Ólöf S. Björnsdóttir, Sólveig Friðriksdóttir Dr. Sigurlína Davíðsdóttir Nám og UT-færni Niðurstöður úr könnunum um upplýsingatækni og tölvunotkun Kannanir lagðar fyrir í: Fjölbrautaskólanum í Breiðholti í október 2002 og apríl maí 2003 Iðnskólanum í Reykjavík, apríl maí 2003 Fjölbrautaskóla Suðurnesja apríl maí 2003 Maí 2007 Símenntun Rannsóknir Ráðgjöf Kennaraháskóla Íslands
2007 Ólöf S. Björnsdóttir, Sólveig Friðriksdóttir og Sigurlína Davíðsdóttir. Öll réttindi áskilin. Nám og UT-færni. Niðurstöður úr könnunum um upplýsingatækni og tölvunotkun. Símenntun Rannsóknir Ráðgjöf KHÍ ISBN 978-9979-793-56-4
Efnisyfirlit FORMÁLI... 5 1 INNGANGUR... 7 2 AÐFERÐ... 9 2.1 KANNANIR 1 4... 9 2.1.1 Könnun 1 Haustönn 2002... 9 2.1.2 Könnun 2 Vorönn 2003... 9 2.1.3 Könnun 3 Vorönn 2004... 10 2.1.4 Könnun 4 Vorönn 2005... 10 2.2 MÆLITÆKIÐ... 11 2.2.1 Könnun 1 Haustönn 2002... 11 2.2.2 Könnun 2 Vorönn 2003... 12 2.2.3 Könnun 3 Vorönn 2004... 12 2.2.4 Könnun 4 Vorönn 2005... 12 2.3 FRAMKVÆMD OG GAGNASÖFNUN... 13 2.4 ÚRVINNSLA GAGNA...13 3 NIÐURSTÖÐUR... 14 3.1 HELSTU NIÐURSTÖÐUR ÚR KÖNNUN 1... 14 3.1.1 Yfirlitstafla yfir færni þátttakenda miðað við stöðu í námi Lokið/ólokið UTN 1036... 17 3.1.2 Ályktun að lokinni könnun 1...20 3.2 HELSTU NIÐURSTÖÐUR ÚR KÖNNUN 2... 21 3.2.1 bakgrunnsupplýsingar um stöðu þátttakenda... 21 3.2.2 Almennar spurningar um notkun og aðgengi að tölvum... 21 3.2.3 Yfirlitstafla yfir færni þátttakenda miðað við stöðu í námi, lokið/ólokið UTN1036... 24 3.2.4 Ályktun að lokinni könnun 2...27 3.3 SAMANBURÐUR Á KÖNNUN 1 OG KÖNNUN 2... 28 3.4 SAMANBURÐARTÖFLUR ÚR KÖNNUN 1 OG KÖNNUN 2... 29 3.4.1 Samanburðartöflur á tölvu-, fartölvu-, Internet-, prentara- og skannaaðgengi milli kannanna. 29 4 LOKAORÐ... 33 HEIMILDASKRÁ... 34 FYLGISKJÖL... I
Listi yfir töflur TAFLA 1: SPURNINGAR UM NOTKUN TÖLVU...14 TAFLA 2: AÐGENGI AÐ TÖLVU Í SKÓLANUM UTAN KENNSLUSTUNDA...15 TAFLA 3: NOTKUN BLINDSKRIFTAR VIÐ INNSLÁTT Á TEXTA...16 TAFLA 4: YFIRLITSTAFLA YFIR FÆRNIÞÆTTI MIÐAÐ VIÐ LOKIÐ/ÓLOKIÐ UTN1036...17 TAFLA 5: KÖNNUN 1: TALNING OG SAMANBURÐUR Á FJÖLDA KUNNÁTTUATRIÐA Í:...18 TAFLA 6: FORRIT SEM NOTUÐ VORU VIÐ VEFSÍÐUGERÐ...19 TAFLA 7: VISTAÐ VEFSÍÐU Á NETINU...19 TAFLA 8: LEIKJANOTKUN...19 TAFLA 9: SPURNINGAR UM NOTKUN TÖLVU...21 TAFLA 10: TÖLVUAÐGANGUR UTAN KENNSLUSTUNDA...22 TAFLA 11: AÐGANGUR AÐ MYNDSKANNA Í SKÓLA...23 TAFLA 12: NOTKUN BLINDSKRIFTAR VIÐ INNSLÁTT...23 TAFLA 13: YFIRLITSTAFLA YFIR FÆRNIÞÆTTI MIÐAÐ VIÐ LOKIÐ/ÓLOKIÐ UTN1036...24 TAFLA 14: KÖNNUN 2: TALNING OG SAMANBURÐUR Á FJÖLDA KUNNÁTTUATRIÐA Í:...25 TAFLA 15: VEFSÍÐUGERÐ...26 TAFLA 16: LEIKJANOTKUN...26 TAFLA 17: MARKVISS VÉLRITUNARKENNSLA Í GRUNNSKÓLA...28 TAFLA 18: SAMANBURÐUR Á FÆRNIÞÁTTUM MILLI KANNANNA 1 OG 2 (ALLT ÞÝÐIÐ)...28 TAFLA 19: SAMANBURÐUR Á TÖLVUNOTKUN Í SKÓLA MILLI KANNANNA 1 OG 2 (ALLT ÞÝÐIÐ)....29 TAFLA 20: TÖLVUAÐGENGI Í SKÓLA KÖNNUN 1 OG 2. FJÖLDI SVARA Í SVIGUM...29 TAFLA 21: TÖLVUAÐGENGI HEIMA KÖNNUN 1 OG 2. FJÖLDI SVARA Í SVIGUM...30 TAFLA 22: AÐGENGI AÐ FARTÖLVU KÖNNUN 1 OG 2. FJÖLDI SVARA Í SVIGUM...30 TAFLA 23: AÐGENGI AÐ INTERNETI Í SKÓLA KÖNNUN 1 OG 2. FJÖLDI SVARA Í SVIGUM...30 TAFLA 24: AÐGENGI AÐ INTERNETI HEIMA KÖNNUN 1 OG 2. FJÖLDI SVARA Í SVIGUM...31 TAFLA 25: AÐGENGI AÐ PRENTARA Í SKÓLA KÖNNUN 1 OG 2. FJÖLDI SVARA Í SVIGUM...31 TAFLA 26: AÐGENGI AÐ PRENTARA HEIMA KÖNNUN 1 OG 2. FJÖLDI SVARA Í SVIGUM...31 TAFLA 27: AÐGENGI AÐ SKANNA Í SKÓLA KÖNNUN 1 OG 2. FJÖLDI SVARA Í SVIGUM...32 TAFLA 28: AÐGENGI AÐ SKANNA HEIMA KÖNNUN 1 OG 2. FJÖLDI SVARA Í SVIGUM...32 4
FORMÁLI Þessi skýrsla er hluti af lokaverkefni okkar til meistaraprófs við Kennaraháskóla Íslands á sviðinu Uppeldis- og menntunarfræði með áherslu á upplýsingatækni (UT). Skýrslan er unnin upp úr tveimur rannsóknum sem unnar voru árin 2002 2003, en þá voru lagðir spurningalistar fyrir nemendur í þremur framhaldsskólum til að kanna færni þeirra í UT. Fyrri rannsóknin var unnin undir leiðsögn dr. Sigurlínu Davíðsdóttur samhliða námi okkar í Framhaldsdeild HÍ. Niðurstöður úr þeirri rannsókn leiddu til þess að við vildum fá frekari vitneskju um stöðu námsgreinarinnar. Markmið þessara rannsókna var að skoða og fá upplýsingar um stöðu nemenda í UT að loknu grunnskólanámi og við upphaf framhaldsskóla vegna námskrárbreytinga sem tóku gildi árið 1999. Þar var lagt til að öll UT-kennsla færi fram á grunnskólastiginu. Við viljum þakka öllum sem tóku þátt í rannsóknunum og gerðu okkur kleift að framkvæma þær. Einnig viljum við þakka dr. Sigurlínu fyrir leiðsögn, stuðning og velvilja.
