Η ΜΙΝΩΙΚΗ ΓΡΑΜΜΙΚΗ Α ΓΡΑΦΗ THE MINOAN LINEAR A SCRIPT

Transcript

1 ΜΕΡΟΣ Β Η ΜΙΝΩΙΚΗ ΓΡΑΜΜΙΚΗ Α ΓΡΑΦΗ r PART ΙΙ THE MINOAN LINEAR A SCRIPT * Οι παρούσες σελίδες περιέχονται στην έκδοση: Όουενς, Γκάρεθ, Λαβύρινθος: Γραφές και γλώσσες της μινωικής και μυκηναϊκής Κρήτης, Ψυχογυιός, Κωστής (επιμ.), Νικολιδάκη, Κάλλια (μτφρ.). Ηράκλειο: Κέντρο Κρητικής Λογοτεχνίας 2007 (σελ. xxvi+358). ISBN : ** These pages belong to the book: Owens, Gareth, Labyrinth: Scripts and Languages of Minoan and Mycenaean Crete, Psikhoyós, Kostís (ed.), Nikolidáki, Kállia (transl.). Heraklion: Centre for Cretan Literature 2007 (pp. xxvi+358). ISBN:

2 Η Μινωική Γραμμική Α Γραφή ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ π.χ. χρησιμοποιείται ευρέως η Μινωική Γραμμική Α Γραφή, που είναι συλλαβική γραφή. Επειδή η Μινωική Γραμμική Α Γραφή εξελίχθηκε στη Μυκηναϊκή Γραμμική Β Γραφή, είναι δυνατό να «διαβάσουμε» αλλά όχι όμως και να «κατανοήσουμε» πλήρως το περιεχόμενο των μινωικών επιγραφών που καταγράφουν διάφορα προϊόντα (κρασί, δημητριακά, σύκα), ζώα, ανθρώπους, καθώς και προσφορές σε λατρευτικούς χώρους. Μινωικές επιγραφές βρέθηκαν και εκτός Κρήτης στην Πελοπόννησο, στη Θήρα, στη Μήλο, στην Κέα, στα Κύθηρα, στη Σαμοθράκη, στην Τροία, στη Μίλητο της Μικράς Ασίας, και στην Παλαιστίνη/Ισραήλ, αποδεικνύοντας με αυτόν τον τρόπο την έκταση του μινωικού εμπορίου και των διεθνών σχέσεων. Οι μινωικές επιγραφές ανέρχονται σήμερα περίπου στις Τα «Κρητικά Ιερογλυφικά» και οι επιγραφές της Γραμμικής Α θα φωτίσουν περισσότερο το χώρο της μινωικής διοίκησης, κοινωνίας, οικονομίας και θρησκείας. [ 72 ]

3 The Minoan Linear A Script DURING THE PERIOD B.C. the syllabic script of Linear A was widely used. Because Minoan Linear A developed into Mycenaean Linear B, it is therefore possible to read but not however to understand fully the contents of the Minoan inscriptions which record different products (wine, cereals, figs), animals, personnel, as well as offerings in religious sites (peak sanctuaries). Minoan inscriptions have also been found out of Crete in the Peloponnese, Thera, Milos, Kea, Kythera, Samothraki, Troy, Miletos in Asia Minor, and in Palestine/Israel, thus demonstrating the extent of Minoan trade and international relations. The Minoan inscriptions are now approximately 2000 in number. The Cretan Hieroglyphic and the Linear A inscriptions of the 2 nd Palace Period, are beginning to inform us about Minoan administration, society, commerce and religion. [ 73 ]

4 ΜΙΝΩΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΣΤΗ ΜΕΣΑΡΑ* [**] Εισαγωγή ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΤΑ μεγάλη χαρά για μένα να βρίσκομαι στη Μεσαρά και να μιλώ για θέματα που την αφορούν. Σε 4 θέματα σκοπεύω να αναφερθώ, και πιο συγκεκριμένα: Στην προέλευση της γραφής στην Κρήτη και στο ρόλο που έπαιξε η Μεσαρά. Στις µινωικές επιγραφές από τη Μεσαρά, δηλαδή σε επιγραφές σε Γραµµική Α και σε Κρητικά Iερογλυφικά. Στη µινωική επιγραφή από τη Φαιστό PH Zb 4 SI-MA I-JA-TE Ο ΓΙΑΤΡΟΣ ΣΙΜΑΣ. Στη Φαιστό, Αγία Τριάδα, και τη Μεσαρά της περιόδου της Γραµµικής Β Γραφής. Η προέλευση της μινωικής γραφής * Η εισήγηση παρουσιάστηκε στα πλαίσια του 2 ου Συνεδρίου της Μεσαράς, που έγινε το Νοέμβριο του 2000 στις Μοίρες. Είχε