ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα Logistics Ενότητα # 1: Εισαγωγή (Ανταγωνιστικό πλεονέκτημα μέσω των Logistics) Διονύσης Γιαννακόπουλος Καθηγητής Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3
Συνιστώμενο Βιβλίο Alan Harrison, Remko van Hoek Επιμ.: Δ.Γιαννακόπουλος, Σ. Μοσχούρης, «Logistics Μάνατζμεντ & Στρατηγική - Ανταγωνιστικό πλεονέκτημα μέσω της αλυσίδας εφοδιασμού», Εκδόσεις Rosili Business Books, Εθνικής Αντιστάσεως 6 Γέρακας, ISBN 978-960-89407-8-9, 2013. Οι περισσότερες από τις διαφάνειες αυτής της ενότητας προέρχονται από το παραπάνω βιβλίο. 4
Σκοποί Ενότητας Προσδιορισμός και επεξήγηση των ορισμών και των εννοιών των logistics Προσδιορισμός του τρόπου με τον οποίο οι αλυσίδες εφοδιασμού γίνονται ανταγωνιστικές, όσον αφορά το χρόνο, το κόστος, την ποιότητα και τη βιωσιμότητα, καθώς και των δυνατοτήτων υποστήριξης ευμετάβλητων στόχων Καταγραφή του τρόπου μέσω του οποίου διάφορες αλυσίδες εφοδιασμού μπορούν να υιοθετήσουν διαφορετικές και διακριτές στρατηγικές για να καταστούν ανταγωνιστικές στην αγορά. 5
Περιεχόμενα Logistics και η αλυσίδα εφοδιασμού Ροή υλικών και ροή πληροφοριών Ανταγωνισμός μέσω των logistics Στρατηγικές logistics 6
Ροές και Logistics 7
Βασικές Ροές 1. Ροή Υλικών: Ροή των φυσικών αγαθών από τους προμηθευτές, μέσω των κέντρων διανομής, προς τα καταστήματα. 2. Ροή πληροφοριών: - Για στοιχεία ζήτησης από τον τελικό πελάτη πίσω στο τμήμα προμηθειών και στους προμηθευτές. - Για στοιχεία προσφοράς από τους προμηθευτές προς τον λιανοπωλητή. 8
Αλυσίδα Εφοδιασμού Αλυσίδα εφοδιασμού: δίκτυο εταίρων που συλλογικά μετασχηματίζουν ένα βασικό αγαθό (προς τα πίσω) σε ένα τελικό προϊόν (προς τα εμπρός) στο οποίο δίδεται αξία από τους τελικούς πελάτες και οι οποίοι (εταίροι) διαχειρίζονται τις επιστροφές σε κάθε στάδιο. 9
Διοίκηση Αλυσίδας Εφοδιασμού Σχεδιασμός και έλεγχος όλων των διαδικασιών που εμπλέκονται στην προμήθεια, τον μετασχηματισμό, την μεταφορά και τη διανομή κατά μήκος μιας αλυσίδας εφοδιασμού. Συντονισμός και Συνεργασία μεταξύ εταίρων, οι οποίοι μπορεί να είναι προμηθευτές, ενδιάμεσοι φορείς (μεσάζοντες), τρίτοι εξειδικευμένοι φορείς παροχής υπηρεσιών και πελάτες. 10
Σχέση Διοίκησης Αλυσίδας Εφοδιασμού και Μάνατζμεντ Ουσιαστικά, η διοίκηση της αλυσίδας εφοδιασμού ολοκληρώνει το μάνατζμεν της προσφοράς και της ζήτησης μέσα σε κάθε εταιρεία και ανάμεσα σε διαφορετικές εταιρίες προκειμένου να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες του τελικού πελάτη. 11
Logistics Logistics: Η δραστηριότητα του συντονισμού της ροής υλικών και της ροής πληροφοριών κατά μήκος της αλυσίδας εφοδιασμού προκειμένου να ικανοποιηθούν οι ανάγκες του τελικού πελάτη. 12