6
1 INNGANGUR 1 INNGANGUR 1. júní árið 1999 tók gildi ný Aðalnámskrá fyrir grunn- og framhaldsskóla sem hafði í för með sér róttækar breytingar á kennslu í upplýsingatækni og tölvunotkun (UTN). Í sérhæfðri námskrá fyrir upplýsingatækni og tölvunotkun var lagt til að öll UTN kennsla færi fram á grunnskólastiginu og átti breytingin að vera komin í gagnið að fullu árið 2000. 1 Höfundar þessarar skýrslu, Sólveig Friðriksdóttir og Ólöf S. Björnsdóttir, hafa báðar fengist við kennslu í upplýsingatækni og tölvunotkun um árabil og einnig gefið út kennsluefni þar að lútandi. Eftir að námskrárbreytingin hafði tekið gildi urðu höfundar þess varar að nemendur í framhaldsskóla kæmu ekki nægjanlega vel undirbúnir í UTN og höfðum við hug á að kanna orsakir þess. Samkvæmt Aðalnámskrá átti valáfangi í UTN að vera í boði í framhaldsskólum og koma þannig til móts við þá nemendur sem hefðu ekki nægjanlegan undirbúning í upplýsingatækni og tölvunotkun úr grunnskólanum. Boðið var upp á áfangann í Fjölbrautarskólanum í Breiðholti (FB). Einnig hefur sambærilegur áfangi verið í boði í Verzlunarskólanum, TÖN102/TÖN202, samtals fjórar einingar. Áfanginn sem um ræðir í FB er UTN1036, Notkun upplýsinga og tölva í námi, og gefur þrjár námseiningar. Númer áfangans er þannig samansett; 10 stendur fyrir grunnáfanga, 3 fyrir fjölda eininga og 6 fyrir fjölda kennslustunda á viku. Áfanginn er skilgreindur sem valáfangi í sérriti Aðalnámskrár framhaldsskóla, upplýsinga- og tæknimennt frá 1999. Hverjum og einum framhaldsskóla er í sjálfsvald sett hvort áfanginn er í boði eða ekki. UTN1036: Notkun upplýsinga og tölva í námi Í áfanganum læra nemendur að nota fjölbreyttan hugbúnað og upplýsingar á margvíslegu formi við lausn og framsetningu viðfangsefna í námi sínu, þar með talið ritvinnslu- og töflureiknisforrita til verkefnaskila. Markviss notkun tölvupósts og Netsins. Nemandi setur fram eigið efni og kynnist leiðum til að hagnýta upplýsingatækni í almennu námi. Fjallað verður um almenn atriði upplýsingalæsis, m.a. verður farið yfir gögn um upplýsingaöflun, útgáfuform upplýsinga, bókasöfn, handbækur, tölvusamskipti, mat á gæðum og áreiðanleika upplýsinga o.s.frv. Kynningar eru unnar í glærugerðarforritum. Nemandi verði fær um að vinna ritgerð með forsíðu, efnisyfirliti og heimildaskrá í sama skjali. Einnig að samþætta töflureikni og ritvinnslu. (Aðalnámskrá framhaldsskóla, Upplýsinga- og tæknimennt bls. 27) Höfundar settu fram eftirfarandi rannsóknartilgátu: Nemendur sem hafa lokið áfanganum UTN1036 eru færari í upplýsingatækni og tölvunotkun en þeir sem ekki hafa lokið honum eða sambærilegum áfanga. 1 Aðalnámskrá framhaldsskóla, Upplýsinga- og tæknimennt. 7
1 INNGANGUR Til að kanna hvort grunsemdir okkar um að þörf væri fyrir áfangann ættu við rök að styðjast og fá svör við rannsóknartilgátunni var ákveðið að kanna stöðu nemenda í upplýsingatækni og tölvunotkun í nokkrum framhaldsskólum; annars vegar þeirra sem hafa lokið áfanganum UTN1036 og hins vegar þeirra sem ekki hafa lokið honum. Við samanburð á þessum tveimur hópum vonuðumst við til að sjá hvort raunhæft væri að fylgja Aðalnámskránni um að leggja niður kennslu í UTN og bjóða þess í stað upp á áfangann sem val. Í upphafi var lagt af stað með könnun í FB og hún lögð fyrir í október 2002. Niðurstöðurnar sem þar fengust leiddu til þess að ákveðið var að halda áfram á sömu braut og leggja slíka könnun fyrir í fleiri skólum á næsta ári. Þá tóku þátt eftirtaldir skólar: FB, Iðnskólinn í Reykjavík (IR) og Fjölbrautaskólinn á Suðurnesjum (FSS) og var hún lögð fyrir á tímabilinu apríl maí 2003. Enn og aftur leiddu niðurstöður til þess að höfundar vildu rannsaka nánar ákveðna þætti og var könnun lögð fyrir í FB og IR í apríl 2004. Að lokum var svo önnur könnun lögð fyrir í FB, IR og VÍ í apríl 2005. Tölfræðilegar niðurstöður úr könnunum 1 og 2 leiða í ljós að kennsla í grunnskóla virðist ekki hafa skilað þeim nemendum sem tóku þátt í könnununum þeirri færni í upplýsingatækni og tölvunotkun sem miðað er við að þeir eigi að búa yfir við lok grunnskólans samkvæmt Aðalnámskrá. Það er okkar mat að ekki sé raunhæft að fella niður UTN áfangann eins og aðalnámskrá framhaldsskóla leggur til heldur hafa hann sem skylduáfanga í kjarna í framhaldsskóla. 8
2 AÐFERÐ 2 AÐFERÐ Hér á eftir verður lýst hverri könnun fyrir sig og hvenær þær voru lagðar fyrir. Gerð verður grein fyrir þátttakendum og mælitækinu (spurningalista) lýst. Einnig verður fjallað um framkvæmdina, gagnasöfnunina og úrvinnslu gagnanna þar sem fyrst og fremst er beitt lýsandi tölfræði. Samtals fengust svör frá 602 þátttakendum í könnunum 1 4 og meðalfjöldi spurninga í hverri könnun voru á milli 55 60 spurningar. 2.1 Kannanir 1 4 2.1.1 KÖNNUN 1 HAUSTÖNN 2002 Í könnun 1 var spurningalisti 2 lagður fyrir tvo nemendahópa í Fjölbrautaskólanum í Breiðholti í október 2002. Annar hópurinn hafði hlotið kennslu í áfanganum UTN1036 á framhaldsskólastigi en hinn ekki. Úrtakið var 120 þátttakendur á aldrinum 16 21 árs, 60 stúlkur og 60 piltar og helmingur nemenda af hvoru kyni, þ.e. 30 stúlkur og 30 piltar, höfðu lokið áður nefndum áfanga en hinir ekki. Höfundar lögðu könnunina fyrir, en áður en það var gert var búið að kynna hana fyrir nemendum á þann hátt að þeir fengu afhent blað 3 með upplýsingum um könnunina og að auki fengu þeir sem voru undir 18 ára aldri í hendur eyðublað 4 þar sem óskað var eftir upplýstu samþykki forráðamanna. 2.1.2 KÖNNUN 2 VORÖNN 2003 Í könnun 2 var spurningalistinn 5 lagður fyrir nemendur í þremur skólum, þ.e. í Fjölbrautaskólanum í Breiðholti, Iðnskólanum í Reykjavík og Fjölbrautaskóla Suðurnesja á tímabilinu frá 25. apríl til 2. maí 2003. Hér ber að geta þess að þegar könnunin var framkvæmd voru aðeins tvær vikur eftir af skólaárinu og þeir nemendur sem tóku þátt og stunduðu nám í áfanganum UTN1036 eða sambærilegum áfanga höfðu ekki alveg lokið námsefni annarinnar. Má þar nefna m.a. kennsluþættina Vefsíðugerð og Bókasafnsleit sem kennt er í lok áfangans á önninni. Lagt var upp með að markhópar innan skólanna yrðu tveir og að annar hópurinn hefði hlotið kennslu í áfanganum UTN1036 eða sambærilegum áföngum á framhaldsskólastigi en hinn ekki. Tölvukennarar í viðkomandi skólum voru fengnir til að leggja spurningalistana fyrir nemendur í UTN1036 eða sambærilegum áföngum en aðrir þátttakendur yrðu valdir af 2 3 4 5 Könnun 1, október 2002 (sjá fskj. I). Sjá fskj. III Sjá fskj. II Könnun 2, apríl maí 2003 (sjá fskj. IV). 9
