Karamans-Καραμάνης 47-57 Dereglaton of market teleommnaton n Greee: employment onseqenes Dr. Kostas Karamans Greek Mnstry of Employment Ths paper stdes the onseqenes of dereglaton of Greek teleommnaton market on employment. The olleted data refer to 44 of the most promnent ompanes of fxed telephony, moble telephony and nternet serves between 199-005. The data were olleted by the method of ntervews sng a qestonnare and were evalated both desrptvely and eonometrally. Or desrptve analyss leads to the onlson that the dereglaton of Greek teleommnaton market nreases the total employment, althogh the employment n Natonal Teleommnaton Organzaton (OTE) s dereased. The nrease of the total employment s manly attrbted to the reaton of new labor opportnes n the new serves, partlarly n the setor of moble telephony. The eonometr analyss showed that the employment s defned manly by the state of prvate ownershp. Analytally, we show that the prvate ompanes have smaller admnstratve /tehnal personnel as mh personnel wh nversy and hgh shool degree omparatvely to government ontrolled ompanes. Απελευθέρωη της αγοράς των τηλεπικοινωνιών την Ελλάδα: υνέπειες την απαχόληη Δρ. Κωνταντίνος Καραμάνης Υπουργείο Εργαίας και Κοινωνικής Αφάλιης Σαλαμάγκα 1 - Ιωάννινα E-mal:kkaramans@vodafone.net.gr, kkaramans@yahoo.gr Στο παρόν άρθρο εξετάζονται οι υνέπειες της απελευθέρωης της ελληνικής τηλεπικοινωνιακής αγοράς την απαχόληη. Τα υγκεντρωθέντα τοιχεία αφορούν 44 από τις πιο ημαντικές επιχειρήεις της ταθερής τηλεφωνίας, της κινητής τηλεφωνίας και του διαδικτύου και η εξεταζόμενη περίοδος αφορά τα έτη 199-005. Για την υγκέντρωη αυτών των τοιχείων χρηιμοποιήθηκε η μέθοδος των υνεντεύξεων με τη βοήθεια ερωτηματολογίου και η αξιολόγηη τους έγινε τόο περιγραφικά όο και οικονομετρικά. Με την περιγραφική ανάλυη διαπιτώνεται ότι η απελευθέρωη της αγοράς αυξάνει το μέγεθος της υνολικής απαχόληης τις βαικότερες τηλεπικοινωνιακές υπηρείες παρότι η απαχόληη τον ΟΤΕ, δηλαδή τον εθνικού τηλεπικοινωνιακού οργανιμού, μειώνεται. Η αύξηη που παρατηρείται τη υνολική απαχόληη οφείλεται κυρίως τη δημιουργία νέων θέεων απαχόληης τις νέες υπηρείες και ιδιαίτερα την κινητή τηλεφωνία. Η οικονομετρική ανάλυη έδειξε ότι η απαχόληη επηρεάζεται κυρίως από την ιδιωτική ιδιοκτηία. Αναλυτικότερα, διαπιτώνεται ότι οι ιδιωτικές επιχειρήεις (δηλαδή οι επιχειρήεις ανήκουν αμιγώς ε ιδιώτες) απαχολούν λιγότερο διοικητικό και τεχνικό προωπικό, όο και προωπικό της μέης και ανώτερης εκπαίδευης από ότι οι κρατικές επιχειρήεις (Ως κρατικές επιχειρήεις χαρακτηρίζονται οι επιχειρήεις, των οποίων η πλειοψηφία ανήκει το κράτος και οι διοικήεις τους ορίζονται από αυτό). Λέξεις κλειδιά: Ελλάδα, Τηλεπικοινωνίες, Απελευθέρωη, Απαχόληη PRIME 009 47
Karamans-Καραμάνης 47-57 1. Ειαγωγή Η αγορά των τηλεπικοινωνιών μέχρι τις αρχές της δεκαετίας 1970 λειτουργούε ε όλες τις χώρες με καθετώς αυτηρού κρατικού μονοπωλίου και χεδόν απόλυτου προτατευτιμού (Nestor και Mahboob, 1999, Wlson και Zho, 001, Shrley και Walsh, 000). Όμως οι υνεχώς αυξανόμενες απαιτήεις των πελατών για υψηλότερη ποιότητα, νέες υπηρείες και χαμηλότερες τιμές οδήγηαν την ανάγκη οβαρών διαρθρωτικών αλλαγών (Kosk, 00, OECD, 1995, Heraleos, 1999, Nestor και Mahboob, 