lysitsas.kon@gmail.com 9th Panhellenic Conference on Alzheimer's Disease and 1st Mediterranean on Neurodegenerative Diseases Επίδραση του θεραπευτικού προγράμματος <<Ασκήσεις λόγου>> σε ηλικιωμένους με Ήπια Νοητική Διαταραχή ΜΑΡΙΑ ΒΑΣΙΛΟΓΛΟΥ, ΜΑΡΚΟΥ ΝΕΦΕΛΗ, ΜΠΑΚΟΓΛΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ, Dr ΚΟΥΝΤΗ ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΥ ΦΩΤΕΙΝΗ, Prof. ΤΣΟΛΑΚΗ ΜΑΓΔΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η άνοια σχετίζεται με τη φθίνουσα πορεία των νοητικών ικανοτήτων μεταξύ των οποίων είναι και ο λόγος Ο λόγος αποτελεί την πολυπλοκότερη από τις ανώτερες νοητικές λειτουργίες Αναπτύσσεται στον ανθρώπινο εγκέφαλο λόγω της ανάγκης επικοινωνίας και αποτελεί το βασικό εργαλείο γι αυτήν
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η σκέψη και ο λόγος είναι τόσο άρρηκτα συνδεδεμένα, ώστε όταν η σκέψη και τα επιμέρους συστήματά της είναι διαταραγμένα, τότε και η λειτουργία του λόγου είναι επίσης προβληματική
ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΛΟΓΟΥ Η άνοια μπορεί να οδηγήσει σε διαταραχή του λόγου σε ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω πεδία: 1. Κατανόηση και παραγωγή προφορικού λόγου 2. Κατανόηση και παραγωγή γραπτού λόγου 3. Λεξιλογική-Σημασιολογική ικανότητα (σχηματισμός έννοιας) 4. Συνεχή λάθη ομιλίας 5. Δυσκολία στην εύρεση λέξεων 6. Προβλήματα κατονομασίας 7. Σημασιολογικές παραφασίες 8. Αλαλία
ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ ΛΟΓΟΥ Οι ικανότητες που επηρεάζονται είναι: 1. Πραγματολογικές 2. Σημασιολογικές γλωσσολογικές Ενώ η φωνολογία, μορφολογία και συντακτικό δεν επηρεάζονται σημαντικά από την άνοια λόγω της αυτοματοποιημένης μάθησής τους και των περιοχών που εδράζονται
ΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΑ Η μελέτη της σχέσης της γλώσσας με τον άνθρωπο που τη χρησιμοποιεί, καθώς και η μελέτη των κανόνων που καθορίζουν τη σχέση μιας γλωσσικής μορφής και ενός συγκεκριμένου κοινωνικού πλαισίου
ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΑ Η μελέτη της σχέσης μεταξύ των γλωσσικών συμβόλων (λέξεων) και των αντικειμένων, γεγονότων ή ιδεών στα οποία τα σύμβολα αυτά αναφέρονται ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΝΗΜΗ Περιλαμβάνει τις οργανωμένες γνώσεις που έχει ένα άτομο σχετικά με τη σημασία λέξεων και άλλων λεκτικών συμβόλων, τη σχέση ανάμεσά τους καθώς και τους κανόνες που διέπουν τη χρήση τους
ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ
ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΚΑΙ ΛΟΓΟΣ
ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΚΑΙ ΛΟΓΟΣ
ΜΕΤΩΠΙΑΙΟΣ ΛΟΒΟΣ Σχετίζεται με την ομιλία Σύνταξη, γραμματική, λεξιλόγιο καθορίζονται από το αριστερό ημισφαίριο Μη λεκτικές πλευρές της ομιλίας: Χιούμορ, υπονοούμενα, τόνος φωνής και συναίσθημα από το δεξί ημισφαίριο
ΚΡΟΤΑΦΙΚΟΣ ΛΟΒΟΣ Υπεύθυνος μεταξύ άλλων για: Κατανόηση ομιλίας (αριστερό ημισφαίριο) Βλάβη στην περιοχή του δεξιού κροταφικού λοβού διαταραχή κατανόησης της συναισθηματικής ποιότητας του λόγου (εκτίμηση από τον τόνο της φωνής αν περιγράφεται ένα ευχάριστο ή δυσάρεστο γεγονός Βλάβη στην αριστερή περιοχή δυσκολία έκφρασης συναισθηματικών όψεων λόγου
