Το σύνδρομο Borjeson-Forssman-Lehman (BFL) Χαρίδα Μαρία, οικονομολόγος-εκπαιδευτικός ειδικής αγωγής Πρωτονοταρίου Μαρία, φυσιοθεραπεύτρια, ΜΔΕ ειδική αγωγή Το σύνδρομο Borjeson-Forssman-Lehman (BFL) περιγράφηκε αρχικά το 1962. Η κλινική διάγνωση επιβεβαιώθηκε το 2002 με τον εντοπισμό μιας μετάλλαξης στο γονίδιο PHF6 από τον Lower. Μέχρι το 2006 είχαν καταγραφεί 19 διαφορετικές περιπτώσεις του συνδρόμου BFL στις οποίες είχε επιβεβαιωθεί η μετάλλαξη του PHF6. Μεταξύ αυτών ήταν 13 ασθενείς με θετικό οικογενειακό ιστορικό, συμπεριλαμβανομένης της αρχικής οικογένειας που περιγράφεται από τους Borjeson, και Forssman Lehmann το 1962 και έξι σποραδικά περιστατικά. Χαρακτηριστικά Η εγκυμοσύνη, ο τοκετός και το βάρος γέννησης είναι συνήθως φυσιολογικά. Μικρά γεννητικά όργανα και μεγάλα αυτιά μπορεί να είναι εμφανή κατά τη γέννηση και πολλά βρέφη έχουν γενικευμένη υποτονία. Ως παιδιά παρουσιάζουν υπερκινητικότητα στις αρθρώσεις και καθυστέρηση στην κινητική ανάπτυξη. Αναπτυξιακή καθυστέρηση είναι συνήθως εμφανής κατά το πρώτο έτος της ζωής τους. Ο τελικός βαθμός της νοητικής καθυστέρησης είναι ήπιος έως μέτριος. Η περίμετρος της κεφαλής είναι συνήθως φυσιολογική, αλλά μπορεί να παρουσιάζεται μακροκεφαλία και μικροκεφαλία. Τα αυτιά είναι μεγάλα με σαρκώδη λοβό. Μέτρια κοντό ανάστημα είναι ο κανόνας, αλλά σε μερικές περιπτώσεις τα άτομα αυτά φθάνουν και σε κανονικό ύψος. Στα τέλη της παιδικής ηλικίας μπορεί να εμφανιστεί παχυσαρκία εντοπισμένη στον κορμό και γυναικομαστία στην εφηβεία, ενώ τα γεννητικά όργανα παραμένουν μικρά. Τα δάχτυλα είναι κωνικά και εύπλαστα. Τα πόδια είναι πλατειά με μικρά και κεκαμμένα δάχτυλα ποδιών. Στην ενήλικη ζωή σε ορισμένες περιπτώσεις παρουσιάζεται τράχυνση στα χαρακτηριστικά του προσώπου με προβολή της υπερκόγχιας περιοχής με τα μάτια να είναι βαθύτερα τοποθετημένα στις κόγχες.
Πιο σπάνια ευρήματα θεωρούνται η ήπια γενικευμένη πολυνευροπάθεια, η επιληψία, η νόσος του Perthes, προβλήματα ακοής, λαγόχειλο, λαγόστομα και υποϋποφυσιακή ανεπάρκεια. Οι γυναίκες μπορεί να είναι ετεροζυγώτες. Παρουσιάζουν μαθησιακά προβλήματα και έχουν σωματικά χαρακτηριστικά του συνδρόμου όπως κοντύτερα δάχτυλα των ποδιών, σαρκώδης λοβούς στα αυτιά, προβολή υπερκόγχιας περιοχής και μάτια βαθύτερα τοποθετημένα στις κόγχες. Ο τύπος της κληρονομικότητας είναι Χ-φυλοσύνδετη. Διαφορική διάγνωση Τα πιο χρήσιμα σημεία για την κλινική διάγνωση είναι ο μακρύς σαρκώδης λοβός του αυτιού, τα κοντύτερα δάχτυλα στα πόδια, η γυναικομαστία η μέτρια παχυσαρκία στην εφηβεία και τα υποανεπτυγμένα εξωτερικά γεννητικά όργανα. Αυτός ο συνδυασμός των κλινικών ευρημάτων εμφανίζεται στο 90% ή και περισσότερο στα αγόρια, με μεταλλάξεις στο γονίδιο PHF6. Άλλα χρήσιμα διαγνωστικά χαρακτηριστικά είναι η μέτρια υποτονία και οι δυσκολίες στη σίτιση κατά τη βρεφική ηλικία και σε ορισμένους η προβολή της υπερκόγχιας περιοχής και τα μάτια τα οποία είναι βαθύτερα τοποθετημένα στις