ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΙΙ. Αλεξάνδρα Οικονόμου Αξιολόγηση

Transcript

1 ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΙΙ Αλεξάνδρα Οικονόμου Αξιολόγηση

2 Εκτίμηση γνωστικής εξασθένησης Στόχοι: Εκτίμηση ακριβούς εικόνας γνωστικής, συναισθηματικής, διαπροσωπικής λειτουργίας Άθικτες & επηρεασμένες ικανότητες Ικανότητες που μπορεί να χρησιμοποιηθούν αντισταθμιστικά Εκτίμηση ικανότητας εκτέλεσης καθημερινών λειτουργικών δραστηριοτήτων Εκτίμηση ικανότητας για συμμετοχή στην αποκατάσταση Προτάσεις για τον πιο αποτελεσματικό τρόπο διευκόλυνσης της μάθησης, της γνωστικής λειτουργίας

3 Ψυχομετρικές προσεγγίσεις Τομείς: Εγρήγορση, ετοιμότητα Προσανατολισμός Προσοχή, συγκέντρωση Μνήμη, μάθηση Γλώσσα, επικοινωνία Ευπραξία Μαθησιακές δεξιότητες Αντιληπτικές & οπτικοχωρικές λειτουργίες Λογική, επίλυση προβλημάτων, ρέουσα νοημοσύνη Εκτελεστικές λειτουργίες

4 Εγρήγορση, ετοιμότητα Δεν μπορούμε να αξιολογήσουμε κάποιον με μειωμένη εγρήγορση DSM-V Ντελίριο (παραλήρημα) Το ντελίριο υποδιαγνώσκεται!

5 DSM-V Ντελίριο Διαγνωστικά κριτήρια: A. Διαταραχή της προσοχής & της συνείδησης B. Αναπτύσσεται σε σύντομο διάστημα (ώρες-μέρες), αντιπροσωπεύει διαταραχή προσοχής & αντίληψης με συχνές διακυμάνσεις κατά τη διάρκεια της ημέρας C. Συν επιπρόσθετη διαταραχή γνωστικών λειτουργιών (μνήμης, προσανατολισμού, οπτικοχωρικών λειτουργιών, ) D. Οι διαταραχές στα παραπάνω δεν εξηγούνται καλύτερα από προϋπάρχουσα, εγκατεστημένη, εξελισσόμενη διαταραχή ή κώμα E. Ενδείξεις ότι είναι επακόλουθο άλλης ιατρικής κατάστασης, τοξίκωσης, απόσυρσης από ουσίες, παρενέργειας φαρμάκου, παθοφυσιολογικών μεταβολών ή είναι πολυπαραγοντικό

6 DSM-V Ντελίριο Χαρακτηριστικά: Οξύ (ώρες-μέρες) ή επίμονο (εβδομάδες-μήνες) Πάσχων υπερδραστήριος (διέγερση, ευμεταβλητότητα, ανησυχία, άρνηση συνεργασίας, ψευδαισθήσεις, παραληρηματικές ιδέες), υποδραστήριος (ψυχοκινητική επιβράδυνση, αργός λόγος, ανέκφραστο προσωπείο, νωθρότητα, λήθαργος) ή με μεικτή εικόνα Διαφοροδιάγνωση με άνοια, κατάθλιψη, ψύχωση (ντελίριο: πιο έντονη διαταραχή προσοχής)

7 Αξιολόγηση εγρήγορσης 4 A s test Ονοματεπώνυμο, διεύθυνση ασθενούς Ηλικία, ημερομ. γέννησης, τόπος γέννησης, έτος (παρόν) Μήνες αντίστροφα από τον Δεκέμβριο Σημαντικές διακυμάνσεις νοητικής κατάστασης τις τελευταίες 2 εβδομάδες, παρούσες το τελευταίο 24- ωρο Delirium index

8 Προσανατολισμός Άλλα παρόμοια τεστ

9 Προσοχή, συγκέντρωση CPT (Continuous Performance Test), π.χ. Conners CPT 3 rd ed. (online) Μνήμη Αριθμών

