Tridu tal-g id u Ûmien il-g id

Tridu tal-g id u Ûmien il-g id Min abba fina ristu obda sal-mewt, anzi sal-mewt tas-salib. G alhekk Alla g ollieh sas-smewwiet, u Ωejnu bl-isem li hu fuq kull isem. Fil 2, 8-9 163

Qari g all-ódud - ena A Il-ruçifissjoni Anton Inglott (1915-1945) nisja Griega attolika, Valletta 164

Óamis ix-xirka Tifkira olenni ta l-ikla tal-mulej Qari I Preçetti dwar l-ikla tal-g id. Qari mill-tieb ta l-eωodu EΩ 12, 1-8.11-14 1 Il-Mulej kellem lil Mosè u lil Aron fl-art ta l-e ittu, u qalilhom: 2 «Dan ix-xahar ikun g alikom l-ewwel fost ix-xhur, ikunilkom l-ewwel xahar tas-sena. 3 ellem lill- emg a kollha ta IΩrael, u g idilhom: Fl-g axra ta dan ix-xahar kull wie ed minnkom jie u aruf kull familja, wie ed kull dar. 4 Jekk il-familja tkun Ωg ira wisq biex tikluh kollu, wie ed jie u l- aruf flimkien mal- ar tieg u, l-eqreb lejn daru, skond in-numru tan-nies; skond kemm kull wie ed jifla jiekol, hekk tqisuh il- aruf. 5 Il- aruf ikun bla difett, ra el, ta dik is-sena. Tistg u tie du min-nag a jew mill-mog oω. 6 Intom iωωommuh sa l-erbatax ta dax-xahar, meta l- emg a kollha ta dar IΩrael toqtlu bejn inωul ix-xemx u d-dlam. 7 Imbag ad jie du mid-demm tieg u, u jroxxuh fuq il- nub u l-blata tal-bibien tad-djar fejn ikunu se jikluh. 8 F dik il-lejla g andhom jieklu l-la am mixwi, b obω bla mira, u b axix morr. 11 U tikluh hekk: qaddejkom im aωωma, bil-qorq f ri lejkom u l- atar f idejkom; u tikluh bl-g a la. Din hi l-mog dija tal-mulej! 12 G ax dak il-lejl jiena ng addi mill-art ta l-e ittu u nidrob lil kull min hu l-ewwel fost l-imwelldin fl-art ta l-e ittu, bnedmin u bhejjem, u nag mel aqq mill-allat kollha ta l-e ittu: Jien, Ja weh! 165

Qari g all-ódud - ena A 13 Id-demm ikun b ala sinjal tag kom fuq id-djar fejn tkunu, u jien x in nara d-demm nibqa g addej, u ebda marda ma ti i teqridkom meta jien nidrob l-art ta l-e ittu. 14 Dak il-jum ikun g alikom jum ta tifkira, u intom t arsuh b ala festa tal-mulej; iωωommu din l-osservanza b ala li i g aω-ωminijiet kollha li ejjin.» Il-elma tal-mulej Rl. Irroddu ajr lil Alla alm Responsorjali alm 115 (116), 12-13.15-16bc.17-18 Rl. Il-kalçi mbierek huwa xirka mad-demm ta ristu 12 Xi nrodd lill-mulej g all- id kollu li g amel mieg i? 13 Ng olli l-kalçi tas-salvazzjoni, u isem il-mulej insejja. Rl. 15 G aωiωa f g ajnejn il-mulej hi l-mewt tal- bieb tieg u. 16 Jien qaddej tieg ek, bin il-qaddejja tieg ek. Int allejtli l-irbit tieg i. Rl. 17 Lilek noffri sagrifiççju ta radd il- ajr, u isem il-mulej insejja. 18 Intemm lill-mulej il-weg diet tieg i, quddiem il-poplu tieg u kollu. Rl. 166

Óamis ix-xirka - Tifkira olenni ta l-ikla tal-mulej Qari II ull meta tieklu u tixorbu, ixxandru l-mewt tal-mulej. Qari mill-ewwel Ittra ta an Pawl Appostlu lill-orintin 1 or 11, 23-26 Óuti: 23 Jien irçevejt ming and il-mulej it-tag lim li g addejt lilkom, ji ifieri, li l-mulej Ìesù, fil-lejl li fih kien ittradut, a l- obω 24 u wara li radd il- ajr qasmu u qal: «Dan hu ismi li jing ata g alikom; ag mlu dan b tifkira tieg i.» 25 Hekk ukoll g amel bil-kalçi, wara li kiel, qal: «Dan il-kalçi hu l-patt il- did b demmi; ag mlu dan kull meta tixorbu, b tifkira tieg i.» 26 Mela kull meta tieklu dan il- obω u tixorbu dan il-kalçi, intom ixxandru l-mewt tal-mulej sa ma ji i. Il-elma tal-mulej Rl. Irroddu ajr lil Alla Akklamazzjoni qabel l-evan elju Rl. Glorja u tif ir lilek, ristu! Nag tikom kmandament did, jg id il-mulej: li t obbu lil xulxin, b alma abbejtkom jien. Rl. Glorja u tif ir lilek, ristu! Ìw 13, 34 167

Qari g all-ódud - ena A Evan elju Óabbhom g all-a ar. Qari mill-evan elju skond an Ìwann Ìw 13, 1-15 1 Qabel il-festa tal-g id, billi kien jaf Ìesù li waslet is-sieg a tieg u biex jg addi minn din id-dinja g al g and il-missier, hu, li kien abb lil tieg u li kienu fid-dinja, abbhom g all-a ar. 2 ienu qeg din g all-ikel. Ix-Xitan kien a webbel lil Ìuda ta Xmun l-iskarjota u da allu f rasu li jittradih. 3 Ìesù kien jaf li l-missier tah kollox f idejh, u li hu kien ie ming and Alla u kien sejjer g and Alla. 4 Qam minn fuq il-mejda, ne a l-mantar minn fuqu, a fardal u rabtu ma qaddu. 5 Imbag ad ferra l-ilma fil-lenbija, u beda ja sel saqajn id-dixxipli u jixxuttahomlhom bil-fardal li kellu ma qaddu. 6 Mela wasal fuq Xmun Pietru, u dan qallu: «Int, Mulej, ta silli saqajja?» 7 Ìesù wie bu: «Int g alissa ma tafx x qieg ed nag mel jien; tifhmu aktar il quddiem.» 8 Qallu Pietru: «Ma jkun qatt li inti ta silli saqajja!» Wie bu Ìesù: «Jekk ma na sillekx saqajk, ma jkollokx x taqsam mieg i.» 9 Qallu Xmun Pietru: «Mulej, mhux saqajja biss, imma idejja u rasi wkoll.» 10 Qallu Ìesù: «Min hu ma sul, ma g andux g alfejn jin asel kollu, lief saqajh, g ax hu kollu kemm hu nadif, u intom indaf, imma mhux ilkoll.» 11 G ax hu kien jaf min kien sejjer jittradih; g alhekk qal, «M intomx ilkoll indaf.» 12 Wara li aslilhom saqajhom, libes il-mantar u ra a qag ad fuq il-mejda; u qalilhom: «Tafu x g amiltilkom? 13 Intom issej uli l-img allem u l-mulej, u tg idu sewwa, g ax hekk jien. 14 Mela jekk jien, li jien il-mulej u l-img allem siltilkom saqajkom, hekk intom g andkom ta slu saqajn xulxin. 15 G ax jien tajtkom eωempju, biex kif g amilt jien mag kom, hekk tag mlu intom ukoll.» Il-elma tal-mulej Rl. Tif ir lilek ristu 168

Il-Ìimg a l-bira Tifkira olenni tal-passjoni tal-mulej Qari I ien mi ru min abba fi dnubietna. Qari mill-tieb tal-profeta Isaija Is 52, 13 53, 12 52,13 Araw! Il-qaddej tieg i jsib ir-riωq, jintrefa, jog la u jkun il fuq minn kul add. 14 B alma afna ndiehxu minnu, - g ax wiççu t assar, donnu ma kienx bniedem, u s-sura tieg u ma kontx tqisha ta bniedem - 15 hekk g ad jistag bu afna nus min abba fih. Quddiemu s-slaten jag lqu alqhom, g ax g ad jaraw rajja li qatt ma ssemmiet, u jifhmu dak li qatt ma semg u bih. 53,1 Min kien jemmen dak li smajna, u f min intwera drieg il-mulej? 2 B al xitla kiber quddiemna, u b al g erq minn art niexfa. Ebda sura ma kellu, u ebda miel biex in arsu lejh, jew xi sura biex nitg axxqu bih. 3 ien imωebla u mwarrab mill-bnedmin, bniedem li bata u kien jaf x inhu l-mard, 169