Θεματολογία Logistics Ανάστροφα logistics : επιστροφή ανεπιθύμητων αγαθών και συσκευασιών προς την αντίθετη κατεύθυνση (από δεξιά προς αριστερά) από τη συνήθη ροή. Απορρίμματα: απόρριψη προϊόντος σε οποιοδήποτε στάδιο της αλυσίδας εφοδιασμού εξαιτίας προβλημάτων ποιότητας, π.χ. απόρριψη ληγμένων ή κατεστραμμένων αποθεμάτων από τον λιανοπωλητή ή κάποιον τελικό πελάτη. 13
Ροή Υλικών 14
Δίκτυο Εφοδιασμού 1. Logistics Εισροών: Προμηθευτές 1 ης και 2 ης βαθμίδας 2. Εσωτερικά Logistics: Κεντρική Επιχείρηση 3. Logistics Εκροών: Πελάτες 1 ης και 2 ης βαθμίδας 15
Στόχος Ροής Υλικών Συνεχής ροή χωρίς διακοπές, xωρίς να παρατηρούνται περιττές συσσωρεύσεις αποθέματος. Συγχρονισμένη ροή- ολα λειτουργούν όπως ένα μπαλέτο. Τα εξαρτήματα και τα ανταλλακτικά παραδίδονται στην ώρα τους, με την σωστή σειρά, ακριβώς στο σημείο που χρειάζεται. 16
Ροή Πληροφοριών 1. Τα σημάδια ζήτησης του τελικού πελάτη κάνουν την αλυσίδα εφοδιασμού να ανταποκριθεί. 2. Μέσω της διάχυσης των πληροφοριών για τη ζήτηση του τελικού πελάτη σε όλη την έκταση της αλυσίδας εφοδιασμού, δημιουργούμε μία αλυσίδα ζήτησης (demand chain) που είναι στραμμένη προς την παροχή ανώτερης αξίας στον πελάτη. 3. Η τεχνολογία των πληροφοριών δίνει τη δυνατότητα για γρήγορη διάχυση των δεδομένων που αφορούν τη ζήτηση και την προσφορά σε αυξανόμενα επίπεδα λεπτομερειών. 17
Ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και Logistics Τα logistics υποστηρίζουν συνολικά την ανταγωνιστικότητα της αλυσίδας εφοδιασμού μέσω: της ικανοποίησης της ζήτησης του τελικού πελάτη προσφέροντας ό,τι χρειάζεται με τη μορφή που χρειάζεται, όταν χρειάζεται, σε ανταγωνιστικό κόστος. 18
Πλεονέκτημα Logistics και στόχοι 1. Πλεονέκτημα Logistics= καθορισμός στόχων ξεκάθαρων, μετρήσιμων και ποσοτικά εκφρασμένων 2. Συγκεκριμένοι και εύκολα μετρήσιμοι στόχοι: - ποιότητα - Χρόνος - Κόστος 3. Ευμετάβλητοι και δύσκολα μετρήσιμοι στόχοι: σχετίζονται με τις πτυχές της εξυπηρέτησης, π.χ. εμπιστοσύνη που αποκτούν οι πελάτες σχετικά με τον τρόπο που υλοποιείται η λειτουργία των logistics. 19
Σημαντικοί τρόποι για τη δημιουργία πλεονεκτήματος των logistics Υποστηρικτικές Δυνατότητες: Έλεγχος της μεταβλητότητας στις διαδικασίες των logistics Αντιμετώπιση της αβεβαιότητας Βιωσιμότητα 20
Ποιότητα Ποιότητα: η πιο ορατή πτυχή απόδοσης της αλυσίδας εφοδιαμού. Θεμελιώδης στόχος ποιότητας: πραγματοποίηση όλων των διαδικασιών κατά μήκος της αλυσίδας εφοδιασμού, ώστε το τελικό προϊόν να κάνει ότι υποτίθεται πρέπει να κάνει. 21
Συμπτώματα Έλλειψης Ποιότητας Ελαττωματικά προϊόντα Λανθασμένες ποσότητες Λανθασμένα παραδιδόμενα είδη 22
Εύρωστες Διαδικασίες 1. Βρίσκονται στο επίκεντρο της αλυσίδας εφοδιασμού 2. Βοηθούν στη μείωση του κόστους μέσω της εξάλειψης των λαθών 3. Συμβάλλουν στην αύξηση της εμπιστοσύνης λόγω του ότι γίνονται πιο σίγουρες οι διαδικασίες 23
