Il-Ìimg a l-bira Tifkira olenni tal-passjoni tal-mulej Qari I ien mi ru min abba fi dnubietna. Qari mill-tieb tal-profeta Isaija Is 52, 13 53, 12 52,13 Araw! Il-qaddej tieg i jsib ir-riωq, jintrefa, jog la u jkun il fuq minn kul add. 14 B alma afna ndiehxu minnu, - g ax wiççu t assar, donnu ma kienx bniedem, u s-sura tieg u ma kontx tqisha ta bniedem - 15 hekk g ad jistag bu afna nus min abba fih. Quddiemu s-slaten jag lqu alqhom, g ax g ad jaraw rajja li qatt ma ssemmiet, u jifhmu dak li qatt ma semg u bih. 53,1 Min kien jemmen dak li smajna, u f min intwera drieg il-mulej? 2 B al xitla kiber quddiemna, u b al g erq minn art niexfa. Ebda sura ma kellu, u ebda miel biex in arsu lejh, jew xi sura biex nitg axxqu bih. 3 ien imωebla u mwarrab mill-bnedmin, bniedem li bata u kien jaf x inhu l-mard, 127
Qari g all-ódud - ena B b al wie ed li n-nies ja bu wiççhom minnu, bniedem imωebla, u a na xejn ma qisnieh. 4 IΩda hu rafa fuqu l-mard tag na, tg abba bin-niket tag na. A na sibnieh b al wie ed ikkastigat, mitluq minn Alla u mi jub fix-xejn. 5 IΩda hu kien mi ru min abba fi dnubietna, mis uq min abba fi Ωunitna. G as-sa a tag na waqa l-kastig fuqu, u bis-swat tieg u sibna l-fejqan tag na. 6 A na lkoll b al nag a mitlufa, kull wie ed minna qabad triq g al rasu. U l-mulej xe et fuqu l- aωen tag na lkoll. 7 Óaqruh, u hu qag ad g alihom bla biss ma feta fommu; b al aruf me ud g all-qatla, u b al nag a mbikkma f id min i iωωha, ma feta x fommu. 8 Bil-forza u l- aqq ne ewh; u min qag ad ja seb fuq xortih? Iva, qaççtuh mill-art tal- ajjin, min abba fi dnub il-poplu tieg i kien midrub. 9 U tawh qabar mal- Ωiena, u mal-g onja difnuh, g alkemm ma g amel ebda deni, u minn fommu ma are ebda qerq. 128
Tifkira olenni tal-passjoni tal-mulej 10 IΩda l-mulej g o bu jg akksu bil-mard. Talli joffri ru u b sagrifiççju ta riparazzjoni, huwa g ad jara nisel u jtawwal jiemu; u r-rieda tal-mulej isse bih. 11 Wara t-tbatija tieg u g ad jara d-dawl, jixba bit-tag rif tieg u. Il-Ìust ji ustifika lill-qaddej tieg u quddiem il-kotra, u l- aωen tag hom jitg abba bih hu. 12 G alhekk nag tih il-kotra b sehmu, u jkollu sehem fil-priωa mal-qalbenin, g aliex hu offra ru u g all-mewt, u kien mag dud mal-midinbin. Hu li ne a l- tijiet tal-kotra, u nda al g all-midinbin. Il-elma tal-mulej Rl. Irroddu ajr lil Alla 129
Qari g all-ódud - ena B alm Responsorjali Rl. (Lq 23, 46): Missier, ner i ru i f idejk alm 30 (31), 2.6.12-13.15-16.17. 25 2 Fik, Mulej, jien nistkenn; ma jkolli qatt g ax nirg ex. Fil- ustizzja tieg ek salvani. 6 F idejk jien ner i ru i; int te lisni, Mulej, Alla tas-sewwa. Rl. 12 Min abba l-g edewwa tieg i kollha, jien sirt a a ta min ikasbarha; jitwerwru l- irien tieg i, u min jafni jibωa minni. Dawk li jarawni barra ja arbu minni. 13 Insewni b al wie ed mejjet, sirt b al arra mkissra. Rl. 15 Imma jien fik nittama, Mulej; jien ng idlek: «Alla tieg i int! 16 F idejk hi xortija.» E lisni minn id l-g edewwa, minn id dawk li je duha kontrija. Rl. 17 Uri d-dawl ta wiççek lill-qaddej tieg ek; fit-tjieba tieg ek e lisni. 25 Issa u u qawwu qalbkom, intom ilkoll li tittamaw fil-mulej. Rl. 130
