ΛΕΜΦΩΜΑΤΑ ΟΡΙΑΚΗΣ ΖΩΝΗΣ Πηνελόπη Κορκολοπούλου Αν. Καθηγήτρια Παθολογικής Ανατοµικής Παν/µίου Αθηνών 1
Β-ΛΕΜΦΩΜΑ ΑΠO ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ ΤΗΣ ΟΡΙΑΚΗΣ ΖΩΝΗΣ (MZL) (WHO 2001) Tρεις τύποι λεµφωµάτων τα οποία αποτελούν συγκεκριµένες κλινικοπαθολογοανατοµικές οντότητες Εξωλεµφαδενικό MZL τύπου MALT Λεµφαδενικό MZL (+MBCs)( Σπληνικό MZL (+λαχνωτά κύτταρα) 2
Τί είναι η οριακή ζώνη; Ανατοµικά συγκεκριµένη περιοχή Β-λεµφοκυττάρων (ΜΖCs) Cs), καλώς ανεπτυγµένη στο σπλήνα, MALT, µεσεντέριους λεµφαδένες Μορφολογία ΜΖCs Cs: Μέσου µεγέθους κύτταρα µε ελαφρώς ανώµαλους πυρήνες και αραιοχρωµατικό έως διαυγές κυτταρόπλασµα Ανοσοφαινότυπος ΜΖCs : CD20+, CD79a+, IgM+, CD21+, CD35+, CD27 27+, IgD- (µπορεί ασθενώς +), bcl2+, CD5-, CD23-,, CD10-,, Bcl6-,, CD43- http://www.ashimagebank.org/cgi/collection
Τι είναι η οριακή ζώνη; συνέχεια.. ιαφοροποίηση ΜΖCs : Β-λεµφοκύτταρα µνήµης, η πλειονότητα (µεταλλαγµένα γονίδια ΙgVH) Παρθένα Β-λεµφοκύτταρα, µικρό ποσοστό (aνοσοαποκρίσεις έναντι ΤΙ-2 αντιγόνων) Παρουσιάζουν ΙCs στα δενδριτικά κύτταρα των λεµφοζιδίων http://www.ashimagebank.org/cgi/collection
Τι είναι τα µονοκυτταροειδή Β-λεµφοκύτταρα (MBCs); Υποπληθυσµός Β- λεµφοκυττάρων εµφανής σε αντιδραστικές λεµφαδενοπάθειες (τοξοπλάσµα, HIV), µε παρα- και λεµφοκολπική κατανοµή Μορφολογία ΜBCs: Μέσου µεγέθους κύτταρα µε υποστρόγγυλους ή ελαφρώς ανώµαλους πυρήνες και διαυγές κυτταρόπλασµα http://www.ashimagebank.org/cgi/collection
Τι είναι τα µονοκυτταροειδή Β-λεµφοκύτταρα (MBCs); συνέχεια. Ανοσοφαινότυπος ΜBCs: CD20+, CD79a+, IgM- (ως επί το πλείστον),, CD21-,, CD27-, IgD-, bcl2-, DBA.44+ (~20%), CD45RA+, CD75+, [IRTA1+, T-bet+] T ιαφοροποίηση ΜBCs: Παρθένα Β- λεµφοκύτταρα ΜΒCs vs MZCs Ο ανοσοφαινότυπος των ΜΒCs Cs, µοιάζει περισσότερο µε αυτόν των epithelial-associated associated Β-cells Haematologica 2005;90:1070 2005;90:1070-7 http://www.ashimagebank.org/cgi/collection
ΛΕΜΦΑ ΕΝΙΚΟ Β-ΛΕΜΦΩΜΑ AΠΟ ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ ΤΗΣ ΟΡΙΑΚΗΣ ΖΩΝΗΣ (NMZL) Η διάγνωσή του προϋποθέτει: Λεµφαδενική προσβολή από MZL µε χαρακτηριστικά εξωλεµφαδενικού (MALT) ή σπληνικού τύπου, επί απουσίας προγενέστερης ή σύγχρονης εξωλεµφαδενικής ή σπληνικής νόσου.
