Κεχνςιανιςμόσ: θ μακροοικονομικι κεωρία τθσ ακαμψίασ των μιςκϊν και των τιμϊν 11 ο κεφάλαιο Μακροοικονομικι (Abel-Benanke-Cushoe) Θζματα που κα εξεταςτοφν Ακαμψία του πραγματικοφ μιςκοφ Ακαμψία των τιμϊν Νομιςματικι και δθμοςιονομικι πολιτικι ςτο κεχνςιανό υπόδειγμα Θ κεχνςιανι κεωρία των οικονομικϊν κφκλων και θ μακροοικονομικι ςτακεροποίθςθ 1 2 Ακαμψία του πραγματικοφ μιςκοφ πθρεάηει τθν ανεργία το κλαςικό υπόδειγμα, θ ανεργία οφείλεται ςτθ μθ ςφμπτωςθ κζςεων εργαςίασ και εργαηομζνων. κεχνςιανοί: οι υφζςεισ προκαλοφν ςθμαντικι κυκλικι ανεργία. Θ κεχνςιανι κεωρία αποδίδει τθν φπαρξθ επίμονθσ ανεργίασ ςτθν αργι προςαρμογι του πραγματικοφ μιςκοφ για τθν εξιςορρόπθςθ τθν αγορά εργαςίασ. 3 Οριςμζνοι λόγοι για τθν ακαμψία του πραγματικοφ μιςκοφ Ανεργία: ο πραγματικόσ μιςκόσ είναι υψθλότεροσ από το μιςκό που εξιςορροπεί τθν αγορά εργαςίασ. Γιατί δεν πζφτει ο πραγματικόσ μιςκόσ; πικανζσ αιτίεσ: κατϊτατοσ μιςκόσ εργατικά ςυνδικάτα (ςυλλογικζσ ςυμβάςεισ) Ο κατϊτατοσ μιςκόσ κα μποροφςε να εξθγιςει τθν ακαμψία του ονομαςτικοφ μιςκοφ, αλλά όχι και του πραγματικοφ. εξιγθςθ για τθν υρϊπθ, όπου τα ςωματεία ιταν - μζχρι πριν από τθν οικονομικι κρίςθ- ιςχυρά. 4 Άλλοι λόγοι για τθν ακαμψία του μιςκοφ Σο κόςτοσ πρόςλθψθσ και εκπαίδευςθσ νζων υπαλλιλων: μια επιχείρθςθ μπορεί να προςφζρει υψθλοφσ μιςκοφσ για να διατθρεί το εργατικό τθσ δυναμικό ςτακερό και να αποφεφγει το κόςτοσ διαχείριςθσ εργατικοφ δυναμικοφ. Αποτελεςματικόσ μιςκόσ : θ παραγωγικότθτα των εργαηομζνων μπορεί να εξαρτάται από το μιςκό τουσ. Σο υπόδειγμα του αποτελεςματικοφ μιςκοφ Οι εργαηόμενοι που αιςκάνονται ότι τουσ φζρονται δίκαια κα δουλζψουν ςκλθρότερα. Όςο υψθλότεροσ ο μιςκόσ τόςο μεγαλφτερθ θ προςπάκεια για εργαςία. Ο εργοδότθσ προςφζρει υψθλό μιςκό, ο εργαηόμενοσ προςφζρει υψθλισ ποιότθτασ εργαςία (προςπακεια). φμφωνα με το κίνθτρο ανταλλαγισ δϊρων και το υπόδειγμα τθσ φυγοπονίασ, θ προςπάκεια ενόσ εργαηόμενου εξαρτάται από τον πραγματικό του μιςκό 5 6 1
Προςπάκεια εργαηομζνου, Προςδιοριςμόσ του αποτελεςματικοφ μιςκοφ Σο υπόδειγμα του αποτελεςματικοφ μιςκοφ Θ ςχζςθ προςπάκειασ και πραγματικοφ μιςκοφ: Καμπφλθ προςπάκειασ Διαγραμματικά, αντιπροςωπεφεται από τθν καμπφλθ προςπάκειασ, θ οποία ζχει ςχιμα S ε χαμθλά επίπεδα πραγματικοφ μιςκοφ, οι εργαηόμενοι μόλισ που καταβάλλουν μικρι προςπάκεια Θ προςπάκεια αυξάνεται κακϊσ αυξάνεται ο πραγματικόσ μιςκόσ. Όταν ο πραγματικόσ μιςκόσ αυξάνεται πάρα πολφ, θ καμπφλθ γίνεται επίπεδθ κακϊσ θ προςπάκεια φκάνει ςτο μζγιςτο δυνατό επίπεδο. Πραγματικόσ μιςκόσ, w Αποτελεςματικόσ μιςκόσ 7 8 Ακαμψία του πραγματικοφ μιςκοφ Αποτελεςματικόσ μιςκόσ Για να μεγιςτοποιιςουν τα κζρδθ, οι επιχειριςεισ επιλζγουντον πραγματικό μιςκό, που αντιςτοιχεί ςτθ μεγαλφτερθ προςπάκεια από τουσ εργαηομζνουσ (κάθε χρηματική μονάδα πραγματικοφ μιςθοφ που πληρώνεται) το : ο μιςκόσ ονομάηεται αποτελεςματικόσ μιςκόσ Ο πραγματικόσ μιςκόσ είναι άκαμπτοσ, εφόςον θ καμπφλθ προςπάκειασ δεν μεταβάλλεται Θ απαςχόλθςθ και θ ανεργία προςδιορίηονται ςτθν αγορά εργαςίασ. εξαρτϊνται από τθ ςχζςθ μιςκοφ ιςορροπίασ και αποτελεςματικοφ μιςκοφ. Θ καμπφλθ προςφοράσ εργαςίασ ζχει κετικι κλίςθ, ενϊ θ καμπφλθ ηιτθςθσ εργαςίασ είναι το οριακό προϊόν τθσ εργαςίασ όταν το επίπεδο προςπάκειασ προςδιορίηεται από τον αποτελεςματικό μιςκό Θ διαφορά μεταξφ προςφοράσ και ηιτθςθσ εργαςίασ αντιπροςωπεφει το ποςοςτό ανεργίασ. Σο γεγονόσ ότι υπάρχει ανεργία δεν πιζηει τον πραγματικό μιςκό προσ τα κάτω, διότι οι επιχειριςεισ γνωρίηουν ότι αν μειϊςουν τον πραγματικό μιςκό κα μειωκεί θ προςπάκεια. 9 Πραγματικόσ μιςκόσ, w Τπερβάλλουςα προςφορά εργαςίασ ςτο υπόδειγμα του αποτελεςματικοφ μιςκοφ Θεωρία του αποτελεςματικοφ μιςκοφ Προςφορά εργαςίασ, NS W* 10 Αποτελεςματικόσ μιςκόσ W ιτθςθ εργαςίασ, ND πιβεβαιϊνεται; Ζνα χαρακτθριςτικό παράδειγμα είναι θ περίπτωςθ του Heny Fod το 1914 τα εργοςτάςια όπου πλθρϊνονται υψθλότεροι μιςκοί παρουςιάηεται θ μεγαλφτερθ προςπάκεια για εργαςία. φμφωνα με τθ κεωρία, ο πραγματικόσ μιςκόσ είναι εντελϊσ ςτακερόσ, αλλά τα ςτοιχεία δείχνουν ότι μεταβάλλεται διαχρονικά και κατά τθ διάρκεια του οικονομικοφ κφκλου. ργαςία, Ν 11 12 2
Αποτελεςματικόσ μιςκόσ: φφεςθ και ανάκαμψθ Κατά τθ διάρκεια τθσ φφεςθσ: Οι εργαηόμενοι είναι λιγότερο πικανό να φυγοπονοφν και κα δουλεφουν πιο ςκλθρά διότι θ πικανότθτα να χάςουν τθ δουλειά τουσ είναι μεγαλφτερθ. Θ καμπφλθ προςπάκειασ κα μετατοπιςτεί προσ τα πάνω και ο αποτελεςματικόσ μιςκόσ μπορεί να μειωκεί. Ζτςι οι πραγματικοί μιςκοί είναι χαμθλότεροι ςτισ υφζςεισ, όπωσ δείχνουν τα εμπειρικά ςτοιχεία. 13 Αποτελεςματικοί μιςκοί και θ ευκεία Θ ευκεία είναι κάκετθ, όπωσ και ςτο κλαςικό υπόδειγμα, αφοφ το προϊόν πλιρουσ απαςχόλθςθσ προςδιορίηεται ςτθν αγορά εργαςίασ και δεν εξαρτάται από το πραγματικό επιτόκιο το κεχνςιανό υπόδειγμα όμωσ, οι μεταβολζσ τθσ προςφοράσ εργαςίασ δεν επθρεάηουν τθν ευκεία, αφοφ δεν επθρεάηουν τθν απαςχόλθςθ ςτο ςθμείο ιςορροπίασ. Μια μεταβολι τθσ παραγωγικότθτασ επθρεάηει τθν ευκεία, αφοφ επθρεάηει τθ ηιτθςθ εργαςίασ. 14 Σο χριμα δεν είναι ουδζτερο Σα αίτια τθσ ακαμψίασ των τιμϊν Ακαμψία των τιμϊν είναι θ τάςθ των τιμϊν να προςαρμόηονται αργά ςε μεταβολζσ τθσ οικονομίασ. Σα ςτατιςτικά δεδομζνα φανερϊνουν ότι το χριμα δεν είναι ουδζτερο, οπότε οι κεχνςιανοί απορρίπτουν το κλαςςικό υπόδειγμα. Οι κεχνςιανοί ανζπτυξαν τθν ιδζα τθσ ακαμψίασ των τιμϊν για να εξθγιςουν τθ μθ ουδετερότθτα του χριματοσ Μια εναλλακτικι εκδοχι του κεχνςιανοφ υποδείγματοσ ςτθρίηεται ςτθν υπόκεςθ ότι οι ονομαςτικοί μιςκοί, και όχι τόςο οι τιμζσ, είναι άκαμπτοι το χριμα εξακολουκεί να μθν είναι ουδζτερο. 