Πλεονέκτημα Χρόνου Το πλεονέκτημα του χρόνου: Περιγράφεται ως ταχύτητα (speed) ή αμεσότητα (responsiveness) στην πράξη. Συντελεί στη βελτίωση της φρεσκάδας του τελικού προϊόντος. Βοηθά στη μείωση του κινδύνου απαρχαίωσης ή δημιουργίας γερασμένου αποθέματος μέσα στο σύστημα. 24
Πλεονέκτημα Κόστους Χαμηλό κόστος: Πλεονεκτήματα στην αγορά με βάση τις χαμηλές τιμές ή τα υψηλά περιθώρια κέρδους ή λίγο απ όλα. Ανταγωνισμός προϊόντων με βάση τη χαμηλή τιμή που συντελεί στο χαμηλό κόστος κατασκευής, διανομής και εξυπηρέτησης. Στρογγύλευση προδιαγραφών προϊόντος, ελπίζοντας ότι ο πελάτης θα θεωρήσει ότι η χαμηλή τιμή είναι σημαντικότερη σε σχέση με τυχόν μικρές διαφορές στην ποιότητα του προϊόντος. 25
Πλεονέκτημα Εμπιστοσύνης Υπόσχεση για την παράδοση προϊόντων ή υπηρεσιών από επιχειρήσεις που δεν προσφέρουν άμεση διαθεσιμότητα. Εμπιστοσύνη για την παράδοση που υποδηλώνει πόσο πετυχημένη ήταν μέχρι τώρα η επιχείρηση για την τήρηση αυτών των υποσχέσεων. 26
Δείκτες Εμπιστοσύνης Οι δείκτες εμπιστοσύνης χρησιμοποιούνται ευρύτατα σε κλάδους όπως των σιδηροδρόμων και των αεροπορικών εταιρειών για τον έλεγχο της εφαρμογής των ανακοινωμένων χρονοδιαγραμμάτων. Στις μεταποιητικές επιχειρήσεις, η εμπιστοσύνη χρησιμοποιείται για τον έλεγχο της απόδοσης του προμηθευτή με βάση την έγκαιρη παράδοση, πληρότητα και ποιότητα. 27
Πλεονέκτημα Ευελιξίας Ευελιξία (Upton, 1995): Είναι η ικανότητα αντίδρασης ή μετασχηματισμού διαδικασιών με ελάχιστες απώλειες σε χρόνο, κόστος και απόδοση. Βασικές Μορφές ευελιξίας (Sawhney, 2006): Εκ των προτέρων: Δημιουργία εκ των προτέρων δυνατότητας αντιμετώπισης της αβεβαιότητας. Εκ των υστέρων: Αντιμετώπιση αβεβαιότητας στο εξωτερικό ή εσωτερικό περιβάλλον μιας κεντρικής επιχείρησης. 28
Πλεονέκτημα Βιωσιμότητας Συμβάλλει σε Ανάπτυξη. Ικανοποιεί τις ανάγκες του παρόντος για την ικανότητα των μελλοντικών γενεών να καλύπτουν τις ανάγκες τους. Αποτελεί μέθοδος. Λαμβάνονται υπόψη περιβαλλοντικές και κοινωνικές αξίες επιχειρηματικών αποφάσεων παράλληλα με την οικονομική αξία τους Παρέχονται τεράστιες δυνατότητες για το μετριασμό των ζημιών στο περιβάλλον μέσω προμήθειας ανανεώσιμων πρώτων υλών, ύπαρξης φιλικών προς το περιβάλλον μέσων μεταφοράς και εργασιακών προτύπων προμηθευτών. 29
Ευμετάβλητοι-Δύσκολα μετρήσιμοι στόχοι Τρόπος απόκτησης πλεονεκτήματος στα logistics. Όχι τόσο εύκολα μετρήσιμοι όπως οι προαναφερθέντες. Μέτρηση με διαφορετικές μεθόδους όπως η έρευνα στάσης πελατών Παραδείγματα: Εμπιστοσύνη: Οι απορίες λύνονται άμεσα,με ευγενικό και αποτελεσματικό τρόπο. Ασφάλεια:Οι πληροφορίες και τα πνευματικά δικαιώματα των πελατών αντιμετωπίζονται με εμπιστευτικό και ασφαλή τρόπο. 30
Παράγοντες που συντελούν στην εξασφάλιση των παραγγελιών 1) Με άμεσο και σημαντικό τρόπο βοηθούν τα προϊόντα να εξασφαλίσουν παραγγελίες στην αγορά. 2) Θεωρούνται από τους πελάτες οι κυριότεροι λόγοι για την αγορά αυτού του προϊόντος ή της υπηρεσίας. 3) Αν μια επιχείρηση αυξήσει την απόδοσή της σε αυτούς τους παράγοντες, θα αυξήσει τις πιθανότητές της να βρει περισσότερες δουλειές. 4) Ένα προϊόν που ανταγωνίζεται κυρίως με βάση την τιμή θα ωφεληθεί στην αγορά εάν οι βελτιώσεις στην παραγωγικότητα παρέχουν τη δυνατότητα για περαιτέρω μειώσεις της τιμής. 31
Παράγοντες που δίνουν έγκριση για την είσοδο προϊόντων στην αγορά 1) Η αγορά τους θεωρεί ως «εισιτήριο» για την είσοδο σε αυτή. 2) Εάν το προϊόν ή η υπηρεσία δεν πληρεί τα βασικά πρότυπα απόδοσης δεν θα ληφθεί σοβαρά υπόψη. Για παράδειγμα, ένας δυνητικός προμηθευτής για σημαντικές εταιρείες κοινής ωφελείας, όπως η PowerGen στη Βρετανία και η EDF στη Γαλλία, δεν θα ληφθεί σοβαρά υπόψη αν δεν διαθέτει πιστοποίηση ποιότητας ISO 9000. 32
Αρχική φάση κύκλου ζωής ενός προϊόντος Φάση δρομολόγησης (λανσαρίσματος): Παράγοντες που εξασφαλίζουν παραγγελίες. Απόδοση από άποψη διαθεσιμότητας και σχεδιασμού. Τιμή υπό τον όρο να μην είναι τόσο εξωπραγματική ώστε να μην μπορεί να την πληρώσει κανένας. Διαφορετικοί παράγοντες για διαφορετικά προϊόντα ή υπηρεσίες, οι οποίοι αλλάζουν διαχρονικά. 33
Φάση ωριμότητας του κύκλου ζωής Φάση ωριμότητας: Εμφάνιση ανταγωνισμού. ενός προϊόντος Απόθεμα προϊόντων της επόμενης γενιάς. Παράγοντες που εξασφαλίζουν παραγγελίες όπως η τιμή και η αξιοπιστία του προϊόντος. Παράγοντες απόδοσης διαθεσιμότητας και του σχεδιασμούπαράγοντες που δίνουν την έγκριση για την είσοδο στην αγορά. Πρόκληση για τα logistics που σχετίζεται με την κατανόηση της δυναμικής της αγοράς και την προσαρμογή ανάλογα με τις δυνατότητες. 34
Στρατηγική Logistics Στρατηγική Logistics: Αποτελεί το σύνολο των κατευθυντήριων αρχών, κινητήριων αξόνων και έμφυτων στάσεων που βοηθούν στο συντονισμό των στόχων, των σχεδίων και των πολιτικών και οι οποίες ενισχύονται μέσω ενσυνείδητων και υποσυνείδητων συμπεριφορών σε κάθε εταίρο και ανάμεσα σε διαφορετικούς εταίρους σε ολόκληρο το δίκτυο. Η στρατηγική αφορά τα εξής: Σχεδιασμός-Ξεχωρίζει από την πράξη. Διαμόρφωση μακροπρόθεσμου σχεδίου για την αλυσίδα εφοδιασμού που διαφέρει από την επίλυση των καθημερινών ζητημάτων. 35
Διαδικασία της στρατηγικής 36
Επιλογές στρατηγικής-εξέλιξη Η στρατηγική δεν είναι κάτι που αναλαμβάνεται επίσημα. Συνήθης άποψη: Η στρατηγική μας είναι να μην έχουμε στρατηγική. Οι αποφάσεις για τη λειτουργία λαμβάνονται σε σχέση με τις ανάγκες της στιγμής, με τους χρηματοοικονομικούς στόχους να αποτελούν την κύρια κατευθυντήρια αρχή. 37
Επιλογές στρατηγικής-κλασική Παρόλο που οι χρηματοοικονομικοί στόχοι είναι πάλι η κύρια κατευθυντήρια αρχή, οι στόχοι επιτυγχάνονται μέσα από μία τυπική διαδικασία σχεδιασμού. Η διαδικασία ονομάζεται κλασική επειδή είναι η παλαιότερη επιλογή και εκείνη που ασκεί τη μεγαλύτερη επιρροή. 38