Qari g all-ódud - ena A b al wie ed li n-nies ja bu wiççhom minnu, bniedem imωebla, u a na xejn ma qisnieh. 4 IΩda hu rafa fuqu l-mard tag na, tg abba bin-niket tag na. A na sibnieh b al wie ed ikkastigat, mitluq minn Alla u mi jub fix-xejn. 5 IΩda hu kien mi ru min abba fi dnubietna, mis uq min abba fi Ωunitna. G as-sa a tag na waqa l-kastig fuqu, u bis-swat tieg u sibna l-fejqan tag na. 6 A na lkoll b al nag a mitlufa, kull wie ed minna qabad triq g al rasu. U l-mulej xe et fuqu l- aωen tag na lkoll. 7 Óaqruh, u hu qag ad g alihom bla biss ma feta fommu; b al aruf me ud g all-qatla, u b al nag a mbikkma f id min i iωωha, ma feta x fommu. 8 Bil-forza u l- aqq ne ewh; u min qag ad ja seb fuq xortih? Iva, qaççtuh mill-art tal- ajjin, min abba fi dnub il-poplu tieg i kien midrub. 9 U tawh qabar mal- Ωiena, u ma l-g onja difnuh, g alkemm ma g amel ebda deni, u minn fommu ma are ebda qerq. 10 IΩda l-mulej g o bu jg akksu bil-mard. Talli joffri ru u b sagrifiççju ta riparazzjoni, huwa g ad jara nisel u jtawwal jiemu; u r-rieda tal-mulej isse bih. 170

Il-Ìimg a il-bira - Tifkira olenni tal-passjoni tal-mulej 11 Wara t-tbatija tieg u g ad jara d-dawl, jixba bit-tag rif tieg u. Il-Ìust ji ustifika lill-qaddej tieg u quddiem il-kotra, u l- aωen tag hom jitg abba bih hu. 12 G alhekk nag tih il-kotra b sehmu, u jkollu sehem fil-priωa mal-qalbenin, g aliex hu offra ru u g all-mewt, u kien mag dud mal-midinbin. Hu li ne a l- tijiet tal-kotra, u nda al g all-midinbin. Il-elma tal-mulej Rl. Irroddu ajr lil Alla 171

Qari g all-ódud - ena A alm Responsorjali Rl. (Lq 23, 46): Missier, ner i ru i f idejk alm 30 (31), 2.6.12-13.15-16.17. 25 2 Fik, Mulej, jien nistkenn; ma jkolli qatt g ax nirg ex. Fil- ustizzja tieg ek salvani. 6 F idejk jien ner i ru i; int te lisni, Mulej, Alla tas-sewwa. Rl. 12 Min abba l-g edewwa tieg i kollha, jien sirt a a ta min ikasbarha; jitwerwru l- irien tieg i, u min jafni jibωa minni. Dawk li jarawni barra ja arbu minni. 13 Insewni b al wie ed mejjet, sirt b al arra mkissra. Rl. 15 Imma jien fik nittama, Mulej; jien ng idlek: «Alla tieg i int! 16 F idejk hi xortija.» E lisni minn id l-g edewwa, minn id dawk li je duha kontrija. Rl. 17 Uri d-dawl ta wiççek lill-qaddej tieg ek; fit-tjieba tieg ek e lisni. 25 Issa u u qawwu qalbkom, intom ilkoll li tittamaw fil-mulej. Rl. 172

Il-Ìimg a il-bira - Tifkira olenni tal-passjoni tal-mulej Qari II ristu, awtur tas-salvazzjoni g al kul add. Qari mill-ittra lil-lhud Lhud 4, 14-16; 5, 7-9 Óuti, 4,14 meta a na g andna l-qassis il-kbir, li hu tassew kbir, qassis li da al fis-smewwiet, Ìesù, Bin Alla, a nωommu s i a l-fidi tag na u nistqarruha. 15 G ax a na ma g andniex qassis il-kbir li ma jistax jag der id-dg ufija tag na, imma g andna wie ed li kien im arrab b alna f kollox, minbarra d-dnub. 16 Óa nersqu, mela, b qalbna qawwija lejn it-tron tal-grazzja, biex naqilg u niena u nsibu f waqtha l-grazzja li ne tie u. 5,7 Meta kien jg ix fuq din l-art, ristu offra talb u suppliki b le en g oli u bid-dmug lil dak li seta jsalvah mill-mewt. U kien mismug min abba fil-qima tieg u lejn Alla. 8 G ad li kien Iben, tg allem minn dak li bata xi tfisser l-ubbidjenza. 9 U, billi la aq il-perfezzjoni, sar awtur tas-salvazzjoni ta dejjem g al kull min jisma minnu. Il-elma tal-mulej Rl. Irroddu ajr lil Alla Akklamazzjoni qabel l-evan elju Rl. Glorja u tif ir lilek, ristu! Min abba fina ristu obda sal-mewt, anzi sal-mewt tas-salib. G alhekk Alla g ollieh sas-smewwiet, u Ωejnu bl-isem li hu fuq kull isem. Rl. Glorja u tif ir lilek, ristu! Fil 2, 8-9 173

Qari g all-ódud - ena A Evan elju Il-Passjoni ta idna Ìesù ristu. Ìw 18, 1-19, 42 Il-Passjoni ta idna Ìesù ristu skond an Ìwann 18,1 F dak iω-ωmien, Ìesù are mad-dixxipli tieg u u qasam g an-na a l-o ra tal-wied ta edron; hemmhekk kien hemm nien, u da al fih mad-dixxipli tieg u. 2 Ìuda, dak li ttradieh, kien jafu l-post, g ax Ìesù kien sikwit jin abar hemm mad-dixxipli tieg u. 3 Ìuda a emg a suldati u xi g ases ming and il-qassisin il-kbar u l-fariωej, u mar bihom hemmhekk, bil-fanali, torçi u armi. 4 Ìesù, li kien jaf b kull ma kien ej fuqu, mar fuqhom u qalilhom: «Lil min qeg din tfittxu?» 5 Huma we buh: «Lil Ìesù ta NaΩaret.» U hu qalilhom: «Jiena hu.» Ìuda, dak li ttradieh, kien hemm mag hom huwa wkoll. 6 if Ìesù qalilhom: «Jiena hu,» huma resqu lura u waqg u ma l-art. 7 «Lil min qeg din tfittxu?» Ra a staqsiehom. U huma qalulu: «Lil Ìesù ta NaΩaret.» 174

Il-Ìimg a il-bira - Tifkira olenni tal-passjoni tal-mulej 8 Ìesù we ibhom: «G edtilkom li jiena hu. Jekk qeg din tfittxu lili, allu lil dawn imorru.» 9 Dan sar biex ise dak li Ìesù kien qal: «Minn dawk li tajtni, anqas wie ed biss ma tlift.» 10 Xmun Pietru kellu sejf, siltu, u darab lill-qaddej tal-qassis il-kbir u qatag lu barra widintu l-leminija. Dan il-qaddej kien jismu Malku. 11 Imma Ìesù qal lil Pietru: «Er a da al is-sejf fl-g ant tieg u. Forsi l-kalçi li tani Missieri ma nixorbux?» 12 Imbag ad is-suldati u l-kaptan tag hom flimkien ma l-g ases tal-lhud, qabdu lil Ìesù u rabtuh. 13 L-ewwel aduh g and Anna, billi dan kien missier il-mara ta ajfa, il-qassis il-kbir f dik is-sena. 14 ajfa kien dak li ta parir lil-lhud: «Ikun jaqbel li bniedem wie ed imut g all-poplu.» 15 Xmun Pietru u dixxiplu ie or marru wara Ìesù. Dan id-dixxiplu kien mid la tal-qassis il-kbir, u g alhekk da al fil-bit a tal-qassis il-kbir flimkien ma Ìesù. 16 Imma Pietru baqa barra dejn il-bieb. Imbag ad id-dixxiplu l-ie or, li kien mid la tal-qassis il-kbir, are ikellem lill-purtinara, u da al lil Pietru ewwa. 17 Il-qaddejja li kienet mal-bieb qalet lil Pietru: «Int m intix ukoll wie ed mid-dixxipli ta dan ir-ra el?» Hu we ibha: «Le, m iniex.» 175