τον τίτλο Η Μινωική Γραφή στη Μεσαρά και ο Δίσκος της Φαιστού, αλλά η τελευταία ενότητα για το γνωστό-άγνωστο αίνιγμα της Μινωικής Γραφής περιέχεται τώρα στο άρθρο για τον Δίσκο της Φαιστού, στην αρχή της ενότητας για τα Κρητικά Ιερογλυφικά. Θα ήθελα στο σημείο αυτό να ευχαριστήσω τον κ. Α. Βασιλάκη που με κάλεσε να λάβω μέρος σε αυτό το συνέδριο, το δεύτερο για τη Μεσαρά, και την Κάλλια Νικολιδάκη. [ ** Παλίμψηστον 19/20 ( ) σσ ] Σχετικά µε το πρώτο θέµα που αφορά στην προέλευση της γραφής στην Κρήτη, είναι γνωστό ότι τα πρωιµότερα δείγµατα γραφής στη µινωική Κρήτη είναι τα λεγόµενα Κρητικά Iερογλυφικά (ο τελευταίος όρος έχει πια καθιερωθεί από την εποχή του Α. Evans, παρότι αποτελεί µιαν αντιγραφή από την Αίγυπτο) που προέρχονται από τις Αρχάνες, κοντά στην Κνωσό, και χρονολογούνται περίπου στα 2000 π.χ.. Αλλά από πού προήλθε η ίδια η ιδέα της γραφής στην Κρήτη; Μια απάντηση θα µπορούσε να είναι από την Αίγυπτο, όπου εκεί η γραφή ήταν σε χρήση 1000 χρόνια πριν από την Κρήτη. Η πρόσφατη έκθεση που διοργανώθηκε στο Μουσείο Ηρακλείου*** έδειξε, πέρα από κάθε αµφιβολία, ότι µεταξύ Κρήτης και Αιγύπτου είχαν δηµιουργηθεί πολλές σχέσεις, σε διάφορα επίπεδα. Είναι πολύ πιθανόν, οι Mινωίτες να υιοθέτησαν την ιδέα της γραφής από την Αίγυπτο, αλλά να δηµιούργησαν µόνοι τους ένα δικό τους σύστηµα γραφής, αυτή τη φορά συλλαβικό, που βασίστηκε από τη µια στις σφραγίδες που ήταν ήδη σε χρήση και από την άλλη στο δικό τους χαρακτήρα και στις ανάγκες τους. Εδώ σηµαντικό ρόλο έρχεται να παίξει η Μεσαρά, αφού πρώιµοι σφραγιδόλιθοι έχουν έρθει στο φως από την Τρυπητή και τον Λέντα και χρονολογούνται 500 χρόνια πριν από τα πρώτα δείγµατα γραφής των Αρχανών. Σηµαντικό είναι επίσης το γεγονός ότι βρέθηκαν 3 τουλάχιστον σφραγιδόλιθοι στη Μεσαρά µε αιγυπτιακά ιερογλυφικά. Δεν είναι εύκολο να αποδειχθεί ότι η γραφή στην Κρήτη δηµιουργήθηκε στην περιοχή αυτή, αλλά είναι πολύ πιθανόν µελλοντικά ευρήµατα να στηρίξουν µια τέτοια υπόθεση. *** Πρόκειται για την έκθεση: Κρήτη Αίγυπτος. Πολιτισμικοί δεσμοί τριών χιλιετιών, Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, Νοέμ έως Σεπτ [ 74 ]

5 THE MINOAN SCRIPT IN THE MESARA [*] ** Introduction IT IS ALWAYS a great pleasure for me to be in the Mesara and to talk about subjects which concern it. I intend to refer to 4 points in greater detail. To the origin of writing on Crete and to the role played by the Mesara. To Minoan Inscriptions from the Mesara, i.e., to Linear A and Cretan Hieroglyphic inscriptions. To the Minoan inscription from Phaistos, PH Zb 4 SI-MA I-JA-TE, about Doctor Simas. To Phaistos and Haghia Triada at the time of Linear B. The origin of the Minoan script * This paper was originally presented in Modern Greek in November 2000 at Moires at the 2nd Congress of the Mesara. It was entitled The Minoan Script in the Mesara and the Phaistos Disk but the last section on the (in)famous enigma of the Minoan Script has now been moved to the article on the Phaistos Disk which opens the section on the Cretan Hieroglyphic Script. I would also like to thank Dr. A.Vasilakis who invited me to take part in this conference, the second about the Mesara, and Kallia Nikolidaki. [ ** Palimpseston 19/20 ( ) pp ] Referring to the first subject which concerns