ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΟΡΓΑΝΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ

Transcript

1 ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΟΡΓΑΝΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Ταξινόμηση οργανικών αντιδράσεων με βάση το είδος της αντίδρασης 1) Αντιδράσεις προσθήκης Γενικά εξώθερμες αντιδράσεις(δη<0) α) Προσθήκη στον διπλό δεσμό >=< Διασπάται ο π δεσμός και μεταβάλλεται ο υβριδισμός των του διπλού δεσμού sp 2 sp 3. + X-Y X Y Όπου Χ-Y: Η-Η, Χ-Χ, Η-Χ, Η-ΟΗ(Η2Ο) i) H2 (υδρογόνωση) Pt, Pd, Ni H 2 H 2 + H 2 H 3 H 3 Pt, Pd, Ni H 3 H H 2 + H 2 H 3 H 2 H 3 Pt, Pd, Ni ν H 2ν + H 2 ν Η 2ν+2 αλκένιo + H 2 Pt, Pd, Ni αλκάνιo ii) αλογόνο (Br2 ή l2) l 4 H 2 H 2 + Br 2 H 2 H 2 κόκκινο Br Br άχρωμη ένωση (εξαφάνιση της κόκκινης χροιάς του Br 2 ) l 4 H 3 H H 2 + Br 2 H 3 H H 2 κόκκινο Br Br άχρωμη ένωση (εξαφάνιση της κόκκινης χροιάς του Br 2 ) ν H 2ν + Br 2 ν Η 2ν Br 2 αλκένιo + Br 2 l 4 διβρωμοαλκάνιo(διαλογονίδιο) Η προσθήκη Br2 αποτελεί έναν απλό εργαστηριακό έλεγχο της ακορεστότητας, καθώς η άμεση εξαφάνιση της κόκκινης χροιάς του Br2 σημαίνει ότι η ένωση είναι ακόρεστη (πρέπει η ακόρεστη ένωση να είναι σε περίσσεια). Κωνσταντινίδης Γεώργιος, Χημικός Σελίδα 1

2 Κανόνας Markovnikov Β A R H H 2 + A δ+ B δ- R H H 2 κύριο προϊόν του διπλού δεσμού με ένα άτομο υδρογόνου το Α δ+ πηγαίνει στον άνθρακα με τα περισσότερα υδρογόνα του διπλού δεσμού με δύο άτομα υδρογόνου (σχηματίζεται σε πολύ μεγαλύτερη ποσότητα) Όταν ένα μόριο ΑΒ προστίθεται στον διπλό δεσμό ενός μη συμμετρικού αλκενίου το κύριο προϊόν της αντίδρασης είναι αυτό που προκύπτει από την προσθήκη του θετικού τμήματος(το οποίο είναι συνήθως Η δ+ ) στον άνθρακα με τα περισσότερα υδρογόνα. iii) HX (υδραλογόνο HI, HBr,Hl) H 2 H 2 + Hl H 3 H 2 l H 3 H H 2 + Hl H κύριο προϊόν 3 H H 3 (σχηματίζεται σε πολύ μεγαλύτερη ποσότητα) l Κανόνας του Markovnikov H 3 H 2 H 2 l ν H 2v + Hl ν H 2v+1 l αλκένια υδροχλώριο χλωροαλκάνια(αλκυλαλογονίδιο) Κατά την προσθήκη ΗΧ σε αλκένια, στα κύρια προϊόντα το αλογόνο δεν μπαίνει ποτέ σε θέση 1. Μόνη εξαίρεση είναι η προσθήκη στο αιθένιο (H2=H2). Παραδείγματα H 3 H 2 H H 2 + Hl H κύριο προϊόν 3 H 2 H H 3 1-βουτένιο l 2-χλωροβουτάνιο H 3 H 3 H 3 H H 3 + HBr H κύριο προϊόν 3 H 2 H 3 Br 2-μεθυλο-2-βουτένιο 2-βρωμο-2-μεθυλοβουτάνιο Κωνσταντινίδης Γεώργιος, Χημικός Σελίδα 2

3 iv) H2 (H-H)(ενυδάτωση) H 2 H 2 + H 2 H + (πχ. H 2 S 4 ) H 3 H 2 H H 3 H H 2 + H 2 H+ (πχ. H 2 S 4 ) H 3 H H 3 κύριο προϊόν H Κανόνας του Markovnikov H 3 H 2 H 2 H ν H 2ν + H 2 H + (πχ. H 2 S 4 ) ν H 2ν+1 H αλκένια αλκόλες Τα κύρια προϊόντα είναι 2 ο ή 3 ο αλκοόλες εκτός από την προσθήκη νερού στο αιθένιο οπότε παίρνουμε αιθανόλη που είναι 1 ο αλκοόλη. Αν σε μια άσκηση αναφέρεται ότι με αντίδραση προσθήκης ένωσης ΗΑ σε ένα αλκένιο σχηματίζεται αποκλειστικά ένα προϊόν, σημαίνει ότι αυτό είναι το αιθένιο(h2=h2) ή κάποιο συμμετρικό αλκένιο(rh=hr). β) Προσθήκη στον τριπλό δεσμό Η προσθήκη γίνεται σε δύο βήματα και καταναλώνεται διπλάσια ποσότητα αντιδραστηρίου σε σχέση με την προσθήκη στον διπλό δεσμό. Πρώτα, προστίθεται ένα μόριο στον τριπλό δεσμό, οπότε προκύπτει ένωση με διπλό δεσμό και στη συνέχεια προστίθεται άλλο νέο μόριο, ώστε ο διπλός δεσμός να γίνει απλός. Διασπώνται δύο π δεσμοί και μεταβάλλεται ο υβριδισμός των του τριπλού δεσμού sp sp 3. Μπορούν να περιοριστούν, με κατάλληλη επιλογή συνθηκών, στο πρώτο στάδιο προσθήκης. i) H2 H H + H2 Pt ή Pd ή Ni + H 2 H 2 H 2 H 3 H 3 H 3 H + H2 Pt ή Pd ή Ni + H H 3 H H 2 2 H 3 H 2 H 3 ν H 2ν-2 ν H 2ν ν H 2ν+2 αλκίνιο αλκένιο αλκάνιο Αν υπάρχει περίσσεια Η2 η αντίδραση μπορεί να γραφεί σε ένα στάδιο H 3 H + 2H 2 Pt ή Pd ή Ni H 3 H 2 H 3 Κωνσταντινίδης Γεώργιος, Χημικός Σελίδα 3