ΕΡΕΥΝΑ- ΣΤΟΧΟΣ Αποτελεσματικότητα πιλοτικού θεραπευτικού-νοητικού προγράμματος «Ασκήσεις Λόγου» σε ηλικιωμένους με ΗΝΔ ΣΤΟΧΟΣ Καλλιέργεια και βελτίωση γλωσσικών ικανοτήτων 1. Σημασιολογικής παραγωγής λόγου 2. Σημασιολογικής κατανόησης λόγου 3. Φωνημικής παραγωγής λόγου
ΕΡΕΥΝΑ- ΥΠΟΘΕΣΗ Η βελτίωση των γλωσσικών ικανοτήτων αναμένεται να γενικευθεί και σε άλλους νοητικούς τομείς 1. Σημασιολογική μνήμη 2. Ικανότητες εκτελεστικής λειτουργίας
ΜΕΘΟΔΟΣ Όλοι οι συμμετέχοντες παρακολούθησαν συνολικά 48 συνεδρίες Εξάμηνη διάρκεια προγράμματος Συχνότητα: 2 φορές την εβδομάδα Διάρκεια: Ωριαία συνεδρία Ομαδική- Ατομική (σε ομάδα) παρέμβαση= 5-10 άτομα
ΜΕΘΟΔΟΣ- ΔΕΙΓΜΑ 32 ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΙ ΜΕ ΗΠΙΑ ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΣΤΗ ΜΟΝΑΔΑ ΑΓΙΑ ΕΛΕΝΗ 8 ΑΤΟΜΑ ΕΝΕΡΓΟ ΟΜΑΔΑ ΕΛΕΓΧΟΥ 14 ΑΤΟΜΑ ΠΕΙΡΑΜ. ΟΜΑΔΑ ΓΡΑΠΤΩΝ 10 ΑΤΟΜΑ ΠΕΙΡΑΜ. ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΦΟΡΙΚΩΝ
ΜΕΘΟΔΟΣ Α πειραματική ομάδα= Γραπτές ασκήσεις λόγου Β πειραματική ομάδα= Προφορικές ασκήσεις λόγου Ενεργός Ομάδα ελέγχου= μη δομημένες συνεδρίες με συζήτηση επίκαιρων γεγονότων
2 ΦΑΣΕΙΣ ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ Πλήρης νευροψυχολογικός έλεγχος με επιμέρους δοκιμασίες λόγου ΠΡΙΝ την ένταξη στο πρόγραμμα και ΜΕΤΑ το τέλος της παρέμβασης
ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ SPSS 17.0 Μικρό δείγμα (Ν= 32) Μη παραμετρικές δοκιμασίες Διομαδική σύγκριση- Mann-Whitney Ενδοομαδική σύγκριση- Wilcoxon
ΔΙΟΜΑΔΙΚΕΣ ΣΥΓΚΡΙΣΕΙΣ
ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΓΡΑΠΤΩΝ ΑΣΚΗΣΕΩΝ N=14 ΕΝΕΡΓΟΣ ΟΜΑΔΑ ΕΛΕΓΧΟΥ N=8 ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 11.50 (3.00) 10.75 (4.16) 0.373.p ΗΛΙΚΙΑ 69.64 (5.79) 66.62 (7.74) 0.101 ΦΥΛΟ Α/Γ Α4/Γ10 Α2/Γ6 0.631
ΟΜΑΔΕΣ Εξισωμένες σε: Νοητικές Ικανότητες (p>=0.050) Λειτουργικές Ικανότητες (p>=0.050)
ΔΙΟΜΑΔΙΚΕΣ ΣΥΓΚΡΙΣΕΙΣ Στο τέλος της παρέμβασης: Η πειραματική ομάδα γραπτών ασκήσεων είχε καλύτερη επίδοση από την ενεργό ομάδα ελέγχου ως προς: Εκτελεστική λειτουργία - Λεκτική Ευχέρεια ΧΣΑ (p=0.006) Οπτική Αντίληψη ROCFT (p=0.016)
ΠΕΙΡ. ΠΡΟΦ. ΛΟΓΟΥ - ACTIVE ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΦΟΡΙΚΩΝ ΑΣΚΗΣΕΩΝ N=10 ΕΝΕΡΓΟΣ ΟΜΑΔΑ ΕΛΕΓΧΟΥ N=8 ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 9.40 (5.50) 10.75 (4.16) 0.306.p ΗΛΙΚΙΑ 70.80 (5.22) 66.62 (7.74) 0.066 ΦΥΛΟ Α/Γ Α4/Γ6 Α2/Γ6 0.438
ΟΜΑΔΕΣ Εξισωμένες σε: Νοητικές Ικανότητες (p >= 0.050) Λειτουργικές Ικανότητες (p >= 0.050)
ΔΙΟΜΑΔΙΚΕΣ ΣΥΓΚΡΙΣΕΙΣ Στο τέλος της παρέμβασης: Η πειραματική ομάδα προφορικών ασκήσεων είχε καλύτερη επίδοση από την ενεργό ομάδα ελέγχου ως προς: Στο τέλος της παρέμβασης: Η ενεργός ομάδα ελέγχου είχε καλύτερη επίδοση από την πειραματική ομάδα προφορικών ασκήσεων ως προς: Εκτελεστική λειτουργία - Λεκτική Ευχέρεια ΧΣΑ (p=0.002) Κατανόηση Προτάσεων BDAE (p=0.037)
