτ ν τί ποτέ στιν α τ τ ν, κα ο τω τ ν γωγ ν 525a ν ε η κα μεταστρεπτικ ν π τ ν το ντος θέαν περ τ ν μάθησις. Αλλ μέντοι, φη, το τ γ χει ο χ κιστα περ α τ ψις μα γ ρ τα τ ν ς ν τε ρ μεν κα ς πειρα τ πλ θος. Ο κο ν ε περ τ ν, ν δ γώ,κα σ μπας ριθμ ς τα τ ν πέπονθε το το; Π ς δ ο ; Αλλ μ ν λογιστική τε κα ριθμητικ περ ριθμ ν π σα. Κα μάλα. b Τα τα δέ γε φαίνεται γωγ πρ ς λήθειαν. Υπερφυ ς μ ν ο ν. Ων ζητο μεν ρα, ς οικε, μαθημάτων ν ε η πολεμικ μ ν γ ρ δι τ ς τάξεις ναγκα ον μαθε ν τα τα, φιλοσ φ ω δ δι τ τ ς ο σίας πτέον ε ναι γενέσεως ξαναδ ντι, 38 ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA BIBΛION Z ΓΛ. - Ηδη τ κατάλαβα κα τσι νομίζω π ς ε ναι τ πράγματα. ΣΩ. - Ερωτ λοιπ ν τί ε ναι ριθμ ς κα τί ε ναι τ «να», δηλαδ σ ποι π τ ς δ ο κατηγορίες μπίπτουν; ΓΛ. - Δ ν κατάλαβα καλά. ΣΩ. - Σκέψου μ βάση σα ε παμε τώρα δά. Γιατ ν«να» πρ γμα γνωρίζεται κανοποιητικ μ τ μάτι μ κάποια λλη α σθηση, δ ν θ μ ς τραβο σε στ ν ναζήτηση τ ς ο σίας του, πως κριβ ς λέγαμε γι τ δάχτυλο. Αν μως βλέπεται πάντα μαζ μ τ ντίθετ του, στε ν μ ν μ ς φαίνεται τ σο ς να, λλ μ λλον ς ντίθετο, ψυχ θ ναγκαζ ταν δ ν πορ κα ν ζητάη κάποιον πο θ τ ς τ ξεκαθαρίση, βάζοντας τσι σ κίνηση τ ν ν ηση,κα ν ρωτήση τί π τέλους ε ναι ο σία τ ς ννοιας «να». Ετσι μάθηση γι τ «να» θ ταν π τ διεγερτικ τ ς νοήσεως, πο τ ν στρέφουν πρ ς τ ν θέα τ ς ο σίας τ ν πραγμάτων. ΓΛ. - Αλλ βέβαια, α τ τ χαρακτηριστικ χει θεώρηση το «να». Γιατ τ διο πρ γμα ταυτ χρονα τ βλέπουμε ς να κα πειρα σ πλ θος. ΣΩ. - Μ ν τ «να» παθαίνη α τ, κα κάθε λλος ριθμ ς τ παθαίνει; ΓΛ. -Γιατ χι; ΣΩ. - Μ Λογιστικ κα λη Αριθμητικ μ το ς ριθμο ς δ ν σχολο νται; ΓΛ. - Κα πολ μάλιστα. ΣΩ.- Α τ λοιπ ν στρέφουν τ ν νθρωπο πρ ς τ ν λήθεια. ΓΛ. - Κα μ πέροχο τρ πο. ΣΩ. - Ως φαίνεται α τ ς ο δ ο ε ναι κάποια π τ μαθήματα πο θέλουμε. Γιατ νας στρατιωτικ ς κα σχολο μενος μ τ ν διάταξη στρατευμάτων πρέπει ν μαθαίνη α τ τ μαθήματα. Μ κα νας φιλ σοφος, πο χει ς ργον του τ γγιγμα τ ς 39

23 μηδέποτε λογιστικ γενέσθαι. Εστι τα τ, φη. Ο δέ γε μέτερος φ λαξ πολεμικ ς τε κα φιλ σοφος τυγχάνει ν. Τί μήν; Προσ κον δ τ μάθημα ν ε η, Γλα κων,νομοθετ σαι κα πείθειν το ς μέλλοντας ν τ π λει τ ν μεγίστων μεθέc ξειν π λογιστικ ν έναι κα νθάπτεσθαι α τ ς μ διωτικ ς, λλ ως ν π θέαν τ ς τ ν ριθμ ν φ σεως φίκωνται τ νοήσει α τ, ο κ ν ς ο δ πράσεως χάριν ς μπ ρους καπήλους μελετ ντας, λλ νεκα πολέμου τε κα α τ ς τ ς ψυχ ς ρ αστώνης μεταστροφ ς π γενέσεως π λήθειάν τε κα ο σίαν. Κάλλιστ, φη, λέγεις. Κα μήν, ν δ γώ, ν ν