4 ii) Αλογόνο (Br2,l2) + Br Br Br 2 H H + Br 2 H H H H αποχρωματισμός Br Br Br του Br Br 2 l 4 H 3 H + Br 2 H 3 H Br Br + Br 2 Br Br H 3 H Br Br αποχρωματισμός του Br 2 ν H 2ν-2 ν H 2ν-2 Br 2 ν H 2ν-2 Br 4 αλκίνιο διβρωμοαλκένιο τετραβρωμοαλκάνιο διαλογονίδιο τετραλογονίδιο Τα αλκίνια δεσμεύουν διπλάσια ποσότητα Br2 σε σχέση με τα αλκένια. Κανόνας Markovnikov R H + A δ+ B δ- iii) HX (υδραλογόνο HI, HBr,Hl) Κανόνας του Markovnikov Β A R H κύριο προϊόν (σχηματίζεται σε πολύ μεγαλύτερη ποσότητα) + A δ+ B δ- Β A R H Β A κύριο προϊόν (σχηματίζεται σε πολύ μεγαλύτερη ποσότητα) κύριο προϊόν l κύριο προϊόν H 3 H 3 l H 3 H 2 l + Hl H 3 H + Hl H 3 H H 2 l l l H 3 H 2 H H 3 H H l + Hl l H 3 H H 2 χλωροαλκένια l l διχλωροαλκάνια Κωνσταντινίδης Γεώργιος, Χημικός Σελίδα 4

5 H H + Hl H 2 H l βινυλοχλωρίδιο PV πολυμερισμός + Hl H 3 H l l Κανόνας Markovnikov iv) H2(H-H) Η προσθήκη γίνεται σε ένα στάδιο H 3 H + H 2 H 2S 4 /Hg H-H ν Η 2ν-2 αλκίνιο HgS 4 H 3 H 2 H 3 H 3 H ενόλη ασταθής ένωση ν H 2ν κετόνη Όταν σε μία ένωση, το ίδιο άτομο συνδέεται με υδροξύλιο και με διπλό δεσμό με άλλο άτομο, η ένωση είναι σε ισορροπία με καρβονυλική ένωση, η οποία συνήθως επικρατεί. ΠΡΟΣΟΧΗ!!! Με πρώτη ύλη αιθίνιο παίρνουμε αιθανάλη(αλδεΰδη) η οποία δίνει την αλογονοφορμική αντίδραση. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις παίρνουμε κετόνες. H αιθίνιο H + H 2 H 2 S 4 /Hg HgS 4 H 2 H H ενόλη ασταθής ένωση H 3 H αιθανάλη(ακεταλδεΰδη) βινυλική αλκοόλη Τα 1-αλκίνια(νΗ2ν+1 H με ν 1), με προσθήκη Η2Ο δίνουν μεθυλοκετόνες, οι οποίες δίνουν την αλογονοφορμική αντίδραση. v) HN H H + HN H 2 H N πολυμερισμός rlon αιθίνιο ακρυλονιτρίλιο Κωνσταντινίδης Γεώργιος, Χημικός Σελίδα 5

6 γ) Προσθήκη στον διπλό δεσμό >=Ο Ο καρβονυλικός διπλός δεσμός είναι ισχυρά πολωμένος δ+ δ- δ'+ δ'- + HA A H Σειρά δραστικότητας καρβονυλικών ενώσεων, όσον αφορά τις αντιδράσεις προσθήκης H H > R H R Ph Ph > > > > R H R Ph Ph Ph- : 6H5 - φαινύλιο i) H2 H3 H2 H + H2 H 3 H 2 H 2 H ν Η 2ν Ο αλδεΰδη ν Η 2ν+1 ΟΗ 1 ο αλκοόλη H 3 H 3 + H 2 H 3 H H 3 H-H H κετόνη 2 ο αλκοόλη αλδεΰδες κετόνες 1 ο αλκοόλες 2 ο αλκοόλες δε μπορούμε να πάρουμε 3 ο αλκοόλες Κωνσταντινίδης Γεώργιος, Χημικός Σελίδα 6

7 ii) HN (σχηματισμός κυανυδρινών) H 3 H 2 H= αλδεΰδη δ+ δ- + HN H 3 H 2 H H N κυανυδρίνη ή α-υδροξυνιτρίλιο H 3 H 2 H N H κυανυδρίνη ή α-υδροξυνιτρίλιο + 2H 2 H 3 H 2 H H H α-υδροξυοξύ ή 2-υδροξυοξύ + NH 3 H 3 H 3 δ+ δ- + HN H 3 H 3 N H +2H 2 H 3 H 3 H H + NH 3 κυανυδρίνη ή α-υδροξυνιτρίλιο iii) Αντιδραστήρια Grignard (αλκυλομαγνησιοαλογονίδια ή οργανομαγνησιακές ενώσεις) R MgX δ+ δ- δ- δ+ + RMgX MgX R Mg X R + HH H R + Mg(H)X υδρόλυση παρασκευή αλκοολών RX + Mg απόλυτος αιθέρας RMgX παρασκευή αντιδραστηρίων Grignard H 3 l + Mg απόλυτος αιθέρας H 3 Mgl RMgX + H 2 RH + Mg(H)X υδρόλυση-καταστροφή αντιδραστηρίων Grignard αλκάνια Κωνσταντινίδης Γεώργιος, Χημικός Σελίδα 7

8 Ανάλογα με το είδος της καρβονυλικής ένωσης που χρησιμοποιούμε προκύπτει και άλλη αλκοόλη + H 2 RMgX + HH= R-H 2 MgX R-H 2 H + Mg(H)X φορμαλδεΰδη 1 ο αλκοόλη R RMgX + H= HMgX H H + Mg(H)X + H 2 αλδεΰδη 2 ο αλκοόλη R RMgX + R 2 R 2 Mg A X κετόνη R + H 2 R R 2 H 3 ο αλκοόλη + Mg(H)X Η μόνη αλκοόλη που δεν μπορεί να παρασκευαστεί μ αυτόν τον τρόπο είναι η μεθανόλη(έχει μόνο ένα άτομο ). RMgX + φορμαλδεΰδη άλλες αλδεΰδες κετόνες 1 ο αλκοόλες 2 ο αλκοόλες 3 ο αλκοόλες Κατά τη παρασκευή μιας αλκοόλης με αντιδραστήρια Grignard, υπάρχουν τόσοι συνδυασμοί αντιδρώντων όσος και ο αριθμός των διαφορετικών αλκυλίων που είναι ενωμένα με τον άνθρακα της αλκοόλης στο οποίο βρίσκεται το υδροξύλιο. 1 ο αλκοόλες R-H2H Ένα αλκύλιο άρα ένας συνδιασμός. + H 2 RMgX + HH= R-H 2 MgX R-H 2 H + Mg(H)X φορμαλδεΰδη 1 ο αλκοόλη Κωνσταντινίδης Γεώργιος, Χημικός Σελίδα 8