ΠΕΙΡΑΜ ΠΡΟΦ-ΠΕΙΡΑΜ. ΓΡΑΠ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΦΟΡΙΚΩΝ ΑΣΚΗΣΕΩΝ N=10 ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΓΡΑΠΤΩΝ ΑΣΚΗΣΕΩΝ N=14 ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 9.40 (5.50) 11.50 (3.00) 0.206.p ΗΛΙΚΙΑ 70.80 (5.22) 69.64 (5.79) 0.347 ΦΥΛΟ Α/Γ Α4/Γ6 Α4/Γ10 0.431
ΟΜΑΔΕΣ Εξισωμένες σε: Νοητικές Ικανότητες (p >= 0.50) Λειτουργικές Ικανότητες (p >= 0.50)
ΔΙΟΜΑΔΙΚΕΣ ΣΥΓΚΡΙΣΕΙΣ Στο τέλος της παρέμβασης: Η πειραματική ομάδα γραπτών ασκήσεων είχε καλύτερη επίδοση από την ομάδα προφορικών ασκήσεων ως προς: Σφαιρική Νοητική Ικανότητα MMSE (p=0.017) Χρόνος αντίδρασης σημασιολογικής μνήμης- Pyramids Test TIME (p=0.016) Κατανόηση Προτάσεων BDAE (p=0.029) Οπτική Αντίληψη ROCFT (p=0.032)
ΕΝΔΟΟΜΑΔΙΚΕΣ ΣΥΓΚΡΙΣΕΙΣ
ΕΝΔΟΟΜΑΔΙΚΕΣ ΣΥΓΚΡΙΣΕΙΣ Στο τέλος της παρέμβασης: Η πειραματική ομάδα γραπτών ασκήσεων είχε καλύτερη επίδοση από την πρώτη εξέταση ως προς: Επανάληψη Λόγου (p=0.035) Εκτελεστική λειτουργία TRAIL B (p=0.002) Κατονομασία Λόγου BNT (p=0.006) Ταχύτητα κατονομασίας BNT (p=0.000) Εκτελεστική λειτουργία - Λεκτική Ευχέρεια ΧΣΑ (p=0.000) Σημασιολογική Μνήμη- Pyramids Test (p=0.033) Καθημερινή Λειτουργικότητα FRSSD (p=0.020)
ΕΝΔΟΟΜΑΔΙΚΕΣ ΣΥΓΚΡΙΣΕΙΣ Στο τέλος της παρέμβασης: Η πειραματική ομάδα προφορικών ασκήσεων είχε καλύτερη επίδοση από την πρώτη εξέταση ως προς: Κατανόηση Λόγου MMSE (p=0.031) Εκτελεστική λειτουργία - Λεκτική Ευχέρεια ΧΣΑ (p=0.001) Λεκτική Μνήμη RAVLT TOT (p=009)
ΕΝΔΟΟΜΑΔΙΚΕΣ ΣΥΓΚΡΙΣΕΙΣ Στο τέλος της παρέμβασης: Η ενεργός ομάδα ελέγχου είχε καλύτερη επίδοση από την πρώτη εξέταση ως προς: Σφαιρική Νοητική Ικανότητα MMSE (p=0.028) Εκτελεστική λειτουργία TRAIL B (p=0.028) Χρόνο αντίδρασης Σημασιολογικής μνήμης- Pyramids Test TIME (p=0.019)
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Στο τέλος της παρέμβασης: ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΓΡΑΠΤΩΝ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΛΟΓΟΥ Καλύτερες επιδόσεις σε: 1. Ικανότητες εκτελεστικής λειτουργίας 2. Κατονομασίας 3. Λεκτικής ευχέρειας 4. Χρόνου λεκτικής αντίδρασης 5. Σημασιολογικής μνήμης 6. Καθημερινής λειτουργικότητας ΕΝΕΡΓΟΣ ΟΜΑΔΑ ΕΛΕΓΧΟΥ
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΦΟΡΙΚΩΝ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΛΟΓΟΥ Καλύτερη επίδοση σε: Λεκτική ευχέρεια ΕΝΕΡΓΟΣ ΟΜΑΔΑ ΕΛΕΓΧΟΥ
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΓΡΑΠΤΩΝ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΛΟΓΟΥ Καλύτερες επιδόσεις σε: 1. Γενική νοητική κατάσταση 2. Οπτική αντίληψη 3. Χρόνο αντίδρασης 4. Κατανόηση γραπτού λόγου ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΦΟΡΙΚΩΝ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΛΟΓΟΥ
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Οι Γραπτές Ασκήσεις λόγου στην ΗΝΔ ωφέλησαν περισσότερο από τις προφορικές Η βελτίωση των γλωσσικών ικανοτήτων γενικεύθηκε στις ικανότητες: 1. Εκτελεστικής λειτουργίας 2. Σημασιολογικής μνήμης 3. Καθημερινή λειτουργικότητας
ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