15 Μονοπωλιακόσ ανταγωνιςμόσ και κόςτοσ καταλόγου Μονοπωλιακόσ ανταγωνιςμόσ Οι κεχνςιανοί κεωροφν ότι πολλζσ αγορζσ χαρακτθρίηονται από μονοπωλιακό ανταγωνιςμό. ε πολλζσ αγορζσ, οι πωλθτζσ ζχουν κάποια μονοπωλιακι δφναμθ: είναι διαμορφωτζσ τιμϊν ςε ςυνκικεσ μονοπωλιακοφ ανταγωνιςμοφ. Αν ο ανταγωνιςμόσ ςτισ αγορζσ ιταν τζλειοσ, κα αςκοφταν πιζςεισ για τθ γριγορθ προςαρμογι των τιμϊν: οι πωλθτζσ είναι αποδζκτεσ τιμϊν, γιατί πρζπει να δεχτοφν τθν αγοραία τιμι. 16 τισ μονοπωλιακά ανταγωνιςτικζσ αγορζσ, οι πωλθτζσ προβαίνουν ςε τρεισ ενζργειεσ: 1. Κακορίηουν τισ τιμζσ ςε ονομαςτικοφσ όρουσ και τισ διατθροφν ςτακερζσ για κάποια χρονικι περίοδο. 2. Παράγουν τόςο προϊόν ϊςτε να ικανοποιείται θ ηιτθςθ ςτθ ςτακερι ονομαςτικι τιμι που ζχουν κζςει. 3. Αναπροςαρμόηουν τισ τιμζσ κατά καιροφσ όταν το κόςτοσ ι θ ηιτθςθ αλλάηουν ςθμαντικά. 17 Ακαμψία των τιμϊν και κόςτοσ καταλόγου Το κόςτοσ καταλόγου: κόςτοσ ζκδοςθσ και ανανζωςθσ ενόσ καταλόγου με τιμζσ προϊόντων. Π.χ.το κόςτοσ που αντιμετωπίηει ζνα εςτιατόριο όταν αλλάηει τισ τιμζσ (πρζπει να εκτυπϊςει καινοφργιουσ τιμοκαταλόγουσ). Ακόμα και ζνα τζτοιο μικρό κόςτοσ ενδζχεται να αποτρζψει τουσ πωλθτζσ από το να αλλάηουν ςυχνά τισ τιμζσ. Αν ο ανταγωνιςμόσ δεν είναι τζλειοσ, θ επιλογι μιασ λανκαςμζνθσ τιμισ προςωρινά δεν κα επθρεάςει ιδιαίτερα τα κζρδθ του πωλθτι. Θ επιχείρθςθ κα αλλάξει τισ τιμζσ όταν θ ηιτθςθ ι το κόςτοσ παραγωγισ μεταβλθκοφν τόςο, ϊςτε θ αλλαγι να δικαιολογείται. 18 3
μπειρικζσ ενδείξεισ ακαμψίασ των τιμϊν Μονοπωλιακόσ ανταγωνιςμόσ Οι τιμζσ ςτθ μεταποίθςθ αλλάηουν πιο ςυχνά ςτουσ ανταγωνιςτικοφσ κλάδουσ ςε ςφγκριςθ με τουσ πιο μονοπωλιακοφσ κλάδουσ (Calton). Ο Blinde και οι φοιτθτζσ του διαπίςτωςαν ότι υπιρχε ςθμαντικι ακαμψία των τιμϊν ςε μια μελζτθ τουσ για τθ τιμολογιακι ςυμπεριφορά των επιχειριςεων Ο κφριοσ λόγοσ τθσ ακαμψίασ των τιμϊν ιταν ο φόβοσ των διευκυνόντων ςυμβοφλων ότι αν αφξαναν πρϊτοι τισ τιμζσ κα ζχαναν πελάτεσ από τουσ ανταγωνιςτζσ τουσ. 19 20 μπειρικζσ ενδείξεισ ακαμψίασ των μιςκϊν Κόςτοσ καταλόγου: Οι τιμζσ δεν αλλάηουν αρκετά από τον ζναν κατάλογο ςτον άλλο και ςυχνά οι μεταβολζσ αφοροφν ςε μικρά ποςά. ότι θ ακαμψία των τιμϊν δεν οφείλεται ςτο κόςτοσ καταλόγου. (Kashyap) 21 Πρακτικά: θ ακαμψία των τιμϊν δεν είναι τόςο προφανισ οι τιμζσ αλλάηουν κατά μζςο όρο κάκε 4,3 μινεσ (Bils-Klenow). Οι ςχετικζσ τιμζσ αντιδροφν γριγορα ςτισ διαταραχζσ τθσ προςφοράσ ι τθσ ηιτθςθσ ενόσ ςυγκεκριμζνου αγακοφ, το επίπεδο των τιμϊν προςαρμόηεται αργά ςτισ αλλαγζσ τθσ νομιςματικισ πολιτικισ (Boivin-Giannoni-Mihov), ςτο μακροοικονομικό μασ υπόδειγμα, «θ υπόκεςθ τθσ ακαμψίασ των τιμϊν είναι χριςιμθ». 22 Ακαμψία των τιμϊν: μονοπωλιακόσ ανταγωνιςμόσ Όταν οι επιχειριςεισ ζχουν μονοπωλιακι δφναμθ, τιμολογοφν τα προϊόντα προςκζτοντασ ςτο οριακό κόςτοσ παραγωγισ τουσ ζνα περικϊριο κζρδουσ P = (1 + θ)mc Αν αποδειχκεί ότι ς αυτιν τθν τιμι θ ηιτθςθ είναι μεγαλφτερθ απ αυτιν που ανζμενε θ επιχείρθςθ, τότε κα ςυνεχίςει να ικανοποιεί τθν αυξθμζνθ ηιτθςθ ςτθν ίδια τιμι, διότι τα κζρδθ τθσ αυξάνονται λόγω του περικωρίου (n MC) Αν θ επιχείρθςθ πλθρϊνει τον αποτελεςματικό μιςκό, μπορεί να προςλαμβάνει περιςςότερουσ εργαηομζνουσ μ αυτόν το μιςκό και να παράγει περιςςότερα αγακά όποτε είναι απαραίτθτο. κατά τθ διάρκεια τθσ περιόδου όπου οι τιμζσ δεν ζχουν προςαρμοςτεί, θ οικονομία μπορεί να παράγει μια ποςότθτα προϊόντοσ που δεν βρίςκεται πάνω ςτθν ευκεία. αφξθςθ τθσ απαςχόλθςθσ και τθσ παραγωγισ. 