9 2 ο αλκοόλες του τύπου H H Ένα αλκύλιο άρα ένας συνδιασμός R + H 2 1 MgX + H= HMgX H H + Mg(H)X αλδεΰδη 2 ο αλκοόλη R 2 2 ο αλκοόλες του τύπου H H Δύο αλκύλια άρα δύο συνδυασμοί R 2 MgX + H= R 2 HMgX + H 2 R 2 H H + Mg(H)X MgX + R 2 H= 2 ο αλκοόλη H 3 ο αλκοόλες του τύπου Ένα αλκύλιο άρα ένας συνδυασμός R 2 H 3 ο αλκοόλες του τύπου Δύο αλκύλια άρα δύο συνδυασμοί R 3 R 2 H 3 ο αλκοόλες του τύπου Τρία αλκύλια άρα τρεις συνδυασμοί Κωνσταντινίδης Γεώργιος, Χημικός Σελίδα 9

10 MgX + R 2 R 3 R 2 MgX + R 3 MgX + R 3 R 2 R 2 R 2 R 3 + H 2 R 3 Mg A X H 3 ο αλκοόλη + Mg(H)X Παρατηρούμε τα αλκύλια που συνδέονται με τον που έχει το ΟΗ στην αλκοόλη που θέλουμε να παρασκευάσουμε. Το ένα προέρχεται από το αντιδραστήριο Grignard και τα άλλα δύο από την κετόνη. Κωνσταντινίδης Γεώργιος, Χημικός Σελίδα 10

11 2) Αντιδράσεις απόσπασης Είναι αντίθετες των αντιδράσεων προσθήκης. Προσθήκη + X-Y X Y ακόρεστη Απόσπαση κορεσμένη Κανόνας Saytseff Το κύριο προϊόν καθορίζεται από τον κανόνα του Saytseff. Κατά την απόσπαση μορίου ΗΑ από οργανική ένωση, το Η αποσπάται ευκολότερα από το τριτοταγές άτομο άνθρακα(λιγότερα Η), λιγότερο εύκολα από το δευτεροταγές άτομο άνθρακα και δυσκολότερα από το πρωτοταγές άτομο άνθρακα(περισσότερα Η). α) Αφυδραλογόνωση αλκυλαλογονιδίων συμμετρικό μόριο H 2 H H 3 H Br 2-βρωμοπροπάνιο αλκυλαλογονίδια + NaH αλκοόλη θέρμανση H 2 H H 3 + NaBr + H-Η αλκένια H 2 H H 3 Br H 1-βρωμοπροπάνιο αλκοόλη + NaH H 2 H H 3 + NaBr + H-Η θέρμανση 1 o / 3H 2 o / 2H H 3 H H H 3 Br H 2-βρωμοβουτάνιο κύριο προϊόν αλκοόλη + NaH H 3 H H H 3 + NaBr + H-Η θέρμανση Κανόνας Saytseff 2-βουτένιο Το Η θα φύγει από το άτομο άνθρακα με τα λιγότερα Η, δηλαδή το 2 ο. Κωνσταντινίδης Γεώργιος, Χημικός Σελίδα 11

12 H 3 3 o / 1H 1 o / 3H H 3 H 3 Br 2 o / 2H H 2 H 3 H + NaH αλκοόλη θέρμανση Κανόνας Saytseff κύριο προϊόν H 3 H 3 H 3 H 2 H 3 + NaBr + H-Η Το Η θα φύγει από το άτομο άνθρακα με τα λιγότερα Η, δηλαδή το 3 ο. β) Αφυδραλογόνωση διαλογονιδίων H 2 H H 3 l l 1,2-διχλωροπροπάνιο διαλογονίδια αλκοόλη + 2NaH H H 3 + 2Nal + 2H-H προπίνιο αλκίνια l H H 2 H 3 l 1,1-διχλωροπροπάνιο + 2NaH αλκοόλη H H 3 + 2Nal + 2H-H προπίνιο H 3 H H H 3 l l 2,3-διχλωροβουτάνιο αλκοόλη + 2NaH H 3 H 3 + 2Nal + 2H-H 2-βουτίνιο Κανόνας Saytseff l H 3 H 2 H 3 l 2,2-διχλωροβουτάνιο + 2NaH αλκοόλη Κανόνας Saytseff H 3 H + 2Nal + 2H-H 3 2-βουτίνιο Τα δύο άτομα αλογόνου πρέπει να είναι στο ίδιο ή σε δύο γειτονικά άτομα για να σχηματιστεί αλκίνιο. Σε διαφορετική περίπτωση θα σχηματιστεί αλκαδιένιο. H 2 H 2 H 2 H 2 l l + 2NaH H2 H H H2 + 2Nal + 2H 2 Κωνσταντινίδης Γεώργιος, Χημικός Σελίδα 12

13 γ) Αφυδάτωση αλκοολών συμμετρικό μόριο H 2 H H 3 H H π.h 2 S o H 2 H H 3 αλκένια + H 2 1 ο / 3Η 2 ο / 2Η H 3 H H H 3 H H π.h 2 S 4 θέρμανση Κανόνας Saytseff κύριο προϊόν H 3 H H H 3 + H 2 Το Η θα φύγει από το άτομο άνθρακα με τα λιγότερα Η, δηλαδή το 2 ο. Κωνσταντινίδης Γεώργιος, Χημικός Σελίδα 13