Qari g all-ódud - ena A 18 Il-qaddejja u l-g ases kienu kebbsu n-nar mill-fa am, g ax kien il-bard, u qag du hemm g as-s ana. U Pietru wkoll qag ad mag hom g as-s ana. 19 Il-qassis il-kbir staqsa lil Ìesù fuq id-dixxipli u t-tag lim tieg u. 20 Ìesù wie bu: «Jiena t additt fil-bera, quddiem kul add. G allimt dejjem fis-sinagoga u fit-tempju fejn jin abru l-lhud kollha, u bil-mo bi ma g edt xejn. 21 G alfejn qieg ed tistaqsi lili? taqsi lil dawk li semg uni, x g edtilhom. Huma jafu x g edt.» 22 if qal hekk, wie ed mill-g ases li kien dejh ta daqqa ta arta lil Ìesù u qallu: «Hekk twie bu lill-qassis il-kbir?» 23 Ìesù qallu: «Jekk jien g edt xi a a m hix sewwa, urini fejn; imma jekk g edt is-sewwa, g aliex terfa idejk fuqi?» 24 Imbag ad Anna bag at lil Ìesù marbut g and ajfa, il-qassis il-kbir. 25 Xmun Pietru mela kien qieg ed hemm g as-s ana; u qalulu: «Int m intix ukoll wie ed mid-dixxipli tieg u?» Imma hu ça ad u qal: «Le m iniex.» 176

Il-Ìimg a il-bira - Tifkira olenni tal-passjoni tal-mulej 26 Wie ed mill-qaddejja tal-qassis il-kbir, li kien ji i minn dak ir-ra el li Pietru kien qatag lu widintu, qal: «Mela jiena ma rajtekx mieg u fil- nien?» 27 Pietru ça ad g al darb o ra; u minnufih idden is-serduk. 28 Imbag ad adu lil Ìesù ming and ajfa g all-pretorju. ien filg odu kmieni. Huma ma da lux fil-pretorju, g ax ma ridux jitni su, biex ikunu jistg u jag mlu l-ikla tal-g id. 29 Pilatu are barra dejhom u qalilhom: «X akkuωa g andkom kontra dan ir-ra el?» 30 U huma we buh: «Li kieku dan ma kienx ra el aωin a na ma konniex nag tuh f idejk.» 31 Pilatu qalilhom: «Óuduh intom, u udikawh intom skond il-li i tag kom.» Imma l-lhud qalulu: «A na ma g andna setg a noqtlu lil add.» 32 Dan ara biex ise dak li Ìesù kien qal meta fisser kif kellu jmut. 33 Pilatu ra a da al fil-pretorju, sejja lil Ìesù u qallu: «Inti s-sultan tal-lhud?» 34 Ìesù wie eb: 177

Qari g all-ódud - ena A «Dan qieg ed tg idu int minn mo ok? Jew kienu o rajn li qalulek dan fuqi?» 35 Pilatu wie eb: «Mela jiena Lhudi? ien il-poplu tieg ek u l-qassisin il-kbar li tawk f idejja. X g amilt?» 36 Ìesù wie eb: «Is-saltna tieg i m hijiex ta din id-dinja. Li kieku saltnati kienet ta din id-dinja, l-g ases tieg i kienu ji ieldu biex ma ning atax f idejn il-lhud; imma tabil aqq saltnati m hijiex ta hawn.» 37 Pilatu qallu: «Mela int sultan?» U Ìesù wie eb: «Int qieg ed tg idu; jien sultan. Jien g alhekk twelidt, u g alhekk ejt fid-dinja, biex nixhed g all-verità. U kull min i obb il-verità jisma le ni.» 38 Pilatu qallu: «U l-verità x inhi?» if qal dan, ra a are quddiem il-lhud u qalilhom: 178

Il-Ìimg a il-bira - Tifkira olenni tal-passjoni tal-mulej «Jiena ma nsib ebda tija fih. 39 Issa intom g andkom id-drawwa li ne ilsilkom wie ed fil-g id. Tridunix ne ilsilkom lis-sultan tal-lhud?» 40 Hawn huma mill- did bdew jg ajtu u jg idu: «Mhux lil dan, imma lil Barabba.» Dan Barabba kien brigant. 19,1 Imbag ad Pilatu ordna li jie du lil Ìesù u jag tuh is-swat. 2 Is-suldati nis u kuruna tax-xewk u qeg duhielu fuq rasu, u libbsuh mantar a mar skur. 3 U bdew ejjin quddiemu u jg idulu: «Is-sliem g alik, ja sultan tal-lhud!» U bdew jag tuh bil- arta. 4 G al darb o ra Pilatu are barra jg idilhom: «Araw, se n ibhulkom quddiemkom hawn barra, biex tkunu tafu li jiena ma nsib ebda tija fih.» 5 U Ìesù are hemm barra, liebes il-kuruna tax-xewk u l-mantar a mar; u Pilatu qalilhom: «Arawh, hawn hu l-bniedem!» 6 X in rawh, il-qassisin il-kbar u l-g ases bdew jg ajtu u jg idu: «allbu! allbu!» Pilatu qalilhom: 179

Qari g all-ódud - ena A «Óuduh u sallbuh intom; jien ma nsib ebda tija fih.» 7 Il-Lhud we buh: «A na g andna li i, u skond din il-li i g andu jmut, g ax g amel lilu nnifsu Bin Alla.» 8 Meta sama dan, Pilatu aktar baωa. 9 Ra a da al fil-pretorju u qal lil Ìesù: «Int mnejn int?» Imma Ìesù ma wie bu xejn. 10 G alhekk Pilatu qallu: «Lili ma tkellimx? Ma tafx li jiena g andi s-setg a ne ilsek u g andi s-setg a nsallbek?» 11 Ìesù wie bu: «Ma kien ikollok ebda setg a fuqi kieku ma ietx mog tija lilek minn fuq; g alhekk min ta lili f idejk g andu tija akbar.» 12 Minn dak il- in il quddiem Pilatu beda jfittex kif je ilsu; imma l-lhud issuktaw jg ajtu u jg idu: «Jekk te les lil dan, tiksirha ma Çesari, g ax kull min jag mel lilu nnisfu sultan ikun qieg ed je odha kontra Çesari.» 13 Meta semag hom jg idu dan, Pilatu ieb lil Ìesù barra u qieg du fuq sedja g olja, fil-post imsejja Litòstrotos, bil-lhudi Gabbatà. 14 ien Jum it-t ejjija tal-g id, g all- abta tas-sitt sieg a. Pilatu qal lil-lhud: 180

Il-Ìimg a il-bira - Tifkira olenni tal-passjoni tal-mulej «Arawh is-sultan tag kom!» 15 Dawk infexxew jg ajtu: «G all-mewt! G all-mewt! allbu!» Pilatu qalilhom: «Jien se nsallab lis-sultan tag kom?» Imma l-qassisin il-kbar we buh: «A na ma g andniex sultan lief lil Çesari!» 16 Fl-a ar tahulhom f idejhom biex isallbuh. U huma adu lil Ìesù. 17 Ìesù rafa s-salib u are lejn il-post imsejja il-qorrieg a, bil-lhudi Golgota. 18 Hemm huma sallbuh ma tnejn o ra, wie ed kull na a, u Ìesù fin-nofs. 19 Pilatu g amel kitba u wa alha fuq is-salib; fiha kien hemm miktub, «Ìesù ta NaΩaret, is-sultan tal-lhud.» 20 Din il-kitba qrawha afna Lhud, g ax il-post fejn sallbu lil Ìesù kien qrib il-belt, u l-kitba kienet bil-lhudi, bil-latin u bil-grieg. 21 G alhekk il-qassisin il-kbar tal-lhud marru jg idu lil Pilatu: «Ma kienx imissek tikteb: Is-sultan tal-lhud, imma: Dan qal: Jiena sultan tal-lhud.» 22 Pilatu wie eb: «Issa li ktibt ktibt!» 181

Qari g all-ódud - ena A 23 Wara li sallbu lil Ìesù, is-suldati adu l-ilbies tieg u u qassmuh f erbg a, sehem lil kull wie ed minnhom. U adu wkoll it-tunika; din kienet libsa bla jata, minsu a biçça wa da minn fuq s isfel. 24 Ftiehmu bejniethom u qalu: «Ma nqattg uhiex, iωda nitfg u x-xorti g aliha, u lil min tmiss je odha.» Dan ara biex isse l-iskrittura li tg id: Ówej i qasmu bejniethom, u g all-ilbies tieg i tefg u x-xorti. U dan tabil aqq g amluh is-suldati. 25 ien hemm wieqfa dejn is-salib ta Ìesù ommu, o t ommu, Marija ta leofa, u Marija ta Magdala. 26 Mela kif Ìesù lema lil ommu u lid-dixxiplu li kien i obb wieqaf dejha, qal lil ommu: «Mara, hawn hu ibnek.» 27 Imbag ad qal lid-dixxiplu: «Hawn hi ommok.» U minn dak il- in id-dixxiplu adha g andu. 28 Wara dan, Ìesù, billi issa kien jaf li kollox kien mitmum, biex isse l-iskrittura qal: «G andi l-g atx!» 29 ien hemm bieqja mimlija bil- all; huma xarrbu sponωa bil- all, wa luha ma qasba ta l-issopu, u ressquhielu lejn alqu. 30 if Ìesù a l- all, qal: «ollox hu mitmum!» 182