Aρχικά το ΝΜΖL ορίσθηκε: Μονοκυτταροειδές Β-λέµφωµα (Sheibani 1986) και Παραλεµφοζιδιακό λέµφωµα (Cousar 1987) To 1988, o M. Piris πρότεινε τη σχέση του µε την οριακή ζώνη Αποτελεί 1,8% των λεµφωµάτων Ηematol Oncol 2005;23:108-18 Histopathology 2006;48:162-173 Η έλλειψη ιδιαίτερων φαινοτυπικών και µοριακών χαρακτηριστικών δυσχεραίνει την ταυτοποίησή του
ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ύο υπότυποι NMZL: MALT (ο( συχνότερος) και σπληνικός MALT υπότυπος Ποικίλο πρότυπο ανάπτυξης: παραλεµφοζιδιακό, περιλεµφοκολπικό µεσολεµφοζιδιακό (διάχυτο ασύνηθες) Το νεοπλασµατικό διήθηµα περιβάλλει υπολειµµατικά λεµφοζίδια, τα οποία συχνά αποικίζει CD23 Ηematol Oncol 2005;23:108-18
ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ συνέχεια µονοκυτταροειδή χαρακτηριστικά Πολύµορφο διήθηµα: µικρά λεµφοκύτταρα µε κεντροκυτταροειδή ή/και µονοκυτταροειδή εµφάνιση ή/και πλασµατοκυτταρική διαφοροποίηση, καθώς και διάσπαρτα µεγάλα λεµφοειδή κύτταρα (βλάστες) (<10%) Histopathology 2006;48:162-173 πλασµατοκυτταρική διαφοροποίηση
ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ συνέχεια Σπληνικός υπότυπος Oζώδες διήθηµα συνιστάµενο από µια εσωτερική ζώνη µικρών λεµφοκυττάρων (εντοπίζονται στη ζώνη του µανδύα & αντικαθιστούν το βλαστικό κέντρο) και µια εξωτερική ζώνη µέσου µεγέθους κυττάρων µε διαυγές κυτταρόπλασµα και διάσπαρτους βλάστες (οριακή ζώνη) SMZL Ηematol Oncol 2005;23:108-18
ΑΝΟΣΟΦΑΙΝΟΤΥΠΟΣ MALT υπότυπος Σπληνικός υπότυπος Παρόµοιος, εκτός από CD19+, CD20+, CD22+, CD79a+, IgM+, IgD-,, CD43+/-, µονοτυπική κ ή λ, bcl2+, DBA.44-/+ CD5-,, CD10-,, CD23-,, CD21-,, CD35-, cyclin D1- IgD+ και CD43- SMZL Ηematol Oncol 2005;23:108-18 IgD+
Ποιο είναι το κύτταρο προέλευσης του NMZL; Β λεµφοκύτταρο της οριακής ζώνης µετά το βλαστικό κέντρο
ΙΑΦΟΡΙΚΗ ΙΑΓΝΩΣΗ NMZL Χρήσιµοι ανοσοϊστοχηµικοί δείκτες NMZL MALT-MZL SMZL SLL/CLL MCL FL CD20 + + + + + + Bcl6 - - - - - + CD10 - - - - - + CD5 - - - + + - CD23 - - - + - - CD43 -/+ -/+ - + + - IGD -/+ - + + + - BCL2 + + + + + + Cyclin D1 - - - - + -
ΚΛΙΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Nathwani Berger Camacho Armitage (1999) (2000) (2003) (1998) N o aσθενών 20 37 27 25 Ηλικία 59 54 62 58 Στάδιο ΙΙΙ/ΙV 71 68 41 82 Μυελός οστών (%) 28 43 29 41 5-ετής ΟS (%) 56 55 79 57 5-ετής FFS (%) 28 29 22 29