23 νεργόσ ηιτθςθ εργαςίασ Μονοπωλιακόσ ανταγωνιςμόσ: Θ ηιτθςθ εργαςίασ μιασ επιχείρθςθσ προςδιορίηεται από τθ ηιτθςθ για το προϊόν τθσ. Θ καμπφλθ ενεργοφσ ηιτθςθσ εργαςίασ, ND e (), δείχνει πόςθ εργαςία χρειάηεται για τθν παραγωγι τθσ ηθτοφμενθσ ποςότθτασ προϊόντοσ ςτθν οικονομία. Ζχει κλίςθ κετικι, διότι μια επιχείρθςθ χρειάηεται περιςςότερθ εργαςία για να παράγει περιςςότερο προϊόν. 24 4
Θ καμπφλθ ενεργοφσ ηιτθςθσ εργαςίασ ργαςία Ν NDe() Περιςςότερο προϊόν ςθμαίνει ότι χρειάηεται περιςςότερθ εργαςία 25 Αφξθςθ τθσ προςφοράσ χριματοσ:νομιςματικι πολιτικι ςτο κεχνςιανό υπόδειγμα - ιτθςθ για προϊόντα αυξάνεται Σιμζσ άκαμπτεσ ςτακερζσ βραχυχρόνια το επίπεδο των τιμϊν δεν προςαρμόηεται για να αποκαταςτακεί θ γενικι ιςορροπία. Οι κεχνςιανοί υποκζτουν ότι όταν δεν επιτυγχάνεται γενικι ιςορροπία, θ οικονομία βρίςκεται ςτο ςθμείο τομισ των καμπυλϊν και, αλλά όχι απαραίτητα πάνω ςτθν ευκεία. υνζπεια τθσ υπόκεςθσ ότι οι επιχειριςεισ ικανοποιοφν τθ ηιτθςθ των αγακϊν τουσ μεταβάλλοντασ τθν απαςχόλθςθ. 27 Αφξθςθ τθσ προςφοράσ χριματοσ Αποτελεςματικι ηιτθςθ εργαςίασ ϋ NDe() 1 ϋ Τϋ ϋ Τϋ 29 Νομιςματικι πολιτικι ςτο κεχνςιανό υπόδειγμα ςτο κεχνςιανό υπόδειγμα - Θ κεχνςιανι ευκεία διαφζρει απ αυτιν του κλαςικοφ υποδείγματοσ ςε δφο ςθμεία: 1. Το κεχνςιανό επίπεδο πλιρουσ απαςχόλθςθσ: ςθμείο τομισ τθσ ευκείασ αποτελεςματικοφ μιςκοφ και τθσ καμπφλθσ ηιτθςθσ εργαςίασ (όχι ςτο ςθμείο όπου θ προςφορά ιςοφται με τθ ηιτθςθ εργαςίασ, όπωσ ςτο κλαςικό υπόδειγμα). 2. Μεταβολζσ ςτθν προςφορά εργαςίασ δεν επθρεάηουν τθν ευκεία ςτο κεχνςιανό υπόδειγμα (ςε αντίκεςθ με το κλαςικό). 26 πιπτϊςεισ νομιςματικισ πολιτικισ ςτο υπόδειγμα -: καμπφλη μετατοπίηεται δεξιά. Σο προϊόν αυξάνεται και το πραγματικό επιτόκιο μειϊνεται. Οι επιχειριςεισ αυξάνουν τθν παραγωγι και τθν απαςχόλθςθ λόγω τθσ αυξθμζνθσ ηιτθςθσ. Θ αφξθςθ τθσ προςφοράσ χριματοσ. ονομάηεται επεκτατική (χαλαρι) νομιςματικι πολιτικι. Θ μείωςθ τθσ προςφοράσ χριματοσ ονομάηεται περιοριςτική (ςφιχτι) νομιςματικι πολιτικι. 28 πεκτατικι νομιςματικι πολιτικι Αφξθςθ προςφοράσ χριματοσ μείωςθ του επιτοκίου: Σο χαμθλότερο πραγματικό επιτόκιο αυξάνει τθν κατανάλωςθ και τθν επζνδυςθ. Με μεγαλφτερθ ηιτθςθ για προϊόντα, θ απαςχόλθςθ και θ παραγωγι των επιχειριςεων αυξάνει. Τελικά, οι τιμζσ αφξάνονται, θ καμπφλθ επιςτρζφει ςτθν αρχικι τθσ κζςθ και θ γενικι ιςορροπία αποκακίςταται. Σο χριμα είναι ουδζτερο μακροχρόνια, αλλά όχι βραχυχρόνια. 30 5