Il-Ìimg a il-bira - Tifkira olenni tal-passjoni tal-mulej Imbag ad mejjel rasu u radd ru u. ul add jinωel g arkubbtejh u jinωamm is-skiet g al ftit in. 31 Billi kien Jum it-t ejjija tal-g id, il-lhud ma ridux li f jum is-ibt l-i sma jibqg u fuq is-salib, g ax dak is-ibt kien jum solenni g alihom. Talbu mela lil Pilatu biex jiksrulhom ri lejhom u jne u l-i sma. 32 G alhekk ew is-suldati u kisru r-ri lejn ta l-ewwel u tat-tieni wie ed li kienu msallbin mieg u. 33 IΩda meta waslu g al Ìesù, billi raw li kien a mejjet, ma kisrulux ri lejh. 34 Madankollu wie ed mis-suldati nifidlu enbu b lanza, u minnufih are demm u ilma. 35 Dan qieg ed jixhdu min ra b g ajnejh, u x-xhieda tieg u hija minnha. Hu jaf li qieg ed jg id il-verità, biex intom ukoll temmnu. 36 G ax dan ara biex isse l-iskrittura li tg id: Ebda wa da minn g admu ma jkissrulu. 37 U hemm ukoll kitba o ra fl-iskrittura li tg id: Huma g ad i arsu lejn min nifdu. 38 Wara dan, ÌuΩeppi minn Arimatija, li kien dixxiplu ta Ìesù bil-mo bi g ax kien jibωa mil-lhud, mar u talab lil Pilatu biex jie u l- isem ta Ìesù. Pilatu allieh, u hu ie u a l- isem tieg u. 39 Ìie wkoll Nikodemu, dak li qabel kien mar g and Ìesù bil-lejl, u ieb mieg u ta lita ta morr u sabbara, tiωen xi mitt libbra. 40 Dawn it-tnejn adu l- isem ta Ìesù u kebbewh bil-faxex ta l-g aωel bil-fwejja, kif soltu jag mlu l-lhud qabel id-difna. 41 Fejn kienu sallbu lil Ìesù kien hemm nien, u f dan il- nien kien hemm qabar did li fih kienu g adhom ma difnu lil add. 42 Hemm qieg du lil Ìesù, g ax kien Jum it-t ejjija g al-lhud, u g ax il-qabar kien fil-qrib. Il-elma tal-mulej Rl. Tif ir lilek ristu 183

Qari g all-ódud - ena A L-G id il-bir tal-qawmien tal-mulej mill-imwiet olennità - Il-Velja fil-lejl Qaddis tal-g id Qari I Alla ares lejn kull ma g amel u ra li kollox kien sew afna. Qari mill-tieb tal-ìenesi Ìen 1, 1-2, 2 1 Fil-bidu Alla alaq is-sema u l-art: 2 u kienet l-art ta wid u ba ; u d-dlam kien fuq wiçç l-abbissi u fuq wiçç l-ib ra kien jittajjar l-ispirtu ta Alla. 3 U qal Alla: «Óa jkun id-dawl.» U d-dawl sar. 4 U ra Alla d-dawl li kien tajjeb. U Alla fired id-dawl mid-dlam. 5 U d-dawl Alla semmieh jum, u d-dlam sejja lu lejl. U dalam u seba - L-ewwel jum. 6 U qal Alla: «Óa jkun hemm medda f nofs l-ilmijiet u tifred ilma minn ilma.» 7 U Alla g amel il-medda u fired l-ilma ta ta t il-medda mill-ilma ta fuq il-medda. U hekk sar. 8 U l-medda Alla semmieha sema. U dalam u seba - It-tieni jum. 9 U qal Alla: «Óa jin emg u na a wa da l-ilmijiet ta ta t is-sema u jidher l-inxif.» U hekk sar. 10 U sejja Alla l-inxif art; u l- emg a ta l-ilma sej ilha ba ar. U Alla ra li kollox kien tajjeb. 11 U qal Alla: «Óa tnibbet l-art il- axix, axix li jag mel iω-ωerrieg a, si ar li jag mlu l- frott biω-ωerrieg a o fih skond g amliethom, fuq l-art.» 184

L-G id il-bir - Il-Velja fil-lejl Qaddis tal-g id U hekk sar. 12 U nibbtet l-art il- axix, axix li jag mel iω-ωerrieg a skond g amlietu u si ar jag mlu l-frott biω-ωerrieg a skond g amlietu; u ra Alla li kien tajjeb. 13 U dalam u seba - It-tielet jum. 14 U qal Alla: «Óa jkun hemm imnariet fil-firxa tas-sema biex jifirdu l-jum mil-lejl, u jkunu sinjali g at-tqassim taω-ωminijiet, tal-jiem u tas-snin. 15 U jkun hemm imnariet fil-firxa tas-sema biex idawlu l-art.» U hekk sar. 16 U g amel Alla Ω-Ωew imnariet il-kbar; l-imnara l-kbira biex trie i l-jum, u l-imnara Ω-Ωg ira biex trie i l-lejl, u l-kwiekeb. 17 U Alla qeg edhom fil-firxa tas-sema biex jiddu fuq l-art, 18 u jrie u l-jum u l-lejl u jifirdu d-dawl mid-dlam. U Alla ra li kien tajjeb. 19 U dalam u seba - Ir-raba jum. 20 U qal Alla: «JiΩg ed l-ilma b kotra ta lejjaq ajjin u jittajru t-tjur fuq l-art fil-wesg a tas-smewwiet.» 21 U Alla alaq il- ut il-kbir u l-annimali kollha li jitkaxkru, li bihom miωg ud l-ilma, skond enshom, u t-tajr bil- wiena skond enshom. U ra Alla li kien tajjeb. 22 U berikhom Alla u qalilhom: «Welldu u oktru, u imlew l-ilma ta l-ib ra; u joktor it-tajr fuq l-art.» 23 U dalam u seba - Il- ames jum. 24 U qal Alla: «Óa tnissel l-art lejjaq ajja skond enshom: bhejjem tad-dar, annimali li jitkaxkru, u bhejjem selva i, skond enshom.» U hekk sar. 25 U g amel Alla l-bhejjem selva i skond enshom, u l-bhejjem tad-dar skond enshom, u l- lejjaq kollha li jitkaxkru fuq l-art skond enshom. U ra Alla li kien tajjeb. 26 U qal Alla: «Óa nag mlu l-bniedem fuq is-sura u x-xbieha tag na, u ja kmu fuq il- ut tal-ba ar u fuq it-tajr ta l-ajru, fuq il-bhejjem tad-dar u fuq il-bhejjem selva i, u fuq il- lejjaq li jitkaxkru fuq l-art.» 185

Qari g all-ódud - ena A 27 U Alla alaq il-bniedem fuq xbihietu, fuq xbihat Alla alqu: ra el u mara alaqhom. 28 U berikhom Alla u qalilhom: «Nisslu u oktru, u imlew l-art, u a kmuha; u saltnu fuq il- ut tal-ba ar u t-tajr ta l-ajru u l- lejjaq kollha li jitkaxkru fuq l-art.» 29 U qal Alla: «Araw, jien tajtkom il- axix kollu, li jag mel iω-ωerrieg a fuq wiçç l-art, u s-si ar kollha li jag mlu l-frott biω-ωerrieg a: dawn kollha jkunu g all-g ajxien tag kom. 30 U lill-bhejjem kollha selva i u t-tajr kollu ta l-ajru u l- lejjaq kollha li jitkaxkru fl-art li fihom nifs il- ajja, nag tihom il- axix kollu a dar g all-g ajxien tag hom.» U hekk sar. 31 U ares Alla lejn kull ma kien g amel, u, ara, kollox kien tajjeb afna. U dalam u seba - Is-sitt jum. 2,1 U hekk tlestew is-sema u l-art bit-tag mir kollu tag hom. 2 U fis-seba jum Alla temm ix-xog ol tieg u kollu li kien g amel, u waqaf fis-seba jum mix-xog ol tieg u li kien g amel. Il-elma tal-mulej Rl. Irroddu ajr lil Alla 186