1999, Gal και Waverman, 1998). Αυτό δημιούργηε μια τάη αναδιοργάνωης των αγορών, η οποία εκφράτηκε με πολιτικές ιδιωτικοποίηης δημόιων επιχειρήεων και απελευθέρωης της αγοράς ε υνδυαμό με την είοδο νέων ιδιωτικών επιχειρήεων τον κλάδο. Η διαδικαία της αναδιοργάνωης ξεκίνηε αρχικά τη δεκαετία του 1970 τις ΗΠΑ και από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 τη Μ. Βρετανία και την Ιαπωνία, για να επεκταθεί ακολούθως και τις λοιπές χώρες μέλη του ΟΟΣΑ. Στην Ευρωπαϊκή Ένωη η μεταρρύθμιη ξεκίνηε το 1984 και ολοκληρώθηκε το 1998 (Parker, 004, Rketts, 004, Omran, 004, Lev Far, 003). Οι επιπτώεις της αναδιοργάνωης της αγοράς μεταξύ άλλων και την απαχόληη αποτέλεε το αντικείμενο διάφορων εμπειρικών μελετών. Με βάη το εργαλείο ανάλυης, οι μελέτες αυτές μπορούν να διακριθούν ε περιγραφικές και ε οικονομετρικές (που χρηιμοποιούν panel data analyss). Πιο υγκεκριμένα, το πλαίιο των περιγραφικών ερευνών οι Hghes και Phllps, (1999) παρατηρούν ότι με την μεταρρύθμιη του τομέα η υνολική απαχόληη αυξήθηκε, γεγονός που οφείλεται τη δρατηριοποίηη πολλών νέων επιχειρήεων κυρίως τις νέες υπηρείες (π.χ. κινητή τηλεφωνία, διαδίκτυο). Το ίδιο ιχύει και για την τηλεπικοινωνιακή αγορά του Ηνωμένου Βαιλείου, της Ιταλίας και της Ιπανίας, όπως προκύπτει από τις έρευνες του Ypslants, (00), των Ypslants και Mn, (001) και των Xaver και Ypslants, (000) αντίτοιχα. Οι Ypslants και Mn, (000), μελετώντας την μεταρρυθμιτική πολιτική του τομέα των τηλεπικοινωνιών της Νότιας Κορέας κατέληξαν επίης το υμπέραμα ότι η υνολική απαχόληη του τομέα των τηλεπικοινωνιών αυξάνεται, παρά τη ημαντική μείωη του προωπικού της Korea Teleom μετά την ιδιωτικοποίηή της. Το ίδιο ιχύει και για την τηλεπικοινωνιακή αγορά της Τεχίας, καθώς οι Xaver και Ypslants, (001) διαπιτώνουν ότι η πτώη της απαχόληης της Czeh Teleom αντιταθμίζεται με την δημιουργία νέων θέεων απαχόληης από τις νεοειερχόμενες επιχειρήεις, με υνέπεια να αυξάνεται υνολικά το προωπικό του τομέα. Ομοίως, η απαχόληη του ιρλανδικού τομέα τηλεπικοινωνιών, ενώ αρχικά με την ιδιωτικοποίηη της Erom μειώθηκε, την υνέχεια με την πλήρη απελευθέρωη της αγοράς παρουίαε ταθερή αύξηη, όπως προκύπτει από την έρευνα των Yamada και Ypslants, (000). Στο πλαίιο των οικονομετρικών ερευνών οι L και X, (00) διαπιτώνουν ε 43 χώρες ότι η ειαγωγή του ανταγωνιμού προκάλεε την αύξηη της απαχόληης κυρίως λόγω της ειόδου νέων επιχειρήεων την αγορά. Αντίθετα, εξετάζοντας 166 χώρες υμπεραίνουν ότι η ιδιωτικοποίηη των εθνικών τηλεπικοινωνιακών οργανιμών οδηγεί ε μείωη του προωπικού τους. Στην ίδια κατεύθυνη οι Bortolott κ.α., (00) μελετώντας την απόδοη 31 εθνικών τηλεπικοινωνιακών οργανιμών διαπιτώνουν ότι η ιδιωτικοποίηή τους μειώνει την απαχόληη. Ο Harper, (00), ομοίως χρηιμοποιώντας ένα ευρύ δείγμα 554 επιχειρήεων από την Τεχία υμπεραίνει ότι η ιδιωτικοποίηη μειώνει τον αριθμό του απαχολούμενου προωπικού. Η Ελλάδα ως χώρα μέλος της ΕΕ εφάρμοε την αντίτοιχη κλαδική ευρωπαϊκή πολιτική. Ειδικότερα, από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 PRIME 009 48