Tifkira olenni tal-passjoni tal-mulej Qari II ristu, awtur tas-salvazzjoni g al kul add. Qari mill-ittra lil-lhud Lhud 4, 14-16; 5, 7-9 Óuti, 4,14 meta a na g andna l-qassis il-kbir, li hu tassew kbir, qassis li da al fis-smewwiet, Ìesù, Bin Alla, a nωommu s i a l-fidi tag na u nistqarruha. 15 G ax a na ma g andniex qassis il-kbir li ma jistax jag der id-dg ufija tag na, imma g andna wie ed li kien im arrab b alna f kollox, minbarra d-dnub. 16 Óa nersqu, mela, b qalbna qawwija lejn it-tron tal-grazzja, biex naqilg u niena u nsibu f waqtha l-grazzja li ne tie u. 5,7 Meta kien jg ix fuq din l-art, ristu offra talb u suppliki b le en g oli u bid-dmug lil dak li seta jsalvah mill-mewt. U kien mismug min abba fil-qima tieg u lejn Alla. 8 G ad li kien Iben, tg allem minn dak li bata xi tfisser l-ubbidjenza. 9 U, billi la aq il-perfezzjoni, sar awtur tas-salvazzjoni ta dejjem g al kull min jisma minnu. Il-elma tal-mulej Rl. Irroddu ajr lil Alla Akklamazzjoni qabel l-evan elju Glorja u tif ir lilek, ristu! Min abba fina ristu obda sal-mewt, anzi sal-mewt tas-salib. G alhekk Alla g ollieh sas-smewwiet, u Ωejnu bl-isem li hu fuq kull isem. Rl. Glorja u tif ir lilek, ristu! Fil 2, 8-9 131
Qari g all-ódud - ena B Evan elju Il-Passjoni ta idna Ìesù ristu. Il-Passjoni ta idna Ìesù ristu skont an Ìwann Ìw 18, 1-19, 42 18,1 F dak iω-ωmien, Ìesù are mad-dixxipli tieg u u qasam g an-na a l-o ra tal-wied ta edron; hemmhekk kien hemm nien, u da al fih mad-dixxipli tieg u. 2 Ìuda, dak li ttradieh, kien jafu l-post, g ax Ìesù kien sikwit jin abar hemm mad-dixxipli tieg u. 3 Ìuda a emg a suldati u xi g ases ming and il-qassisin il-kbar u l-fariωej, u mar bihom hemmhekk, bil-fanali, torçi u armi. 4 Ìesù, li kien jaf b kull ma kien ej fuqu, mar fuqhom u qalilhom: «Lil min qeg din tfittxu?» 5 Huma we buh: «Lil Ìesù ta Nazaret.» U hu qalilhom: «Jiena hu.» Ìuda, dak li ttradieh, kien hemm mag hom huwa wkoll. 6 if Ìesù qalilhom: «Jiena hu,» huma resqu lura u waqg u mal-art. 7 «Lil min qeg din tfittxu?» Ra a staqsiehom. U huma qalulu: «Lil Ìesù ta Nazaret.» 132
Tifkira olenni tal-passjoni tal-mulej 8 Ìesù we ibhom: «G edtilkom li jiena hu. Jekk qeg din tfittxu lili, allu lil dawn imorru.» 9 Dan sar biex ise dak li Ìesù kien qal: «Minn dawk li tajtni, anqas wie ed biss ma tlift.» 10 Xmun Pietru kellu sejf, siltu, u darab lill-qaddej tal-qassis il-kbir u qatag lu barra widintu l-leminija. Dan il-qaddej kien jismu Malku. 11 Imma Ìesù qal lil Pietru: «Er a da al is-sejf fl-g ant tieg u. Forsi l-kalçi li tani Missieri ma nixorbux?» 12 Imbag ad is-suldati u l-kaptan tag hom flimkien mal-g ases tal-lhud, qabdu lil Ìesù u rabtuh. 