L-G id il-bir - Il-Velja fil-lejl Qaddis tal-g id Jew il-forma l-qasira Qari I Alla ares lejn kull ma g amel u ra li kollox kien sew afna. Qari mill-tieb tal-ìenesi Ìen 1, 1.26-31a 1 Fil-bidu Alla alaq is-sema u l-art. 26 U qal Alla: «Óa nag mlu l-bniedem fuq is-sura u x-xbieha tag na, u ja kmu fuq il- ut tal-ba ar u fuq it-tajr ta l-ajru, fuq il-bhejjem tad-dar u fuq il-bhejjem selva i, u fuq il- lejjaq li jitkaxkru fuq l-art.» 27 U Alla alaq il-bniedem fuq xbihietu, fuq xbihat Alla alqu, ra el u mara alaqhom. 28 U berikhom Alla u qalilhom: «Nisslu u oktru, u imlew l-art, u a kmuha; u saltnu fuq il- ut tal-ba ar u t-tajr ta l-ajru u l- lejjaq kollha li jitkaxkru fuq l-art.» 29 U qal Alla: «Araw, jien tajtkom il- axix kollu, li jag mel iω-ωerrieg a fuq wiçç l-art, u s-si ar kollha li jag mlu l-frott biω-ωerrieg a: dawn kollha jkunu g all-g ajxien tag kom. 30 U lill-bhejjem kollha selva i u t-tajr kollu ta l-ajru u l- lejjaq kollha li jitkaxkru fl-art li fihom nifs il- ajja, nag tihom il- axix kollu a dar g all-g ajxien tag hom.» U hekk sar. 31 U ares Alla lejn kull ma kien g amel, u, ara, kollox kien tajjeb afna. Il-elma tal-mulej Rl. Irroddu ajr lil Alla 187

Qari g all-ódud - ena A alm Responsorjali Rl. (ara 30): Ìedded il-wiçç ta l-art, Mulej 1 Bierek ru tieg i, il-mulej! Mulej, Alla tieg i, inti kbir bil-bosta! Bis-seb u bil- miel inti mlibbes, 2 bid-dawl, b al b mantell, inti mkebbeb. Rl. alm 103 (104), 1-2a.5-6.10.12.13-14.24.35ç 5 Int waqqaft l-art fuq is-sisien tag ha, b mod li qatt ma tit arrek; 6 bl-ib ra, b al b libsa, inti ksejtha; u l-ilmijiet waqfu fuq qçaçet l-g oljiet. Rl. 10 L-g ejun tift ilhom g al ol-widien, u huma ji ru qalb l-g oljiet. 12 Ódejhom jg ammru l-g asafar ta l-ajru, minn qalb il-frieg i jsemmg u l-g ana tag hom. Rl. 13 Inti ssaqqi l-muntanji mill-im aωen g olja tieg ek, u tixba l-art bil-frott ta g emilek. 14 Inti tnibbet il- dura g all-bhejjem, u l- xejjex li bihom jinqeda l-bniedem. Rl. 24 emm huma kotrana l-g emejjel tieg ek, Mulej! ollha bl-g erf g amilthom; Mimlija l-art bil- lejjaq tieg ek. 35 Bierek, ru tieg i, il-mulej. Rl. 188

L-G id il-bir - Il-Velja fil-lejl Qaddis tal-g id Jew alm Responsorjali Rl. (5b): Bit-tjieba tal-mulej mimlija l-art alm 32 (33), 4-5.6-7.12-13.20.22 4 ewwa hi l-kelma tal-mulej, kollox bil-fedeltà huwa g amel. 5 Hu j obb id-dritt u s-sewwa; bit-tjieba tal-mulej mimlija l-art. Rl. 6 Bil-kelma tal-mulej saru s-smewwiet, u b nifs fommu t-tiωjin kollu tag hom. 7 B al f arra l-ilmijiet abar, u l-ib ra l-kbar fi m aωen. Rl. 12 Hieni l- ens li l-mulej hu Alla tieg u, il-poplu li hu g aωel b wirtu. 13 Mill-g oli tas-smewwiet i ares il-mulej, u jara l-bnedmin kollha. Rl. 20 Ru na tixxennaq g all-mulej, hu l-g ajnuna u t-tarka tag na. 22 Óa tkun, Mulej, it-tjieba tieg ek fuqna, kif fik hi t-tama tag na. Rl. 189

Qari g all-ódud - ena A Qari II Is-sagrifiççju ta missierna Abraham. Qari mill-tieb tal-ìenesi Ìen 22,1-18 1 F dak iω-ωmien, Alla ried i arrab lil Abraham u qallu: «Abraham!» U hu wie bu: «Hawn jien!» 2 U qallu: «Aqbad lil ibnek il-wa dieni, li inti t obb, lil IΩakk; u mur lejn l-art ta Morija, u hemm offrih b sagrifiççju tal- ruq fuq wa da mill-g oljiet li jien se ng idlek.» 3 U Abraham bakkar mas-seb, xedd il- mar tieg u, a tnejn mill-qaddejja tieg u, u lil IΩakk. Qatta l- atab g as-sagrifiççju tal- ruq, u qam, u telaq lejn il-post li qallu bih Alla. 4 Fit-tielet jum Abraham rafa g ajnejh, u lema il-post mill-bog od. 5 U Abraham qal lill-qaddejja tieg u: «Oqog du hawn bil- mar, u jien u Ω-Ωag Ωug immorru sa hemm, u nag tu qima u ner g u lura dejkom.» 6 U Abraham qabad il- atab g as-sagrifiççju, g abbieh fuq IΩakk ibnu, a f idejh in-nar u s-sikkina, u telqu t-tnejn flimkien. 7 U IΩakk qal lil Abraham missieru: «Missier!» Dak wie bu: «Hawn jien, ibni.» U IΩakk qallu: «Hawn huma n-nar u l- atab, fejn hu l- aruf g as-sagrifiççju tal- ruq?» 8 U Abraham wie bu: «Alla ja seb hu g all- aruf g as-sagrifiççju, ibni.» U baqg u sejrin it-tnejn flimkien. 9 U waslu fil-post li kien semmielu Alla; u hemm Abraham bena l-artal u firex il- atab fuqu, u rabat lil ibnu IΩakk u qieg du fuq l-artal, fuq il- atab. 10 U Abraham medd idu u qabad is-sikkina biex joqtol lil ibnu. 190

L-G id il-bir - Il-Velja fil-lejl Qaddis tal-g id 11 U sejja lu l-an lu tal-mulej mis-smewwiet u qallu: «Abraham, Abraham!» U dan wie bu: «Hawn jien.» U qallu: 12 «La tmiddx idek fuq iω-ωag Ωug u tag millu ebda sara; g ax issa naf li inti tibωa minn Alla, u ma ça adtnix minn ibnek il-wa dieni.» 13 U Abraham rafa g ajnejh, ta arsa madwaru, u ra muntun warajh maqbud minn qrunu fil-frieg i. U Abraham mar u qabad il-muntun, u offrieh b sagrifiççju tal- ruq minflok ibnu. 14 U Abraham semma dak il-post: «Ja weh-jire ji ifieri il-mulej jipprovdi,» kif g adu jing ad sa llum: «Fuq il-muntanja Ja weh-jire, il-mulej jipprovdi.» 15 U g at-tieni darba l-an lu tal-mulej sejja lil Abraham mis-smewwiet 16 u qallu: «Na lef fuq ru i - oraklu tal-mulej la darba int g amilt a a b al din, u ma ça adtnix minn ibnek il-wa dieni, 17 jien imbierkek Ωgur u nkattarlek sewwa lil nislek b all-kwiekeb tas-sema u b ar-ramel f xatt il-ba ar; u nislek g ad jiret il-bibien ta l-g edewwa tieg u. 18 U jitbierku b nislek il- nus kollha ta l-art talli smajt minn kelmti.» Il-elma tal-mulej Rl. Irroddu ajr lil Alla 191