Νομιςματικι πολιτικι και το υπόδειγμα AD-AS Ζςτω αφξθςθ τθσ προςφοράσ χριματοσ 10% Θ βαςικι διαφορά μεταξφ τθσ κεχνςιανισ και τθσ κλαςικισ προςζγγιςθσ είναι θ ταχφτθτα προςαρμογισ των τιμϊν το κλαςικό υπόδειγμα οι τιμζσ προςαρμόηονται γριγορα, οπότε θ καμπφλθ SRAS είναι επουςιϊδθσ. το κεχνςιανό υπόδειγμα, θ βραχυχρόνια καμπφλθ ςυνολικισ προςφοράσ (SRAS) είναι οριηόντια, λόγω του κόςτουσ καταλόγου που αντιμετωπίηουν οι μονοπωλιακά ανταγωνιςτικζσ επιχειριςεισ. μετατόπιςθ τθσ καμπφλθσ AD προσ τα πάνω κατά 10%. Βραχυχρόνια, το προϊόν αυξάνεται μζχρι το ςθμείο όπου θ καμπφλθ SRAS τζμνει τθν καμπφλθ AD. Μακροχρόνια, το επίπεδο των τιμϊν αυξάνεται, μετατοπίηοντασ τθν καμπφλθ SRAS προσ τα πάνω, ϊςτε να τζμνει τισ καμπφλεσ AD και LRAS. το κεχνςιανό υπόδειγμα, το χριμα δεν είναι ουδζτερο βραχυχρόνια, αλλά είναι ουδζτερο μακροχρόνια. 31 32 Αφξθςθ τθσ προςφοράσ χριματοσ( E ) P ADϋ AD Θ Ρ1 Po Δθμοςιονομικι πολιτικι ςτο κεχνςιανό υπόδειγμα LRAS Δθμοςιονομικι πολιτικι Αποτελζςματα μιασ αφξθςθσ των δθμοςίων δαπανϊν: μια παροδικι αφξθςθ των δθμοςίων δαπανϊν μετατοπίηει τθν προσ τα δεξιά. Βραχυχρόνια, το προϊόν και το πραγματικό επιτόκιο αυξάνονται. SRASϋ Τo Τ1 SRAS 33 34 Αφξθςθ των δθμοςίων δαπανϊν ϋ ϋ Ο πολλαπλαςιαςτισ: Δ/ΔG Αποτελεςματικι ηιτθςθ εργαςίασ Θ NDe() 1 ϋ ϋ Τϋ Τϋ 35 δείχνει πόςο αυξάνεται το προϊόν μετά από μια αφξθςθ των δθμοςίων δαπανϊν. κεχνςιανοί:πολλαπλαςιαςτισ >μεγαλφτεροσ από 1. Σο ςυνολικό προϊόν δεν αυξάνεται μόνο εξαιτίασ των δθμοςίων δαπανϊν, αλλά και από τισ αυξιςεισ του προϊόντοσ που κατευκφνεται ςτον ιδιωτικό τομζα. Κλαςικι ανάλυςθ: το προϊόν αυξάνεται, αλλά μόνο λόγω τθσ αφξθςθσ των παρόντων ι μελλοντικϊν φόρων, που αυξάνει τθν προςφορά εργαςίασ, μετατοπίηοντασ τθν ευκεία δεξιά. το κεχνςιανό υπόδειγμα, μετατοπίηεται μόνο θ καμπφλθ, και όχι θ ευκεία. 36 6
κεχνςιανό υπόδειγμα: Δθμοςιονομικι πολιτικι και AD-AS Μακροχρόνια αυξάνονται και οι τιμζσ: Ωσ αποτελζςματα τθσ των δθμοςίων δαπανϊν, οι τιμζσ αυξάνονται μακροχρόνια. Κακϊσ οι τιμζσ προςαρμόηονται, θ καμπφλθ μετατοπίηεται αριςτερά και θ ιςορροπία επανζρχεται ςτο επίπεδο του προϊόντοσ πλιρουσ απαςχόλθςθσ με υψθλότερο πραγματικό επιτόκιο από πριν. Αφξθςθ δθμοςίων δαπανϊν AD: δεξιά Τ αυξάνεται,τιμζσ ςτακερζσ. Κατόπιν, μακροχρόνια αυξάνονται οι τιμζσ. SRAS πάνω. Τ επανζρχεται ςτο επίπεδο πλιρουσ απαςχόλθςθσ. 37 38 Αφξθςθ των δθμοςίων δαπανϊν( E ) P AD Δθμοςιονομικι πολιτικι: μείωςθ φορολογίασ ADϋ LRAS Θ Ρ1 Po Αποτελζςματα : κεχνςιανοί πιςτεφουν ότι μια μείωςθ των φόρων είναι επεκτατικι, όπωσ ακριβϊσ και μια αφξθςθ των δθμοςίων δαπανϊν Απορρίπτουν τθ ρικαρντιανι ιςοδυναμία, κεωρϊντασ ότι θ μείωςθ των φόρων αυξάνει τθν καταναλωτικι δαπάνθ, μειϊνοντασ τθν εκνικι επικυμθτι αποταμίευςθ και μετατοπίηοντασ τθν καμπφλθ προσ τα δεξιά. SRASϋ Τo Τ1 SRAS 39 Δθμοςιονομικι πολιτικι: δθμόςιεσ δαπάνεσφόροι 40 Θ κεχνςιανι κεωρία των οικονομικϊν κφκλων και θ μακροοικονομικι