2 AÐFERÐ handahófi. Áður en hafist var handa var jarðvegurinn undirbúinn á sama hátt og í könnun 1 með kynningu og því að óska eftir upplýstu samþykki forráðamanna þeirra sem voru undir 18 ára aldri. Heildarfjöldi þeirra sem svaraði könnun 2 í þessum þremur skólum var 209 þátttakendur á aldrinum 16 ára og eldri, 114 stúlkur og 95 piltar. Af þeim sem höfðu lokið áður nefndum tölvuáfanga voru 126 eða 60,3%, 70 stúlkur og 56 piltar. Fjöldi þeirra sem ekki hafði lokið áfanganum voru 82 eða 39,7%, 44 stúlkur og 44 piltar. Einn nemandi svaraði ekki spurningunni um lokið/ólokið UTN. 2.1.3 KÖNNUN 3 VORÖNN 2004 Í könnun 3 var spurningalistinn 6 lagður fyrir nemendur í tveimur skólum, í Fjölbrautaskólanum í Breiðholti og Iðnskólanum í Reykjavík á tímabilinu frá 30. apríl til 6. maí 2004. Hér varð áherslubreyting um val á markhópum þar sem einungis náðist að leggja könnunina fyrir þátttakendur sem stunduðu nám í UTN1036 eða sambærilegum áföngum auk þeirra sem höfðu lokið honum. Rannsakendur nutu aðstoðar tölvukennara í viðkomandi skólum við að leggja spurningalistann fyrir. Eins og áður var óskað eftir upplýstu samþykki forráðamanna þeirra sem voru undir 18 ára aldri. Heildarfjöldi þeirra sem svaraði könnun 3 í þessum tveimur skólum var 48 þátttakendur 16 ára og eldri, þ.e. 26 stúlkur og 22 piltar. Af þeim sem höfðu lokið áðurnefndum tölvuáfanga voru 16 en 32 stunduðu nám í honum. Það sama á við hér og í könnun 2 að skólaárinu var ekki að fullu lokið þegar könnunin var lögð fyrir og yfirferð á námsefni þar af leiðandi ekki lokið. 2.1.4 KÖNNUN 4 VORÖNN 2005 Í könnun 4 var spurningalistinn 7 lagður fyrir nemendur í fjórum skólum, í Fjölbrautaskólanum í Breiðholti, Iðnskólanum í Reykjavík, Fjölbrautaskóla Suðurnesja og Verzlunarskóla Íslands á tímabilinu frá 30. apríl til 6. maí 2005. Könnunin var lögð fyrir þátttakendur sem stunduðu nám í UTN1036 eða sambærilegum áföngum TÖN102/202 í VÍ auk þeirra sem höfðu lokið honum. Rannsakendur lögðu spurningalistann fyrir og nutu aðstoðar tölvukennara í viðkomandi skólum. Eins og áður var óskað eftir upplýstu samþykki forráðamanna þeirra sem voru undir 18 ára aldri. Heildarfjöldi þeirra sem svaraði könnun 4 í þessum fjórum skólum var 225 þátttakendur 16 ára og eldri, 125 stúlkur og 100 piltar. Af þeim sem höfðu lokið áður nefndum tölvuáfanga 6 7 Könnun 3, apríl maí 2004 (sjá fskj. V). Könnun 4, apríl 2005 (sjá fskj. VI). 10
2 AÐFERÐ voru 53 en 158 sem stunduðu nám í honum. 14 svöruðu ekki spurningunni um lokið/ólokið. Enn og aftur ber að geta þess að skólaárinu var ekki að fullu lokið. 2.2 Mælitækið Spurningalistinn sem lagt var af stað með í könnun 1 var unninn haustið 2001 undir leiðsögn dr. Sigurlínu Davíðsdóttur, dósents í uppeldis- og menntunarfræði við HÍ. Eftir að hann hafði verið lagður fyrir í fyrsta sinn það sama haust komu í ljós ákveðnir hnökrar sem bætt var úr þegar hann var lagður fyrir í könnun 2. Breyttar áherslur og sífelld endurskoðun varð til þess að spurningalistinn þróaðist með hverri könnun fyrir sig. Í könnunum 1 og 2 voru þátttakendur spurðir um hvort þeir hefðu vald á ákveðnum þekkingaratriðum í hinum ýmsu notendaforritum, s.s. ritvinnslu (Word), töflureikni (Excel), glærugerð (PowerPoint) og tölvupósti (Outlook). Í könnunum 3 og 4 voru þátttakendur beðnir um að leggja mat á eigin kunnáttu á framangreindum atriðum. Í þessari skýrslu verður fjallað um könnun 1 og könnun 2 sérstaklega og síðan teknir nokkrir sameiginlegir þættir úr þeim og bornir saman. Könnun 4 verður gerð skil í lokaritgerðum höfunda. Hér á eftir verður fjallað um mælitækið/spurningalista hverrar könnunar fyrir sig og þær áherslur sem einkenna hvern fyrir sig. Spurningalistinn í könnun 4 er sá eini þar sem spurt er um kennsluefni. 2.2.1 KÖNNUN 1 HAUSTÖNN 2002 Spurningalistinn sem var lagður fyrir þátttakendur skiptist í nokkra kafla. Í upphafi var spurt almennra upplýsinga um þátttakendur s.s. kyn og stöðu í námi. Dæmi: Hef lokið UTN1036 á móti Hef ekki lokið UTN1036 og Hef hug á að taka UTN1036. Næst var spurt almennra spurninga um notkun og aðgengi að tölvum bæði í skóla og heima. Dæmi: Hefur þú aðgang að tölvu/m heima þegar þú þarft? Svarmöguleikar voru gefnir frá: 1 Alltaf til 5 Aldrei. Næst var spurt sérhæfðra spurninga s.s. um notkun blindskriftar, kunnáttu í skjalavinnslu, ritvinnslu, töflureikni, tölvupósti, Interneti, leit í Gegni og Greini, glærugerð, vefsíðugerð og að lokum var spurt út í leikjanotkun. Dæmi um skjalavinnslu: Getur þú útbúið og skipulagt vistunar- og geymslusvæði fyrir skrár? Svarmöguleikar voru gefnir frá: 1 Alltaf til 5 Aldrei. Dæmi um ritvinnslu: Getur þú sett upp ritgerð og notað eftirfarandi skipanir? Vinsamlegast merkið við hvern þátt. Hér fengu nemendur lista yfir 10 þekkingaratriði. Svarmöguleikar voru: 1 Já, 2 Veit ekki, 3 Nei. 11
2 AÐFERÐ Aukaspurning var lögð fyrir nemendur sem höfðu lokið áfanganum UTN1036 þar sem spurt var hvort þeir teldu sig færari í notkun tölvunnar og algengra notendaforrita en fyrir námskeiðið. 2.2.2 KÖNNUN 2 VORÖNN 2003 Spurningalistinn sem var lagður fyrir í könnun 2 var eins og í könnun 1 nema að bætt var inn spurningum um bakgrunn þátttakenda. Spurt var um aldur þeirra (aldursbil sett í þrjá flokka), hvort þeir væri í fullu námi og hvort þeir ynnu með skóla. Ef svar við vinnu var já þá hve lengi (klst. á viku). Í sérhæfðu spurningunum var að auki spurt um blogg (vefdagbók) og samskiptatækið MSN. 2.2.3 KÖNNUN 3 VORÖNN 2004 Spurningalistinn í könnun 3 var að mestum hluta byggður á spurningalistanum úr könnun 2 hvað varðar bakgrunnsupplýsingar um þátttakendur, almennar spurningar um notkun og aðgengi að tölvum. Áherslubreyting varð þó í kaflanum Upplýsingar um þátttakanda þar sem þeir eru spurðir um stöðu í námi og er nú: Hef lokið UTN1036 (eða sambærilegum áfanga), Stunda nám í UTN1036 (eða sambærilegum áfanga). Sleppt var spurningum um vélritun, skjalavörslu, Gegni og Greini. Bætt var inn kafla um Kunnátta á tölvur þar sem þátttakendur voru beðnir um að leggja mat á eigin kunnáttu og hvort þeir hefðu valið UTN1036 eða sambærilega áfanga sjálfir eða ekki. Í kaflanum um þekkingaratriði í ritvinnslu, töflureikni, póst og glærugerð voru gerðar áherslubreytingar. Þátttakendur voru spurðir hvort þeir hefðu öðlast aukna tölvuþekkingu en áður voru þeir spurðir hvort þeir kynnu ákveðin atriði. Einnig var bætt inn spurningum um það hvernig þátttakendur nýttu tölvuna sem tæki í daglegu lífi (leik). Dæmi: Tónlist (spilar/sækir tónist af Neti), Myndir (spilar/sækir kvikmyndir af Neti). Svarmöguleikar voru: 1 Já, 2 Veit ekki, 3 Nei. Í könnun 3 var úrtakið talsvert minna en upphaflega var gert ráð fyrir af óviðráðanlegum ástæðum. 2.2.4 KÖNNUN 4 VORÖNN 2005 Könnun 4 byggir á spurningalistanum úr könnun 3. Helsta breytingin á milli þeirra er að svarmöguleikum spurninga var breytt frá fyrri könnunum og í stað 1 Já, 2 Veit ekki, 3 Nei svara var á fleiri stöðum boðið upp á svarmöguleikana : a Mjög vel við hæfi, b Vel við hæfi, c Sæmilega við hæfi, d Ekki við hæfi, e Alls ekki við hæfi. Bætt var inn kafla um Kennsluefni. Þar voru þátttakendur beðnir um að leggja mat á kennsluefnið/námsefnið, verkefnin og prófin í áfanganum UTN1036 eða Tön102/Tön202 sem eru sambærilegir áfangar í Verzlunarskóla Íslands. Dæmi: Var kennsluefnið/námsefnið í áfanganum að þínu mati við hæfi?. 12
2 AÐFERÐ Einnig var spurt um á hvaða skólastigi ætti að kenna grunnþætti tölvunotkunar. Í svarmöguleikum var boðið var upp á fleiri en eitt svar og var hægt að merkja við skólastigin: miðstig grunnskóla, efsta stig grunnskóla, framhaldsskóla eða annað. Þátttakendur voru einnig beðnir um að rökstyðja svar sitt í stuttu máli. 2.3 Framkvæmd og gagnasöfnun Þegar endanlegir spurningalistar í hverri könnun fyrir sig lágu fyrir var fengið leyfi Persónuverndar fyrir könnununum. Sótt var um það í gegnum vefsíðu Persónuverndar og þar sem spurningalistarnir innihéldu ekki persónuupplýsingar var nóg að senda tilkynningu um þá ásamt afriti sem og bréfi til forráðamanna nemenda undir 18 ára aldri þar sem upplýst var um tilgang kannananna og óskað eftir samþykki. 8 Staðfestingar bárust síðan frá Persónuvernd um móttöku tilkynninga um vinnslu persónuupplýsinga. Óskað var eftir leyfi hjá skólastjórnendum skólanna til að leggja spurningakannanirnar fyrir og þegar það var fengið var spurningalistinn og bréfið til forráðamanna nemenda undir 18 ára aldri, þar sem þeim boðið að hafa samband ef óskað var nánari upplýsinga, sent til skólanna. Að auki var útbúið bréf sem nemendur 18 ára og eldri fengu áður en þeir tóku könnunina þar sem farið var fram á upplýst samþykki þeirra fyrir þátttökunni. 