Karamans-Καραμάνης 47-57 απελευθερώνεται ταδιακά η αγορά, ιδιωτικοποιείται ο εθνικός τηλεπικοινωνιακός οργανιμός (ΟΤΕ), ιδρύονται νέες ιδιωτικές επιχειρήεις, και καθιερώνεται η Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (ΕΕΤΤ) ως ανεξάρτητη ρυθμιτική αρχή. Η μεταρρυθμιτική πολιτική ολοκληρώνεται το 001. Με το παρόν άρθρο εξετάζουμε τις επιπτώεις αυτής της απελευθέρωης τη ταθερή τηλεφωνία, την κινητή τηλεφωνία και το διαδίκτυο. Ειδικότερα, διερευνούμε: εάν η μεταρρύθμιη του τομέα επηρέαε την απαχόληη (περιγραφική ανάλυη), τους πιθανούς προδιοριτικούς παράγοντες της υγκεκριμένης μεταβλητής (Panel Feasble Generalsed Least Sqares FGLS-). Ως δείγμα χρηιμοποιούμε 44 επιχειρήεις που δρατηριοποιούνταν την ελληνική τηλεπικοινωνιακή αγορά κατά την χρονική περίοδο 199 005. Τα πρωτογενή τοιχεία για αυτές τις επιχειρήεις τα υγκεντρώαμε με τη μέθοδο των υνεντεύξεων (δες Παράρτημα).. Μεθοδολογία, Μεταβλητές και Δεδομένα.1 Μεθοδολογία Ένα set δεδομένων που αποτελείται από διατρωματικά τοιχεία =1,,,n για χρονικές περιόδους t μεγαλύτερες από μία t=1,,,t ονομάζεται «panel data» (υνδυαμός διατρωματικών δεδομένων και χρονολογικών ειρών). Η χρηιμοποίηη της ανάλυης «panel data» παρουιάζει μια ειρά από πλεονεκτήματα ε χέη με την χρήη μόνο διατρωματικών δεδομένων ή μόνο χρονολογικών ειρών. Το κυριότερο είναι ότι μπορεί να ελεγχθεί η ετερογένεια μεταξύ των διατρωματικών δεδομένων. Επιπλέον, η «panel data» ανάλυη προφέρει μεγαλύτερη πληροφόρηη, μεγαλύτερη διακύμανη, μικρότερο βαθμό πολυυγγραμμικότητας, περιότερους βαθμούς ελευθερίας και μεγαλύτερη αποτελεματικότητα τις εκτιμήεις (Hsao, 003). Για την panel data analyss χρηιμοποιούμε το παρακάτω βαικό υπόδειγμα (Wooldrdge, 00): y = x' β + + (1) όπου, y είναι η εξαρτημένη μεταβλητή, x = x, x,..., x )' είναι ο (, 1,, k πίνακας των ερμηνευτικών μεταβλητών, β = ( b1, b,..., bk )' είναι ο πίνακας των υντελετών των ερμηνευτικών μεταβλητών που θα πρέπει να εκτιμηθούν και είναι οι μη παρατηρούμενοι το υπόδειγμα παράγοντες (nobserved effets) που η επίδραή τους διατηρείται ταθερή διαχρονικά, ενώ μεταβάλλεται μεταξύ των διατρωματικών παρατηρήεων. Στη χετική βιβλιογραφία το ενδιαφέρον ετιάζεται την επιλογή της κατάλληλης μεθόδου εκτίμηης αυτού του είδους των υποδειγμάτων. Η επιλογή εξαρτάται από την βαική υπόθεη: εάν οι μη παρατηρούμενοι παράγοντες υχετίζονται με τις ερμηνευτικές μεταβλητές ή όχι. Έτι διακρίνονται δύο περιπτώεις : (α) υπάρχει υχέτιη μεταξύ των και x Στην περίπτωη που υπάρχει υχέτιη μεταξύ των μη παρατηρούμενων παραγόντων και των ερμηνευτικών μεταβλητών χρηιμοποιείται η μέθοδος «fxed effets» (ταθερές επιδράεις) ύμφωνα με την οποία ειάγεται ο μεταχηματιμός των αποκλίεων των μεταβλητών από τους μέους όρους PRIME 009 49
Karamans-Καραμάνης 47-57 αντί για τις αρχικές μεταβλητές οπότε, αντί για το υπόδειγμα (1) εκτιμάται το εξής: y y = ( x x )' β + ( ) () 1 T όπου y = t = y (ανάλογα και για τα 1 x,ν ) T Η εκτίμηη του () μπορεί να γίνει με την μέθοδο των ελάχιτων τετραγώνων (ordnary least sqares - OLS) και να προκύψουν αμερόληπτοι εκτιμητές. (β) δεν υπάρχει υχέτιη μεταξύ των και x Στην περίπτωη που δεν υπάρχει υχέτιη μεταξύ των μη παρατηρούμενων παραγόντων και των ερμηνευτικών μεταβλητών τότε ιχύει ότι Cov( x, ) = 0, t = 1,,...,T και ότι οι μη παρατηρούμενοι παράγοντες είναι τυχαίες μεταβλητές κατανεμημένοι κανονικά με μέη τιμή 0, ταθερή διακύμανη Var(a ) = και αμοιβαία ανεξάρτητοι. Στην περίπτωη αυτή, α η μέθοδος