Qari g all-ódud - ena A Jew il-forma l-qasira Qari II Is-sagrifiççju ta missierna Abraham. Qari mill-tieb tal-ìenesi Ìen 22, 1-2.9a.10-13.15-18 1 F dak iω-ωmien, Alla ried i arrab lil Abraham u qallu: «Abraham!» U hu wie bu: «Hawn jien!» 2 U qallu: «Aqbad lil ibnek il-wa dieni, li inti t obb, lil IΩakk; u mur lejn l-art ta Morija, u hemm offrih b sagrifiççju tal- ruq fuq wa da mill-g oljiet li jien se ng idlek.» 9 U waslu fil-post li kien semmielu Alla; u hemm Abraham bena l-artal u firex il- atab fuqu. 10 U Abraham medd idu u qabad is-sikkina biex joqtol lil ibnu. 11 U sejja lu l-an lu tal-mulej mis-smewwiet u qallu: «Abraham, Abraham!» U dan wie bu: «Hawn jien.» U qallu: 12 «La tmiddx idek fuq iω-ωag Ωug u tag millu ebda sara; g ax issa naf li inti tibωa minn Alla, u ma ça adtnix minn ibnek il-wa dieni.» 13 U Abraham rafa g ajnejh, ta arsa madwaru, u ra muntun warajh maqbud minn qrunu fil-frieg i. U Abraham mar u qabad il-muntun, u offrieh b sagrifiççju tal- ruq minflok ibnu. 15 U g at-tieni darba l-an lu tal-mulej sejja lil Abraham mis-smewwiet 16 u qallu: «Na lef fuq ru i - oraklu tal-mulej la darba int g amilt a a b al din, u ma ça adtnix minn ibnek il-wa dieni, 17 jien imbierkek Ωgur u nkattarlek sewwa lil nislek b all-kwiekeb tas-sema u b ar-ramel f xatt il-ba ar; u nislek g ad jiret il-bibien ta l-g edewwa tieg u. 18 U jitbierku b nislek il- nus kollha ta l-art talli smajt minn kelmti.» Il-elma tal-mulej Rl. Irroddu ajr lil Alla 192

L-G id il-bir - Il-Velja fil-lejl Qaddis tal-g id alm Responsorjali Rl. (1): Óarisni, o Alla, g ax fik jien nistkenn alm 15 (16), 5.8.9-10.11 5 Mulej, inti s-sehem tal-wirt u r-riωq tieg i, inti ΩΩomm f idejk xortija. 8 InΩomm il-mulej dejjem quddiemi, g ax bih f leminti qatt ma nit arrek. Rl. 9 Hekk tifra qalbi u tithenna ru i, u ismi wkoll jistrie fil-kwiet. 10 G ax int ma titlaqnix fl-imwiet, ma t allix il-ma bub tieg ek jara l-qabar. Rl. 11 Int tg allimni t-triq tal- ajja; hemm il-milja tal-fer quddiemek, hemm l-g axqa g al dejjem f lemintek. Rl. 193

Qari g all-ódud - ena A Qari III Ulied IΩrael da lu fl-inxief f nofs il-ba ar. Qari mill-tieb ta l-eωodu EΩ 14, 15-15,1 F dak iω-ωmien, 15 il-mulej qal lil Mosè: «G ax issejja lili? G id lil ulied IΩrael jerfg u t-tined tag hom u jitilqu. 16 U int g olli l- atar tieg ek, u midd idek fuq il-ba ar u oforqu. Ulied IΩrael, imbag ad, jaqsmu fin-niexef f nofs il-ba ar. 17 U ara, jiena nwebbes il-qalb ta l-e izzjani biex jg addu warajkom, u nuri l-glorja tieg i permezz tal-farg un u l-eωerçtu tieg u kollu, bil-karrijiet u r-rikkieba tieg u. 18 U mbag ad ikunu jafu l-e izzjani li jiena l-mulej, meta nuri l-glorja tieg i permezz tal-farg un, bil-karrijiet u r-rikkieba tieg u.» 19 U mbag ad l-an lu ta Alla, li kien miexi quddiem it-tined ta IΩrael, telaq u mar warajhom, u l-kolonna ta s ab minn quddiemhom marret qag det warajhom, u iet bejn it-tined ta l-e izzjani u t-tined ta IΩrael. 20 ien hemm is-s aba u d-dlam, u g adda l-lejl bla ma add minnhom seta jersaq wie ed lejn l-ie or. 21 Mosè medd idu fuq il-ba ar, u l-mulej re a lura l-ba ar b ri qawwi mil-lvant matul il-lejl kollu; il-ba ar ixxotta u l-ilmijiet inferqu. 22 U mbag ad ulied IΩrael da lu fin-niexef f nofs il-ba ar; l-ilmijiet kienu g alihom qishom itan fuq il-lemin u fuq ix-xellug. 23 L-E izzjani marru warajhom, u da lu f nofs il-ba ar, iω-ωwiemel kollha tal-farg un, il-karrijiet u r-rikkieba tieg u. 24 Fis-sahra ta filg odu, il-mulej minn ol-kolonna tan-nar u s-s aba xe et arsa fuq it-tined ta l-e izzjani, u arbathom. 25 U xekkel irroti tag hom u bit-tbatija setg u jmexxuhom. U mbag ad l-e izzjani bdew jg ajtu: «Óa na arbu minn quddiem IΩrael, g aliex il-mulej qieg ed ji ieled kontra l-e izzjani!» 194

L-G id il-bir - Il-Velja fil-lejl Qaddis tal-g id 26 Il-Mulej qal lil Mosè: «Midd idek fuq il-ba ar, u l-ilma jer a lura fuq l-e izzjani, bil-karrijiet u r-rikkieba tag hom.» 27 U Mosè medd idu fuq il-ba ar. U ma sbi il-jum il-ba ar ra a lura fejn kien qabel, u l-e izzjani, huma u ja arbu, sabu ru hom fih. Hekk il-mulej gerbibhom f nofs l-ilma. 28 L-ilmijiet re g u lura u g arrqu l-karrijiet u r-rikkieba ta l-eωerçtu kollu tal-farg un li kienu ejjin warajhom fil-ba ar. Anqas wie ed ma baqa minnhom. 29 U wlied IΩrael g addew fin-niexef f nofs il-ba ar, u l-ilmijiet kienu g alihom b al itan wie ed fuq il-lemin u l-ie or fuq ix-xellug. 30 Dak in-nhar il-mulej salva lil IΩrael minn id l-e izzjani, u IΩrael ra l-e izzjani mejta fuq xatt il-ba ar. 31 Ra IΩrael kull ma g amel il-mulej lill-e izzjani bil-qawwa ta drieg u. U beωa l-poplu mill-mulej, u emmen fil-mulej u f Mosè, il-qaddej tieg u. 15, 1 Imbag ad Mosè, flimkien ma wlied IΩrael, g anna din l-g anja lill-mulej, u qalu: 195

Qari g all-ódud - ena A alm Responsorjali Rl. (1a): Ng anni lill-mulej g ax tkabbar bis-s i EΩ 15, 1-2.3-4.5-6.17-18 1 «Ng anni lill-mulej, g ax tkabbar bis-s i. Ûwiemel u rikkieba waddabhom fil-ba ar. 2 Qawwieti u g anjieti l-mulej: g alija sar is-salvazzjoni. Dan hu Alla tieg i, u lilu nfa ar; Alla ta missieri, u lilu ng olli! Rl. 3 Il-Mulej gwerrier, Ja weh ismu! 4 L-imriekeb tal-farg un u qawwietu tefag hom fil-ba ar; l-a jar fost il-gwerriera tieg u f Ba ar il-qasab g arraqhom! Rl. 5 Belag hom l-irdum, b al ebla niωlu fil-qieg. 6 Lemintek, Mulej, issebb et fil-qawwa, lemintek, Mulej, tfarrak il-g adu. Rl. 17 Lill-poplu tieg ek int twasslu u t awlu fuq il-muntanja, il-wirt tieg ek, l-imkien, Mulej, li int g amiltu g amartek; il-maqdes, idi, li ejjew idejk. 18 Il-Mulej isaltan g al dejjem ta dejjem.» Rl. 196

L-G id il-bir - Il-Velja fil-lejl Qaddis tal-g id Qari IV Bi m abba ta dejjem enn g alik il-mulej. Qari mill-tieb tal-profeta Isaija Is 54, 5-14 5 L-g arus tieg ek il-óallieq tieg ek, Ja weh ta l-eωerçti jismu; il-feddej tieg ek, il-qaddis ta IΩrael, Alla ta l-art kollha jissejja. 6 Iva, b al mara mitluqa u mdejqa f qalbha sejja lek il-mulej, b al mara mitluqa f Ωg oωitha, jg id il-mulej Alla tieg ek. 7 G al ftit jien tlaqtek; imma bi m abba bla qjies jien ner a ni brok. 8 Fis-sa na tal-korla bejt wiççi g al ftit minnek; bi m abba ta dejjem in enn g alik, jg id il-mulej, il-feddej tieg ek. 9 Dan g alija b al fi Ωmien Noè, meta lift li l-ilma ma jer ax jg arraq l-art. Hekk na lef issa li ma nis onx aktar g alik, u lanqas ma nçanfrek. 10 Jistg u jit arrku l-muntanji, jitheωhωu l-g oljiet, imma m abbti minn mieg ek ma tit arrikx, u s-sliem tal-patt tieg i ma jitheωhiωx, jg id il-mulej li j enn g alik. 197