14 3) Αντιδράσεις υποκατάστασης Ένα άτομο ή μια ομάδα ατόμων αντικαθίσταται από μία άλλη α) Αντιδράσεις αλκυλαλογονιδίων (RX) R X A B RB AX Σειρά δραστικότητας αλκυλαλογονιδίων: RI > RBr > Rl > RF i) υποκατάσταση αλογόνου από υδροξύλιο (σχηματισμός αλκοολών) H 2 H 3 H 2 l + NaH H 3 H 2 H + Nal αλκοόλη ii) υποκατάσταση αλογόνου από N (σχηματισμός νιτριλίων) RX + KN κυανιούχο κάλιο RN + KX νιτρίλιο H + ή ΟΗ - RN + 2H 2 RH + NH 3 οξύ υδρόλυση νιτριλίου iii) υποκατάσταση αλογόνου από R (σχηματισμός αιθέρων) RX + R'Na αλκοξείδια RR' + NaX αιθέρες H 3 l + H 3 H 2 Na H 3 H 2 H 3 + Nal iv) αντίδραση με ΝΗ3 (σχηματισμός αμινών) RX + NH 3 RNH 3 + X - άλας αλκυλαμμωνίου RNH 3 + X - + NaH RNH 2 + NaX + H 2 αμίνη ή πιο απλά Κωνσταντινίδης Γεώργιος, Χημικός Σελίδα 14

15 RX + HNH 2 RNH 2 + HX H 3 H 2 l + HNH 2 H 3 H 2 NH 2 + Hl v) αντίδραση με άλατα καρβοξυλικών οξέων (σχηματισμός εστέρων) RX + R'Na καρβοξυλικά άλατα R'R + NaX εστέρες H 3 H l H 3 + H 3 Na H 3 H H 3 + Nal H 3 άλατα καρβοξυλικών οξέων εστέρες vi) αντίδραση με ακετυλίδια (σχηματισμός αλκινίων) RX + Na R + NaX ακετυλίδια αλκίνια H 3 l + H 3 Na H 3 H 3 + Nal RH NaH RN KN RX Na R R'Na R'Na RR' RNH 2 NH 3 R'R β) Αλογόνωση αλκοολών Κωνσταντινίδης Γεώργιος, Χημικός Σελίδα 15

16 RH + Sl 2 Rl + S 2 + Hl θειονυλοχλωρίδιο H 3 H H 3 H + Sl 2 H 3 H H 3 l + S 2 + Hl γ) Υδρόλυση- Εστεροποίηση R + H-H υδρόλυση Η + ή ΟΗ - εστεροποίηση Η + R H + H εστέρας νερό οξύ αλκοόλη υδρόλυση Η + ή ΟΗ - H 3 H 2 H 3 + H-H νερό εστέρας εστεροποίηση Η + H 3 οξύ H + H 3 H 2 H αλκοόλη δ) Αλογόνωση αλκανίων H 4 + l 2 διάχυτο φως H 3 l + Hl χλωρομεθάνιο H 3 l + l 2 H 2 l 2 + l 2 Hl 3 + l 2 H 2 l 2 + Hl διχλωρομεθάνιο Hl 3 + Hl τριχλωρομεθάνιο ή χλωροφόρμιο l 4 + Hl τετραχλωρομεθάνιο ή τετραχλωράνθρακας φωτοχημική αντίδραση μέσω ριζών μίγμα προϊόντων Αν δε γνωρίζουμε τον αριθμό των αλογόνων: H4-xlx 4) Πολυμερισμός Κωνσταντινίδης Γεώργιος, Χημικός Σελίδα 16

17 λ Μ μονομερές Πολλές φορές για να κλείσει η αλυσίδα ο πολυμερισμός γίνεται παρουσία υπεροξειδικής ενώσεως του τύπου R---R λ -Μ-Μ-Μ-Μ...Μ- πολυμερές λ R---R + λ Μ R -Μ-Μ-Μ-Μ...Μ- R μονομερές πολυμερές Ο πολυμερισμός του αιθυλενίου καθώς και πολλών υποκατεστημένων παραγώγων του ακολουθεί έναν αλυσιδωτό μηχανισμό μέσω ριζών. Τρία βασικά στάδια: έναρξη-διάδοση-τερματισμός α) Πολυμερισμός ενώσεων που έχουν τη ρίζα βινύλιο H2=H- ν H 2 H A H 2 H A ν Α:στοιχείο ή μονοσθενής ρίζα Mr πολυμερούς = ν Mrμονομερούς Α Μονομερές Πολυμερές Χρήση Η- H3- l- H2=H2 αιθυλένιο H2=HH3 προπένιο H2=H-l βινυλοχλωρίδιο H 2 H 2 ν πολυαιθυλένιο H 2 H H 3 πολυπροπένιο H 2 H l πολυβινυλοχλωρίδιο H 2 H H H ν ν ν Πλαστικές σακούλες, πλαστικά παιχνίδια Πλαστικά σχοινιά Δίσκοι, πλαστικά χρώματα Πλαστικά δάπεδα φαινύλιο H H 2 στυρόλιο -N κυάνιο H2=H-N ακρυλονιτρίλιο H H H πολυστυρόλιο H 2 H N ν πολυακρυλονιτρίλιο Συνθετική υφάνσιμη ύλη(orlon) Κωνσταντινίδης Γεώργιος, Χημικός Σελίδα 17

18 β) πολυμερισμός 1,4 Την αντίδραση αυτή δίνουν τα συζυγή αλκαδιένια και τα παράγωγά τους. ν H 2 H H 2 H 2 H H 2 A A ν Α Μονομερές Πολυμερές Χρήση H 2 H H 2 H 2 H H 2 H3- H 3 H 3 ν 2-μεθυλο-1,3-βουταδιένιο ή ισοπρένιο H 2 H H 2 H l 2 H H 2 l- l ν 2-χλωρο-1,3-βουταδιένιο νεοπρένιο H 2 H H H 2 H 2 H H H 2 H- ν 1,3-βουταδιένιο Buna cis δομή, φυσικό καουτσούκ και συνθετικό καουτσούκ trans δομή, γουταπέρκα Τεχνητό καουτσούκ Τεχνητό καουτσούκ γ) συμπολυμερισμός Ο πολυμερισμός που γίνεται με δύο ή περισσότερα είδη μονομερούς. Απαιτούνται δύο μόρια που το καθένα από μόνο του δίνει ένα πολυμερές ν H 2 H H H 2 + ν H 2 H Na H 2 H H H 2 H 2 H 1,3-βουταδιένιο στυρόλιο Buna S ν ν H 2 H H H 2 + ν H 2 H Na H 2 H H H 2 H 2 H 1,3-βουταδιένιο N N ακρυλονιτρίλιο Buna Ν ν Κωνσταντινίδης Γεώργιος, Χημικός Σελίδα 18