κόγχες. Όταν αρχικά περιγράφηκε το σύνδρομο δόθηκε έμφαση στη μικροκεφαλία και το βραχύ ανάστημα αλλά παρόλο που παρουσιάζονται δεν είναι συνήθη χαρακτηριστικά. Η κυριότερη διαφοροδιάγνωση γίνεται με το σύνδρομο Coffin-Lowry (CLS). Ωστόσο, στο CLS, το χαρακτηριστικό προσωπείο εμφανίζεται νωρίς στη ζωή με υπερτελορισμό, κοντή μύτη και παχιά ανεστραμμένα χείλη, τα αυτιά δεν είναι πλατυσμένα, το ύψος είναι μικρότερο από την τριακοστή εκατοστιαία θέση και συχνά παρουσιάζεται κυφωσκολίωση και το στήθος εμφανίζει αυξημένη κοιλότητα ή σχήμα τροπιδοειδές. Παρουσιάζεται σοβαρότερη νοητική καθυστέρηση. Διαφοροποιείται επίσης από με το σύνδρομο Wilson- Turner και το σύνδρομο Klinefelter στα οποίο δεν παρουσιάζονται τα κωνικά μικρά δάχτυλα των ποδιών και εμφανίζονται συγκεκριμένες ανωμαλίες στον καρυότυπο. Το σύνδρομο Prader-Willi έχει κάποιες ομοιότητες όπως τη νεογνική υποτονία η οποία όμως είναι μεγαλύτερου βαθμού και τα προβλήματα σίτισης, ενώ σε μεγαλύτερη ηλικία η υπερφαγία είναι χαρακτηριστική, η παχυσαρκία είναι πιο ακραία και δεν
υπάρχει η χαρακτηριστική του BFL συνδρόμου εμφάνιση των δαχτύλων των χεριών και των ποδιών.
Αντιμετώπιση Δεν υπάρχει ειδική θεραπεία. Συμπτωματική θεραπεία μπορεί να δοθεί για επιληπτικές κρίσεις, τη νόσο του Perthes και τη μείωση της ακοής. Σε μεμονωμένους ασθενείς, μπορεί να γίνει μαστεκτομή και / ή θεραπεία υποκατάστασης με τεστοστερόνη. Τα συμπληρώματα τεστοστερόνης μπορεί να ενισχύσουν την πνευματική απόδοση και να προκαλέσουν απώλεια βάρους, όταν τα επίπεδα τεστοστερόνης είναι χαμηλά. Η οικογένεια είναι καλό να λαμβάνει γενετική συμβουλευτική καθώς είναι πλέον δυνατή η αναγνώριση της γυναικείας ετεροζυγωτίας και η προγεννητική διάγνωση. Η ειδική εκπαίδευση που περιλαμβάνει φυσικοθεραπεία, εργοθεραπεία και λογοθεραπεία είναι απαραίτητη από νωρίς στη ζωή των παιδιών. Στόχος των προσεγγίσεων αυτών είναι η μεγιστοποίηση της λειτουργικότητας, η πρόληψη των παραμορφώσεων και του πόνου καθώς και η εκπαίδευση των γονέων για σωστή καθημερινή φροντίδα. Σημαντική είναι η πρόληψη και αντιμετώπιση των συνοδών προβλημάτων αναπνοής, σίτισης, πόσης. Στις περισσότερες περιπτώσεις είναι απαραίτητη η υποστήριξη από ειδικό δάσκαλο όσον αφορά τις μαθησιακές δυσκολίες που εμφανίζονται κατά τη σχολική ηλικία. Σχετικά άρθρα http://www.orpha.net/consor/cgi-bin/oc Exp.php?lng=en&Expert=127 Gecz J, Turner G, Nelson J, Partington Μ: The Borjeson Forssman Lehman syndrome. European Journal of Human Genetics 2006; 14: 1233 1237