Qari g all-ódud - ena A 11 Mag kusa, m abbta mill-irwiefen, mara bla fara! Jien inqieg ed il- ebel tieg ek fl-ifjen tajn; u l-pedamenti tieg ek biω-ωaffir. 12 Nag mel l-amberωuni ta swarek tar-rubini, u bwiebek tal-karbunkli, u d-dawra tas-swar tal- a ar prezzjuω. 13 Uliedek ilkoll ikunu mg allma mill-mulej, kbir g ad ikun id uliedek. 14 Fuq sies il- ustizzja titwaqqaf, il bog od mit-tag kis, g ax ma g andekx mniex tibωa ; u l bog od mit-twerwir g ax ma jersaqx lejk. 15 Jekk ja btu g alik, ma jkunx minni; min ja bat g alik, jaqa quddiemek. Il-elma tal-mulej Rl. Irroddu ajr lil Alla 198

L-G id il-bir - Il-Velja fil-lejl Qaddis tal-g id alm Responsorjali Rl. (2a): Ng ollik, Mulej, g ax erfajtni alm 29 (30), 2.4.5-6.11.12a.13b 2 Ng ollik, Mulej, g ax erfajtni, u ma ferra tx l-g edewwa tieg i bija. 4 Mulej, tellajtli mill-mewt lil ru i, listni minn fost dawk li jinωlu fil- ofra. Rl. 5 G annu lill-mulej, bieb tieg u, fa ru l-isem imqaddes tieg u. 6 G ax ftit iddum is-sa na tieg u, iωda g omor s i l-im abba tieg u. Filg axija jid ol il-biki, filg odu jidwi l-g ajat ta fer. Rl. 11 Ismag ni, Mulej, u enn g alija; kun, Mulej, l-g ajnuna tieg i. 12 Int bdilt fi Ωfin l-g ali tieg i, 13 Mulej, Alla tieg i, infa rek g al dejjem! Rl. 199

Qari g all-ódud - ena A Qari V Ersqu lejja, isimg u u tie du r-ru. Qari mill-tieb tal-profeta Isaija Is 55, 1-11 Dan jg id il-mulej: 1 «Intom li bikom l-g atx, ejjew g all-ilma; intom ukoll li m g andkomx flus. Ejjew, ixtru u kulu b xejn, inbid u alib bla las. 2 G aliex ta lu fluskom f dak li m huwiex obω, u idkom f dak li ma jxebbax? Isimg u minni, u tieklu tajjeb, u ru kom titpaxxa b ikel bnin. 3 Ag tuni widen u ersqu lejja, isimg u u tie du r-ru. Nag mel patt mag kom g al dejjem, biex ise u l-favuri mwieg da lil David. 4 Ara, jien qeg edtu xhud fost il- nus, prinçep u le iωlatur fuq il-popli. 5 Int ens li ma tafx bih issejja ; nus li ma jafukx ji ru lejk, min abba fil-mulej, Alla tieg ek, il-qaddis ta IΩrael, g ax lilek Ωejjen bil- ie. 200

L-G id il-bir - Il-Velja fil-lejl Qaddis tal-g id 6 Fittxu l-mulej sakemm tistg u ssibuh, sej ulu sakemm hu fil-qrib! 7 Óa j alli triqtu l-midneb, u l-bniedem il- aωin fehmietu; a jer a lura g and il-mulej u j enn g alih, g and Alla tag na g ax hu ja fer afna. 8 Il-fehmiet tieg i m humiex fehmietkom, u t-triqat tieg i m humiex triqatkom. Oraklu tal-mulej. 9 G ax daqs kemm huma og la s-smewwiet mill-art, daqshekk ie or huma triqati l fuq minn triqatkom, u l-fehmiet tieg i mill-fehmiet tag kom. 10 B alma x-xita u s-sil jinωlu mis-smewwiet, u ma jer g ux lura mnejn ew bla ma jsaqqu l-art, imma j eg luha tnissel u tnibbet, u tag ti Ω-Ωerrieg a lil min jiωra u l- obω lil min jiekol, 11 hekk ji ri minn kelmti: hija to ro minn fommi, u ma ter ax lura vojta, imma tag mel dak li jog ob lili, u ttemm dak li nkun bg attha tag mel.» Il-elma tal-mulej Rl. Irroddu ajr lil Alla 201

Qari g all-ódud - ena A alm Responsorjali Is 12, 2-3.4bçd. 5-6 Rl. (3): ollkom fer ana, timlew l-ilma mill-g ejun tas-salvazzjoni 2 Ara, Alla s-salvazzjoni tieg i, jiena nittama u ma jkollix mniex nibωa. 3 G ax qawwieti u g anjieti hu l-mulej, g alija sar is-salvazzjoni. Rl. ollkom fer ana timlew l-ilma mill-g ejun tas-salvazzjoni. 4 Roddu ajr lill-mulej, sej u ismu, g arrfu lill- nus bl-g emejjel tieg u, xandru li ismu huwa fl-g oli. Rl. 5 G annu lill-mulej g ax g amel wejje kbar; a jkun dan mag ruf ma l-art kollha. 6 AqbeΩ bil-fer, g anni, int li tg ammar f ijon, g ax kbir hu f nofsok il-qaddis ta IΩrael! Rl. 202

L-G id il-bir - Il-Velja fil-lejl Qaddis tal-g id Qari VI Imxi lejn id-dija tad-dawl tal-mulej. Qari mill-tieb tal-profeta Baruk Bar 3, 9-15.32-4,4 9 Isma, IΩrael, il-kmandamenti tal- ajja, ag tu widen, tg allmu l-g erf! 10 G ala, IΩrael, g ala tinsab f art l-g edewwa tieg ek? G ala qieg ed tixjie f art barranija? 11 G ala int imni es mal-mejtin, mag dud fost dawk li jinωlu f Qieg l-art? 12 Int twarrabt mill-g ajn ta l-g erf. 13 Li kieku mxejt fit-triq ta Alla, kont tkun tg ix fis-sliem g al dejjem! 14 Tg allem fejn hemm l-g aqal, fejn hemm il-qawwa, fejn hemm id-dehen, biex f in wie ed tag raf fejn hemm it-tul ta l-g omor u t-tul tal- ajja, fejn hemm id-dawl g all-g ajnejn u s-sliem. 15 Imma min kixef fejn jinsab l-g erf? U min da al fl-im aωen tieg u? 32 Imma Dak li jaf kollox jaf fejn hu l-g erf, g ax sabu bid-dehen tieg u. Dak li ejja l-art g al dejjem, li mlieha bil-bhejjem li jimxu fl-art; 33 hu, li jibg at id-dawl, u dan imur; isejja lu, u jisma minnu mrieg ed; 34 jiddu l-kwiekeb g assiesa f posthom, kollhom fer ana; 35 hu jsej ilhom, u huma jwie bu: «Hawn a na;» jiddu fer ana g al dak li g amilhom. 203

Qari g all-ódud - ena A 36 Dan hu Alla tag na: add ma joqg od dejh! 37 Hu sab it-triq kollha ta l-g erf, u tah lil Ìakobb, il-qaddej tieg u, u lil IΩrael, il-ma bub tieg u. 38 Imbag ad dan l-g erf deher fid-dinja u g ammar fost il-bnedmin. 4,1 Hu ktieb il-kmandamenti ta Alla, hu l-li i li tibqa g al dejjem; kull min i arsu jg ix, dawk li j alluh imutu. 2 Er a lura, Ìakobb, u ilqa l-g erf, imxi lejn id-dija ta dawlu; 3 titlaqx il-glorja tieg ek lil addie or, lanqas ie ek lil ens barrani. 4 Hienja a na, IΩrael, g ax dak li jog ob lil Alla kien mg arraf lilna. Il-elma tal-mulej Rl. Irroddu ajr lil Alla 204

L-G id il-bir - Il-Velja fil-lejl Qaddis tal-g id alm Responsorjali alm 18 (19), 8.9.10.11 Rl. (Ìw 6, 68ç): Mulej, inti g andek il-kliem tal- ajja ta dejjem 8 Il-li i tal-mulej perfetta, u tag ti l- ajja; ix-xhieda tal-mulej hi sewwa, u tg allem lil min ma jafx. Rl. 9 Il-preçetti tal-mulej dritti, u jferr u l-qalb; il-kmandament tal-mulej safi, u jdawwal l-g ajnejn. Rl. 10 Il-biΩa tal-mulej sinçier, u jibqa g al dejjem; il- udizzji tal-mulej sewwa, u mseddqa g al kollox. Rl. 11 Eg ΩeΩ mid-deheb, mid-deheb l-aktar fin, o la mill-g asel u mill-qtar tax-xehda. Rl. 205