the origin of writing on Crete, it is well known that the earliest examples of writing on Minoan Crete are the so-called Cretan Hieroglyphics (this term has been established since the time of Evans, even if it is incorrectly taken from Egypt) which come from Archanes, near Knossos, and can be dated to approximately 2000 B.C.. But where did the idea come from for a script in Crete? One answer could be Egypt, where a script was in use 1000 years before Crete. The recent exhibition which was organised at Heraklion Museum,*** showed, without any doubt, that there were many relations, at different levels, between Crete and Egypt. It is indeed very likely that the Minoans adopted the idea of a script from Egypt but created their own system of writing, this time syllabic, which was based on the one hand on sealstones which were already in use, and on the other hand on their own character and needs. The Mesara, at that point must have played an important role since early sealstones have come to light from Trypiti and Lendas dated 500 years before the first examples of writing at Archanes. It is also of importance that at least 3 sealstones have been found in the Mesara with Egyptian Hieroglyphics. It is not easy to demonstrate that writing in Crete was created in this area but it is indeed very likely that future finds will support such a hypothesis. *** Crete Egypt: 3 Millenia of Cultural Interactions, Heraklion Museum, Nov to Sept [ 75 ]

6 Γκάρεθ Όουενς, Μινωική γραφή στη Μεσαρά, Λαβύρινθος. Συλλογή δημοσιευμάτων Μινωικές επιγραφές από τη Μεσαρά Υπάρχουν περίπου 2000 επιγραφές της Γραµµικής Α Γραφής και των Κρητικών Iερογλυφικών. Από τις επιγραφές αυτές περίπου πάνω από τις µισές προέρχονται από την Αγ. Τριάδα. Υπάρχουν περίπου 150 πινακίδες Γραµµικής Α, 900 σφραγίσµατα, 5 επιγραφές σε πίθους και 3 σε τοιχογραφίες από την Αγ. Τριάδα. Από το ανάκτορο της Φαιστού προέρχονται 50 επιγραφές, από αυτές 26 σε πινακίδες, 20 σε σφραγίσµατα και 3 σε πίθους. Δυο επιγραφές βρέθηκαν στον Κόφινα, στα Αστερούσια, µάλλον µε θρησκευτικό περιεχόµενο λόγω της θέσης τους. Η µία είναι χαραγµένη πάνω σε λίθινη τράπεζα προσφορών (τώρα στο Μουσείο Ηρακλείου) ενώ η άλλη σε χάλκινο αγγείο (τώρα στο Moυσείο Χανίων). Από τάφο στον Πλάτανο προέρχεται µια ασηµένια καρφίτσα που φέρει χαραγµένη επιγραφή, µε 25 σηµεία, µάλλον θρησκευτικού περιεχοµένου. Επίσης υπάρχουν 3 επιγραφές σε λίθινες τράπεζες προσφορών από τη µινωική έπαυλη στο Αποδούλου, στο Αµάρι, λίγο βορειοδυτικότερα από τη Μεσαρά προς το Μεσο- Μινωικό διοικητικό κέντρο στο Μοναστηράκι Αµαρίου. Οι επιγραφές µε Κρητικά Iερογλυφικά προέρχονται από την Αγ. Τριάδα, τη Φαιστό, τη Γόρτυνα, στη Μεσαρά, και από έναν τάφο στη Μονή Οδηγήτριας. Είναι εντυπωσιακή η διαπίστωση ότι πάνω από τις µισές µινωικές επιγραφές προέρχονται από την ευρύτερη περιοχή της Μεσαράς και πιο συγκεκριµένα από την Αγ. Τριάδα. Οι δυο περιοχές, Αγ. Τριάδα και Φαιστός, αποτελούσαν διοικητικά κέντρα της Μεσαράς και διέθεταν αρχεία που δεν χρονολογούνται όµως την ίδια εποχή. Κατά την Πρωτο-Ανακτορική εποχή το διοικητικό κέντρο εντοπίζεται στη Φαιστό, ενώ κατά την Εποχή των Δεύτερων Ανακτόρων ιδιαίτερη έµφαση δίνεται στην Αγ. Τριάδα. Σίγουρα δεν πρόκειται για δείγµατα αποκέντρωσης και τοπικής αυτοδιοίκησης: αντίθετα τα ευρήµατα υποδηλώνουν µάλλoν ότι η Φαιστός και η Αγ. Τριάδα την περίοδο αυτή αποτελούσαν ένα διοικητικό κέντρο, το αρχείο του οποίου βρισκόταν στην Αγ. Τριάδα. Ο γιατρός Σίμας από τη μινωική Φαιστό Θα ήθελα να σχολιάσω µια ακόμη επιγραφή από τη Φαιστό, πριν αναφερθούµε στο αρχείο της Γραµµικής Β της µυκηναϊκής περιόδου. Οι ρίζες της Ιατρικής στην Ελλάδα µάς οδηγούν στην εποχή του Ιπποκράτη που έζησε τον 5 ο αι. π.