9 2.4 Úrvinnsla gagna Eftir hverja könnun fyrir sig voru allir spurningalistarnir flokkaðir og númeraðir og síðan voru gögnin slegin inn í tölfræðiforritið SPSS. Gerð voru ýmis tölfræðipróf á öllum spurningum milli hópanna sem höfðu lokið/stundað nám og ekki lokið áfanganum. Einnig var kannaður kynjamunur fyrir öll prófin og verður hans getið þar sem hann kemur fram. Sett eru fram dæmi um meðaltöl og staðalfrávik, tíðni eða hlutfall svara. Gerð voru tölfræði- og marktæknipróf s.s. Kí kvaðratspróf, fylgni, krosstöflur og T-próf. Gögn voru kóðuð og spurningar flokkaðar saman. Sem dæmi má nefna að í könnun 1 var búin til breytan Staða í námi flokkuð Lokið/ólokið en það eru samanburðarhóparnir tveir. Þá var steypt saman í einn hóp þeim sem höfðu ekki lokið og þeim sem höfðu hug á að taka áfangann. Talin voru saman þekkingaratriði fyrir hin ýmsu notendaforrit s.s. ritvinnslu (Word), töflureikni (Excel), glærugerð (PowerPoint) og tölvupóst (Outlook). Í könnunum 1 og 2 voru tekin meðaltöl og skoðað prósentuhlutfall á fjölda þekkingaratriða á milli hópa. 8 9 Sjá fskj. II. Sjá fskj. III 13
NIÐURSTÖÐUR KÖNNUN 1 3 NIÐURSTÖÐUR Hér á eftir er lýst helstu niðurstöðum úr fyrirliggjandi gagnasafni þar sem leitast er við að draga upp mynd af aðgengi nemenda að ýmiss konar tölvubúnaði og tölvufærni þeirra á hin ýmsu notendaforrit ásamt því að kanna nýtingu þeirra á tölvunni sem tæki í námi og leik. Þegar könnuð er færni og notkun nemenda er notast við ýmsar bakgrunnsbreytur s.s. kyn, aldur og stöðu í námi. 3.1 Helstu niðurstöður úr könnun 1 Í upphafi var spurt almennra spurninga um notkun og aðgengi að tölvum. Tafla 1: Spurningar um notkun tölvu Könnun 1 Heildarfjöldi Fjöldi sem svarar* Hlutfall af heild a) Nemandi notar tölvur sjaldan/aldrei b) Nemandi notar tölvu oft til að útbúa verkefni c) Nemandi skilar verkefnum tölvutækt í stað pappírs d) Nemandi fær verkefni frá kennara sem þarf að leysa í tölvum e) Nemandi notar tölvuver í skóla til að leysa/vinna verkefni 120 120 120 120 120 28 85 35 38 17 23,33% 70,83% 29,17% 31,67% 14,17% *Nemendur gátu merkt við fleiri en eitt atriði í spurningunni. ÉG NOTA TÖLVU SJALDAN/ALDREI 25% þeirra sem lokið hafa UTN1036 nota sjaldan tölvur á móti 75% hlutfalli þeirra sem ekki hafa lokið áfanganum þannig að þeir sem hafa lokið áfanganum nota oftar tölvur en þeir sem hafa ekki lokið honum (χ 2 (1, N=120)=9,13, p<0,01). Hér er um tölfræðilega marktækan mun að ræða. ÉG NOTA TÖLVU OFT TIL AÐ ÚTBÚA VERKEFNI, T.D. Í RITVINNSLU Tengslin á milli hópanna gefa til kynna að 55,3% þeirra sem lokið hafa UTN1036 vinna verkefni oft í tölvum á móti 44,7% hlutfalli þeirra sem ekki hafa lokið áfanganum (χ 2 (1, N=120)=3,27, p<0,10) sem sýnir tilhneigingu í þá átt að þeir sem hafa lokið áfanganum UTN1036 útbúi oftar verkefni í tölvu heldur en þeir sem hafa ekki lokið honum. Munurinn nær þó ekki marktækni. 14
NIÐURSTÖÐUR KÖNNUN 1 ÉG SKILA VERKEFNUM Á TÖLVUTÆKU FORMI Í STAÐ PAPPÍRS Tengslin á milli breytanna sýna að 62,9% þeirra sem lokið hafa UTN1036 skila verkefnum oftar á tölvutæku formi móti 37,1% þeirra sem ekki hafa lokið áfanganum (χ 2 (1, N=120)=3,27, p<0,10) sem sýnir tilhneigingu í þá átt að þeir sem hafa lokið áfanganum UTN1036 skili oftar verkefni á tölvutæku formi heldur en þeir sem hafa ekki lokið honum. Munurinn nær þó ekki marktækni. ÉG FÆ VERKEFNI FRÁ KENNARA SEM ÞARF AÐ LEYSA Í TÖLVUM Tengslin á milli breytanna gefa til kynna að þeir sem lokið hafa UTN1036 fá/taka á móti verkefnum frá kennara á tölvutæku formi á móti 31,6% hlutfalli þeirra sem ekki hafa lokið áfanganum (χ 2 (1, N=120)=7,55, p<0,01) sem sýnir tölfræðilega marktækan mun í þá átt að þeir sem hafa lokið áfanganum UTN1036 fái/taki oftar á móti verkefnum á tölvutæku formi heldur en þeir sem hafa ekki lokið honum. Töluverður munur kom í ljós eftir kyni sem sýndi að mun fleiri stúlkur (65,4%) en piltar (34,6%) tóku við verkefnum á tölvutæku formi (χ 2 (1, N=120)=4,34, p<0,05). ÉG NOTA TÖLVUVER Í SKÓLANUM TIL AÐ LEYSA/VINNA VERKEFNI Ekki kom fram neinn marktækur munur úr niðurstöðum prófsins. Einungis 17 svöruðu spurningunni (χ 2 (1, N=120)=1,71, e.m.). HEFUR ÞÚ AÐGANG AÐ TÖLVU Í SKÓLANUM UTAN KENNSLUSTUNDA? Tafla 2: Aðgengi að tölvu í skólanum utan kennslustunda Meðaltal* Staðalfrávik* Fjöldi Piltur Stúlka 2,70 2,48 *Kvarðinn 1 Alltaf til 5 Aldrei var mælieining í spurningunni. 1,25 1,11 60 60 Ekki kom fram neinn marktækur kynjamunur í spurningum 2 7 þar sem spurt var um aðgengi að tölvum, fartölvum, prenturum, Interneti og myndskanna bæði heima og í skóla. 15
NIÐURSTÖÐUR KÖNNUN 1 SPURNINGAR UM FINGRASETNINGU (VÉLRITUN) Ekki kom fram í niðurstöðum prófsins neinn marktækur munur milli hópa (lokið/ólokið UTN) á því hvort þeir hefðu fengið markvissa kennslu í fingrasetningu í grunnskóla (χ 2 (1, N=110)=0,37, e.m.). Skoðuð voru tengsl á milli þess hversu lengi nemendur höfðu lært vélritun og kyns þeirra. Í ljós kom tölfræðilega marktækur kynjamunur, fleiri stúlkur (84,6%) en piltar (15,4%) voru í hópi þeirra sem höfðu lært vélritun í 3 vetur (χ 2 (4, N=88)=10,11, p<0,05). Einnig voru skoðuð tengsl við stöðu í námi. Ekki kom fram neinn marktækur munur úr niðurstöðum prófsins (χ 2 (3, N=88)=0,47, e.m.). Tafla 3: Notkun blindskriftar við innslátt á texta Meðaltal* Staðalfrávik* Fjöldi Piltur 3,23 1,44 60 Stúlka 2,71 1,30 59 *Kvarðinn 1 Alltaf til 5 Aldrei var mælieining í spurningunni. Hér kom fram tölfræðilega marktækur kynjamunur sem sýndi að stúlkur nota oftar blindskrift en piltar (t(117)=2,07, p<0,05). Könnuð var fylgni á milli þess hversu lengi nemendur höfðu lært vélritun og hvort þau notuðu blindskrift við textainnslátt. Veik tengsl komu fram milli breytanna (r(88)=0,21 p<0,05) sem sýndu að þeir sem hafa lært vélritun lengur eru líklegri til að nota blindskrift við textainnslátt. 16
NIÐURSTÖÐUR KÖNNUN 1 3.1.1 YFIRLITSTAFLA YFIR FÆRNI ÞÁTTTAKENDA MIÐAÐ VIÐ STÖÐU Í NÁMI LOKIÐ/ÓLOKIÐ UTN 1036 Hér er á eftir er yfirlitstafla með niðurstöðum úr T-prófi þar sem kannaðir voru ellefu færniþættir og þeir bornir saman við notkun á notendaforritum miðað við stöðu í námi lokið/ólokið UTN1036. Tafla 4: Yfirlitstafla yfir færniþætti miðað við lokið/ólokið UTN1036 Könnun 1 Lokið UTN1036 Meðaltal Ólokið UTN1036 t Kunnáttuatriði við ritgerðasmíð (0 10 stig) Kunnátta í notkun töflureiknis (0 10 stig) 8,85 7,62 6,42 2,47 4,96 9,30 *** *** Kunnátta í notkun tölvupósts (0 5 stig) 3,57 3,05 1,43 e.m. Kunnátta í notkun gærugerðarforrits (0 5 stig) Getur sett myndir í skjal (0 2 stig) Getur sett textaruðning á myndir í skjali (0 2 stig) Kunnátta í vefsíðugerð Kunnátta í skjalavistun # 3,30 1,00 1,00 1,04 1,77 1,50 1,30 1,52 2,42 2,50 5,60 3,04 4,15 11,1 2,97 *** *** *** *** ** Internet - Leitar upplýsinga # 2,20 2,32 0,72 e.m. Internet - Leita upplýsinga m fleiri en einu skilyrði # 2,34 2,39 0,31 e.m. Bókasafnsleit í Gegni # 4,49 4,85 2,38 ** # Kvarðinn 1 Alltaf til 5 Aldrei var mælieining í spurningunni. Eins og sést í töflunni hér að framan kom fram tölfræðilega marktækur munur úr átta atriðum af þeim ellefu sem kannaðir voru. Þeir þrír þættir sem gáfu ekki tölfræðilega marktæka niðurstöðu voru Internetið og tölvupóstur enda að öllu jöfnu flestir sem nota þau forrit að staðaldri. Við talningu á kunnáttuatriðum var meðaltalið (Mean), þar sem marktækur munur kom fram, hærra hjá þeim sem höfðu lokið UTN1036 heldur en þeirra sem höfðu ekki lokið áfanganum. Þar sem kvarðinn 1 Alltaf til 5 Aldrei var mælieining í spurningunni snerist þetta við, þ.e. þar var meðaltalið (Mean), lægra hjá þeim sem höfðu lokið UTN1036 en hjá þeim sem höfðu ekki lokið honum (auðkennt með # í töflu 4). Í töflu 5 hér á eftir er sýndur samanburður á fjölda kunnáttuatriða í ritvinnslu, töflureikni, tölvupósti og glærugerðarforriti voru talin upp 5 10 þekkingaratriði og þau talin saman (Count). Metin var marktækni á milli fjölda þekkingaratriða í ritvinnslu og stöðu í námi. 17