Qari g all-ódud - ena A Qari VII Inroxx fuqkom ilma safi, u nag tikom qalb dida. Qari mill-tieb tal-profeta EΩekjel EΩek 36, 16-17a.18-28 16 Ìietni l-kelma tal-mulej u qalli: 17 «O bniedem, meta d-dar ta IΩrael kienu g adhom f arthom, huma tebbg uha bl-im iba tag hom u b g emilhom. 18 U jiena ferrajt qillti fuqhom min abba fid-demm li xerrdu fl-art u min abba fl-idoli li bihom çappsu l-art. 19 Xerridthom fost il- nus, u huma xterdu ma l-artijiet; g amilt aqq minnhom skond im ibthom u skond triqathom. 20 Meta marru fost il- nus, kull fejn marru, kasbru ismi l-qaddis, hekk li n-nies bdew jg idu g alihom: Dan hu l-poplu tal-mulej, li kellhom jo or u minn artu! 21 Imma jien bωajt g al ismi l-qaddis li wlied IΩrael kasbru fost il- nus fejn marru. 22 G alhekk g idilhom lid-dar ta IΩrael: Dan jg id idi l-mulej: Mhux min abba fikom sejjer nag mel dan, dar IΩrael, iωda min abba f ismi l-qaddis li intom kasbartu fost il- nus fejn mortu. 23 Jien inqaddes ismi l-kbir, imkasbar minnkom fost il- nus, li f nofshom kasbartuh, u l- nus ikunu jafu li jiena l-mulej, meta nuri qdusiti fikom quddiem g ajnejhom oraklu ta idi l-mulej 24 meta ne odkom minn fost il- nus u ni mag kom mill-artijiet kollha, u ner a nda alkom f artkom. 25 U nnroxx fuqkom ilma safi, u tissaffew mit-tin is kollu tag kom; mill-idoli kollha tag kom insaffikom. 26 U nag tikom qalb dida, u ru dida nqieg ed o fikom; u nne i minn isimkom il-qalb tal- ebel u nag tikom qalb tal-la am flokha. 27 U nqieg ed ru i o fikom, u nag mel li timxu skond il-kmandamenti tieg i, u li ΩΩommu l-preçetti tieg i u t arsuhom. 28 U tg ammru fl-art li tajt lil missirijietkom, u intom tkunu l-poplu tieg i u jiena nkun Alla tag kom.» Il-elma tal-mulej Rl. Irroddu ajr lil Alla 206

L-G id il-bir - Il-Velja fil-lejl Qaddis tal-g id alm Responsorjali Rl. (42, 2): Tixxennaq ru i g alik, o Alla tieg i! alm 41 (42), 3.5bçd; 42 (43), 3.4 3 Ru i g atxana g al Alla, g al Alla l- aj; meta ni i u nara wiçç Alla? Rl. 5 if kont nimxi lejn it-tabernaklu tas-seb sad-dar ta Alla, fost g ajta ta fer u ta radd il- ajr, qalb folla fer ana. Rl. 43,3 Ibg at id-dawl tieg ek u s-sewwa tieg ek; huma jmexxuni; iwassluni sa l-g olja mqaddsa tieg ek u sa l-g erejjex tieg ek. Rl. 4 U nid ol dejn l-artal ta Alla, dejn Alla, fer u hena tieg i. U nroddlok ajr biç-çetra, o Alla, Alla tieg i. Rl. 207

Qari g all-ódud - ena A Jekk ser ti i ççelebrata mag mudija alm Responsorjali Rl. (12a): O loq fija qalb safja, o Alla alm 50 (51), 12-13.14-15.18-19 12 O loq fija qalb safja, o Alla, u spirtu qawwi edded fija. 13 La twarrabnix minn quddiemek; tne ix minni l-ispirtu qaddis tieg ek. Rl. 14 Roddli l-hena tas-salvazzjoni tieg ek, u bi spirtu qalbieni wettaqni. 15 Lill-midinbin ng allem triqatek, u l- atjin lejk jer g u lura. Rl. 18 G ax lilek ma jog bokx is-sagrifiççju; noffrilek vittmi ma ruqa, u ma tilqag homx. 19 Is-sagrifiççju tieg i, o Alla, hu l-qalb niedma; qalb maqsuma u sog biena ma twarrabhiex, o Alla. Rl. 208

L-G id il-bir - Il-Velja fil-lejl Qaddis tal-g id Epistola ristu qam mill-imwiet biex ma jmutx aktar. Qari mill-ittra ta an Pawl Appostlu lir-rumani Rum 6, 3-11 Óuti, 3 ma tafux li a na lkoll li tg ammidna fi ristu Ìesù, tg ammidna fil-mewt tieg u? 4 Indfinna mieg u fil-mewt permezz tal-mag mudija sabiex kif ristu kien imqajjem mill-imwiet permezz tal-qawwa glorjuωa tal-missier, hekk a na ng ixu ajja dida. 5 Jekk a na sirna a a wa da mieg u f mewt tixbah lil tieg u, hekk ning aqdu mieg u fil-qawmien tieg u mill-mewt. 6 Dan nafu: li l-bniedem il-qadim tag na ssallab mieg u, biex jinqered dan il- isem tad-dnub, sabiex ma nkunux aktar ilsiera tad-dnub. 7 Min imut, je les mid-dnub. 8 Jekk a na mitna ma ristu, nemmnu wkoll li g ad ng ixu ma ristu. 9 Nafu li ristu qam mill-imwiet u ma jmutx aktar; il-mewt ma g adhiex ta kem fuqu. 10 Hu li miet, miet darba g al dejjem g ad-dnub; u issa li qieg ed jg ix, qieg ed jg ix g al Alla. 11 Hekk ukoll intom g andkom tqisu lilkom infuskom mejtin g ad-dnub, iωda ajjin g al Alla fi ristu Ìesù. Il-elma tal-mulej Rl. Irroddu ajr lil Alla 209

Qari g all-ódud - ena A Wara l-epistola kul add iqum bilwieqfa, u ç-çelebrant jintona b mod solenni g al tliet darbiet l-hallelujah, dejjem jog la fil-vuçi. ull darba l- emg a twie eb warajh. Halle- lu- jah. alm Responsorjali Rl. Hallelujah, hallelujah, hallelujah alm 117 (118), 1-2.16ab-17.22-23 1 Fa ru lill-mulej, g aliex hu tajjeb, g ax g al dejjem it-tjieba tieg u! 2 Óa jg idu wlied IΩrael: «G al dejjem it-tjieba tieg u.» Rl. 16 Il-leminija tal-mulej il fuq merfug a, il-leminija tal-mulej g amlet wejje ta ila. 17 Ma mmutx, imma nibqa ng ix, u n abbar l-g emejjel tal-mulej. Rl. 22 Il- ebla li warrbu l-bennejja saret il- ebla tax-xewka. 23 Bis-sa a tal-mulej se dan: a a ta l-g a eb f g ajnejna. Rl. 210

L-G id il-bir - Il-Velja fil-lejl Qaddis tal-g id Evan elju Qam mill-imwiet, u sejjer il-galilija qabilkom. Qari mill-evan elju skond an Mattew Mt 28, 1-10 1 Meta g adda s-ibt, maω-ωerniq ta l-ewwel jum tal- img a, Marija ta Magdala u Marija l-o ra marru jaraw il-qabar. 2 U ara, in asset theωhiωa kbira g ax niωel an lu tal-mulej mis-sema, u resaq igerbeb il- ebla u qag ad bilqieg da fuqha. 3 Id-dehra tieg u kienet b al berqa; ilbiesu abjad b as-sil. 4 Bil-biΩa tieg u l-g assiesa qabdithom rog da u saru qishom mejtin. 5 IΩda l-an lu qabad u qal lin-nisa: «TibΩg u xejn intom g ax jiena naf li qeg din tfittxu lil Ìesù li kien imsallab. 6 M huwiex hawn, g aliex qam, kif kien qal. Ejjew araw il-post fejn kien qieg ed. 7 U morru malajr g idu lid-dixxipli tieg u: Qam mill-imwiet. U araw, huwa sejjer il-galilija qabilkom: tarawh hemmhekk. Araw, g edthulkom.» 8 Dawk telqu malajr minn dejn il-qabar, kollhom biωa u fer kbir, u marru ji ru jag tu l-a bar lid-dixxipli tieg u. 9 U ara, iltaqa mag hom Ìesù u qalilhom: «Is-sliem g alikom.» Huma resqu lejh, qabdulu ri lejh u nxte tu quddiemu. 10 Imbag ad Ìesù qalilhom: «TibΩg u xejn; morru wasslu l-a bar lil uti biex jitilqu lejn il-galilija; lili jarawni hemmhekk.» Il-elma tal-mulej Rl. Tif ir lilek ristu 211