19 5) Αντιδράσεις οξείδωσης Υπολογισμός του αριθμού οξείδωσης του στις οργανικές ενώσεις Χρειάζεται να ξέρουμε μόνο ότι «ο είναι πιο ηλεκτραρνητικός από το Η και λιγότερο ηλεκτραρνητικός από Ο, Ν και Χ» ή ότι «το αλγεβρικό άθροισμα των Α.Ο. ενός ατόμου και όλων των άλλων διαφορετικών ατόμων που ενώνονται μ αυτόν είναι μηδέν». Οι τιμές που μπορεί να πάρει ο Α.Ο. του είναι H R Χ H 1 ο αλκοόλες H Θεωρούμε ότι ο παίρνει δύο ηλεκτρόνια και χάνει ένα καθώς τα κοινά ζεύγη πηγαίνουν προς τα ηλεκτραρνητικότερα άτομα. Άρα Α.Ο=-1 ή R-H 2 H x+3-2=0 άρα x=-1 H H H μεθανόλη H R Χ Χ H R Θεωρούμε ότι ο παίρνει τρία ηλεκτρόνια και χάνει ένα. Άρα Α.Ο.=-2 Θεωρούμε ότι ο παίρνει ένα ηλεκτρόνιο και χάνει ένα. Άρα Α.Ο.=0 ή ή HH 2 H x+4-2=0 άρα x=-2 R H H R H 2 ο αλκοόλες x+2-2=0 άρα x=0 R Χ αλδεΰδες H Θεωρούμε ότι ο παίρνει ένα ηλεκτρόνιο και χάνει δύο. Άρα Α.Ο.=+1 ή R-H x+1-2=0 άρα x=+1 H μεθανάλη H Θεωρούμε ότι ο παίρνει δύο ηλεκτρόνια και χάνει δύο. Άρα Α.Ο.=0 ή HH x+2-2=0 άρα x=0 R1 Χ Χ κετόνες R2 Θεωρούμε ότι ο χάνει δύο ηλεκτρόνια. Άρα Α.Ο.=+2 ή --R 2 x-2=0 άρα x=+2 R Χ H καρβοξυλικά οξέα Θεωρούμε ότι ο χάνει τρία ηλεκτρόνια. Άρα Α.Ο.=+3 ή R-H x+1-4=0 άρα χ=+3 H H μεθανικό οξύ Θεωρούμε ότι ο παίρνει ένα ηλεκτρόνιο και χάνει τρία. Άρα Α.Ο.=+2 ή HH x+2-4=0 άρα x=+2 Κωνσταντινίδης Γεώργιος, Χημικός Σελίδα 19

20 Οξείδωση Αύξηση του αριθμού οξείδωσης ατόμου ή ιόντος. Μείωση της ηλεκτρονιακής πυκνότητας του η οποία προκαλείται με σχηματισμό των δεσμών -, -N, -X(,N,X στοιχεία πιο ηλεκτραρνητικά από τον ) με διάσπαση των δεσμών -H(Η στοιχείο λιγότερο ηλεκτραρνητικό από τον ) α) οξείδωση αλκοολών 1 ο αλκοόλες αλδεΰδες οξέα 2 ο αλκοόλες κετόνες Χ 3 ο αλκοόλες Χ RH 2 H πρωτοταγείς αλκοόλες +[] -H 2 RH +[] RH αλδεΰδες οξέα 2 R1 H R2 H δευτεροταγείς αλκοόλες +[] -H 2 R R2 κετόνες Αντιδραστήρια όξινο διάλυμα υπερμαγγανικού καλίου 5 όξινο διάλυμα διχρωμικού καλίου 2 x 3 +7 KMn 4 Mn K 2 r r χρήση σε αλκοτέστ ιώδες άχρωμο πορτοκαλί πράσινο Το KMn4 είναι ισχυρότερο οξειδωτικό από το K2r27. οξείδωση με θέρμανση παρουσία χαλκού(u)(καταλυτική αφυδρογόνωση) Κωνσταντινίδης Γεώργιος, Χημικός Σελίδα 20

21 οξείδωση με u(μαύρο χρώμα) το οποίο μετατρέπεται σε u(κιτρινέρυθρο χρώμα) KMn 4 (συνήθως) 1 ο αλκοόλες 1)K 2 r 2 7 2)u,θ αλδεΰδες 1)K 2 r 2 7 2)KMn 4 οξέα 1)K 2 r ο αλκοόλες 2)KMn 4 3)u,θ κετόνες Χ 3 ο αλκοόλες Χ Η συνολική μεταβολή του αριθμού οξείδωσης του αναγωγικού είναι ίση με τη συνολική μεταβολή του αριθμού οξείδωσης του οξειδωτικού. Όταν οι μεταβολές των αριθμών οξείδωσης του οξειδωτικού και του αναγωγικού μπορούν να απλοποιηθούν, πρώτα κάνουμε την απλοποίηση και μετά βάζουμε συντελεστές τα απλοποιημένα νούμερα. 1 ο αλκοόλες RH 2 H + 4KMn 4 + 6H 2 S 4 5RH + 4MnS 4 + 2K 2 S H /2=1 το 2 και το 6 απλοποιούνται RH 2 H + K 2 r H 2 S 4 3RH= + r 2 (S 4 ) 3 + K 2 S 4 + 7H 2 2X3=6 6/2= RH 2 H + 2K 2 r H 2 S 4 3RH + 2r 2 (S 4 ) 3 + 2K 2 S H 2 2X3=6 6/2=3 4/2=2 το 4 και το 6 απλοποιούνται 2 ο αλκοόλες Κωνσταντινίδης Γεώργιος, Χημικός Σελίδα 21