Παιδιατρικό ΝΖML Kυρίως άρρενα άτοµα Ασυµπτωµατική λεµφαδενοπάθεια κεφαλής τραχήλου Στάδιο Ι Ιστολογικά και ανοσοφαινοτυπικά όµοιο µε το NZML των ενηλίκων ιαφορική διάγνωση : άτυπη υπερπλασία οριακής ζώνης µε κυτταροπλασµατική µονοκλωνική ανοσοσφαιρίνη µοριακή µελέτη για Β-κλωνικότητα
EΞΕΛΙΞΗ NMZL Eκτροπή σε διάχυτο λέµφωµα από µεγάλα Β- κύτταρα 10-76 µήνες µετά χ Λεµφαδενική, σπάνια εξωλεµφαδενική Ιστοπαθολογικά ευρήµατα: >20% µεγάλα κύτταρα (βλάστες) Αυξηµένος µιτωτικός δείκτης ή δείκτης κυτταρικού πολλαπλασιασµού Ki-67 Histopathology 2006;48:162-173 Ηematol Oncol 2005;23:108-18
Κοινά κλινικά χαρακτηριστικά MALT λεµφωµάτων Αναπτύσσονται και υποτροπιάζουν σε περιοχές όπου υπάρχει MALT, φυσιολογικά ή επίκτητα Παραµένουν εντοπισµένα στη θέση όπου αναπτύχθηκαν για µεγάλο χρονικό διάστηµα Μιµούνται την οργάνωση και τη δοµή των πλακών του Peyer Συνήθως υπάρχει κλινικό υπόστρωµα αυτοανοσίας (44 φορές µεγαλύτερος σχετικός κίνδυνος σε σύνδροµο Sjogren και 70 φορές σε θυρεοειδίτιδα Ηashimoto) Πρόδροµες αλλοιώσεις: H.p. γαστρίτις, σ. Sjogren, θυρεοειδίτιδα Hashimoto, ηπατίτιδα C, λεµφοζιδιακή βρογχιολίτις, λοίµωξη µε Borrellia burgdorferi (δέρµα) ή Campylobacter jejuni (λεπτό έντερο) ή Chlamydia psittaci (οφθαλµός)
Εντόπιση MALT λεµφώµατος ΓΕΣ (στόµαχος, έντερο/συµπεριλαµβάνεται το IPSID) Σιελογόνοι αδένες Ανανευστικό σύστηµα (πνεύµονες, φάρυγγας, τραχεία) Οφθαλµός (επιπεφυκότας, δακρυικός αδένας, κόγχος) Θυρεοειδής Ηπαρ Ουροποιογεννητικό σύστηµα (ουροδόχος, προστάτης, νεφρός) Μαστός Θύµος Isaacson 2005
Επιδηµιολογικά χαρακτηριστικά MALT λεµφώµατος Αποτελεί το 7-8% των Β λεµφωµάτων και το 50% των πρωτοπαθών λεµφωµάτων του στοµάχου Συνήθως σε ενήλικες (µέση ηλικία 60 έτη) Γυναίκες >άνδρες (ιδιαίτερα το MALT λέµφωµα των σιελογόνων αδένων) Η πλειοψηφία των ασθενών είναι σταδίου Ι/ΙΙ
ΕΞΩΛΕΜΦΑ ΕΝΙΚΟ ΛΕΜΦΩΜΑ ΟΡΙΑΚΗΣ ΖΩΝΗΣ ΤΥΠΟΥ MALT Κοινά µικροσκοπικά χαρακτηριστικά Κυτταρική πολυµορφία: διάσπαρτα βλαστικά κύτταρα (ανοσοβλάστες-κεντροβλάστες) Κεντροκυτταροειδούς τύπου κύτταρα (CCL) [µονοκυτταροειδή κύτταρα] ιήθηση οριακής ζώνης και διαλεµφοζιδιακού χώρου Πλασµατοκυτταρική διαφοροποίηση (35%), παραπρωτεϊναιµία +/- Λεµφοεπιθηλιακές βλάβες Εποικισµός αντιδραστικών λεµφοζιδίων Πολυκλωνικά πλασµατοκύτταρα ** Βλάστες > 5-10% πιθανότητα µετάπτωσης σε λέµφωµα από µεγάλα κύτταρα