χ. και ακόµη προγενέστερα στον Ασκληπιό, το µυθικό θεό (για τον Όµηρο θεωρείτο θνητός [πρβλ. Ιλιάδος 4.194] που το όνoµά του συνδέθηκε µε την επιστήµη αυτή). Ο επικός ποιητής θυµάται και περιγράφει στα έργα του ορισµένα γεγονότα της Ηρωικής Εποχής του Χαλκού, γεγονότα που τώρα µπορούν να αποδειχθούν από τα στοιχεία που δίνουν οι μυκηναϊκές και μινωικές επιγραφές. Η λέξη γιατρός, i-ja-te, µπορεί να διαβαστεί σε µία πινακίδα της Γραµµικής Β Γραφής από την Πύλο (ΡΥ Eq 146, c.1200 π.χ.). Αναγνωρίστηκε από τους Ventris και Chadwick το 1953, µετά την επιτυχή αποκρυπτογράφηση της γραφής αυτής που αποδείχτηκε ότι ήταν η Ελληνική των μυκηναϊκών χρόνων. Συγκεκριµένα, ταύτισαν τη λέξη ως «iater physician [ἰητήρ Iliad , Cypr. to-ni-jate-ra-ne acc... now yatros]». Η πινακίδα αυτή αναφέρεται στην έκταση της γης που κατείχε ένας γιατρός. Η παραποµπή που παρατίθεται από τους Ventris και Chadwick ανήκει σε µία πινακίδα από το Ιδάλιον της Κύπρου, χρονολογείται στον 5 ο αι. π.χ. και είναι γραµµένη στην Κυπριακή Συλλαβική Γραφή πoυ σχετίζεται µε τη Μινωική Γραµµική Α Γραφή. Η επιγραφή αναφέρεται σε ανταµοιβή που δίδεται σε µια οικογένεια γιατρών, οι οποίοι παρείχαν την υπηρεσία τους δωρεάν σε θύµατα µετά την καταστροφή της πόλης τους από την πολιορκία των Περσών. Σήµερα, 50 χρόνια µετά την αποκρυπτογράφηση της Γραµµικής Β Γραφής από τον Ventris, είναι εφικτή η επιστηµονική προσέγγιση και µελέτη των επιγραφών της Γραµµικής Α Γραφής από τη μινωική Κρήτη. Εάν στα συλλαβικά σηµεία της γραφής αυτής εφαρµόσουµε τη φωνητική αξία των σηµείων της Γραµµικής Β Γραφής πράγµα δυνατό, όχι όµως και απολύτως αποδεδειγµένο για κάθε συλλαβικό σηµείο, τότε µπορούµε να εξαγάγουµε κάποια αποδεικτικά στοιχεία για την ύπαρξη ενός γιατρού στη µινωική Κρήτη. Πιο συγκεκριµένα, σε έναν ενεπίγραφο πίθο [ 76 ]

7 Gareth Owens, The Minoan Script in the Mesara, Labyrinth. Collected Works Minoan Inscriptions from the Mesara There are approximately 2000 inscriptions in the Linear A and Cretan Hieroglyphic Script(s). From these inscriptions, approximately half come from Haghia Triada. There are about 150 inscriptions in Linear A, 900 sealings, 5 inscriptions on pithoi and 3 on frescoes at Haghia Triada. From the Palace of Phaistos come nearly 50 inscriptions, of which 26 are on tablets, 20 on sealings and 3 on pithoi. Two inscriptions come from Kophinas, in the Asterousia Mountains, probably with a religious context, due to their location. One is inscribed on a stone libation table (now in Heraklion Museum) and the other on a bronze bowl (now in Khania Museum). From a tomb at Platanos comes a silver pin with an engraved inscription, with 25 signs, most likely of a religious context. There are also 3 inscriptions on stone libation tables from the Minoan villa of Apodoulou in the Amari valley, a little