22 R H H + 2KMn 4 + 3H 2 S MnS 4 + K 2 S 4 + 8H 2 R 2 5 R 2 2 2/2= H H + K 2 r H 2 S r 2 (S 4 ) 3 + K 2 S 4 + 7H 2 R 2 3X2=6 6/2=3 R 2 β) οξείδωση αλδεϋδών Οι αλδεΰδες δεν οξειδώνονται μόνο από τα αντιδραστήρια που οξειδώνουν τις πρωτοταγείς και δευτεροταγείς αλκοόλες(kmn4 και K2r27) αλλά και με πολύ ήπια οξειδωτικά μέσα, όπως Ήπια οξειδωτικά μέσα +2 us 4 γαλάζιο 1 NaH +1 u 2 καστανέρυθρο ίζημα αντιδραστήριο Fehling (Φελίγγειο υγρό), αλκαλικό διάλυμα ιόντων u AgN 3 1 NH 3 0 Ag κάτοπτρο αντιδραστήριο Tollens αμμωνιακό διάλυμα AgN RH= + 2KMn 4 + 3H 2 S 4 5RH + 2MnS 4 + K 2 S 4 + 3H /2= RH= + K 2 r H 2 S 4 3RH + r 2 (S 4 ) 3 + K 2 S 4 + 4H 2 2X3=6 6/2=3 Κωνσταντινίδης Γεώργιος, Χημικός Σελίδα 22

23 /2= RH= + 2uS 4 + 5NaH RNa + u 2 + 2Na 2 S 4 + 3H 2 2/2=1 2x1=2 ανίχνευση αλδεϋδών RH= + 2AgN 3 + 3NH 3 + H 2 RNH 4 + 2Ag + 2NH 4 N ανίχνευση αλδεϋδών γ) οξείδωση μεθανικού, οξαλικού οξέος και αλάτων τους HH + 2KMn 4 + 3H 2 S MnS 4 + K 2 S 4 + 8H HNa + 2KMn /2 H 2 S MnS 4 + K 2 S 4 + 5/2 Na 2 S 4 + 8H επειδή εμφανίζονται κλασματικοί στοιχειομετρικοί συντελεστές (5/2, 11/2) πολλαπλασιάζουμε όλους του συντελεστές με 2 και έτσι έχουμε 10 HNa + 4KMn H 2 S MnS 4 + 2K 2 S 4 + 5Na 2 S H 2 1x2= H H + 2KMn 4 + 3H 2 S MnS 4 + K 2 S 4 + 8H 2 1x2= Na Na KMn 4 + 8H 2 S MnS 4 + K 2 S 4 + 5Na 2 S 4 + 8H Το παραγόμενο 2 προκαλεί θόλωμα σε ασβεστόνερο, διάλυμα a(h)2. Κωνσταντινίδης Γεώργιος, Χημικός Σελίδα 23

24 H 3 H + 6KMn 4 + 9H 2 S MnS 4 + 3K 2 S H H 3 H + K 2 r H 2 S r 2 (S 4 ) 3 + K 2 S 4 + 6H 2 6/6=1 2x3=6 6/6= HH= + 4KMn 4 + 6H 2 S MnS 4 + 2K 2 S H /2= HH= + K 2 r H 2 S r 2 (S 4 ) 3 + 2K 2 S H 2 2X3=6 6/2=3 Κωνσταντινίδης Γεώργιος, Χημικός Σελίδα 24

25 6) Αντιδράσεις αναγωγής Αναγωγή Ελάττωση του αριθμού οξείδωσης ατόμου ή ιόντος. Αύξηση της ηλεκτρονιακής πυκνότητας του η οποία προκαλείται με σχηματισμό των δεσμών -H(Η στοιχείο λιγότερο ηλεκτραρνητικό από τον ) με διάσπαση των δεσμών -, -N, -X(,N,X στοιχεία πιο ηλεκτραρνητικά από τον ) Βλέπε αντιδράσεις προσθήκης Η2 σε αλκένια και επιπλέον Προσθήκη Η2 σε νιτρίλια, αλκίνια, αλδεΰδες, κετόνες H 3 H 2 N + 2H 2 H 3 H 2 H 2 NH 2 νιτρίλιο 1 ο αμίνη Κωνσταντινίδης Γεώργιος, Χημικός Σελίδα 25

26 7) Αντιδράσεις οξέων Οξέα: δότες πρωτονίων Ισχύς οξέων: RH > 6H5H > RH > R H καρβοξύλιο > φαινολικό υδροξύλιο > υδροξύλιο > ακετυλενικό υδρογόνο καρβοξυλικά οξέα > φαινόλες > αλκοόλες > αλκίνια Na NaH Η2Ο(ιοντισμός) Na23 NaH3 NH3 RH 6H5H RH R H Καρβοξυλικά οξέα RH RH + NaH RNa + H2 2RH + a(h)2 (R)2a + 2H2 2RH + Na23 2RNa + 2 RH + NaH3 RNa H2 H2 RH + Na RNa H2 καρβοξυλικά άλατα 2RH + a (R)2a + H2 RH + ΝΗ3 R - NH4 + RH + H2 R - + H3 + (ph<7, 25 o ) Φαινόλη 6H5H 6H5H + NaH 6H5Na + H2 6H5H + Na 6H5Na H2 6H5H + H2 6H5 - + H3Ο + (ph<7, 25 o ) Κωνσταντινίδης Γεώργιος, Χημικός Σελίδα 26

27 Αλκοόλες RH RH + Na RNa H2 αντίδραση διάκρισης από τους αιθέρες Αλκίνια με ακετυλενικό Η R H R H + Na R Na H2 Στο παρακάτω διάγραμμα αντιδράσεων, φαίνεται η δυνατότητα ταυτόχρονης αντίδρασης πολλών ομάδων και διαπιστώνεται επίσης η διαφορετική ισχύς του όξινου χαρακτήρα των ομάδων αυτών. K H K H K +ΚΟΗ H H H H K H H - Η 2 Ο H H K +Κ H H H H H K - Η 2 H H +Κ 2 Ο 3 - Η 2, - 2 H H H H NH 4 H + ΝΗ 3 H H H H K H H H H H H Κωνσταντινίδης Γεώργιος, Χημικός Σελίδα 27

28 8) Αντιδράσεις βάσεων Βάσεις: δέκτες πρωτονίων Οργανικές βάσεις κατά Bronsted-Lowry είναι 6H5 - R - R - R - R RNH2 φαινυλοξυανιόντα αλκυλοανιόντα αλκοξυανιόντα καρβοξυλικά ιόντα ανιόντα ακετυλιδίου αμίνες Αμίνες με διαλύματα οξέων H 3 NH 2 + Hl H + - 3NH l 3 μεθυλαμίνη 1 ο αμίνη υδροχλωρικό άλας της μεθυλαμίνης H 3 H 2 NH + Hl H 3 H 2 διαιθυλαμίνη 2 ο αμίνη H 3 H 2 NH + 2l - H 3 H 2 υδροχλωρικό άλας της διαιθυλαμίνης H 3 H 3 N H 3 τριμεθυλαμίνη 3 ο αμίνη + Hl H 3 H l - 3 N + H H 3 υδροχλωρικό άλας της τριμεθυλαμίνης Κωνσταντινίδης Γεώργιος, Χημικός Σελίδα 28