HGM 2014 - Abstract Submission General Genetics and Genomics HGM14-ABS-1268 Diagnostic exome sequencing to elucidate the genetic basis of likely recessive disorders in consanguineous families. P. Makrythanasis, M. Nelis F.A. Santoni M. Guipponi A. Vannier F. Béna S. Gimelli E. Stathaki S. Temtamy A. Mégarbané A. Masri M. Aglan M. Zaki A. Bottani S. Fokstuen L. Gwanmesia K. Aliferis M. Bustamante G. Stamoulis S. Psoni S. Kitsiou-Tzeli H. Frissyra E. Kanavais N. Al-Allawi A. Sefiani S. Al- Hait S. Elalaoui N. Jalkh L. Al-Gazali F. Al-Jasmi H. Chaabouni Bouhamed E. Abdalla D. N. Cooper H. Hamamy S. E. Antonarakis Combination of Genomic Technologies and Consanguinity in order to identify pathogenic variants in recessive disorders P. Makrythanasis, M. Nelis, FA Santoni, M. Guipponi, F. Béna, F. Banier, G Duriaux-Sail, S. Gimelli, E. Stathaki, E. Falconnet, S. Temtamy, A. Megarbane, M. Aglan, M. Zaki, S. Fokstuen, A. Bottani, A. Masri, S. Psoni, S. Kitsiou, H. Frissyra, E. Kanavakis, N. All-Allawi, A. Sefiani, S. Al-Hait, S. Flalaoui, N. Jalkh, L Al-Gazali, F Al-Jasmi, H. Chaabouni Bouhamed, H. Hamamy, SE Antonarakis. doi: 10.1136/archdischild-2012-302724.0412 Aλληλοσυντονισμός της προσοχής και γλωσσική ανάπτυξη σε νήπια με σύνδρομο DOWN Χριστίνα Φ. Παπαηλίου 1, Νικήτας Ε., Πολεμικός 2, Ελένη Φρυσίρα 3, Αναστάσιος Κοντάκος 4, Μαρία Κάιλα 5, Κωνσταντίνος Μιχαηλίδης 6, Βασίλης Στρογγυλός 7 & Άννα Πολεμικού 8 Ψυχολογία, 2011, 18(4) 468-483, Psychology, 2011, 18(4), 468-483
Clinical spectrum of females with HCCS mutation: cell selection mechanisms determine the phenotype of microphthalmia with linear skin defects (MLS) syndrome Vanessa Alexandra van Rahden, Isabella Rau, Sigrid Fuchs, Friederike K. Kosyna, Hiram Larangeira de Almeida Jr, Helen Fryssira, Bertrand Isidor, Anna Jauch, Madelein Joubert, A. M. A. Lachmeijer, Christiane Zweier, Ute Moog and Kerstin Kutsche. 25 th Annual Meeting of the German Society of Humangenetics in 2014 (Essen, Germany). Consanguinity as a means to identify pathogenic recessive mutation. P. Makrythanasis, M. Nelis, F.A. Santoni, M. Guipponi, F. Béna, A. Vannier, G. Duriaux-Sail, S. Gimelli, E. Stahaki, E. Falconnet, S. Temtamy, A. Megarbane, M. Aglan, M.S. Zaki, S. Fokstuen, A. Bottani, A. Masri, S. Psoni, S. Kitsiou, H. Fryssira, N. All-Allawi, A. Sefiani, S. Al-Hait, S. Elalaoui, N. Jalkh, L. Al-Gazali, F. Al-Jasmi, H. Chaabouni Bouhamed, H. Hamamy, S.E. Antonarakis. 62 nd Annual Meeting of the American Society of Human Genetics Maternal Speech to young children with Williams syndrome: The association with play and Language Development». Papaeliou, Chirstina F. Phd; Polemikos, Nikitas; Fryssira, Helen; Michaelides, Konstantinos; Polemikou, Anna; Kokkonitsa, Sakellaki; Malli, Maria PRKAR1A and PDE4D mutations cause similar skeletal dysplasia but with or without resistance to hormones signaling through camp. 51 st Annual Meeting of the European Society for Paediatric Endocrinology (ESPE), September 20-23, 2012, Leipzig, Germany. Αναζήτηση μοριακών διαταραχών στα γονίδια ΝΟΒΟΧ, FOXL2, FOXE1, BMP15 και GDF9 σε εφήβους και νεαρές ενήλικες με πρώιμη ωοθηκική ανεπάρκεια: αυξημένη συχνότητα γενετικών διαταραχών, συνύπαρξη πολλαπλών μεταλλάξεων στο ίδιο γονίδιο και διγονική κληρονομικότητα.
Πανελλήνιο Συνέδριο της Ελληνικής Ενδοκρινολογικής Εταιρείας.