north-west of the Mesara towards the Middle-Minoan administrative centre of Monastiraki Amariou. The inscriptions with Cretan Hieroglyphics come from Haghia Triadha, Phaistos, Gortyna in the Mesara, and from a tomb at Moni Odigitria. It is an impressive observation that more than half of the Minoan inscriptions come from the wider area of the Mesara and more specifically from Haghia Triada. The two areas, Haghia Triada and Phaistos, constitute the administrative centres of the Mesara and have produced archives which are not, however, dated from the same time period. During the First Palace Period the administrative centre was located at Phaistos, whereas during the Second Palace Period particular emphasis was given to Haghia Triada. This certainly is not an example of decentralization and local government; on the contrary, the finds would rather seem to indicate that Phaistos and Haghia Triada in this period constituted a single administrative centre, the archive of which was located at Haghia Triada. Doctor Simas from Minoan Phaistos I would like to discuss one more inscription from Phaistos, before referring to the Linear B archive of the Mycenaean period. The roots of medicine in Greece lead us to the period of Hippocrates who lived in the 5 th century B.C., and even earlier to Asklepios, the mythical god (for Homer he is considered to be a mortal [cf. Iliad 4.194] whose name was associated with that field of science). The epic poet remembers and describes in his works some events of the Heroic Bronze Age, events which can now be proved from the evidence of the Minoan and Mycenaean inscriptions. The word doctor i-ja-te, can be read on an inscription of Linear B from Pylos (PY Eq 146 c.1200 B.C.). It was identified by Ventris and Chadwick in 1953, after the successful decipherment of that script when it was demonstrated that it was Greek of the Mycenaean period. In particular, they identified the word as iater physician [ἰητήρ, Iliad , Cypr. to-ni-ja-te-ra-ne acc... now yatros]. This tablet refers to the amount of land held by a doctor. The reference which is provided by Ventris and Chadwick comes from a tablet from Idalion of Cyprus, dating to the 5 th century B.C. and it is written in the Cypriot Syllabic Script which is related to Minoan Linear A. The inscription refers to payment that was given to a family of doctors who provided their services, free of charge, to victims after the destruction of their city as a result of the Persian siege. Today, more that 50 years after the decipherment of Linear B by Ventris, it is possible both to scientifically approach and to study the Linear A inscriptions of Minoan Crete. If the phonetic sound values of Linear B are applied to the syllabic signs of Linear A something which is possible if not yet conclusively proved for each syllabic sign, then we are able to extract some conclusive evidence for the existence of a doctor on Minoan Crete. More specifically, on an inscribed pithos from the Palace of Phaistos (PH Zb 4) in the Mesara dated to the 16 th century B.C. and now in Heraklion Museum, we are able to read SI-MA I-JA-TE. The word I-JA-TE is already known from Mycenaean Greece and, in particular, from the inscription of Pylos which was examined above [ 77 ]