κα ννο, ηθέντος το περ το ς d λογισμο ς μαθήματος, ς κομψ ν στι κα πολλαχ χρήσιμον μ ν πρ ς βουλ μεθα, ν το γνωρίζειν νεκά τις α τ πιτηδε η λλ μ το καπηλε ειν. Π δή; φη. Το τ γε, νυνδ λέγομεν, ς σφ δρα νω ποι γει τ ν ψυχ ν κα περ α τ ν τ ν ριθμ ν ναγκάζει διαλέγεσθαι, ο δαμ ποδεχ μενον άν τις α τ ρατ πτ σώματα χοντας ριθμο ς προτειν μενος διαλέγηται. ο σθα γάρ που το ς περ τα τα δεινο ς α ς, άν τις α τ e τ ν πιχειρ τ λ γ ω τέμνειν,καταγελ σί τε κα ο κ ποδέχονται, λλ ν σ κερματίζ ης α τ, κε νοι πολλαπλασιο σιν, ε λαβο μενοι μή ποτε φαν τ ν μ ν λλ πολλ μ ρια. Αληθέστατα, φη, λέγεις. 40 ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA BIBΛION Z ο σίας, πρέπει ν βγ ξω π τ ν κ σμο τ ς γένεσης κα φθορ ς, διαφορετικ δ ν θ γίνη ποτ λογιστικ ς. ΓΛ. - Ετσι ε ναι. ΣΩ. - Ο δικ ς μας φ λακας μως ε ναι κα πολεμικ ς κα φιλ σοφος. ΓΛ. - Ναί. ΣΩ. - Πρέπει λοιπ ν, Γλα κων, α τ τ μάθημα ν νομοθετήσουμε κα ν πείσουμε α το ς πο προορίζονται γι τ μέγιστα ξιώματα τ ς π λης ν στραφο ν πρ ς τ ν Λογιστικ κα ν μ ν τ ν σκο ν ρασιτεχνικ σ ν δι τες, λλ μέχρι το σημείου πο ν φτάσουν στ ν θέα τ ς φ σεως τ ν ριθμ ν μ τ ν βοήθεια τ ς ν ησης, κι χι ν τ ν μελετο ν γι ε σπραξη χρημάτων, πως ο μποροι κα ο μεταπωλητές, λλ μ νο γι τ ν π λεμο κα τ ν νεση τ ς ψυχ ς τους, πο θ στραφ π τ ν μεταβλητ τητα κα τ ν φθορ πρ ς τ ν λήθεια κα τ ν ο σία τ ν ντων. ΓΛ. - Πολ ρα α τ λές. ΣΩ. - Κα τώρα συνειδητοποι, π ε καιρί α τ ς ναφορ ς μας στ μάθημα τ ς Λογιστικ ς, τι ε ναι ρα ο κα χρήσιμο, π πολλ ς π ψεις,γι τ ν σκοπ μας, ν βέβαια τ σκε κανε ς χάριν τ ς γνώσεως κα χι γι κερδοσκοπία. ΓΛ. - Π ς, δηλαδή; ΣΩ. - Α τ κριβ ς πο λέγαμε πρ λίγου, τι δηλαδ δηγε τ ν ψυχ πρ ς τ πάνω κα τ ν ποχρεώνει ν συλλογίζεται γι τ ν ο σία τ ν ριθμ ν, χωρ ς ν δέχεται σ καμι περίπτωση ν σχολ ται, ν κάποιος τ ς παρουσιάζη το ς ριθμο ς μ ρατ πτ ντικείμενα. Γιατ γνωρίζεις βέβαια π ς ο θεωρο μενοι σπουδα οι στ μαθηματικά, ν κανε ς πιχειρήση ν διαιρέση τ ν μονάδα νοερ ς, τ ν περιπαίζουν κα τ ν πορρίπτουν. Ετσι, ν σ τ ν τεμαχίζης σ τμήματα, κε νοι θ τ ν πολλαπλασιάσουν π φ βο,μήπως τ «να» φαν, χι να, λλ πολλ π μέρους συστατικά. ΓΛ. - Πολ σωστά. 41