εκτίμηης που χρηιμοποιείται ονομάζεται «random effets» (τυχαίες επιδράεις), η οποία, υνοπτικά, έχει ως εξής : Το υπόδειγμα (1) μπορεί να γραφεί : y = b + β 0 x ' + ν όπου = + ν (3) Ο όρος φάλματος ν παρουιάζει θετική ειριακή υχέτιη με Corr( ν, ν ) = /( + ), t s. s Έτι, το υπόδειγμα (3)δεν μπορεί να εκτιμηθεί με τη υνήθη μέθοδο των ελάχιτων τετραγώνων (OLS), η οποία αγνοεί την παρουία της υχέτιης, οπότε οι εκτιμητές των τυπικών φαλμάτων είναι μεροληπτικοί και αυνεπείς. Επομένως, η κατάλληλη μέθοδος που χρηιμοποιείται είναι η γενικευμένη μέθοδος των ελάχιτων τετραγώνων (generalzed least sqares - GLS) χρηιμοποιώντας τον μεταχηματιμό: λ = 1 T + 1/ Τότε το παρακάτω υπόδειγμα των μεταχηματιζόμενων μεταβλητών : y λ y = b (1 0 λ ) + ( x λ x )' β + (ν λ ν ) (4) 1 T όπου y = t = y (ανάλογα και για τα 1 x,ν ), μπορεί να εκτιμηθεί με T τη μέθοδο OLS. Στην πράξη όμως η τιμή της λ δεν είναι ποτέ γνωτή. Οπότε για την εκτίμηη του υποδείγματος (3) χρηιμοποιείται η εφικτή γενικευμένη μέθοδος εκτίμηης ελάχιτων τετραγώνων (feasble generalzed least sqares - FGLS). Σύμφωνα με αυτή αντί για το λ που είναι άγνωτη παράμετρος χρηιμοποιείται η εκτιμήτριά του και το νέο υπόδειγμα εκτιμάται εκ νέου με OLS: PRIME 009 50
Karamans-Καραμάνης 47-57 λ = 1 1 + 1 T 1/ όπου και υνεπείς εκτιμητές των και με: = = 1 N T 1 [ NT(T 1) / (K + 1) ] = 1 t 1 v με v, ν και v εκτιμηθεί με OLS. T = s= t + 1 ν ν s να βαίζονται τα κατάλοιπα του (3), εάν αυτό Στο παρόν άρθρο υποθέτουμε ότι οι μη παρατηρούμενες μεταβλητές δεν χετίζονται με τις υπόλοιπες ανεξάρτητες μεταβλητές. Η υπόθεη αυτή μας οδηγεί το να χρηιμοποιήουμε για την εκτίμηη του υποδείγματός μας την μέθοδο feasble generalzed least sqares (FGLS) με random effets. Επιπρόθετα, χρηιμοποιείται το F test, προκειμένου να εξετατεί η τατιτική ημαντικότητα των επιλεγμένων μεταβλητών.. Μεταβλητές Με κοπό μια εκτενέτερη ανάλυη της απαχόληης και λαμβάνοντας υπόψη την διαθειμότητα των ιτορικών πληροφοριών για τη μεγαλύτερη δυνατή χρονική περίοδο και την ύπαρξη επαρκούς μεταβλητότητας το χρόνο, για πρώτη φορά γίνεται διάκριη της ειδικότητας και του μορφωτικού επιπέδου του απαχολούμενου προωπικού. Ειδικότερα, ως προς την ειδικότητα των απαχολούμενων εκτιμούμε τρία οικονομετρικά υποδείγματα. Και τα τρία υποδείγματα λαμβάνουμε ως ανεξάρτητες μεταβλητές το μέγεθος των επιχειρήεων (Sze) και την ιδιοκτηία τους (Own). Ως εξαρτημένες μεταβλητές χρηιμοποιούμε το 1 ο υπόδειγμα τον αριθμό του διοικητικού προωπικού (Man), το ο υπόδειγμα τον αριθμό του εμπορικού προωπικού (Com) και το 3 ο υπόδειγμα τον αριθμό του τεχνικού προωπικού (Teh). Ως προς το μορφωτικό επίπεδο των απαχολούμενων εκτιμούμε δύο υποδείγματα. Ομοίως και ε αυτά τα δύο υποδείγματα χρηιμοποιούμε ως ανεξάρτητες μεταβλητές το μέγεθος των επιχειρήεων (Sze) 1 και την ιδιοκτηία τους (Own). Ως εξαρτημένες μεταβλητές υπολογίζουμε το 1 ο υπόδειγμα τον αριθμό του προωπικού με ανώτατη εκπαίδευη (Ued) και το ο υπόδειγμα το αριθμό του προωπικού με μέη και τοιχειώδη εκπαίδευη (Bed). Οι μεταβλητές των οικονομετρικών υποδειγμάτων και η διαθέιμη βιβλιογραφία παρουιάζονται τον Πίνακα 1. 