8 Γκάρεθ Όουενς, Μινωική γραφή στη Μεσαρά, Λαβύρινθος. Συλλογή δημοσιευμάτων από το ανάκτορο της Φαιστού (ΡΗ Zb 4) στη Μεσαρά, που χρονολογείται τον 16 ο αι. π.χ. και βρίσκεται τώρα στο Μουσείο Ηρακλείου, διαβάζουµε SI-MA I-JA-TE. Η λέξη I-JA-TE είναι σε µας ήδη γνωστή από τη µυκηναϊκή Ελλάδα και ειδικότερα από την επιγραφή της Πύλου που πριν από λίγο εξετάστηκε και σηµαίνει γιατρός. Λήγει σε ΤΕ, ινδοευρωπαϊκή κατάληξη που δηλώνει το nomen agentis, δηλαδή το ενεργούν πρόσωπο, στη συγκεκριμένη περίπτωση το γιατρό. Eτυμoλoγικώς η λέξη µπορεί να συσχετιστεί µε το ελληνικό ιερός και το σανσκριτικό ishira που σηµαίνει κάποιον ιερό, δυνατό, δυναµικό. Πράγµατι, εύκολα στο νου του ανθρώπου µπορούν να συσχετιστούν οι παραπάνω έννοιες, ιδιαίτερα, µάλιστα, σε δύσκολες περιστάσεις της ζωής του. Το πόσο στενά συνδεδεµένη είναι η σωµατική και ψυχική υγεία ενός ατόµου µε την πίστη σε µια ανώτερη δύναµη, µε τη θρησκεία γενικότερα, φαίνεται µεταξύ άλλων και από τα τάµατα, οι ρίζες των οποίων ξεκινούν από τα πήλινα αφιερώµατα µελών του σώµατος που ασθενούσαν, σε μινωικά Ιερά Κορυφής. Για του λόγου το αληθές υπάρχει ένα µινωικό ειδώλιο από την Τύλισσο (ΤΥ Zg 1) µε επιγραφή σε Γραµµική Α που διαβάζεται ως A-RU-MU. Η δεύτερη λέξη της επιγραφής, SI-MA, συναντάται για πρώτη φορά στη Γραµµική Α. Εξαιτίας, µάλιστα, της συνήθειας που χαρακτήριζε τους γραφείς της µινωικής Κρήτης να παραλείπουν το τελευταίο γράµµα της λέξης, µπορεί η ίδια να αποδοθεί ως SI-MA- S. Σε πινακίδες της Γραµµικής Β Γραφής από την Πύλο η λέξη αυτή αναφέρεται σε γυναίκα και χαρακτηρίζεται ως te-o-ja do-e-ra, δηλαδή δούλη του θεού, τίτλος περισσότερο τιµητικός παρά ενδεικτικός για ύπαρξη δουλείας. Είναι αξιοσηµείωτο ότι ακριβώς η ίδια έκφραση ακούγεται σήµερα στα ορθόδοξα χριστιανικά Μυστήρια, δούλος θεού, 30 αιώνες µετά από τα αρχεία της Πύλου. Εξάλλου σε άλλη πινακίδα της Γραµµικής Β Γραφής, αυτή τη φορά από την Κνωσό, η λέξη SI- MO αναφέρεται σε αρµατηλάτη. Αν τώρα, στη συγκεκριμένη επιγραφή πάνω στον πίθο από τη Φαιστό, η λέξη SI-MA αναφέρεται σε άνδρα ή γυναίκα, αυτό δε δηλώνεται από πουθενά, πάντως η λέξη που προηγείται, I-JA-TE, φαίνεται ότι υποδηλώνει το αρσενικό ενεργούν πρόσωπο και σε αυτήν την πτώση η επιγραφή θα ερµηνευόταν ως ΣΙΜΑΣ Ο ΓΙΑ- ΤΡΟΣ. Θεωρείται, εποµένως, πολύ πιθανόν, οι απαρχές της ιστορίας της Ιατρικής να αναζητηθούν στην εποχή του Χαλκού. Δεν µπορούµε να είµαστε σε θέση να γνωρίζουµε περισσότερες λεπτοµέρειες γύρω από το χώρο αυτό, πώς δηλαδή ασκείτο ή ποιές ήταν οι σχέσεις της Ιατρικής µε τη Θρησκεία που αποτελούσε αναπόσπαστο µέρος της καθηµερινής ζωής, δηµόσιας και ιδιωτικής, των ανθρώπων, αλλά, ίσως στο µέλλον, τα ανασκαφικά στοιχεία, επιγραφικά και µη, παράλληλα µε την αποκρυπτογράφηση της γραφής των Μινωιτών, καθώς και των άλλων γραφών, να µας διαφωτίσουν περισσότερο. Φαιστός, Αγία Τριάδα, και Μεσαρά στη Γραμμική Β Το τέταρτο θέµα αναφέρεται στο αρχείο της Γραµµικής Β και τα τοπωνύµια για τη Φαιστό και την Αγ. Τριάδα, pa-i-to και da-wo. Στο µεταγενέστερο αρχείο της Μυκηναϊκής Γραµµικής Β από την Κνωσό, λίγο µετά τα 1400 π.χ., υπάρχει ένας αριθµός πινακίδων µε αναφορά στη Φαιστό καθώς και σε ένα γειτονικό µέρος µε τοπωνύµιο da-wo. Ορισµένοι ερευνητές έχουν ταυτίσει το τελευταίο µε την Αγ. Τριάδα, όπου έχουν αναφερθεί ένας µεγάλος αριθµός προβάτων, προϊόντων και οµάδων εργατών που θα πρέπει να ασχολούνται µε αγροτικές εργασίες. Στη Μυκηναϊκή Περίοδο η Αγ. Τριάδα υπήρξε ένα τοπικό διοικητικό κέντρο. Φαίνεται πως το ελληνικό αυτοδιοικητικό σύστηµα έχει µια μακρά παράδοση αποκέντρωσης. [ 78 ]