ςτακεροποίθςθ Κεχνςιανοί: οι διαταραχζσ τθσ ςυνολικισ ηιτθςθσ αποτελοφν τθν κφρια αιτία των διακυμάνςεων των οικονομικϊν κφκλων Οι διαταραχζσ τθσ ςυνολικισ ηιτθςθσ είναι διαταραχζσ ςτισ καμπφλεσ και : οι μεταβολζσ τθσ δθμοςιονομικισ πολιτικισ, οι μεταβολζσ τθσ επικυμθτισ επζνδυςθσ που προζρχονται από μεταβολζσ του προςδοκϊμενου οριακοφ προϊόντοσ του κεφαλαίου, οι αλλαγζσ του οικονομικοφ κλίματοσ που επθρεάηουν τθν επικυμθτι αποταμίευςθ (κατανάλωςθ), αλλαγζσ ςτθν προςφορά και ηιτθςθ χριματοσ. Θ μόνθ διαφορά μεταξφ μείωςθσ των φόρων και αφξθςθσ των δθμοςίων δαπανϊν είναι ότι Όταν φόροι αυξάνεται θ κατανάλωςθ αυξάνεται το προϊόν πλιρουσ απαςχόλθςθσ Υ( ) = C ( ) + I + G Όταν οι δθμόςιεσ δαπάνεσ αυξάνεται το προϊόν πλιρουσ απαςχόλθςθσ άμεςα: Υ ( ) = C + I + G ( ) 41 42 7
Υφεςθ που οφείλεται ςε διαταραχι τθσ ςυνολικισ ηιτθςθσ μείωςθ τθσ εμπιςτοςφνθσ των καταναλωτϊν οδθγεί ςε φφεςθ Θ κεχνςιανι κεωρία των οικονομικϊν κφκλων και θ μακροοικονομικι ςτακεροποίθςθ Μια φφεςθ προκαλείται μετατόπιςθ τθσ καμπφλθσ ςυνολικισ ηιτθςθσ προσ τ αριςτερά: Αυτό οφείλεται είτε ςε μετατόπιςθ τθσ καμπφλθσ προσ τα κάτωαριςτερά, ςε μετατόπιςθ τθσ καμπφλθσ προσ τα πάνωαριςτερά. ϋ Υ 43 Θ κεχνςιανι κεωρία των οικονομικϊν κφκλων και θ μακροοικονομικι ςτακεροποίθςθ Θ κεχνςιανι κεωρία ερμθνεφει αρκετά από τα γνωρίςματα των οικονομικϊν κφκλων Παρουςιάηονται επαναλαμβανόμενεσ διακυμάνςεισ του προϊόντοσ. Θ απαςχόλθςθ κινείται ςτθν ίδια κατεφκυνςθ με το προϊόν Σο χριμα είναι προκυκλικό και προπορευόμενο. 44 Θ επζνδυςθ και θ δαπάνθ για διαρκι αγακά είναι προκυκλικζσ και αςτακείσ. Αυτό εξθγείται από το κεχνςιανό υπόδειγμα, αφοφ οι διαταραχζσ ςτθν επζνδυςθ και ςτθ δαπάνθ διαρκϊν αγακϊν αποτελοφν τθν κφρια αιτία των οικονομικϊν κφκλων. Ο Keynes πίςτευε ςτισ «ενςτικτϊδεισ ςυμπεριφορζσ» (animal spiits): διακυμάνςεισ τθσ αιςιοδοξίασ και τθσ απαιςιοδοξίασ, ωσ μια ςθμαντικι αιτία κυκλικϊν διακυμάνςεων. 45 Σιμζσ-πλθκωριςμόσ: Ο πλθκωριςμόσ είναι προκυκλικόσ και υςτερόχρονοσ Σο κεχνςιανό υπόδειγμα ερμθνεφει τθ ςυμπεριφορά του πλθκωριςμοφ, διότι το επίπεδο των τιμϊν μειϊνεται αφοφ μια φφεςθ ζχει αρχίςει και θ οικονομία κατευκφνεται προσ γενικι ιςορροπία. το επίπεδο των τιμϊν αυξάνεται αφοφ ζχει εκδθλωκεί θ φάςθ υπερκζρμανςθσ τθσ οικονομίασ και αυτι κατευκφνεται προσ γενικι ιςορροπία 47 46 Παραγωγικότθτα εργαςίασ: Προκυκλικι παραγωγικότθτα τθσ εργαςίασ και διατιρθςθ τθσ απαςχόλθςθσ Στθ φάςθ τθσ φφεςθσ, οι επιχειριςεισ ενδζχεται να ςυγκρατοφν εργαςία παρά να απολφουν εργαηομζνουσ, εξαιτίασ του κόςτουσ πρόςλθψθσ και εκπαίδευςθσ νζων εργατϊν. Αυτι θ διατιρθςθ τθσ απαςχόλθςθσ χρθςιμοποιείται λιγότερο εντατικά θ εργαςία, ςε δευτερεφουςεσ αςχολίεσ ι ςτθ ςυντιρθςθ, που δεν ςυνειςφζρουν ςτο μετροφμενο προϊόν παραγωγικότθτα εργαςίασ μειϊνεται. 48 8