1 Σύμφωνα με οδηγία 96/80/ΕΚ της ΕΕ, για να θεωρείται μια επιχείρηη ως μικρή πρέπει να απαχολεί λιγότερους από 50 εργαζόμενους, να πραγματοποιεί έναν κύκλο εργαιών που να μη ξεπερνά τα 7 εκατομμύρια ή να εμφανίζει ένα ετήιο ιολογιμό που να μην υπερβαίνει τα 5 εκατομμύρια. Για να θεωρείται μια επιχείρηη ως μικρομεαία (ΜΜΕ) πρέπει να έχει περιότερους από 50 και λιγότερο από 50 εργαζόμενους και ετήιο κύκλο εργαιών όχι υψηλότερο των 40 εκατομμυρίων ευρώ (ή ετήιο ιολογιμό χαμηλότερο των 7 εκατομμυρίων ευρώ). Ως μεγάλες επιχειρήεις θεωρούνται εκείνες με ετήιο κύκλο εργαιών άνω των 40 εκατομμυρίων ευρώ και με απαχόληη άνω των 50 εργαζομένων. PRIME 009 51
Karamans-Καραμάνης 47-57 Πίνακας 1: Μεταβλητές της οικονομετρικής ανάλυης Μεταβλητή Περιγραφή Υφιτάμενη αρθρογραφία Own ιδιοκτηία των επιχειρήεων της έρευνας (κρατική=0, ιδιωτική=1). Boyland και Nοlett 000, Nolett 001, Ros 1999, Staranzak κ.α. 1994, Jha and Majmbar 1999, Madden κ.α 003. μέγεθος των επιχειρήεων Sze της έρευνας (μικρή/μμε=0, μεγάλη=1). Man Αριθμός διοικητικού οικονομικού προωπικού. Com Αριθμός εμπορικού προωπικού. Teh Αριθμός τεχνικού προωπικού. Ued Αριθμός ανώτατης εκπαίδευης προωπικού. Bed Αριθμός μέης εκπαίδευης προωπικού. Πηγή: επεξεργαία τοιχείων έρευνας.3 Δεδομένα Harper 00, Staranzak κ.α. 1994, Jha and Majmbar 1999. Not avalable Not avalable Not avalable Not avalable Not avalable Από το Μητρώο Επιχειρήεων της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (ΕΕΤΤ) προδιορίαμε το υνολικό πληθυμό 108 επιχειρήεων παροχής βαικών τηλεπικοινωνιακών υπηρειών. Η πρωτογενής έρευνα πραγματοποιήθηκε το έτος 005, ε τρεις φάεις. Στην πρώτη φάη το ερωτηματολόγιο ελέγχθηκε και βελτιώθηκε μέω μιας πιλοτικής υνέντευξης. Στη δεύτερη φάη προηγήθηκε καταρχήν τηλεφωνική επικοινωνία με όλες τις επιχειρήεις του κλάδου και τη υνέχεια το ερωτηματολόγιο τάλθηκε ηλεκτρονικά με e-mal. Στην τρίτη φάη επαναλήφθηκαν τηλεφωνικές επαφές, προκειμένου να οριτικοποιηθούν οι υναντήεις με τα αρμόδια τελέχη των επιχειρήεων. Τελικά, την έρευνα υμμετείχαν 44 επιχειρήεις (41%). Ο βαθμός αξιοπιτίας του δείγματος θεωρείται υψηλός, όπως και η ποιότητα της πληροφόρηης, η οποία προέκυψε από υνεντεύξεις με ανώτατα τελέχη του μάνατζμεντ, μάρκετινγκ, δημοίων χέεων και προωπικού. 3. Αποτελέματα και Συζήτηη 3.1 Περιγραφικά Αποτελέματα Η πλήρης απελευθέρωη της ελληνικής αγοράς προκάλεε την αύξηη του μεγέθους της υνολικής απαχόληης τις βαικότερες τηλεπικοινωνιακές υπηρείες. Πιο υγκεκριμένα, η απαχόληη την Ελλάδα από το 199 αυξήθηκε κατά 8,5% φτάνοντας από 6.741 χιλ. το 199 ε 9.01 χιλ. το 004. Αντίθετα, η απαχόληη τον ΟΤΕ, δηλαδή του εθνικού τηλεπικοινωνιακού οργανιμού, μειώνεται υνεχώς (από 6.716 χιλ. το 199 ε 16.30 χιλ. το 004). Η αύξηη που παρατηρείται τη υνολική απαχόληη οφείλεται κυρίως τη δημιουργία νέων θέεων απαχόληης τις νέες υπηρείες και ιδιαίτερα την κινητή τηλεφωνία. Ειδικότερα, από τους 5 απαχολούμενους την αγορά της κινητής τηλεφωνίας το 199 φτάαμε το 004 τους 6.77 χιλ. (1,63%). Ομοίως, ημαντική αύξηη παρουιάζει η απαχόληη τις επιχειρήεις ταθερής τηλεφωνίας και του διαδικτύου φτάνοντας ε 3.375 χιλ. (11,63%) το 004 από 4 που Έγινε ανάλυη αξιοπιτίας (Relably Analyss) με τον υπολογιμό του υντελετή Cronbah Alpha, η τιμή του οποίου ήταν 0.6456. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνει τη υνοχή των ερωτήεων που χρηιμοποιήθηκαν, δείχνοντας ότι τόχευαν το ίδιο αντικείμενο. Συνεπώς, τα αποτελέματα της τατιτικής ανάλυης (που ακολουθεί) κρίνονται αφαλή. PRIME 009 5