10 Μνήμη, μάθηση MoCA

11 Μνήμη, μάθηση WMS-IV Τεστ εκμάθησης καταλόγων λέξεων o o o o RAVLT (Rey Auditory-Verbal Learning Test) CVLT (California Verbal Learning Test) Hopkins Verbal Learning Test Οπτικοχωρικά τεστ o o o o Benton Visual Retention Test Brief Visuospatial Memory Test-Revised Rey-Osterrieth Complex Figure (Taylor Complex Figure) Τεστ Αυτοβιογραφικής Μνήμης

12 Hopkins VLT

13 Brief Visuospatial Memory Test-Revised

14 Rey-Osterrieth Complex Figure (ROCF)

15 Δοκιμασία ανάκλησης οπτικοχωρικών πληροφοριών

16 Γλώσσα, επικοινωνία Boston Diagnostic Aphasia Examination (BDAE) Boston Naming Test (BNT)

17 Ευπραξία Florida Apraxia Screening Test-Revised o 30 λεκτικά παραγγέλματα: 20 μεταβατικά, 10 αμετάβατα με σημασία Florida Action Recall Test o Αξιολόγηση της απώλειας της γνώσης σε σχέση με τη δράση για τη χρήση αντικειμένου (εννοιολογική απραξία) Μίμηση αφηρημένων κινήσεων

18 Μαθησιακές δεξιότητες Ανάγνωση Γραφή Αριθμητική (WAIS-IV, )

19 Αντιληπτικές & οπτικοχωρικές λειτουργίες Τεστ διαγραφής στόχων (cancellation tasks) o Bell s test o Διαγραφή γραμμάτων, σχημάτων o Benton Judgment of Line Orientation Test of Facial Recognition Hooper Visual Organization Test Overlapping Figures Test

20 Τεστ διαγραφής στόχων

21 Τεστ διαγραφής στόχων

22 Benton Judgment of Line Orientation

23 Benton Test of Facial Recognition

24 Hooper Visual Organization Test Αναγνώριση της ταυτότητας των κομμένων αντικειμένων

25 Overlapping Figures Test Αναγνώριση της ταυτότητας των αλληλεπικαλυπτόμενων αντικειμένων

26 Λογική, επίλυση προβλημάτων, ρέουσα νοημοσύνη Ομοιότητες (WAIS-IV) Σειροθέτηση Εικόνων (WAIS-IV) Raven (Standard, Advanced, Coloured) Progressive Matrices Μήτρες (WAIS-IV)

27 Raven

28 Μήτρες

29 Εκτελεστικές λειτουργίες (ποικίλουν) Tower of London Wisconsin Card Sorting Test (WCST) Δοκιμασίες λεκτικής ευχέρειας Trail Making Test Ruff Figural Fluency Test Brixton Spatial Anticipation Test Frontal Assessment Battery (FAB) Delis-Kaplan Executive Function System (D-KEFS)

30 Tower of London

31 Tower of Hanoi

32 Wisconsin Card Sorting Test

33 Trail Making Test-A

34 Trail Making Test-B

35 Ruff Figural Fluency Test 60 για τη σύνδεση των κουκκίδων με όσο περισσότερους διαφορετικούς τρόπους γίνεται (5 τμήματα)

36 Brixton Spatial Anticipation Test

37 Frontal Assessment Battery (FAB) Ομοιότητες (π.χ., τι κοινό έχουν μια μπανάνα και ένα πορτοκάλι;) Λεκτική ευχέρεια (π.χ., λέξεις από Κ) Συμπεριφορά σύλληψης Κινητικές σειρές (Luria-ένα χέρι) Εναντιούμενα παραγγέλματα Ανασταλτικός έλεγχος: Go No-go

38 Ψυχομετρικές προσεγγίσεις Απομονώνουν ικανότητες Προβλεπτική δύναμη ως προς τις καθημερινές λειτουργίες; Επιλογή κατάλληλων εργαλείων Κλινική χρησιμότητα εργαλείου Αξιοπιστία, εγκυρότητα Ευαισθησία

39 Ψυχομετρικές προσεγγίσεις Χρήση τυποποιημένης συστοιχίας Ευέλικτη, προσανατολισμένη στη διαδικασία προσέγγιση (χρήσιμη για την αποκατάσταση) Μεικτή προσέγγιση Σημαντικό: Εξέταση των ορίων Ποιοτική ερμηνεία