9 Gareth Owens, The Minoan Script in the Mesara, Labyrinth. Collected Works and means doctor. It ends in TE, an Indo- European ending which denoted the nomen agentis, i.e., the person doing something, in this case doctor. Etymologically, the word can be compared to the Greek ieros and the Sanskrit isirah which means something holy, strong, powerful. In fact, it is easy to connect such meanings in the mind, especially in difficult times of someone s life. Just how closely connected are the physical and mental health of a person with their faith in a higher power, and with religion generally, is demonstrated amongst other things by the tamata, the roots of which do indeed begin from the clay dedicatory models of limbs of those who are sick, and which are found in Minoan Peak Sanctuaries. This is well demonstrated by the existence of a Minoan idol from Tylissos (TY Zg 1) with an inscription in Linear A which reads as A-RU-MU. The second word on the inscription, SI- MA, is otherwise not found in Linear A and with the scribal practice of not writing the consonant ending of a word, it might be understood as SI-MA-S. On tablets of Linear B from Pylos this word refers to a woman who is described as te-o-ja do-e-ra, i.e. slave of the god, a title which is believed to be honorific rather than proof of slavery. It is worth noting that exactly the same expression is still heard today in Orthodox Christian services slave of god, 30 centuries after the Pylos archive. Also on another Linear B tablet, this time from Knossos, the word SI-MO refers to a charioteer. If now, on the particular inscription on a pithos from Phaistos, the word SI- MA refers to a man or to a woman, that is not clear, but I-JA-TE would appear to be the male nomen agentis, i.e., he is Simas the Doctor. Therefore, it can be considered very likely that the origins of the history of medicine can be sought in the Bronze Age. We are not in a position to know further details concerning this, i.e., how it was actually practiced, or how interconnected were medicine and religion, which was an integral part of everyday life, both public and private, of the people; but perhaps in the future, the evidence of excavations, both inscriptions and other finds, along with the decipherment of the Minoan script, as well as the other scripts, may further enlighten us. Phaistos, Haghia Triada and the Mesara in Linear B The fourth point of the present, brief paper, refers to the archive of Linear B and the toponyms for Phaistos and Haghia Triada, pa-i-to and da-wo. In the later archive of Mycenaean Linear B from Knossos, a little after 1400 B.C. there is a number of tablets with references to Phaistos as well as to a neighbouring place with the toponym da-wo. Some scholars have identified the latter with Haghia Triada, where a great number of sheep has been recorded, along with products and work groups who are engaged upon agricultural tasks. In the Mycenaean period at Haghia Triada there appears to have been a local administrative centre. It would appear that the Hellenic bureaucratic system has a tradition of decentralization. [ 79 ]