13 L-ewwel aduh g and Anna, billi dan kien missier il-mara ta ajfa, il-qassis il-kbir f dik is-sena. 14 ajfa kien dak li ta parir lil-lhud: «Ikun jaqbel li bniedem wie ed imut g all-poplu.» 15 Xmun Pietru u dixxiplu ie or marru wara Ìesù. Dan id-dixxiplu kien mid la tal-qassis il-kbir, u g alhekk da al fil-bit a tal-qassis il-kbir flimkien ma Ìesù. 16 Imma Pietru baqa barra dejn il-bieb. Imbag ad id-dixxiplu l-ie or, li kien mid la tal-qassis il-kbir, are ikellem lill-purtinara, u da al lil Pietru ewwa. 17 Il-qaddejja li kienet mal-bieb qalet lil Pietru: «Int m intix ukoll wie ed mid-dixxipli ta dan ir-ra el?» Hu we ibha: «Le, m iniex.» 133
Qari g all-ódud - ena B 18 Il-qaddejja u l-g ases kienu kebbsu n-nar mill-fa am, g ax kien il-bard, u qag du hemm g as-s ana. U Pietru wkoll qag ad mag hom g as-s ana. 19 Il-qassis il-kbir staqsa lil Ìesù fuq id-dixxipli u t-tag lim tieg u. 20 Ìesù wie bu: «Jiena t additt fil-bera, quddiem kul add. G allimt dejjem fis-sinagoga u fit-tempju fejn jin abru l-lhud kollha, u bil-mo bi ma g edt xejn. 21 G alfejn qieg ed tistaqsi lili? taqsi lil dawk li semg uni, x g edtilhom. Huma jafu x g edt.» 22 if qal hekk, wie ed mill-g ases li kien dejh ta daqqa ta arta lil Ìesù u qallu: «Hekk twie bu lill-qassis il-kbir?» 23 Ìesù qallu: «Jekk jien g edt xi a a m hix sewwa, urini fejn; imma jekk g edt is-sewwa, g aliex terfa jdejk fuqi?» 24 Imbag ad Anna bag at lil Ìesù marbut g and ajfa, il-qassis il-kbir. 25 Xmun Pietru mela kien qieg ed hemm g as-s ana; u qalulu: «Int m intix ukoll wie ed mid-dixxipli tieg u?» Imma hu ça ad u qal: «Le m iniex.» 134
Tifkira olenni tal-passjoni tal-mulej 26 Wie ed mill-qaddejja tal-qassis il-kbir, li kien ji i minn dak ir-ra el li Pietru kien qatag lu widintu, qal: «Mela jiena ma rajtekx mieg u fil- nien?» 27 Pietru ça ad g al darb o ra; u minnufih idden is-serduk. 28 Imbag ad adu lil Ìesù ming and ajfa g all-pretorju. ien filg odu kmieni. Huma ma da lux fil-pretorju, g ax ma ridux jitni su, biex ikunu jistg u jag mlu l-ikla tal-g id. 29 Pilatu are barra dejhom u qalilhom: «X akkuωa g andkom kontra dan ir-ra el?» 30 U huma we buh: «Li kieku dan ma kienx ra el aωin a na ma konniex nag tuh f idejk.» 31 Pilatu qalilhom: «Óuduh intom, u udikawh intom skont il-li i tag kom.» Imma l-lhud qalulu: «A na ma g andna setg a noqtlu lil add.» 32 Dan ara biex ise dak li Ìesù kien qal meta fisser kif kellu jmut. 33 Pilatu ra a da al fil-pretorju, sejja lil Ìesù u qallu: «Inti s-sultan tal-lhud?» 135
Qari g all-ódud - ena B 34 Ìesù wie eb: «Dan qieg ed tg idu int minn mo ok? Jew kienu o rajn li qalulek dan fuqi?» 35 Pilatu wie eb: «Mela jiena Lhudi? ien il-poplu tieg ek u l-qassisin il-kbar li tawk f idejja. X g amilt?» 36 Ìesù wie eb: «Is-saltna tieg i mhijiex ta din id-dinja. Li kieku saltnati kienet ta din id-dinja, l-g ases tieg i kienu ji ieldu biex ma ning atax f idejn il-lhud; imma tabil aqq saltnati mhijiex ta hawn.» 37 Pilatu qallu: «Mela int sultan?» U Ìesù wie eb: «Int qieg ed tg idu; jien sultan. Jien g alhekk twelidt, u g alhekk ejt fid-dinja, biex nixhed g all-verità. U kull min i obb il-verità jisma le ni.» 38 Pilatu qallu: «U l-verità x inhi?» if qal dan, ra a are quddiem il-lhud u qalilhom: 136