NIÐURSTÖÐUR KÖNNUN 1 Tafla 5: Könnun 1: Talning og samanburður á fjölda kunnáttuatriða í: ritvinnslu, töflureikni, pósti, glærugerð og vefsíðugerð (fjöldi í svigum). Fjöldi sem svaraði Hlutfall af heild sem hafa öll atriði á valdi sínu Hlutfall af lokið UTN Hlutfall af ólokið UTN Ritvinnsla (10 atriði) 120 44,2% (53) 30,0% (36) 14,2% (17) Töflureiknir (10 atriði) 120 22,5% (27) 20,8% (25) 1,7% (2) Póstur (5 atriði) 120 43,3% (52) 23,3% (28) 20,0% (24) Glærugerð (5 atriði) 120 18,3% (22) 12,5% (15) 5,8% (7) Vefsíðugerð (já/nei) 120 60,0% (72) 45,8% (55) 14,2% (17) Fjöldi sem svaraði Hlutfall af heild sem hafa ekkert atriði á valdi sínu Hlutfall af lokið UTN Hlutfall af ólokið UTN Ritvinnsla (0 atriði) 120 2,5% ( 3) 0,8% (1) 1,7% (2) Töflureiknir (0 atriði) 120 25,8% (31) 1,7% (2) 24,2% (29) Póstur (0 atriði) 120 19,2% (23) 6,7% (8) 12,5% (15) Glærugerð (0 atriði) 120 34,2% (41) 5,0% (6) 29,2% (35) Vefsíðugerð (nei) 120 35,8% (43) 0,8% (1) 35,0% (42) Fjöldi sem svaraði Hlutfall af heild sem hafa 5 eða færri atriði á valdi sínu Hlutfall af lokið UTN Hlutfall af ólokið UTN Ritvinnsla (5 eða færri atriði) 120 19,2% (23) 3,3% (4) 15,9% (19) Töflureiknir (5 eða færri atriði) 120 51,7% (62) 10,8% (13) 40,8% (49) Póstur (3 eða færri atriði) 120 35,8% (43) 15,8% (19) 20,0% (24) Glærugerð (3 eða færri atriði) 120 61,7% (74) 21,7% (26) 40,0% (48) Vefsíðugerð (á ekki við) 18
NIÐURSTÖÐUR KÖNNUN 1 Tafla 6: Forrit sem notuð voru við vefsíðugerð Staða í námi a) Ritill notaður b) Ritvinnsla notuð Fjöldi Lokið UTN1036 38 17 55 Ólokið UTN1036 13 4 17 Fjöldi alls: 51 21 72 Ekki kom fram neinn marktækur munur á notkun vefsíðugerðarforrita borið saman við stöðu nemenda (lokið/ólokið UTN) í niðurstöðum prófsins (χ 2 (1, N=72)=0,34, e.m.). Spurt var um reglulega notkun annarra forrita. Forritin þurftu ekki að tengjast námi og kennslu, t.d. forrit fyrir skák eða heimilisbókhald. Aðeins 21 nemandi svaraði spurningunni. Í ljós kom að sex nemendur nefndu myndvinnsluforrit, fjórir spjallrásarforrit og 16 nefndu eitt sérhæft forrit. Tafla 7: Vistað vefsíðu á Netinu Staða í námi Já Nei Fjöldi Lokið UTN1036 13 41 54 Ólokið UTN1036 9 46 55 Fjöldi alls: 22 87 109 Ekki fannst heldur neinn tölfræðilega marktækur munur milli hópanna lokið/ólokið í niðurstöðum prófsins (χ 2 (1, N=109)=1,01, e.m). TÖLVULEIKIR Tafla 8: Leikjanotkun Meðaltal* Staðalfrávik* Fjöldi Piltur 1,46 0,85 57 Stúlka 2,02 1,01 59 *Kvarðinn 1 Já, 2 Veit ekki 3 Nei var mælieining í spurningunni. Í T-prófinu kom fram tölfræðilega marktækur munur milli kynjahópa í niðurstöðum prófsins í þá átt að drengir (60,3%) eru meira í tölvuleikjum en stúlkur (39,7%) (t(114)=3,25, p<0,01). 19
NIÐURSTÖÐUR KÖNNUN 1 FÆRNI Í TÖLVUNOTKUN EFTIR UTN ÁFANGANN Nemendur voru spurðir hvort þeim fyndist þeir vera færari í að nota tölvuna og algeng notendaforrit eftir að hafa lokið UTN1036 áfanganum. Þessari spurningu svöruðu 55 nemendur. 50 (98,0%) svöruðu að þeir teldu sig færari í tölvum eftir að hafa lokið UTN1036 áfanganum (t(50)=25,5, p<0,001) sem sýnir mikla tölfræðilega marktækni.. 3.1.2 ÁLYKTUN AÐ LOKINNI KÖNNUN 1 Þegar skoðuð er talning og samanburður á fjölda kunnáttuatriða í ritvinnslu, töflureikni, tölvupósti, glærugerð og vefsíðugerð kemur í ljós að talsverður munur er á getu nemenda eftir því hvort þeir hafa tekið áfangann UTN1036 eða ekki. Eins og lesa má út úr töflu 4 á bls.14 sést að það er tölfræðilega marktækur munur á færni þátttakanda eftir því hvort þeir hafi lokið UTN1036 áfanganum í átta af ellefu færniþáttum sem kannaðir voru. Ekki kom í ljós munur á færni í tölvupósti og ekki er heldur tölfræðilega marktækur munur í notkun á Internetinu (vefrápurum). Þessar niðurstöður eru í samræmi við það sem höfundar hafa skynjað í kennslu sinni í upplýsingatækni, þ.e. að flestir nemendur sem á annað borð hafa nýtt sér tölvuna á einhvern hátt búa yfir færni í tölvupósti og Internetleit. Öðru máli gegnir þegar kunnátta er athuguð í færni algengustu notendaforrita s.s. ritvinnslu, töflureikni, glærugerð og vefsíðugerð. Þar virðast nemendur telja sig færari en raun ber vitni eins og sést þegar færniþættirnir eru taldir saman í töflu 18, bls. 25. Þetta er í samræmi við rannsóknartilgátuna (sjá bls. 4 5): Nemendur sem hafa lokið áfanganum UTN1036 eru færari í upplýsingatækni og tölvunotkun en þeir sem ekki hafa lokið honum eða sambærilegum áfanga. Eftir að hafa lokið úrvinnslu gagna þessarar fyrstu könnunar töldum við okkur geta sagt með nokkurri vissu að grunur okkar þess efnis að grunnskólarnir hafi ekki undirbúið nemendur nægilega vel í upplýsingatækni og tölvunotkun hafi verið á rökum reistur. Af þeim sökum teljum við að það hafi ekki verið raunhæft að fella áfangann niður eins og lagt var til í Aðalnámskrá framhaldsskóla frá 1999. Í ljósi þessara niðurstaðna ákváðu höfundar að endurtaka könnunina að ári. 20
NIÐURSTÖÐUR KÖNNUN 2 3.2 Helstu niðurstöður úr könnun 2 3.2.1 BAKGRUNNSUPPLÝSINGAR UM STÖÐU ÞÁTTTAKENDA Heildarfjöldi þeirra sem svaraði var 208. Af þeim höfðu 126 (60,6%) lokið UTN-áfanganum eða sambærilegum áföngum en 82 (39,4%) ekki. 188 stunduðu fullt nám en aðrir minna. Spurt var um aldur þátttakenda og voru 133 (63,6%) á aldrinum 16 20 ára, 57 á bilinu 21 25 ára (27,3%), 16 (7,7%) voru eldri en 25 ára. 3 (1,4%) svöruðu ekki. Spurt var hvort þátttakendur ynnu með skóla og svöruðu 202. Já sögðu 119 eða 56,9%, nei 81 eða 38,8%, 2 (1%) sögðust ekki vita það en 7 (3,3) svöruðu ekki. Þegar nánar var skoðað kom í ljós að af þeim sem svöruðu voru það 110 sem tilgreindu vinnustundafjölda. Þegar sá fjöldi er skoðaður nánar eru það 82 eða 74,5%, sem unnu tíu stundir eða meira á viku með skólanum. Af þeim 188 sem eru í fullu námi vinna 74 (57,4%) 10 40+ stundir á viku með skóla. 3.2.2 ALMENNAR SPURNINGAR UM NOTKUN OG AÐGENGI AÐ TÖLVUM Tafla 9: Spurningar um notkun tölvu Könnun 2 Heildarfjöldi Fjöldi sem svarar* Hlutfall af heild 1) Nemandi notar tölvur sjaldan/aldrei 208 42 20,1% 2) Nemandi notar tölvu oft til að útbúa verkefni 208 150 71,8% 3) Nemandi skilar verkefnum tölvutækt í stað pappírs 208 74 35,4% 4) Nemandi fær verkefni frá kennara sem þarf að leysa í tölvum 208 75 35,9% 5) Nemandi notar tölvuver í skóla til að leysa/vinna verkefni 208 62 29,7% *Nemendur gátu merkt við fleiri en eitt atriði. ÉG NOTA TÖLVU SJALDAN/ALDREI 35,7% þeirra sem lokið hafa UTN1036 eða sambærilegum áföngum nota sjaldan tölvur á móti 64,3% hlutfalli þeirra sem ekki hafa lokið áfanganum þannig að þeir sem hafa lokið áfanganum nota oftar tölvur en þeir sem hafa ekki lokið honum (χ 2 (1, N=208)=13,62, p<0,001). Hér er um tölfræðilega marktækan mun að ræða. ÉG NOTA TÖLVU OFT TIL AÐ ÚTBÚA VERKEFNI, T.D. Í RITVINNSLU Tengslin á milli hópanna gefa til kynna að 65,8% þeirra sem lokið hafa UTN1036 eða sambærilegum áföngum vinna verkefni oft í tölvum á móti 34,2% hlutfalli þeirra sem ekki hafa lokið áfanganum (χ2(1, N=208)=5,94, p<0,05). Hér er um tölfræðilega marktækan mun að ræða. 21