Karamans-Καραμάνης 47-57 ήταν το 1996 (Πίνακας ). Τα υμπεράματα αυτά επιβεβαιώνονται και από παλαιότερες έρευνες 3 ε χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Νότιος Κορέα, η Ιπανία, η Ιταλία, το Ηνωμένο Βαίλειο κ.α.. Πίνακας : Συνολική απαχόληη την ελληνική τηλεπικοινωνιακή αγορά (ε χιλ. και ποοτιαία κατανομή) Συνολική απαχόληη ΟΤΕ Κινητή Τηλεφωνία Σταθερή Τηλεφωνία και Διαδίκτυο 199 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 000 001 00 003 004 6741 6716 (99,9%) 5 (0,1%) 6600 6349 (99%) 51 (0,95%) 6540 6140 (98,5%) 400 (1,5%) 514 4581 (97,8%) 543 (,%) - - - - 5660 3808 (9,8%) 691 (,7%) 4 (0,01%) 5707 741 (88,4%) 95 (3,6%) 11 (0,04%) 7334 195 (80,%) 1337 (4,9%) 19 (0,07%) Πηγή: ΕΣΥΕ, επεξεργαία τοιχείων έρευνας 6103 1588 (8,7%) 01 (8,4%) 47 (0,95%) 7496 19604 (71,3%) 3539 (1,9%) 1060 (3,9%) 8333 18545 (65,4%) 506 (18,4%) 1736 (6,1%) 7899 17709 (63,5%) 5595 (0%) 600 (9,3%) 8383 17169 (60,5%) 5896 (0,8%) 971 (10,4%) 901 1630 (56,%) 677 (1,6%) 3375 (11,6%) 3. Οικονομετρικά Αποτελέματα Από το ύνολο των οικονομετρικών υποδειγμάτων προκύπτει ότι η απαχόληη επηρεάζεται κυρίως από την ιδιωτική ιδιοκτηία. Το μέγεθος της επιχείρηης επηρεάζει μόνο την ειδικότητα του προωπικού. Ειδικότερα: Πρώτον, η ιδιωτική ιδιοκτηία επηρεάζει αρνητικά τόο την ειδικότητα όο και το μορφωτικό επίπεδο του απαχολούμενου προωπικού. Αναλυτικότερα, διαπιτώνεται ότι οι ιδιωτικές επιχειρήεις (δηλαδή οι επιχειρήεις που ανήκουν αμιγώς ε ιδιώτες) απαχολούν λιγότερο διοικητικό και τεχνικό προωπικό (επίπεδο τατιτικής ημαντικότητας 5%), όο και προωπικό της μέης και ανώτερης εκπαίδευης από ότι οι κρατικές επιχειρήεις 4 (επίπεδο τατιτικής ημαντικότητας 1%). Το γεγονός αυτό ενδεχομένως να οφείλεται το ότι οι ιδιωτικές επιχειρήεις αποκοπούν κυρίως τη υγκράτηη του λειτουργικού τους κότους ε χαμηλά επίπεδα μέω της απαχόληης υνολικά λιγότερου και χαμηλότερου μορφωτικού επιπέδου προωπικό (Πίνακας 3). Στην ίδια κατεύθυνη οι L και X (00) εξετάζοντας 166 χώρες και ο Harper (00) εξετάζοντας 554 επιχειρήεις από την Τεχία, υμπέραναν ότι η ιδιωτικοποίηη των επιχειρήεων υνδέεται με μια ουιατική μείωη του αριθμού των απαχολουμένων. Δεύτερον, το μέγεθος μια επιχείρηης επηρεάζει θετικά την ειδικότητα του προωπικού, τουλάχιτον ε οριμένους υποκλάδους. Πιο υγκεκριμένα, διαπιτώνεται ότι όο μεγαλύτερη είναι η επιχείρηη τόο περιότερο είναι το εμπορικό προωπικό που απαχολεί (επίπεδο τατιτικής ημαντικότητας 10%)(Πίνακας 3). 3 Των Hghes και Phllps (1999) για τις ΗΠΑ, των Ypslants και Mn (000) για την Νότια Κορέα, του Ypslants (00) για το Ηνωμένο Βαίλειο, των Ypslants και Mn (001) και του Sarpant (1999) για την Ιταλία, των Xaver και Ypslants (000) για την Ιπανία, των Yamada και Ypslants (000) για την Ιρλανδία, των Xaver και Ypslants (001) για την Τεχία. 4 Ως κρατικές επιχειρήεις χαρακτηρίζονται οι επιχειρήεις, των οποίων η πλειοψηφία ανήκει το κράτος και οι διοικήεις τους ορίζονται από αυτό. PRIME 009 53