40 Λειτουργικές προσεγγίσεις Ενσωματώνουν πολλές γνωστικές ικανότητες Λειτουργικό & οικείο πλαίσιο εκτίμησης Δομημένες παρατηρήσεις Νευροψυχολογικά εργαλεία: υπερ-εκτίμηση ή υπο-εκτίμηση σε σχέση με λειτουργικές προσεγγίσεις Υπερεκτιμούν τη λειτουργική εξασθένηση (απομονώνουν γνωστικές ικανότητες χωρίς πρόσβαση σε οικείο πλαίσιο που προσφέρει πρόσθετες υποδείξεις) Υποεκτιμούν τη λειτουργική εξασθένηση (σύντομη περίοδος συγκέντρωσης, παροχή κανόνων & στόχων)

41 Εκτίμηση & διαχείριση της έλλειψης ενημερότητας

42 Η έλλειψη ενημερότητας Εμποδίζει την ανάρρωση Αλληλεπιδρά με άλλους παράγοντες

43 Εννοιολογικά πλαίσια Ψυχοδυναμικές (ψυχολογικές) θεωρίες Τρόπος προσαρμογής για την κατανόηση των συμπτωμάτων από τον ασθενή Νευροψυχολογικές θεωρίες Αυτεπίγνωση, αυτό-ενημερότητα (self-awareness) και σχέση με κρίση, ενόραση Γενικευμένη έλλειψη αυτεπίγνωσης & προμετωπιαίος φλοιός Διαταραχές συμπεριφορικής αυτεπίγνωσης (συγκεκριμένα λειτουργικά συστήματα) & οπίσθιες εγκεφαλικές περιοχές Ημιαμέλεια, αφασία, κλπ. Μεταβολή της γνώσης ή των γεγονότων για τον εαυτό

44 Μετρήσεις αυτεπίγνωσης Λεκτικές αναφορές στο επίπεδο λειτουργίας Σύγκριση με αναφορές άλλων Σύγκριση της προβλεπόμενης επίδοσης έναντι της πραγματικής Εντοπισμός & διόρθωση λαθών Συμπεριφορική παρατήρηση

45 Εκτίμηση της αυτεπίγνωσης Κατανόηση ατόμου για τα δυνατά/αδύνατα σημεία Ψυχο-συναισθηματική άρνηση ή «οργανική» προέλευση; (δυσδιάκριτη η διαφοροποίηση) Γενικευμένη ή ειδική έλλειψη ενημερότητας; Συνοδά γνωστικά ελλείμματα; Προσαρμογή στις αλλαγές της λειτουργίας (συνειδητές ή μη); Συνέπειες των ελλειμμάτων στην έλλειψη ενημερότητας

46 Εκτίμηση ελλειμμάτων αυτεπίγνωσης Scale to assess unawareness of mental disorder (SUMD) (Xavier Amador) Ψυχώσεις Επίγνωση του προβλήματος (νοσοαγνωσία) Απόδοση του προβλήματος Συναισθηματική απόκριση (νοσοαδιαφορία)

47 Διαχείριση ελλειμμάτων ενημερότητας Επιμορφωτική προσέγγιση Ενημέρωση για το νευρολογικό πρόβλημα Ανασκόπηση ιατρικών αρχείων (ιστορία ατυχήματος ή ασθένειας) Σύγκριση των αξιολογήσεων των άλλων με αυτές του πελάτη oαμυντική αντίδραση, ελαχιστοποίηση oπεριοχές σύγκλισης, απόκλισης από την πραγματικότητα oσυναισθηματική κατανόηση: κρίσιμη για την αποδοχή του προβλήματος

48 Διαχείριση ελλειμμάτων ενημερότητας Βιωματικές ασκήσεις oλεκτική αυτορρύθμιση σε έργα πολλαπλών βημάτων oξεκάθαρος ορισμός κατάλληλων στόχων Συμμετοχή ασθενών στον ορισμό στόχων Διατύπωση στόχων με λέξεις oοπτικά σήματα που προσανατολίζουν στο έργο oσύγκριση πρόβλεψης με επίδοση (αυτό-αξιολόγηση μετά την επίδοση) oπαίξιμο ρόλων (εργασιακές, κοινωνικές καταστάσεις) o Συχνά ο πιο ρεαλιστικός στόχος δεν είναι η επαναφορά στο προνοσηρό επίπεδο ενημερότητας/λειτουργικότητας, αλλά η βελτίωση των ικανοτήτων σε συγκεκριμένο πλαίσιο αναφοράς