NIÐURSTÖÐUR KÖNNUN 2 ÉG SKILA VERKEFNUM Á TÖLVUTÆKU FORMI Í STAÐ PAPPÍRS Tengslin á milli breytanna sýna að 74,0% þeirra sem lokið hafa UTN1036 skila verkefnum oftar á tölvutæku formi móti 26,0% þeirra sem ekki hafa lokið áfanganum (χ 2 (1, N=208)=8,45, p<0,01) sem sýnir tölfræðilega marktækan mun. ÉG FÆ VERKEFNI FRÁ KENNARA SEM ÞARF AÐ LEYSA Í TÖLVUM Tengslin á milli breytanna gefa til kynna að þeir sem lokið hafa UTN1036 fá/taka oftar á móti verkefnum frá kennara á tölvutæku formi (71,6%) en þeir sem ekki hafa lokið áfanganum (28,4%) (χ 2 (1, N=208)=5,87, p<0,05) sem sýnir þó nokkurn mun í þá átt að þeir sem hafa lokið áfanganum eða sambærilegum áföngum fá oftar verkefni frá kennara sem þarf að leysa í tölvum en þeir sem hafa ekki lokið honum. Munurinn er tölfræðilega marktækur. ÉG NOTA TÖLVUVER Í SKÓLANUM TIL AÐ LEYSA/VINNA VERKEFNI Af þeim 126 sem hafa lokið UTN svöruðu 30 (34,5%) að þeir notuðu tölvuver í skóla til að vinna verkefni á móti 15 (22,1%) af þeim 82 sem höfðu ekki lokið áfanganum. 66,7% (30) þeirra sem lokið hafa UTN1036 eða sambærilegum áföngum vinna verkefni í töluveri skóla á móti 33,3% (15) þeirra sem ekki hafa lokið áfanganum (χ 2 (1, N=155)=2,86, p<0,1). Þetta sýnir tilhneigingu í átt að þeir sem hafa lokið áfanganum nýti sér frekar tölvuver í skóla til að vinna verkefni. Munurinn nær þó ekki tölfræðilegri marktækni. HEFUR ÞÚ AÐGANG AÐ TÖLVU Í SKÓLANUM UTAN KENNSLUSTUNDA? Tafla 10: Tölvuaðgangur utan kennslustunda Meðaltal* Staðalfrávik* Fjöldi Piltur 2,30 1,11 93 Stúlka 2,42 1,13 113 *Kvarðinn 1 Alltaf til 5 Aldrei var mælieining í spurningunni. Ekki kom fram neinn tölfræðilega marktækur kynjamunur í spurningum 2 7 þar sem spurt var um aðgengi að tölvum, fartölvum, prenturum, Interneti og myndskanna bæði heima og í skóla nema þar sem spurt var um aðgengi að myndskanna í skólum. 22
NIÐURSTÖÐUR KÖNNUN 2 Tafla 11: Aðgangur að myndskanna í skóla Meðaltal Staðalfrávik* Fjöldi Piltur 3,72 1,55 92 Stúlka 4,32 1,16 109 *Kvarðinn 1 Alltaf til 5 Aldrei var mælieining í spurningunni. Hér er tölfræðilega marktækur kynjamunur (t(199)=3,77, p<0,05) í þá átt að stúlkurnar virðast síður hafa aðgang að myndskanna í skólanum eða vera síður meðvitaðar um þann aðgang. MARKVISS VÉLRITUNARKENNSLA Í GRUNNSKÓLA Fram kemur tölfræðilega marktækur munur milli hópanna (lokið/ólokið UTN eða sambærilegum áföngum) þegar spurt er um hvort þeir hafi fengið markvissa vélritunarkennslu (χ 2 (1, N=199)=3,79 p<0,05) í þá átt að þeir eru fleiri sem hafa fengið markvissa vélritunarkennslu í hópnum sem hafa lokið UTN en þeim sem hafa ekki lokið áfanganum. Þegar tíðnitafla yfir fjölda þeirra sem höfðu fengið markvissa vélritunarkennslu var skoðuð kom í ljós að 108 svöruðu spurningunni játandi, þar af 64 stúlkur (59,3%) og 44 piltar (40,7%). Tafla 12: Notkun blindskriftar við innslátt Meðaltal* Staðalfrávik* Fjöldi Piltur 2,89 1,35 95 Stúlka 3,09 1,32 114 *Kvarðinn 1 Alltaf til 5 Aldrei var mælieining í spurningunni. Ekki kom fram tölfræðilega marktækur kynjamunur á notkun blindskriftar (t(207)=1,04, e.m.). Könnuð var fylgni á milli hversu lengi nemendur höfðu lært vélritun og hvort þau notuðu blindskrift við textainnslátt. Hér kom fram tölfræðilega marktækur munur milli breytanna (t(134)=0,29 p<0,01) sem sýndi að þeir sem hafa lært vélritun lengur nota oftar blindskrift við textainnslátt. 23
NIÐURSTÖÐUR KÖNNUN 2 3.2.3 YFIRLITSTAFLA YFIR FÆRNI ÞÁTTTAKENDA MIÐAÐ VIÐ STÖÐU Í NÁMI, LOKIÐ/ÓLOKIÐ UTN1036 Hér á eftir er yfirlitstafla með niðurstöðum úr T-prófi sem tekið var yfir eftirtalda færniþætti og þeir bornir saman við færniþætti í notkun á notendaforritum miðað við stöðu í námi lokið/ólokið UTN 1036. Tafla 13: Yfirlitstafla yfir færniþætti miðað við lokið/ólokið UTN1036 Könnun 2 Lokið UTN1036 Meðaltal Ólokið UTN1036 t Kunnáttuatriði við ritgerðasmíð (0 10 stig) 9,44 7,46 6,44 *** Kunnátta í notkun töflureiknis (0 10 stig) 8,55 3,38 10,93 *** Kunnátta í notkun tölvupósts (0 5 stig) 4,02 2,91 4,15 *** Kunnátta í notkun glærugerðarforrits (0 5 stig) 4,21 1,66 9,74 *** Getur sett myndir í skjal og ruðning á þær (0 2 stig) 1,87 1,59 3,27 ** Kunnátta í vefsíðugerð (0 2 stig) 1,23 0,54 6,01 *** Kunnátta í skjalavistun # 1,70 2,26 3,20 ** Internet - Leitar upplýsinga # 1,98 2,12 1,07 e.m. Internet - Leita upplýsinga m fleiri en einu skilyrði # 2,34 2,31 0,24 e.m. Bókasafnsleit í Gegni # 4,46 4,51 0,30 e.m. # Kvarðinn 1 Alltaf til 5 Aldrei var mælieining í spurningunni. Eins og sést á töflunni hér að framan kom fram tölfræðilega marktækur munur úr átta atriðum af þeim tíu sem könnuð voru. Þeir þrír þættir sem gáfu ekki tölfræðilega marktæka niðurstöðu voru Internet (tveir þættir) og bókasafnsleit í Gegni. Við talningu á kunnáttuatriðum var meðaltalið (Mean), þar sem marktækur munur kom fram, hærra hjá þeim sem höfðu lokið UTN1036 heldur en þeirra sem höfðu ekki lokið áfanganum. Þar sem kvarðinn 1 Alltaf til 5 Aldrei var mælieining í spurningunni snerist þetta við, þ.e. þar var meðaltalið (Mean), lægra hjá þeim sem höfðu lokið UTN1036 en hjá þeim sem höfðu ekki lokið honum (auðkennt með # í töflu 13). Í töflu 14 hér á eftir er sýndur samanburður á fjölda kunnáttuatriða í ritvinnslu, töflureikni, tölvupósti og glærugerðarforriti. Voru talin upp 5 10 þekkingaratriði og þau talin saman (Count). Metin var marktækni á milli fjölda þekkingaratriða í ritvinnslu og stöðu í námi. 24
NIÐURSTÖÐUR KÖNNUN 2 Tafla 14: Könnun 2: Talning og samanburður á fjölda kunnáttuatriða í: ritvinnslu, töflureikni, tölvupósti og glærugerð (fjöldi í svigum) Fjöldi sem svaraði Hlutfall af heild sem hafa öll atriði á valdi sínu Hlutfall af lokið UTN Hlutfall af ólokið UTN Ritvinnsla (10 atriði) 208 59,1% (123) 47,1% (98) 12,0% (25) Töflureiknir (10 atriði) 208 39,9% (83) 35,1% (73) 4,8% (10) Póstur (5 atriði) 208 51,4% (107) 37,0% (77) 14,4% (30) Glærugerð (5 atriði) 208 48,6% (101) 43,3% (90) 5,3% (11) Vefsíðugerð (já/nei) 208 37,5% (78) 30,3% (63) 7,2% (15) Fjöldi sem svaraði Hlutfall af heild sem hafa engin atriði á valdi sínu Hlutfall af lokið UTN Hlutfall af ólokið UTN Ritvinnsla (0 atriði) 208 1,0% (2) 0,0% (0) 1,0% (2) Töflureiknir (0 atriði) 208 18,8% (39) 2,9% (6) 15,9% (33) Póstur (0 atriði) 208 12,5% (26) 2,9% (6) 9,6% (20) Glærugerð (0 atriði) 208 27,9% (58) 5,8% (12) 22,1% (46) Vefsíðugerð (Nei) 208 41,8% (87) 16,3% (34) 25,5% (53) Fjöldi sem svaraði Hlutfall af heild sem hafa 5 eða færri atriði á valdi sínu Hlutfall af lokið UTN Hlutfall af ólokið UTN Ritvinnsla (5 eða færri) 208 10,1% (21) 1,4% (3) 8,7% (18) Töflureiknir (5 eða færri) 208 36,1% (75) 7,7% (16) 28,4% (59) Póstur (3 eða færri) 208 33,7% (70) 15,4% (32) 18,3% (38) Glærugerð (3 eða færri) 208 39,4% (82) 11,5% (24) 27,9% (58) Vefsíðugerð (á ekki við) 25
NIÐURSTÖÐUR KÖNNUN 2 VEFSÍÐUGERÐ Tafla 15: Vefsíðugerð Staða í námi Meðaltal* Staðalfrávik* Fjöldi Lokið UTN1036 1,55 0,90 123 Ólokið UTN1036 2,39 0,93 82 *Kvarðinn 1 Alltaf til 5 Aldrei var mælieining í spurningunni. Af þeim 123 sem höfðu lokið UTN1036 eða sambærilegum áfanga höfðu 89 (72,4%) búið til vefsíðu en 34 (27,6%) ekki. Af þeim sem ekki höfðu lokið UTN1036 eða sambærilegum áfanga höfðu 25 (30,5%) búið til vefsíðu en 57 (69,5%) ekki (χ 2 (1, N=205)=34,94, p<0,001), sem sýnir tölfræðilega marktækan mun á samanburðarhópunum lokið/ólokið. Ath.: Hér ber að geta að þegar könnunin var framkvæmd þá voru tvær vikur eftir af skólaárinu og þessi kennsluþáttur, Vefsíðugerð, kennd á því tímabili sem getur að hluta til skýrt þann fjölda sem hafði ekki búið til vefsíðu. TÖLVULEIKIR, BLOGG OG MSN Tafla 16: Leikjanotkun Meðaltal* Staðalfrávik* Fjöldi Piltur 1,22 0,63 92 Stúlka 1,99 1,00 113 *Kvarðinn 1 Oft til 5 Aldrei var mælieining í spurningunni. Tölfræðilega marktækur munur milli kynjahópa kom í ljós þegar athuguð voru tengsl milli kyns og notkunar tölvuleikja í þá átt að drengir (59%) eru meira í tölvuleikjum en stúlkur (41%) (t(205)=6,74, p<0,001). BLOGG Kannað var hvort fram kæmi kynjamunur hjá þeim sem svöruðu spurningunni um blogg og svöruðu spurningunni 185 þátttakendur. Já sögðu 19 (10,3%) en nei sögðu 166 (89,7%). Af þeim sem svöruðu já voru 10 piltar og 9 stúlkur. Ekki kom fram tölfræðilega marktækur munur milli kynja í bloggi (χ 2 (1, N=185)=0,27, e.m.). Þegar hópurinn sem bloggar er skoðaður nánar kemur í ljós að það eru 14 (73,7%) sem hafa lokið UTN áfanga en 5 (26,3%) sem ekki hafa lokið UTN áfanganum eða sambærilegum áföngum (χ 2 (1, N=184)=1,24, e.m.). 26