Karamans-Καραμάνης 47-57 Πίνακας 3: Οικονομετρικά Αποτελέματα Ανεξάρτητες Μεταβλητές Εξαρτημένη Μεταβλητή Σταθερά Sze Own F-test Teh 4549,063** 137,93-4517,70** 4,006** (,35) (0,1155) (-,415) Man 30,13** 7,98-308,064** 4,191** (,393) (0,1) (-,46) Com 189,696 158,61*** -16,179,389*** (1,15) (1,73) (-1,105) Ued 094,937* 301,830-053,634* 6,546* (,76) (0,639) (-,764) Bed 4710,111* 70,00-4694,358* 5,530* (,715) (0,065) (-,798) Σημείωη: Όλες οι παλινδρομήεις έχουν εκτιμηθεί με τη μέθοδο Panel Feasble Generalsed Least Sqares (GLS) με random effets. Οι αριθμοί ε παρενθέεις είναι τα τυπικά φάλματα των εκτιμημένων παραμέτρων. Το F-test ελέγχει την από-κοινού τατιτική ημαντικότητα των ανεξάρτητων μεταβλητών. ***, **, * υποδεικνύουν τατιτική ημαντικότητα ε επίπεδο 10%, 5% και 1%, αντίτοιχα. 4. Συμπεράματα Με το παρόν άρθρο εξετάαμε εάν και ε ποιο βαθμό η απελευθέρωη της τηλεπικοινωνιακής αγοράς την Ελλάδα επηρέαε την απαχόληη. Για το λόγο αυτό πραγματοποιήαμε το 005 εμπειρική έρευνα ε 44 από τις πιο ημαντικές επιχειρήεις του κλάδου και υγκεντρώαμε τοιχεία για την περίοδο 199-005. Τα τοιχεία αυτά τα επεξεργατήκαμε περιγραφικά και οικονομετρικά με τη χρήη της FGLS μεθόδου το πλαίιο της panel data analyss. Η περιγραφική μας έρευνα έδειξε ότι η απελευθέρωη της αγοράς αυξάνει την απαχόληη, παρότι το απαχολούμενο προωπικό του εθνικού τηλεπικοινωνιακού οργανιμού (ΟΤΕ) μειώνεται ημαντικά. Το γεγονός αυτό αποδίδεται κυρίως τη δημιουργία νέων θέεων απαχόληης τις νέες υπηρείες και ιδιαίτερα την κινητή τηλεφωνία. Με αυτόν τον τρόπο, τα αποτελέματά μας έρχονται να επιβεβαιώουν εκείνα άλλων ερευνών, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν τόο ε ανεπτυγμένες όο και ε αναπτυόμενες οικονομίες. Η οικονομετρική ανάλυη, με τη ειρά της, προχώρηε ένα βήμα παραπέρα και διερεύνηε τους προδιοριτικούς παράγοντες της απαχόληης, η οποία για μια εκτενέτερη ανάλυη διακρίθηκε την ειδικότητα και το μορφωτικό επίπεδο του απαχολούμενου προωπικού. Βαικά προέκυψε ότι οι ιδιωτικές επιχειρήεις απαχολούν λιγότερο διοικητικό και τεχνικό προωπικό, αλλά και λιγότερο προωπικό μέης και ανώτατης εκπαίδευης από ότι οι κρατικές επιχειρήεις. PRIME 009 54
Karamans-Καραμάνης 47-57 Referenes Bortolott, B., J. D Soza,, M. Fantn, and W. Meggnson, 00, Prvatzaton and the sores of performane mprovement n the global teleommnatons ndstry, Teleommnatons Poly, 6 (5-6), 43-68. Boyland, O. and G. Nοlett, 000 Reglaton, market strtre and performane n teleommnaton, OECD. Gal, J. and L. Waverman, 1998, The Lberalzaton of Teleommnatons n the EU: Managng the Transon, Bsness Strategy Revew, 9, 67-71. Harper, J., 00, The performane of prvatzed frms n the Czeh Repbl, Jornal of Bankng and Fnane, 6, 61 649. Heraleos, L., 1999 Prvatzaton, Internatonal Jornal of Pbl Setor Management, 1, 43 444. Hsao, G., 003, Analyss of Panel Data (d Ed.), Cambrdge Unversy Press. Hghes, P. and B. Phllps, 1999, Reglatory Reform n the Teleommnatons Indstry n the Uned States, OECD. Jha, R. and S. Majmdar, 1999, A matter of onnetons: OECD teleommnatons setor prodtvy and the role of elllar tehnology dffson, Informaton Eonoms and Poly, 11, 43 69. Kosk, H., 00, Tehnology poly n the teleommnaton setor market responses and eonom mpats, Eropean Commsson. Lev Far, D., 003, The pols of lberalzaton: Prvatzaton and reglaton for ompeton n Erope s and Latn Amera s teleoms and eletry ndstres, Eropean Jornal