Tifkira olenni tal-passjoni tal-mulej «Jiena ma nsib ebda tija fih. 39 Issa intom g andkom id-drawwa li ne ilsilkom wie ed fil-g id. Tridunix ne ilsilkom lis-sultan tal-lhud?» 40 Hawn huma mill- did bdew jg ajtu u jg idu: «Mhux lil dan, imma lil Barabba.» Dan Barabba kien brigant. 19,1 Imbag ad Pilatu ordna li jie du lil Ìesù u jag tuh is-swat. 2 Is-suldati nis u kuruna tax-xewk u qeg duhielu fuq rasu, u libbsuh mantar a mar skur. 3 U bdew ejjin quddiemu u jg idulu: «Is-sliem g alik, ja sultan tal-lhud!» U bdew jag tuh bil- arta. 4 G al darb o ra Pilatu are barra jg idilhom: «Araw, se n ibhulkom quddiemkom hawn barra, biex tkunu tafu li jiena ma nsib ebda tija fih.» 5 U Ìesù are hemm barra, liebes il-kuruna tax-xewk u l-mantar a mar; u Pilatu qalilhom: «Arawh, hawn hu l-bniedem!» 6 X in rawh, il-qassisin il-kbar u l-g ases bdew jg ajtu u jg idu: «allbu! allbu!» Pilatu qalilhom: 137
Qari g all-ódud - ena B «Óuduh u sallbuh intom; jien ma nsib ebda tija fih.» 7 Il-Lhud we buh: «A na g andna li i, u skont din il-li i g andu jmut, g ax g amel lilu nnifsu Bin Alla.» 8 Meta sama dan, Pilatu aktar baωa. 9 Ra a da al fil-pretorju u qal lil Ìesù: «Int mnejn int?» Imma Ìesù ma wie bu xejn. 10 G alhekk Pilatu qallu: «Lili ma tkellimx? Ma tafx li jiena g andi s-setg a ne ilsek u g andi s-setg a nsallbek?» 11 Ìesù wie bu: «Ma kien ikollok ebda setg a fuqi kieku ma ietx mog tija lilek minn fuq; g alhekk min ta lili f idejk g andu tija akbar.» 12 Minn dak il- in il quddiem Pilatu beda jfittex kif je ilsu; imma l-lhud issuktaw jg ajtu u jg idu: «Jekk te les lil dan, tiksirha ma Çesari, g ax kull min jag mel lilu nnisfu sultan ikun qieg ed je odha kontra Çesari.» 13 Meta semag hom jg idu dan, Pilatu ieb lil Ìesù barra u qieg du fuq sedja g olja, fil-post imsejja Litòstrotos, bil-lhudi Gabbatà. 14 ien Jum it-t ejjija tal-g id, g all- abta tas-sitt sieg a. Pilatu qal lil-lhud: 138
Tifkira olenni tal-passjoni tal-mulej «Arawh is-sultan tag kom!» 15 Dawk infexxew jg ajtu: «G all-mewt! G all-mewt! allbu!» Pilatu qalilhom: «Jien se nsallab lis-sultan tag kom?» Imma l-qassisin il-kbar we buh: «A na ma g andniex sultan lief lil Çesari!» 16 Fl-a ar tahulhom f idejhom biex isallbuh. U huma adu lil Ìesù. 17 Ìesù rafa s-salib u are lejn il-post imsejja il-qorrieg a, bil-lhudi Golgota. 18 Hemm huma sallbuh ma tnejn o ra, wie ed kull na a, u Ìesù fin-nofs. 19 Pilatu g amel kitba u wa alha fuq is-salib; fiha kien hemm miktub, «Ìesù ta Nazaret, is-sultan tal-lhud.» 20 Din il-kitba qrawha afna Lhud, g ax il-post fejn sallbu lil Ìesù kien qrib il-belt, u l-kitba kienet bil-lhudi, bil-latin u bil-grieg. 21 G alhekk il-qassisin il-kbar tal-lhud marru jg idu lil Pilatu: «Ma kienx imissek tikteb: Is-sultan tal-lhud, imma: Dan qal: Jiena sultan tal-lhud.» 22 Pilatu wie eb: «Issa li ktibt ktibt!» 139