29 Την αλογονοφορμική αντίδραση δίνουν: α. δευτεροταγείς αλκοόλες του τύπου ΑΛΟΓΟΝΟΦΟΡΜΙΚΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ H 3 H H H 2 ν>0 δηλαδή οι δευτεροταγείς αλκοόλες με το ΟΗ σε θέση 2. β. μόνο μία πρωτοταγής αλκοόλη, η αιθανόλη H3H2H(για ν=0 στον παραπάνω τύπο). γ. κετόνες του τύπου H 3 H 2 ν>0 δηλαδή οι μεθυλοκετόνες δ. μόνο μια αλδεΰδη, η ακεταλδεΰδη H3H= (για ν=0 στον παραπάνω τύπο) Αλκοόλες H 3 H 2 0 H H + 4X 2 + 6NaH HX 3 + ν H 2ν+1 Na + 5NaX + 5H 2 X=l, Br, I αλογονοφόρμιο Καρβονυλικές ενώσεις H 3 + 3X 2 + 4NaH HX 3 + ν H 2ν+1 Na + 3NaX + 3H 2 H 2 0 X=l, Br, I Αν Χ=Ι τότε σχηματίζεται HI3(ιωδοφόρμιο) που είναι κίτρινο ίζημα. Κωνσταντινίδης Γεώργιος, Χημικός Σελίδα 29

30 Αποτελείται από τις παρακάτω απλούστερες αντιδράσεις 1)οξείδωση της αλκοόλης από το αλογόνο H 3 H 3 H H + X 2 + 2HX H 2 H 2 2)υποκατάσταση των τριών υδρογόνων του μεθυλίου με αλογόνο H 3 X 3 + 3X 2 + 3HX H 2 H 2 3)υποκατάσταση του X3 με - σε αλκαλικό περιβάλλον και σχηματισμός αλογονοφορμίου (HX3) X H - + HX 3 H 2 H 2 5HX + 5NaH 5NaX + 5H 2 Στις καρβονυλικές ενώσεις ξεκινάμε από το 2 ο στάδιο Παραδείγματα H 3 H H 3 + 4l 2 + 6NaH Hl 3 + H 3 Na + 5Nal + 5H 2 H H 3 H 2 H + 4I 2 + 6NaH HI 3 + HNa + 5NaI + 5H 2 H 3 H 3 + 3l 2 + 4NaH Hl 3 + H 3 Na + 3Nal + 3H 2 H 3 H + 3I 2 + 4NaH HI 3 + HNa + 3NaI + 3H 2 Κωνσταντινίδης Γεώργιος, Χημικός Σελίδα 30

31 Επιπλέον αντιδράσεις που χρησιμοποιούνται στις διακρίσεις-ταυτοποιήσεις 1. R H + ul + NH3 R u + NH4l ίζημα H H + 2ul + 2NH3 u u + 2NH4l κεραμέρυθρο ίζημα 2. RR + NaH RNa + R H σαπωνοποίηση (μονόδρομη αντίδραση) H 3 H 2 H 3 + Na H H 3 Na + H 3 H 2 H Κωνσταντινίδης Γεώργιος, Χημικός Σελίδα 31

32 ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ-ΤΑΥΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ Υδρογονάνθρακες Αλκάνια(νH2ν+2): Αδρανείς ενώσεις. Δεν αποχρωματίζουν διάλυμα Br2 σε l4. Αλκένια(νH2ν): Αποχρωματίζουν (αραιό ψυχρό)διάλυμα Br2 σε l4. Αλκίνια(νH2ν-2): Αποχρωματίζουν (αραιό ψυχρό)διάλυμα Br2 σε l4. Τα αλκίνια της μορφής R H, αυτά που έχουν δηλαδή ακετυλενικά υδρογόνα, διακρίνονται από τους υπόλοιπους υδρογονάνθρακες γιατί α. αντιδρούν με αμμωνιακό διάλυμα ul και δίνουν ίζημα του τύπου R u R H + ul + NH3 R u + NH4l Ίζημα H H + 2ul + 2NH3 u u + 2NH4l κεραμέρυθρο ίζημα β. αντιδρούν με Na ή K και δίνουν αέριο Η2 R H + Na R Na H2 Αλκοόλες-Αιθέρες (νh2ν+2ο) Οι αλκοόλες διακρίνονται από τους αιθέρες γιατί αντιδρούν με μεταλλικό Na και απελευθερώνουν αέριο Η2. Οι αιθέρες δεν αντιδρούν. RH + Na RNa H2 Οι τριτοταγείς αλκοόλες διακρίνονται από ένα σύνολο αλκοολών γιατί δεν οξειδώνονται (παρά μόνο σε έντονες οξειδωτικές συνθήκες και με διάσπαση της ανθρακικής τους αλυσίδας). Οι πρωτοταγείς και οι δευτεροταγείς αλκοόλες οξειδώνονται(προκαλούν αποχρωματισμό του ρόδινου χρώματος του διαλύματος KMn4-μετατρέπουν το πορτοκαλί διάλυμα K2r27 σε πράσινο). Οι πρωτοταγείς αλκοόλες μπορούν να διακριθούν από τις δευτεροταγείς ως εξής -οι πρωτοταγείς οξειδώνονται σε αλδεΰδες οι οποίες οξειδώνονται με ήπια οξειδωτικά μέσα -οι δευτεροταγείς οξειδώνονται σε κετόνες οι οποίες δεν οξειδώνονται με ήπια οξειδωτικά μέσα Κωνσταντινίδης Γεώργιος, Χημικός Σελίδα 32