Προκυκλικι παραγωγικότθτα τθσ εργαςίασ και ςυγκράτθςθ εργαςίασ Μακροοικονομικι ςτακεροποίθςθ Κατά τθ διάρκεια μιασ φφεςθσ, θ μετροφμενθ παραγωγικότθτα είναι χαμθλι, παρόλο που θ ςυνάρτθςθ παραγωγισ είναι ςτακερι. Θ ςυγκράτθςθ-διατιρθςθ τθσ εργαςίασ εξθγεί γιατί θ παραγωγικότθτα τθσ εργαςίασ είναι, προκυκλικι (ςφμφωνα με τα ςτοιχεία). Δεν χρθςιμοποιείται θ υπόκεςθ των κλαςικϊν ότι οι κάμψεισ και οι επεκτάςεισ προκαλοφνται από διαταραχζσ τθσ παραγωγικότθτασ. Οι κεχνςιανοί υποςτθρίηουν τθν κρατικι παρζμβαςθ για τθ ςτακεροποίθςθ τθσ οικονομίασ. Οι κάμψεισ-υφζςεισ είναι ανεπικφμθτεσ γιατί οι άνεργοι πλιττονται. Τποκζτουμε ότι μια διαταραχι μετατοπίηει τθν καμπφλθ προσ τα κάτω, προκαλϊντασ κάμψθ. 49 τακεροποιθτικι πολιτικι μείωςθ τθσ εμπιςτοςφνθσ των καταναλωτϊν οδθγεί ςε φφεςθ Θ κεχνςιανι κεωρία των οικονομικϊν κφκλων και θ μακροοικονομικι ςτακεροποίθςθ ϋ Υ 51 τακεροποιθτικι πολιτικι: αφξθςθ προςφοράσ χριματοσ μείωςθ τθσ εμπιςτοςφνθσ των καταναλωτϊν οδθγεί ςε φφεςθ Αν θ κυβζρνθςθ δεν πάρει μζτρα, τελικά το επίπεδο των τιμϊν κα μειωκεί, επαναφζροντασ τθ γενικι ιςορροπία. Όμωσ, το προϊόν και θ απαςχόλθςθ μπορεί να παραμείνουν κάτω από τα επίπεδα πλιρουσ απαςχόλθςθσ για κάποιο διάςτθμα. Θ κυβζρνθςθ κα μποροφςε να παρζμβει: τθν προςφορά χριματοσ, μετατοπίηοντασ τθν καμπφλθ προσ τα κάτω για να φζρει τθν οικονομία ςε γενικι ιςορροπία. τισ δθμόςιεσ δαπάνεσ μετατοπίηοντασ τθν καμπφλθ προσ τα πάνω, ςτθν αρχικι τθσ κζςθ, για να επαναφζρει τθ γενικι ιςορροπία. 52 τακεροποιθτικι πολιτικι: αφξθςθ των δθμοςίων δαπανϊν ϋ 50 μείωςθ τθσ εμπιςτοςφνθσ των καταναλωτϊν οδθγεί ςε φφεςθ ϋ Θ Υ ϋ Ζ Υϋ 53 54 9
τιςιο ποςοςτό Μακροοικονομικι ςτακεροποίθςθ Θ χρθςιμοποίθςθ νομιςματικισ ι δθμοςιονομικισ πολιτικισ ζχει το πλεονζκτθμα τθσ άμεςθσ επαναφοράσ ςτθ γενικι ιςορροπία, χωρίσ να περιμζνουμε κάποιο χρονικό διάςτθμα ϊςτε να μειωθοφν οι τιμζσ. Το επίπεδο των τιμϊν όμωσ είναι υψθλότερο ςτο μακροχρόνιο διάςτθμα όταν χρθςιμοποιείται κάποια πολιτικι από ό,τι κα ιταν αν θ κυβζρνθςθ δεν ζπαιρνε κακόλου μζτρα. Θ επιλογι μεταξφ νομιςματικισ ι δθμοςιονομικισ πολιτικισ επθρεάηει τθ ςφνκεςθ τθσ δαπάνθσ Μια αφξθςθ των δθμοςίων δαπανϊν εκτοπίηει τθν καταναλωτικι και τθν επενδυτικι δαπάνθ (λόγω τθσ αφξθςθσ του πραγματικοφ επιτοκίου). Σο φορολογικό βάροσ επίςθσ αυξάνεται όταν οι δθμόςιεσ δαπάνεσ αυξάνονται, μειϊνοντασ κ άλλο τθν κατανάλωςθ. 55 56 Μακροοικονομικι ςτακεροποίθςθ είναι η χρήςη νομιςματικήσ και δημοςιονομικήσ πολιτικήσ για τθν άμβλυνςθ του οικονομικοφ κφκλου. Ονομάηεται και διαχείριςθ τθσ ςυνολικισ ηιτθςθσ. Στθν πράξθ, θ μακροοικονομικι ςτακεροποίθςθ δεν υπιρξε ιδιαίτερα επιτυχισ. Ζνα πρόβλθμα ζγκειται ςτθν εκτίμθςθ τθσ απόςταςθσ τθσ οικονομίασ από το επίπεδο πλιρουσ απαςχόλθςθσ, αφοφ δεν μποροφμε να μετριςουμε ι να αναλφςουμε τθν κατάςταςθ τθσ οικονομίασ με ακρίβεια. 