NIÐURSTÖÐUR KÖNNUN 2 188 þátttakendur svöruðu spurningunni um hvort viðkomandi læsi blogg hjá öðrum. Af 68 sem sögðu já voru 31 piltur og 37 stúlkur. (χ 2 (1, N=188)=0,07, e.m.). Af 37 stúlkum höfðu 25 lokið UTN en 12 ólokið. Hjá piltum var skiptingin 20 á móti 11 (χ 2 (1, N=187)=0,59, e.m.). Miðað við að 68 lesi blogg að staðaldri finnst okkur hópurinn sem bloggar vera fámennur, eða aðeins 19 (sjá hér á undan). MSN Af þeim 199 sem svöruðu sögðust 112 nota MSN. Þar af voru 75 sem höfðu lokið UTN áfanganum en 36 ekki (χ 2 (1, N=198)=3,78, p<0,1) sem sýnir tilhneigingu í þá átt að þeir sem hafa lokið áfanganum noti frekar MSN. Af þeim sem höfðu lokið UTN áfanganum voru 34 piltar og 41 stúlka en skiptingin hjá þeim sem ekki höfðu lokið honum voru 19 piltar og 21 stúlka. Munur á stöðu í námi eftir því hvort þau höfðu lokið áfanganum eða ekki kom hvorki fram hjá piltum (χ 2 (1, N=92)=1,62, e.m.) né hjá stúlkum (χ 2 (1, N=106)=2,17, e.m.). FÆRNI Í TÖLVUNOTKUN Nemendur voru spurðir hvort þeim fyndist þeir vera færari í að nota tölvuna og algeng notendaforrit eftir að hafa lokið UTN áfanganum eða sambærilegum áföngum. Þessari spurningu svöruðu 122 nemendur. Af þeim töldu 102 (88,7%) að þeir væru færari í tölvunotkun eftir að hafa lokið UTN1036 áfanganum (χ 2 (1, N=122)=27,79, p<0,001), sem sýnir mikla tölfræðilega marktækni. 3.2.4 ÁLYKTUN AÐ LOKINNI KÖNNUN 2 Í ljós kom að munur var á getu nemenda eftir því hvort þeir höfðu lokið UTN1036 áfanganum, sambærilegum áfanga eða ekki. Eins og sjá má á töflu 13 bls. 21 var töluverður munur á milli samanburðarhópanna á þeim færniþáttum sem spurt var um. Það er því mat höfunda að það sé enn til staðar bil á milli skólastiga sem brýnt er að brúa með það að markmiði að allir nemendur geti nýtt þá færni sem kennsla í upplýsingatækni og tölvunotkun (UT kennsla) býður upp á þeim til gagns og ánægju í námi og starfi. 27
NIÐURSTÖÐUR SAMANBURÐUR Á KÖNNUN 1 OG KÖNNUN 2 3.3 Samanburður á könnun 1 og könnun 2 MARKVISS VÉLRITUNARKENNSLA Í GRUNNSKÓLA Könnuð var staða markvissrar vélritunarkennslu í grunnskóla og hún borin saman milli kannanna 1 og 2. Heildarfjöldi þeirra sem svaraði var 231. Tafla 17: Markviss vélritunarkennsla í grunnskóla Könnun 1 Könnun 2 Fjöldi Já 54% (87) 45% (74) 161 Nei 32,9 (23) 67,1 (47) 70 Hér kemur fram marktækur munur milli kannana (χ 2 (1, N=231)=38,78, p<0,01. Þessi munur sýnir að færri nemendur í könnun 2 en könnun 1 fá markvissa vélritunarkennslu í grunnskóla. Tafla 18: Samanburður á færniþáttum milli kannanna 1 og 2 (allt þýðið). Meðaltal Spurningar: Könnun 1 Könnun 2 t Kunnáttuatriði við ritgerðasmíð (10 atriði) 7,63 8,67 3,36 *** Kunnátta í notkun töflureiknis (10 atriði) 5,04 6,53 3,25 *** Kunnátta í notkun tölvupósts (5 atriði) 3,31 3,59 1,27 e.m. Kunnátta í notkun glærugerðarforrits (5 atriði) 2,40 2,97 3,48 *** *** = p<0,001 Við samanburð á milli kannanna kemur fram tölfræðilega marktækur munur hvað varðar talningu á færniþáttum í ritvinnslu, töflureikni og glærugerð í þá átt að kunnátta eykst á milli þessara tveggja kannana. Kunnátta í notkun póstforrits eykst lítillega en aukningin nær þó ekki tölfræðilegri marktækni. 28
NIÐURSTÖÐUR SAMANBURÐUR Á KÖNNUN 1 OG KÖNNUN 2 Fjöldi sem tók þátt í könnunum 1 2 var 329. Í eftirarandi samanburðartöflu er skoðað hlutfall tölvunotkunar hjá báðum hópum. Tafla 19: Samanburður á tölvunotkun í skóla milli kannanna 1 og 2 (allt þýðið). Fjöldi svara í svigum Tölvunotkun í skóla Könnun 1 Hlutfall af K1 Könnun 2 Hlutfall af K2 % breyting milli kannanna Nemandi notar tölvur sjaldan/aldrei 23,33% (28) 20,1% (42) -13,84% Nemandi notar tölvu oft til að útbúa verkefni 70,83% (85) 71,8% (150) 1,37% Nemandi skilar verkefnum tölvutækt í stað pappírs 29,17% (35) 35,4% (74) 21,36% Nemandi fær verkefni frá kennara sem þarf að leysa í tölvum 31,67% (38) 35,9% (75) 13,36% Nemandi notar tölvuver í skóla til að leysa/vinna verkefni 14,17% (17) 29,7% (62) 109,60% *Nemendur gátu merkt við fleiri en eitt atriði í spurningunni. Eins og sjá má á niðurstöðum í töflu 19 hér að framan hefur tölvunotkun í skólum aukist í öllum tilgreindum þáttum. Mest er þó aukningin í notkun tölvuvers skóla þar sem hún ríflega tvöfaldast, en þar kemur fram tölfræðilega marktækur munur (χ 2 (1, N=329)=10,04, p<0,01). Þó aukning hafi átt sér stað í hinum þáttunum nær hún þó ekki tölfræðilegri marktækni. 3.4 Samanburðartöflur úr könnun 1 og könnun 2 Hér á eftir eru nokkrar samanburðartöflur sem sýna aðgengi nemenda að tölvum, fartölvum, Interneti, prenturum og skanna í skóla og heima milli könnunar 1 og 2. 3.4.1 SAMANBURÐARTÖFLUR Á TÖLVU-, FARTÖLVU-, INTERNET-, PRENTARA- OG SKANNA- AÐGENGI MILLI KANNANNA 1 OG 2 (ALLT ÞÝÐIÐ) Tafla 20: Tölvuaðgengi í skóla Könnun 1 og 2. Fjöldi svara í svigum Tölvuaðgengi heima Svarmöguleikar Heildarfjöldi svara Könnun 1 Hlutfall af K1 Könnun 2 Hlutfall af K2 % breyting milli kannanna Aldrei 22 9,20% (11) 5,30% (11) -42,39% Sjaldan 34 10,80% (13) 10,20% (21) -5,56% Stundum 87 29,20% (35) 25,20% (52) -13,70% Oftast 109 31,70% (38) 34,50% (71) 8,83% Alltaf 74 19,20% (23) 24,80% (51) 29,17% Samtals: 326 100,00% (120) 100,00% (206) Fram kom í svörum þátttakenda að ekki var tölfræðilega marktækur munur á aðgengi þátttakenda að tölvum í skóla utan kennslustunda, (t(238)=1,67, e.m.). 29
NIÐURSTÖÐUR SAMANBURÐUR Á KÖNNUN 1 OG KÖNNUN 2 Tafla 21: Tölvuaðgengi heima Könnun 1 og 2. Fjöldi svara í svigum Tölvuaðgengi heima Svarmöguleikar Heildarfjöldi svara Könnun 1 Hlutfall af K1 Könnun 2 Hlutfall af K2 % breyting milli kannanna Aldrei 12 3,30% (4) 3,80% (8) 15,15% Sjaldan 10 4,20% (5) 2,40% (5) -42,86% Stundum 15 2,50% (3) 5,70% (12) 128,00% Oftast 35 11,70% (14) 10,00% (21) -14,53% Alltaf 257 78,30% (94) 78,00% (163) -0,38% Samtals: 329 100,00% (120) 100,00% (209) Ekki var marktækur munur milli kannana á svörum þátttakanda um aðgengi að tölvu heima (t(250)=0,14, e.m.). Tafla 22: Aðgengi að fartölvu Könnun 1 og 2. Fjöldi svara í svigum Aðgengi að fartölvu Svarmöguleikar Heildarfjöldi svara Könnun 1 Hlutfall af K1 Könnun 2 Hlutfall af K2 % breyting milli kannanna Aldrei 142 49,60% (59) 40,10% (83) -19,15% Sjaldan 48 12,60% (15) 15,90% (33) 26,19% Stundum 46 11,80% (14) 15,50% (32) 31,36% Oftast 23 8,40% (10) 6,30% (13) -25,00% Alltaf 67 17,60% (21) 22,20% (46) 26,14% Samtals: 326 100,00% (119) 100,00% (207) Ekki virtust hafa orðið tölfræðilega marktækar breytingar milli kannana á aðgengi að fartölvu heima sýndi ekki tölfræðilega marktækni, (t(249)=1,25, e.m.). Tafla 23: Aðgengi að Interneti í skóla Könnun 1 og 2. Fjöldi svara í svigum Aðgengi að Interneti í skóla Svarmöguleikar Heildarfjöldi svara Könnun 1 Hlutfall af K1 Könnun 2 Hlutfall af K2 % breyting milli kannanna Aldrei 30 13,60% (16) 6,80% (14) -50,00% Sjaldan 25 10,20% (12) 6,30% (13) -38,24% Stundum 60 17,80% (21) 18,80% (39) 5,62% Oftast 86 22,00% (26) 29,00% (60) 31,82% Alltaf 124 36,40% (43) 39,10% (80) 7,42% Samtals: 325 100,00% (118) 100,00% (207) Fram kom í svörum þátttakenda að ekki var tölfræðilega marktækur munur á aðgengi þátttakenda að Interneti í skóla utan kennslustunda, (t(212)=1,93, e.m.). 30