33 Οι αλκοόλες της μορφής H 3 H H H 2 και η H3H2H διακρίνονται από ένα σύνολο αλκοολών γιατί δίνουν την αλογονοφορμική αντίδραση. Σχηματίζεται κίτρινο ίζημα(ιωδοφόρμιο) κατά την επίδραση διαλύματος I2 + NaH. Η μεθανόλη διακρίνεται από τις άλλες αλκοόλες γιατί κατά την πλήρη οξείδωσή της παράγεται αέριο 2. H 3 H + [] -H 2 H H + [] HH + [] -H 2 2 Αλδεΰδες-Κετόνες Οι αλδεΰδες οξειδώνονται και με ήπια οξειδωτικά μέσα(φελίγγειο υγρό ή αντιδραστήριο Tollens) ενώ οι κετόνες όχι /2= RH= + 2uS 4 + 5NaH RNa + u 2 + 2Na 2 S 4 + 3H 2 2/2=1 2x1=2 ανίχνευση αλδεϋδών ανίχνευση αλδεϋδών RH= + 2AgN 3 + 3NH 3 + H 2 RNH 4 + 2Ag + 2NH 4 N 3 1 Οι κετόνες του τύπου H 3 H 2 και η ακεταλδεΰδη H3H, διακρίνονται από ένα σύνολο καρβονυλικών ενώσεων γιατί δίνουν την αλογονοφορμική αντίδραση. Η μεθανάλη διακρίνεται από τις άλλες αλδεΰδες γιατί κατά την πλήρη οξείδωσή της παράγεται αέριο 2 H H + [] HH + [] -H 2 2 Κωνσταντινίδης Γεώργιος, Χημικός Σελίδα 33

34 Οξέα-Εστέρες νη2νο2 Μόνο τα οξέα εμφανίζουν όξινο χαρακτήρα: Αλλάζουν το χρώμα των δεικτών, πχ το βάμμα του ηλιοτροπίου με οξύ από κυανό γίνεται κόκκινο Διασπούν τα ανθρακικά άλατα εκλύοντας 2. Αντιδρούν με μέταλλα εκλύοντας Η2. Το μυρμηκικό και το οξαλικό οξύ διακρίνονται από τα υπόλοιπα καρβοξυλικά οξέα επειδή μόνο αυτά παρουσιάζουν αναγωγικές ιδιότητες, δηλαδή οξειδώνονται(προκαλούν μεταβολή του χρώματος όξινου διαλύματος υπερμαγγανικού ή διχρωμικού καλίου). Η ταυτοποίηση ενός εστέρα μπορεί να γίνει με υδρόλυση ή με σαπωνοποίηση αυτού με θερμό διάλυμα NaH ή KH, οπότε ταυτοποιούνται τα προϊόντα της υδρόλυσης ή της σαπωνοποίησης που θα παραχθούν. υδρόλυση Η + ή ΟΗ - H 3 H 2 H 3 + H-H νερό εστέρας εστεροποίηση Η + H 3 οξύ H + H 3 H 2 H αλκοόλη RR + NaH RNa + R H σαπωνοποίηση (μονόδρομη αντίδραση) Αλκοόλες-Φαινόλες-Οξέα Διαλύματα αλκοολών ph περίπου 7 Διαλύματα φαινολών όξινα Ka H3H2H=10-16 < Ka 6H5H=10-10 < Ka1H23=10-6 < Ka RH=10-5 Κωνσταντινίδης Γεώργιος, Χημικός Σελίδα 34

35 +Hl Αλκένια, ν H 2ν Αλκυλοχλωρίδια, ν H 2ν+1 l +NaH -Η 2 Ο π.h 2 S 4 / θέρμανση +H 2 /H + -Nal -H 2 +Sl 2 -Hl -S 2 -Nal +ΝαΟΗ / Η 2 Ο Αλκοόλες, ν Η 2ν+1 ΟΗ Κωνσταντινίδης Γεώργιος, Χημικός Σελίδα 35

36 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΑΝΟΝΕΣ ΟΝΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ Τα αντιδραστήρια Grignard ονομάζονται με βάση την ονομασία των αλκυλίων και την κατάληξη -μαγνησιοαλογονίδιο πχ H3Mgl μεθυλομαγνησιοχλωρίδιο Τα νιτρίλια της μορφής RN ονομάζονται με βάση τον συνολικό αριθμό των ατόμων άνθρακα και την κατάληξη νιτρίλιο. πχ H3N αιθανονιτρίλιο Οι πρωτοταγείς αμίνες της μορφής RNH2, ονομάζονται με βάση την ονομασία του αλκυλίου και την κατάληξη αμίνη πχ H3NH2 μεθυλαμίνη Αλκύλια(νH2ν+1-) ν=1 H3- μεθύλιο ν=2 H3H2- αιθύλιο ν=3 H3H2H2- προπύλιο H3 H H3 ισοπροπύλιο ν=4 H3H2H2H2- βουτύλιο H3 H H2 ισοβουτύλιο H3 H3 H3 τριτοταγές βουτύλιο H3 H3H2 H H3 δευτεροταγές βουτύλιο Κωνσταντινίδης Γεώργιος, Χημικός Σελίδα 36

37 Γενικοί μοριακοί τύποι Αλκάνια νh2ν+2, ν 1 ή RH Αλκένια νh2ν, ν 2 Αλκίνια νh2ν-2, ν 2 Αλκαδιένια νh2ν-2, ν 3 Κορεσμένα αλκυλαλογονίδια νh2ν+1χ, ν 1 ή RX Χ:F,l,Br,I Κορεσμένες μονοσθενείς αλκοόλες νh2ν+1οη, ν 1 ή νh2ν+2ο, ν 1 ή RH Κορεσμένοι μονοσθενείς αιθέρες νh2ν+2ο, ν 2 ή λh2λ+1ο μh2μ+1, λ 1 μ 1 και λ+μ=ν ή RR Κορεσμένες μονοσθενείς αλδεΰδες νh2νο, ν 1 ή κh2κ+1h=, κ 0 και κ+1=ν ή RH Κορεσμένες μονοσθενείς κετόνες νh2νο, ν 3 ή λh2λ+1 μh2μ+1, λ 1 μ 1 και λ+μ+1=ν ή RR Κορεσμένα μονοκαρβοξυλικά οξέα νh2νο2, ν 1 ή κh2κ+1h, κ 0 και κ+1=ν ή RH Κορεσμένοι μονοσθενείς εστέρες νh2νο2, ν 2 ή λh2λ+1 μh2μ+1, λ 0 μ 1 και λ+μ+1=ν ή RR Κωνσταντινίδης Γεώργιος, Χημικός Σελίδα 37