57 Δυςκολίεσ τθσ μακροοικονομικισ ςτακεροποίθςθσ Δεν γνωρίηουμε ακριβϊσ τθν ποςοτικι επίδραςθ μιασ μεταβολισ τθσ ςτακεροποιθτικισ πολιτικισ ςτο προϊόν και τθν απαςχόλθςθ. Χρόνοσ εμφάνιςθσ για αποτελζςματα. το μεταξφ άλλα προβλιματα και γεγονότα παρεμβάλλονται. θ γνϊςθ είναι ανακριβισ ι αόριςτθ. πομζνωσ: θ ςτακεροποιθτικι πολιτικι δεν κα πρζπει να χρθςιμοποιείται για τθν «απόλυτθ ενορχιςτρωςθ» τθσ οικονομίασ, αλλά για τθν αντιμετϊπιςθ ςοβαρϊν κρίςεων. 58 φαρμογι: Σο όριο του μθδενόσ πιτόκιο μιασ θμζρασ και πλθκωριςμόσ ςτθν Ιαπωνία, 1985-2005 Ιαπωνικι οικονομία ςθμείωςε απότομθ κάμψθ τθ δεκαετία του 90, με ρυκμό μεγζκυνςθσ κοντά ςτο μθδζν. Θ Ιαπωνία βριςκόταν ςε μια «παγίδα ρευςτότθτασ». Σα ονομαςτικά επιτόκια ζφταςαν ουςιαςτικά ςτο μθδζν. Αφοφ τα ονομαςτικά επιτόκια δεν μποροφν να μειωκοφν κάτω από το μθδζν, θ νομιςματικι πολιτικι ιταν αναποτελεςματικι. 59 ΠΙΣΟΚΙΟ ΑΝΑΝEΟΤΜΝΟ ΘΜΡΘΙΑ ΒΑΘ ΠΛΘΘΩΡΙΜΟ Ζτοσ 60 10
Διαταραχζσ τθσ προςφοράσ ςτο κεχνςιανό υπόδειγμα τιςιο ποςοςτό Διατραπεηικό επιτόκιο και πλθκωριςμόσ ςτισ ΘΠΑ, 1998-2006 Μζχρι τα μζςα τθσ δεκαετίασ του 70, οι κεχνςιανοί εςτίαηαν ςτισ διαταραχζσ τθσ ηιτθςθσ, κεωρϊντασ ότι αποτελοφν τθν κφρια αιτία των οικονομικϊν κφκλων. Όμωσ θ διαταραχι τθσ τιμισ του πετρελαίου το 1973, ανάγκαςε τουσ κεχνςιανοφσ να αναμορφϊςουν τθ κεωρία τουσ. ιμερα, οι κεχνςιανοί δζχονται ότι οι διαταραχζσ τθσ προςφοράσ μποροφν να προκαλζςουν κάμψεισ, αλλά δεν πιςτεφουν ότι αποτελοφν τθν κφρια αιτία των κάμψεων. ΔΙΑΣΡΑΠΙΚΟ ΠΙΣΟΚΙΟ ΠΛΘΘΩΡΙ ΜΟ Ζτοσ 61 62 Μια διαταραχι τθσ τιμισ του πετρελαίου ςτο κεχνςιανό υπόδειγμα Διαταραχζσ τθσ προςφοράσ ςτο κεχνςιανό υπόδειγμα: αφξθςθ τθσ τιμισ πετρελαίου Μια δυςμενισ διαταραχι τθσ τιμισ του πετρελαίου μετατοπίηει τθν ευκεία προσ τ αριςτερά. Σο μζςο επίπεδο των τιμϊν αυξάνεται. Θ καμπφλθ μετατοπίηεται προσ τα πάνω αριςτερά. Δεν είναι βζβαιο ότι θ μετατόπιςθ τθσ καμπφλθσ κα είναι μεγαλφτερθ από τθ μετατόπιςθ τθσ ευκείασ. Βραχυχρόνια, ο πλθκωριςμόσ αυξάνεται, το προϊόν μειϊνεται ϋϋ ϋ ϋ Θ ϋ 63 τακεροποιθτικι πολιτικι και μείωςθ τθσ προςφοράσ 64 Σα υποδείγματα DSGE και θ αντιπαράκεςθ κλαςικϊν-κεχνςιανϊν Θ ςτακεροποιθτικι πολιτικι δεν μπορεί να κάνει πολλά για τθν επιβράδυνςθ του προϊόντοσ. διότι το προϊόν πλιρουσ απαςχόλθςθσ μειϊνεται Ο πλθκωριςμόσ είναι ιδθ αυξθμζνοσ λόγω τθσ διαταραχισ. Μια επεκτατικι πολιτικι για τθν αφξθςθ του προϊόντοσ κα ενιςχφςει τισ πλθκωριςτικζσ πιζςεισ. 65 Μζχρι πρόςφατα, οι κλαςικοί χρθςιμοποιοφςαν πολφ διαφορετικά υποδείγματα από τουσ κεχνςιανοφσ. Σα τελευταία χρόνια υπάρχει ανταλλαγι ιδεϊν. Οι κεχνςιανοί ζχουν αρχίςει να χρθςιμοποιοφν τα υποδείγματα DSGE (δυναμικά, ςτοχαςτικά, υποδείγματα γενικισ ιςορροπίασ). Οι κλαςικοί τθν ακαμψία τον τιμϊν και τον ατελι ανταγωνιςμό. Οι οικονομολόγοι μπόρεςαν να ςυμβιβάςουν τα ακροιςτικά υποδείγματα με υποδείγματα που ενςωματϊνουν μικροοικονομικά ςτοιχεία. Κλαςικοί και κεχνςιανοί διαφωνοφν ςχετικά με τθν ταχφτθτα προςαρμογισ των τιμϊν και των μιςκϊν και το ρόλο τθσ οικονομικισ πολιτικισ. 66 11