24 526a Τί ο ν ο ει, Γλα κων,ε τις ροιτο α το ς «Ω θαυμάσιοι, περ ποίων ριθμ ν διαλέγεσθε, ν ο ς τ ν ο ον με ς ξιο τέ στιν, σον τε καστον π ν παντ κα ο δ σμικρ ν διαφέρον, μ ρι ν τε χον ν αυτ ο δέν;» τί ν ο ει α το ς ποκρίνασθαι; Το το γωγε, τι περ το των λέγουσιν ν διανοηθ ναι μ νον γχωρε, λλως δ ο δαμ ς μεταχειρίζεσθαι δυνατ ν. Ορ ς ο ν, ν δ γώ, φίλε, τι τ ντι ναγκα ον μ ν κινδυνε ει ε ναι τ μάθημα, πειδ φαίνεταί γε προσαναγκάζον α τ τ νοήσει χρ σθαι τ ν ψυχ ν π α τ ν τ ν λήθειαν. Κα μ ν δή, φη, σφ δρα γε ποιε α τ. Τί δέ; τ δε δη πεσκέψω, ς ο τε φ σει λογιστικο ε ς πάντα τ μαθήματα ς πος ε πε ν ξε ς φ ονται, ο τε βραδε ς, ν ν το τ ω παιδευθ σιν κα γυμνάσωνται, κ ν μηδ ν λλο φεληθ σιν, μως ε ς γε τ ξ τεροι α το α τ ν γίγνεσθαι πάντες πιδιδ ασιν; Εστιν, φη, ο τω. c Κα μήν, ς γ μαι, γε μείζω π νον παρέχει μανθάνοντι κα μελετ ντι, ο κ ν ρ αδίως ο δ πολλ ν ε ροις ς το το. Ο γ ρ ο ν. Πάντων δ νεκα το των ο κ φετέον τ μάθημα, λλ ο ριστοι τ ς φ σεις παιδευτέοι ν α τ. Σ μφημι, δ ς. Το το μ ν τοίνυν, ε πον, ν μ ν κείσθω δε τερον δ τ χ μενον το του σκεψώμεθα ρά τι προσήκει μ ν. Τ πο ον; γεωμετρίαν, φη, λέγεις; Α τ το το, ν δ γώ. 42 ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA BIBΛION Z ΣΩ. - Τί νομίζεις λοιπ ν, Γλα κων, ν κάποιος το ς ρωτο σε: «Περίεργοι νθρωποι, γι ποιο ς ριθμο ς μιλ τε, α το ς πο χουν τ «να» πως σε ς τ θέλετε, ν ε ναι δηλαδ σον σ λα μ κάθε λλο κα ν μ ν διαφέρει, χωρ ς ν χη μέσα του κάποια π μέρους διαφορά;» τί νομίζεις π ς θ παντο σαν; ΓΛ. - Νομίζω,θ λεγαν τι ννο ν α τ πο μ νο μ τ ν ν ηση μπορο με ν πλησιάσουμε, κα πο δ ν μπορο με ν τ μεταχειρισθο με μ κανένα λλο τρ πο. ΣΩ. - Βλέπεις, λοιπ ν, φίλε, τι α τ τ μάθημα ε ναι στ ν πραγματικ τητα παραίτητο γι μ ς, πειδ ναγκάζει τ ν ψυχ ν χρησιμοποι τ ν δια τ ν ν ηση γι τ ν ε ρεση τ ς διας τ ς λήθειας; ΓΛ. - Πραγματικά, τ προκαλε σ μεγάλο βαθμ. ΣΩ. - Σκέψου ξ λλου κα το το: τ κ φ σεως μαθηματικ μυαλά, φαίνονται καν σ λα γενικ ς τ μαθήματα, ν ο ργ στροφοι ν κπαιδευθο ν σ α τ τ μάθημα κα γυμνασθο ν, κ μα κι ν δ ν χουν λλη φέλεια, μως προοδε ει τ μυαλ τους σ ε στροφία. ΓΛ. - Ετσι συμβαίνει. ΣΩ. - Κα βέβαια, κατ τ ν γνώμη μου, δ ν θ μπορο σες ν βρε ς ε κολα πολλ μαθήματα, πο ν κουράζουν περισσ τερο π α τ κε νον πο τ μαθαίνει κα τ μελετ. ΓΛ. - Οχι φυσικά. ΣΩ. - Γι λους α το ς το ς λ γους δ ν πρέπει ν μείνη κτ ς προγράμματος α τ τ μάθημα, λλ τ ριστα μυαλ ν κπαιδε ωνται σ α τ. ΓΛ. - Συμφων. ΣΩ. - Α τ λοιπ ν τ μάθημα ς περιληφθ στ πρ γραμμά μας. Ας ξετάσουμε ς δε τερο α τ πο σχετίζεται μ τ πρ το, ν μ ς κάνη. ΓΛ. - Ποι ; Εννοε ς τ ν Γεωμετρία; ΣΩ. - Α τ κριβ ς. 43