Qari g all-ódud - ena B 23 Wara li sallbu lil Ìesù, is-suldati adu l-ilbies tieg u u qassmuh f erbg a, sehem lil kull wie ed minnhom. U adu wkoll it-tunika; din kienet libsa bla jata, minsu a biçça wa da minn fuq s isfel. 24 Ftiehmu bejniethom u qalu: «Ma nqattg uhiex, iωda nitfg u x-xorti g aliha, u lil min tmiss je odha.» Dan ara biex isse l-iskrittura li tg id: Ówej i qasmu bejniethom, u g all-ilbies tieg i tefg u x-xorti. U dan tabil aqq g amluh is-suldati. 25 ien hemm wieqfa dejn is-salib ta Ìesù ommu, o t ommu, Marija ta leofa, u Marija ta Magdala. 26 Mela kif Ìesù lema lil ommu u lid-dixxiplu li kien i obb wieqaf dejha, qal lil ommu: «Mara, hawn hu ibnek.» 27 Imbag ad qal lid-dixxiplu: «Hawn hi ommok.» U minn dak il- in id-dixxiplu adha g andu. 28 Wara dan, Ìesù, billi issa kien jaf li kollox kien mitmum, biex isse l-iskrittura qal: «G andi l-g atx!» 29 ien hemm bieqja mimlija bil- all; huma xarrbu sponωa bil- all, wa luha ma qasba tal-issopu, u ressquhielu lejn alqu. 30 if Ìesù a l- all, qal: «ollox hu mitmum!» 140
Tifkira olenni tal-passjoni tal-mulej Imbag ad mejjel rasu u radd ru u. ul add jinωel g arkupptejh u jinωamm is-skiet g al ftit in. 31 Billi kien Jum it-t ejjija tal-g id, il-lhud ma ridux li f jum is-ibt l-i sma jibqg u fuq is-salib, g ax dak is-ibt kien jum solenni g alihom. Talbu mela lil Pilatu biex jiksrulhom ri lejhom u jne u l-i sma. 32 G alhekk ew is-suldati u kisru r-ri lejn tal-ewwel u tat-tieni wie ed li kienu msallbin mieg u. 33 IΩda meta waslu g al Ìesù, billi raw li kien a mejjet, ma kisrulux ri lejh. 34 Madankollu wie ed mis-suldati nifidlu enbu b lanza, u minnufih are demm u ilma. 35 Dan qieg ed jixhdu min ra b g ajnejh, u x-xhieda tieg u hija minnha. Hu jaf li qieg ed jg id il-verità, biex intom ukoll temmnu. 36 G ax dan ara biex isse l-iskrittura li tg id: Ebda wa da minn g admu ma jkissrulu. 37 U hemm ukoll kitba o ra fl-iskrittura li tg id: Huma g ad i arsu lejn min nifdu. 38 Wara dan, ÌuΩeppi minn Arimatija, li kien dixxiplu ta Ìesù bil-mo bi g ax kien jibωa mil-lhud, mar u talab lil Pilatu biex jie u l- isem ta Ìesù. Pilatu allieh, u hu ie u a l- isem tieg u. 39 Ìie wkoll Nikodemu, dak li qabel kien mar g and Ìesù billejl, u ieb mieg u ta lita ta morr u sabbara, tiωen xi mitt libbra. 40 Dawn it-tnejn adu l- isem ta Ìesù u kebbewh bil-faxex tal-g aωel bil-fwejja, kif soltu jag mlu l-lhud qabel id-difna. 41 Fejn kienu sallbu lil Ìesù kien hemm nien, u f dan il- nien kien hemm qabar did li fih kienu g adhom ma difnu lil add. 42 Hemm qieg du lil Ìesù, g ax kien Jum it-t ejjija g al-lhud, u g ax il-qabar kien fil-qrib. Il-elma tal-mulej Rl. Tif ir lilek ristu 141