of Polal Researh, 4, 705-740. L, W. and L.C. X, 00, The Impat of Prvatzaton and Competon n the Teleommnatons Setor arond the World, Unversy of Vrgna. Madden, G., S. Savage, and J. Ng, 003, Asa Paf Teleommnatons Lberalzaton and Prodtvy Performane, Astralan Eonoms Papers, 4, 91-10. Nestor, S. and L. Mahboob, 1999, Prvatzaton of Pbl Utles: The OECD Experene, OECD. Nolett, G., 001, Reglaton n serves: OECD patterns and eonom mplatons, OECD. OECD, 1995, Competon, reglaton and performane. Omran, M., 004, The Performane of State Owned Enterprses and Newly Prvatzed Frms: Does Prvatzaton Really Matter?, World Development, 3, 1019-1041. Parker, D., 004, Edoral: Lessons from prvatzaton, Eonom Affars, 4, -8. Rketts, M., 004, Frther lessons from prvatzaton, Eonom Affars, 4, 9-14. Ros, A., 1999, Does Ownershp or Competon Matter? The Effets of Teleommnatons Reform on Network Expanson and Effeny, Jornal of Reglatory Eonoms, 15, 65-9. Sarpant, A.M., 1999, Lberalzng teleommnatons n Italy: the role of the reglator, The Jornal of poly, reglaton and strategy for teleommnatons, 1, 449 453. Staranzak, G., E. Seplveta, P. Dlworth, and S. Shakh, 1994, Indstry strtre, prodtvy and nternatonal ompetveness: the ase of teleommnatons, Informaton Eonoms and Poly, 6, 13 14. Wlson, W. and Y. Zho, 001 Teleommnatons dereglaton and sbaddve osts: Are loal telephone monopoles nnatral, Internatonal Jornal of Indstral Organzaton, 19, 909 930. PRIME 009 55
Karamans-Καραμάνης 47-57 Wooldrdge, J., 00 Eonometr analyss of ross seton and Panel data, (Ed.) MIT Press. Xaver, P. and D. Ypslants, 000, Reglatory Reform n the Teleommnatons Indstry n Span, OECD. Xaver, P. and D. Ypslants, 001, Reglatory Reform n the Teleommnatons Indstry n Czeh Repbl, OECD. Yamada, T. and D. Ypslants, 001, Reglatory Reform n the Teleommnatons Indstry n Ireland, OECD. Ypslants D. and W. Mn, 000, Reglatory Reform n the Teleommnatons Indstry n Korea, OECD Ypslants, D. and W. Mn, 001, Reglatory Reform n the Teleommnatons Indstry n Italy, OECD. Ypslants, D., 00, Reglatory Reform n the Teleommnatons Indstry Uned Kngdom, OECD. PRIME 009 56
Karamans-Καραμάνης 47-57 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: «ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΕΡΕΥΝΑΣ» Απαχόληη Φύλο απαχολουμένων (τέλος του έτους) 199 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 000 001 00 003 004 Άνδρες Γυναίκες Σύνολο Ειδικότητα απαχολουμένων (τέλος του έτους) 199 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 000 001 00 003 004 Διοικητικό και Οικονομικό Προωπικό Εμπορικό Προωπικό Τεχνικό Προωπικό (π.χ. Μηχανικοί, Ηλεκτρολόγοι Σχεδιατές κ.α.) Προωπικό Στήριξης και λοιπό Προωπικό (π.χ. Φύλακες, Οδηγοί, Καθαρίτριες Δημοιογράφοι, Δικηγόροι, Τηλεφωνητές Μεταφρατές κ.α.) Σύνολο Ανώτερης Εκπαίδευης Προωπικό (ΑΕΙ, ΤΕΙ, Ανώτερη Τηλεπικοινω νιακή Σχολή) Μέης και Στοιχειώδους Εκπαίδευης Προωπικό (Λύκειο, Γυμνάιο) Σύνολο Μορφωτικό επίπεδο απαχολουμένων (τέλος του έτους) 199 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 000 001 00 003 004 Μόνιμο Προωπικό Είδος Απαχόληης(τέλος του έτους) 199 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 000 001 00 003 004 Έκτακτο Προωπικό Μερική Απαχόληη Σύνολο PRIME 009 57