25 d Οσον μέν, φη, πρ ς τ πολεμικ α το τείνει, δ λον τι προσήκει πρ ς γ ρ τ ς στρατοπεδε σεις κα καταλήψεις χωρίων κα συναγωγ ς κα κτάσεις στρατι ς κα σα δ λλα σχηματίζουσι τ στρατ πεδα ν α τα ς τε τα ς μάχαις κα πορείαις διαφέροι ν α τ ς α το γεωμετρικ ς τε κα μ ν. Αλλ ο ν δή, ε πον, πρ ς μ ν τ τοια τα κα βραχ τι ν ξαρκο γεωμετρίας τε κα λογισμ ν μ ριον τ δ πολ α τ ς κα πορρωτέρω προϊ ν σκοπε σθαι δε ε τι πρ ς e κε νον τείνει, πρ ς τ ποιε ν, κατιδε ν ρ ον τ ν το γαθο δέαν. τείνει δέ, φαμέν, πάντα α τ σε, σα ναγκάζει ψυχ ν ε ς κε νον τ ν τ πον μεταστρέφεσθαι ν στι τ ε δαιμονέστατον το ντος, δε α τ ν παντ τρ π ω δε ν. Ορθ ς, φη, λέγεις. Ο κο ν ε μ ν ο σίαν ναγκάζει θεάσασθαι,προσήκει,ε δ γένεσιν, ο προσήκει. Φαμέν γε δή. 527 a Ο τοίνυν το τ γε, ν δ γώ, μφισβητήσουσιν μ ν σοι κα σμικρ γεωμετρίας μπειροι, τι α τη πιστήμη π ν το ναντίον χει το ς ν α τ λ γοις λεγομένοις π τ ν μεταχειριζομένων. Π ς; φη. Λέγουσι μέν που μάλα γελοίως τε κα ναγκαίως ς γ ρ πράττοντές τε κα πράξεως νεκα πάντας το ς λ γους ποιο μενοι λέγουσιν τετραγωνίζειν τε κα παρατείνειν κα προστιθέναι κα πάντα ο τω φθεγγ μενοι, τ δ στι που b π ν τ μάθημα γνώσεως νεκα πιτηδευ μενον. Παντάπασι μ ν ο ν, φη. Ο κο ν το το τι διομογητέον; Τ πο ον; Ως το ε ντος γνώσεως, λλ ο το ποτέ τι γιγνομένου κα πολλυμένου. 44 ΠΛATΩNOΣ ΠOΛITEIA BIBΛION Z ΓΛ. - Εκε νο τ κομμάτι της πο φορ τ ν πολεμικ τέχνη, βεβαίως μ ς ταιριάζει. Γιατ σχετικ μ τ ν δρυση στρατοπέδων, κατάληψη χυρ ν θέσεων, συγκεντρώσεις κα ναπτ ξεις το στρατο κα σους λλους σχηματισμο ς κάνουν τ στρατε ματα στ ς μάχες κα τ ς πορε ες, χει μεγάλη σημασία ν κατέχη κανε ς τ ν Γεωμετρία χι. ΣΩ. - Μ σο γι α τά, να μικρ μέρος τ ς γεωμετρίας κα τ ς λογιστικ ς θ ταν ρκετ. Πρέπει μως τ μεγαλ τερο κα πι προχωρημένο μέρος τους ν δο με ν συντελ στε ν κάνη κανο ς το ς μαθητ ς ν δο νε ε κολώτερα τ ν δέα το γαθο. Κα ποστηρίζουμε τι λα τείνουν πρ ς τ κε, σα ναγκάζουν τ ν ψυχή ν προσανατολισθ κε, που βρίσκεται τ ε δαιμονέστατο μέρος το ντος, πο πωσδήποτε πρέπει ψυχ ν ντικρ ση. ΓΛ. - Σωστ τ λές. ΣΩ. - Αρα, ν α τ μ ς ναγκάζη ν δο με τ ν ο σία, μ ς κάνει. Αν μως μ ς στρέφη πρ ς τ φθαρτά, δ ν μ ς κάνει. ΓΛ. - Τ δεχ μαστε. ΣΩ. - Οσοι λοιπ ν χουν στω κα μικρ πε ρα τ ς Γεωμετρίας, δ ν θ μ ς μφισβητήσουν τι α τ πιχείρηση βρίσκεται σ πλήρη ντίθεση μ σα λένε γι α τ ν κε νοι, πο τ ν χουν ς πάγγελμα. ΓΛ. - Π ς; ΣΩ. - Λένε λοιπ ν μ γελο ο τρ πο κα ξ νάγκης τ ξ ς: Οτι στ ν πράξη κα χάριν α τ ς κάνουν τετραγωνισμο ς πεκτάσεις κα προσθέσεις, κι λο γι α τ μιλο ν, ν λ κληρο α τ τ μάθημα γίνεται χάριν τ ς γνώσεως. ΓΛ. - Σίγουρα. ΣΩ. - Μ κι α τ δ ν πρέπει ν συμφωνηθ ; ΓΛ. - Ποι ; ΣΩ. - Οτι πιστήμη ε ναι γνώση το α ωνίως παρκτο, κα χι α το πο γίνεται κα χάνεται, δηλαδ χει ρχ κα τέλος. 45