10 Γκάρεθ Όουενς, Μινωική γραφή στη Μεσαρά, Λαβύρινθος. Συλλογή δημοσιευμάτων ΜΙΝΩΙΚΕΣ ΕΠΙΓΡΑΦΕΣ ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΣΑΡΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Βασιλάκης, Α.Σ. (επιμ.), Η Μεσαρά μέσα από τα μνημεία της. Πρώτη Αρχαιολογική Συνάντηση Μεσαράς, Μοίρες Σεπτεμβρίου 1996, Έκδοση Δήμου Μοιρών, Κρήτη Όουενς, Γκ., Δαιδαλικά: Γραφές και γλώσσες της μινωικής και μυκηναϊκής Κρήτης, Ηράκλειο Chadwick, J., Γραµµική Β και συγγενικές γραφές, μετάφρ. Ν. Κονομή, Εκδόσεις Δ.Ν. Παπαδήµα, Αθήνα 1992, σσ Chadwick, J., Ο Μυκηναϊκός κόσµος, Μετάφρασηεπιµέλεια Κ.Ν. Πετρόπουλος, Χαιρετισµός της ελληνικής έκδοσης από τον Ι.Κ. Προμπονά, Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα 1997, σσ Hooker, J., Εισαγωγή στη Γραµµική Β, Μετάφρ. Χ.Ε. Μαραβέλιας, Εποπτεία-προλεγόµενα Β. Αραβαντινός, Εκδόσεις Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 1994, σσ Ruiperez M. και J.L. Melena, Οι Μυκηναίοι Έλληνες, Μετάφρ. Μ. Παναγιωτοπούλου, Φιλολογική επι- µέλεια Μ. Ιατρού, Ινστιτούτο του Bιβλίoυ (Μ. Καρδαµίτσα), Αθήνα 1996, σσ Σε Γραμμική Α = 1094 Αγία Τριάδα = 1041 (Πινακίδες = 147, Wa = 862, Wb = 2, Wc = 22 σε σφραγίσµατα κ.λπ., Zb = 5 σε πίθους, Zc = 3 σε τοιχογραφίες) Φαιστός = 46 (Πινακίδες = 26, Wa = 2, Wb = 4, Wc = 11 σε σφραγίσµατα κ.λπ., Zb = 3 σε πίθους) Αποδούλου = 3 (Za = 3 σε λίθινες τράπεζες προσφορών) Κόφινας = 2 (Za = 1 σε λίθινη τράπεζα προσφορών, Zf = 1 σε χάλκινο αγγείο) Πλάτανος = 1 (Zf = 1 σε ασηµένια καρφίτσα) Λαράνι = 1 (Zb = 1 σε πίθο) Σε Κρητικά Ιερογλυφικά = 6 Φαιστός = 2, Αγία Τριάδα = 1, Μονή Οδηγήτριας = 1, Γόρτυνα = 1, Μεσαρά (γενικώς) = 1 Πίν. 1 [ 80 ]

11 Gareth Owens, The Minoan Script in the Mesara, Labyrinth. Collected Works MINOAN INSCRIPTIONS IN THE MESARA BIBLIOGRAPHY Vasilakis A.S. (ed.), Η Μεσαρά μέσα από τα μνημεία της. Πρώτη Αρχαιολογική Συνάντηση Μεσαράς, Μοίρες Σεπτεμβρίου 1996, Moires Municipality, Crete Owens, G., Δαιδαλικά: Γραφές και γλώσσες της μινωικής και μυκηναϊκής Κρήτης, Heraklion Chadwick, J., Γραµµική Β και συγγενικές γραφές, transl. N. Konomis, Editions D.N. Papademas, Athens 1992, pp Chadwick, J., Ο Μυκηναϊκός κόσµος, Transl. K.N. Petropoulos, Introductory Note by I.K. Promponas, Editions Gutenberg, Athens 1997, pp Hooker, J., Εισαγωγή στη Γραµµική Β, Transl. Ch.E. Maravelias, Introd. V. Aravantinos, Editions Μ.Ι.Ε.Τ., Athens 1994, pp Ruiperez, M., and J.L. Melena, Οι Μυκηναίοι Έλληνες, Transl. M. Panagiotopoulos, Editions M. Kardamitsas, Athens 1996, pp Linear Α = 1094 Haghia Triadha = 1041 (Tablets = 147, Wa = 862, Wb = 2, Wc = 22 on sealings etc., Zb = 5 on pithoi, Zc = 3 on frescoes) Phaistos = 46 (Tablets = 26, Wa = 2, Wb = 4, Wc = 11 on sealings etc., Zb = 3 on pithoi) Apodoulou = 3 (Za = 3 on stone libation tables) Kophinas = 2 (Za = 1 on stone libation table, Zf = 1 on a bronze bowl) Platanos = 1 (Zf = 1 on a silver pin) Larani = 1 (Zb = 1 on a pithos) Cretan Hieroglyphic = 6 Phaistos = 2, Haghia Triada = 1, Moni Odigitria = 1, Gortyna = 1, Mesara = 1 Table 1 [ 81 ]