NIÐURSTÖÐUR SAMANBURÐUR Á KÖNNUN 1 OG KÖNNUN 2 Tafla 24: Aðgengi að Interneti heima Könnun 1 og 2. Fjöldi svara í svigum Aðgengi að Interneti heima Svarmöguleikar Heildarfjöldi svara Könnun 1 Hlutfall af K1 Könnun 2 Hlutfall af K2 % breyting milli kannanna Aldrei 42 12,60% (15) 6,80% (27) 3,97% Sjaldan 13 7,60% (9) 6,30% (4) -75,00% Stundum 32 12,60% (15) 18,80% (17) -34,13% Oftast 36 12,60% (15 29,00% (21) -19,05% Alltaf 202 54,60% (65) 39,10% (137) 21,79% Samtals: 325 100,00% (119) 100,00% (206) Fram kom í svörum þátttakenda að ekki var tölfræðilega marktækur munur á aðgengi þátttakenda að Interneti heima, (t(240)=1,57 e.m.). Tafla 25: Aðgengi að prentara í skóla Könnun 1 og 2. Fjöldi svara í svigum Aðgengi að prentara í skóla Svarmöguleikar Heildarfjöldi svara Könnun 1 Hlutfall af K1 Könnun 2 Hlutfall af K2 % breyting milli kannanna Aldrei 27 14,70% (17) 4,80% (10) -67,35% Sjaldan 27 11,20% (13) 6,80% (14) -39,29% Stundum 51 15,50% (18) 15,90% (33) 2,58% Oftast 75 15,50% (18) 27,50% (57) 77,42% Alltaf 143 43,10% (50) 44,90% (93) 4,18% Samtals: 323 100,00% (116) 100,00% (207) Svör þátttakanda um aðgengi að prentara í skóla sýndu tölfræðilega marktækni milli kannana,.þannig að fleiri höfðu aðgengi að prentara í skóla í síðari könnuninni, (t(192)=2,49, p<0,05). Tafla 26: Aðgengi að prentara heima Könnun 1 og 2. Fjöldi svara í svigum Aðgengi að prentara heima Svarmöguleikar Heildarfjöldi svara Könnun 1 Hlutfall af K1 Könnun 2 Hlutfall af K2 % breyting milli kannanna Aldrei 43 10,90% (13) 14,50% (30) 33,03% Sjaldan 16 5,90% (7) 4,30% (9) -27,12% Stundum 23 9,20% (11) 5,80% (12) -36,96% Oftast 31 9,20% (11) 9,70% (20) 5,43% Alltaf 213 64,70% (77) 65,70% (136) 1,55% Samtals: 326 100,00% (119) 100,00% (207) Fram kom í svörum þátttakenda að ekki var tölfræðilega marktækur munur á aðgengi þátttakenda að prentara heima, (t(258)=0,19, e.m.). 31
NIÐURSTÖÐUR SAMANBURÐUR Á KÖNNUN 1 OG KÖNNUN 2 Tafla 27: Aðgengi að skanna í skóla Könnun 1 og 2. Fjöldi svara í svigum Aðgengi að skanna í skóla Svarmöguleikar Heildarfjöldi svara Könnun 1 Hlutfall af K1 Könnun 2 Hlutfall af K2 % breyting milli kannanna Aldrei Sjaldan Stundum Oftast Alltaf 196 44 30 17 27 67,30% 15,90% 9,70% 0,90% 6,20% (76) (18) (11) (1) (7) 59,70% 12,90% 9,50% 8,00% 10,00% (120) (26) (19) (16) (20) Samtals: 314 100,00% (113) 100,00% (201) -11,29% -18,87% -2,06% 788,89% 61,29% Fram kom í svörum þátttakenda að ekki var tölfræðilega marktækur munur á aðgengi þátttakenda að myndskanna í skóla, (t(275)=2,29, p<0,05). Tafla 28: Aðgengi að skanna heima Könnun 1 og 2. Fjöldi svara í svigum Aðgengi að skanna heima Svarmöguleikar Heildarfjöldi svara Könnun 1 Hlutfall af K1 Könnun 2 Hlutfall af K2 % breyting milli kannanna Aldrei 168 53,40% (63) 50,70% (105) -5,06% Sjaldan 26 6,80% (8) 8,70% (18) 27,94% Stundum 22 8,50% (10) 5,80% (12) -31,76% Oftast 24 7,60% (9) 7,20% (15) -5,26% Alltaf 85 23,70% (28) 27,50% (57) 16,03% Samtals: 325 100,00% (118) 100,00% (207) Fram kom í svörum þátttakenda að ekki var tölfræðilega marktækur munur á aðgengi þátttakenda að myndskanna heima, (t(249)=0,54, e.m.). 32
LOKAORÐ 4 LOKAORÐ Þegar niðurstöður beggja kannananna á færniþáttum nemanda í notendaforritum eru skoðaðar kemur fram tölfræðilega marktækur munur á þeim miðað við hvort þátttakendur hafi lokið UTN1036 áfanganum. Þetta kemur fram í töflu 5 á bls. 16 í könnun 1 og töflu 13 á bls. 21 í könnun 2. Við nánari skoðun sést að færni nemenda í UT hefur aukist á milli kannana en þó ekki nægjanlega mikið að mati höfunda. Færni í ritvinnslu er við það að vera ásættanleg en skortur á færni í hinum ýmsu þáttum í t.d. töflureikni og glærugerð er töluvert síðri, sjá töflu 18, bls. 25. Þegar borin er saman kennsla í vélritun og notkun á blindskrift milli kannana kemur í ljós í könnun 1 að stúlkur nota oftar blindskrift en piltar. Könnun 2 sýndi að fleiri hafa fengið markvissa vélritunarkennslu sem hafa lokið UTN-áfanganum. Einnig kom fram að í þeim hópi eru fleiri stúlkur en piltar. Í almennu spurningunum í könnun 2 um tölvuaðgengi kom fram tölfræðilega marktækur munur á öllum þáttum nema einum miðað við lokið/ólokið, þ.e. þar sem spurt var um hvort nemendur notuðu tölvuver í skóla til að leysa/vinna verkefni. Ofangreindar niðurstöður fara saman við það sem höfundar þekkja úr sinni kennslu í upplýsingatækni, eða að flestir nemendur sem nýta sér tölvuna búa yfir nokkurri færni í tölvupósti og Interneti. Þetta er í samræmi við rannsóknartilgátuna: Nemendur sem hafa lokið áfanganum UTN1036 eru færari í upplýsingatækni og tölvunotkun en þeir sem ekki hafa lokið honum eða sambærilegum áfanga. Eftir að hafa skoðað tölfræðileg gögn þessara tveggja kannana teljum við okkur geta sagt með nokkurri vissu að grunur okkar þess efnis að grunnskólarnir hafi ekki undirbúið nemendur nægilega vel í upplýsingatækni og tölvunotkun hafi verið á rökum reistur, enda er það enn okkar mat að kennsla í upplýsingatækni í grunnskóla eigi talsvert í land. Það er eflaust efniviður í aðra rannsókn hvað eigi að kenna í grunnskóla í UT-greinum. Eins og niðurstöður hér gefa til kynna þá hefur markmiðið að kenna með tölvum ekki náðst og því má spyrja hvort ekki sé réttara að byrja að kenna á tölvu þannig að hægt verði að kenna/nema með tölvum. Við teljum því að leggja beri öflugan grunn að UT námi í grunnskóla, byggja ofan á hann í framhaldsskóla þannig að nemendur verði vel í stakk búnir til að nýta sér tölvuna og almennan hugbúnað sem tæki í námi og starfi. Í niðurstöðum okkar í könnun 2 kom fram hjá nemendum að þeir teldu sig færari í notkun tölvunnar og notendaforritum eftir að hafa lokið UTN-áfanganum. Af þeim sökum teljum við að það hafi ekki verið raunhæft að fella þennan áfanga niður eins og lagt var til í Aðalnámskrá framhaldsskóla frá 1999. 33
HEIMILDASKRÁ HEIMILDASKRÁ Aðalnámskrá framhaldsskóla, almennur hluti og upplýsinga- og tæknimennt. 1999. Reykjavík, Menntamálaráðuneytið. Kristjana Stella Blöndal og Hrefna Guðmundsdóttir. 2002. Leiðbeiningar við úrvinnslu og meðhöndlun gagna í tölfræðiforritinu SPSS. Reykjavík, höfundar. Sigurlína Davíðsdóttir. 2002. Glærur úr kennslustundum. Reykjavík, höfundur. 34
FYLGISKJÖL FYLGISKJÖL FYLGISKJAL I (A E): SPURNINGAKÖNNUN 1 (A)... II FYLGISKJAL II: BRÉF TIL FORRÁÐAMANNA...VIII FYLGISKJAL III: UPPLÝST SAMÞYKKI NEMANDA...IX FYLGISKJAL IV (A F): SPURNINGAKÖNNUN 2 (A)...X FYLGISKJAL V (A D): SPURNINGAKÖNNUN 3 (A)... XVI FYLGISKJAL VI (A D): SPURNINGAKÖNNUN 4 (A)...XX I
Fylgiskjal I (a e): Spurningakönnun 1 (a) II
Spurningakönnun 1 (b) III
Spurningakönnun 1 (c) IV
Spurningakönnun 1 (d) V
Spurningakönnun 1 (e) VI
Spurningakönnun 1 (f) VII
Fylgiskjal II: Bréf til forráðamanna VIII
Fylgiskjal III: Upplýst samþykki nemanda IX
Fylgiskjal IV (a f): Spurningakönnun 2 (a) X
Spurningakönnun 2 (b) XI
Spurningakönnun 2 (c) XII
Spurningakönnun 2 (d) XIII
Spurningakönnun 2 (e) XIV
Spurningakönnun 2 (f) XV
Fylgiskjal V (a d): Spurningakönnun 3 (a) XVI
Spurningakönnun 3 (b) XVII
Spurningakönnun 3 (c) XVIII
Spurningakönnun 3 (d) XIX
Fylgiskjal VI (a d): Spurningakönnun 4 (a) XX