Επιλογές στρατηγικής-προσαρμογή Οι αποφάσεις λαμβάνονται σε καθημερινή βάση. Οι χρηματοοικονομικοί στόχοι δεν είναι πλέον το πρώτιστο μέλημα. Η στρατηγική προσαρμόζεται στις πραγματικότητες της κεντρικής επιχείρησης και των αγορών μέσα στις οποίες λειτουργεί. 39
Επιλογές στρατηγικής-συστημική Καμία σύγκρουση ανάμεσα στους σκοπούς και στα μέσα επίτευξης των στόχων της επιχείρησης. Ενώ ο καθορισμός των στόχων λαμβάνει χώρα για όλες τις σημαντικές πτυχές της επιχείρησης (περιλαμβανομένων των πολιτικών ανθρωπίνων πόρων, μάρκετινγκ και παραγωγής), αυτές συνδέονται με τα μέσα με τα οποία θα επιτευχθούν στην πράξη. 40
Ανάγκη για στρατηγικές εναρμόνισης Αν κάποιοι διαφορετικοί κρίκοι στην αλυσίδα εφοδιασμού κατευθύνονται προς διαφορετικές ανταγωνιστικές προτεραιότητες, τότε η αλυσίδα δεν θα μπορεί να εξυπηρετήσει τον τελικό πελάτη τόσο καλά όσο μια αλυσίδα εφοδιασμού στην οποία οι κρίκοι κατευθύνονται προς τις ίδιες προτεραιότητες (Cousins, 2005). 41
Εστίαση Δεν μπορείς να είσαι καλός σε όλα, π.χ. είναι δύσκολο να διαχειριστείς τα μεγάλου όγκου και χαμηλού κόστους προϊόντα στο ίδιο κανάλι διοχέτευσής τους στην αγορά όπως και τα χαμηλού όγκου και μεγάλης ποικιλίας προϊόντα. 42
Στρατηγικές Διαφοροποίησης Αρχές στρατηγικής χωροθέτησης (Porter, 1984): 1. Μία μοναδική πρόταση αξίας: καθορισμός του χαρακτηριστικού που κάνει το προϊόν/υπηρεσία να διαφέρει από τους ανταγωνιστές του. 2. Μία καλά προσεγμένη αλυσίδα εφοδιασμού: διέπεται από συνεπή κριτήρια για την εξασφάλιση παραγγελιών και την έγκριση της εισόδου στην αγορά. 3. Εντοπισμός των αντισταθμίσεων: επιλέγοντας όχι μόνο τις προτεραιότητες αλλά επίσης και το τι δεν πρέπει να κάνει. 4. Εναρμόνιση των διαδικασιών των logistics : Έτσι ώστε οι διαδικασίες να ενισχύουν η μία την άλλη. 5. Συνέχεια:Με την πάροδο του χρόνου οι διαδικασίες logistics βελτιώνονται συνεχώς και συστηματικά. 43
Αντισταθμίσεις στα Logistics Κόστος Προϊόν με χαμηλό όγκο Ζήτηση σχετικά σταθερή όλο το χρόνο Μεγάλος κύκλος ζωής προϊόντος Σχετικά χαμηλό σφάλμα πρόβλεψης Χρόνος Προϊόν με μεγάλη ποικιλία σχεδιασμένο για μια δεδομένη εποχή Ανάγκη επανασχεδιασμού για την επόμενη εποχή Μικρός κύκλος ζωής προϊόντος Σχετικά υψηλό σφάλμα 44
Επιπρόσθετες αντισταθμίσεις Κόστος και χρόνος: αρκετά διαφορετικές επιπτώσεις όσον αφορά τα logistics. Ενέργειες μείωσης κόστους: λανθασμένη στρατηγική όταν ταχύτητα+αμεσότητα ανταπόκρισης= άμεση προτεραιότητα Επένδυση σε μηχανολογικό εξοπλισμό για προϊόντα μεγάλου όγκου και μικρής ποικιλίας: οδηγεί σε αναποτελεσματικότητα, χαμηλό κόστος και περιορισμό της ικανότητας της επιχείρησης να προσφέρει ποικιλία και γρήγορους χρόνους ανταπόκρισης. 45
Αρχή των αντισταθμίσεων στα Logistics Αναπτύσσοντας την ικανότητα να υποστηρίξουμε περισσότερο μια προτεραιότητα (κόστος) παρεμοδίζουμε την ικανότητα να υποστηρίξουμε μια άλλη προτεραιότητα (χρόνος). Περισσότερη ποσότητα από κάποιο πράγμα σημαίνει λιγότερη ποσότητα από κάποιο άλλο. 46
Τέλος Ενότητας