Catechol-O-methyltransferase (rs4680) and methylenetetrahydrofolate reductase (rs1801133) polymorphisms interact on elevated plasma homocystein in schizophrenia. D. Kontis, E. Theochari, S. Kleisas, E. Fryssira, C. Sofocleous, A. Gazi, D. Kypraios, L. Boniatsi, A. Chaidemenos European Neuropsychopharmacology, Volume 23, Supplement 2, October 2013, Page: S492. European human genetics conference 2013 June 8-11, Paris, France Perinatal & childhood outcomes in ART children: Experience from a Medical Genetics Department H. Fryssira, D. Vasileiadou, S. Psoni, A. Syrmou, E. Kanavakis. Diagnostic exome sequencing to elucidate the genetic basis of likely recessive disorders in consanguineous families P. Makrythanasis, M. Nelis, F.A. Santoni, M. Guipponi, A. Vannier, E. Béna, S. Gimelli, E. Stathaki, S. Temtamy, A. Mégarbané, A. Masri, M.S. Aslan, M.S. Zaki, A. Bottani, S. Fokstuen, L. Gwanmesia, K. Aliferis, M.E. Bustamante, G. Stamoulis, S. Psoni, S. Kitsiou-Tzeli, H. Frissyra, E. Kanavakis, N. Al-Allawi, A. Sefiani, S. Al-Hait, S.C. Elalaoui, N. Jalkh, L. Al- Gazali, F. Al-Jami, H. Chaabouni Bouhamed, E. Abdalla, D.N. Cooper, H. Hamamy, S.E. Antomarakis. Clinical application of high resolution array Comparative Genomic Hybridization (array-cgh) in epileptic disorders. K. Kiannikou, M. Tzetis, H. Fryssira, K. Kosma, V. Oikonomakis, A. Sygrou, A. Xaidara, S. Kitsiou-Tzeli, E. Kanavakis.
Identifuing genetic determinants of congenital heart defect in Down syndrome. R. Sailani, P. Makrythanasis, A. Valsesia, S. Deutsch, F. Santoni, C. Borel, K. Popadin, E. Migliavacca, A.J. Sharp, G. Duriaux Sail, E. Falconnet, K. Rabionet, C. Serra-Juhé, S. Vicari, D. Laux, Y. Grattau, G. Debour, A. Megarbane, R. Touraine, S. Stora, S. Kitsiou, H.Fryssira, C. Chatzisevastouloukidou, E. Kanavakis, G. Merla, D. Donnet, L.A. Pérez-Jurado, X. Estivill, J.M. Delabar, S.E. Antonarakis. Kleefstra syndrome: the rediscovery of an old syndrome through array Comparative Genome Hybridization technology (array-cgh). A.A. Syrmou, M. Tzetis, K.A. Kosma, V. Oikonomakis, K. Giannikou, H. Fryssira, E. Kanavakis, S. Kitsiou-Tzeli. The SMAD-binding domain of SKI: a hotspot for de novo mutations causing Shprintzen-Goldberg syndrome. D. Schepers, A.J. Doyle, J.J. Doyle, S.L. Bessling, L. Gillis, P. Willems, S. Mansour, M. Simpson, H. Fryssira, G.R. Mortier, A.J.M. Hoogeboom, A.S. Mc Callion, H.C. Dietz, L. Van Laer, B.L. Loeys. Σύνδρομο μικροφθαλμίας/σκληροκερατοειδούς με γραμμοειδείς ατροφίες δέρματος (ΜLS/MIDAS SYNDROME). Φρυσίρα Ε., Ψώνη Σ., Αμέντα Σ., Κανιούρας Α., Rosenberger G., Kutsche K. 46o Πανελλήνιο Οφθαλμολογικό Συνέδριο 23-26 Μαΐου 2013 Costa Navarino Μεσσηνία Molecular Analysis of CDKL5 gene in patients with Rett-like features: a novel mutation in the carboxy-terminal region. Kouskou Marianna, Sofocleous Christalena, Fryssira Eleni, Psoni Stavroula, Kitsiou Sofia, Kanavakis Emmanouil Laboratory of Medical Genetics, University of Athens. Agia Sofia Children s Hospital. Athens. Greece.
Molecular Analysis of CDKL5 in patients with Rett-like features: a novel mutation in the carboxy-terminal region. Kouskou Marianna, Tsagkaraki Evmorfia, Sofocleous Christalena, Fryssira Eleni, Psoni Stavroula, Kitsiou Sofia, Kanavakis Emmanouil