Κςκλική οικονομία και ηοςπιζμόρ

Transcript

1 ΑΡΙΣΟΣΔΛΔΙΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΘΔΑΛΟΝΙΚΗ Πνυβναιια Μεηαπηοπζαηχκ πμοδχκ «Γιοίκηζη και Οικονομία» Καηεφεοκζδ «Γιεθνή και Δςπυπαφκά Οικονομικά» Γιπλυμαηική επγαζία Κςκλική οικονομία και ηοςπιζμόρ Αθανάζιορ Μαςποςδήρ (Α.Μ 4089) Δπιβλέποςζα Καθηγήηπια: Κυζηοπούλος ηςλιανή Θεζζαλονίκη, Μάπηιορ 2018

2 Πεπίλητη Σμ βναιιζηυ ιμκηέθμ ηδξ μζημκμιίαξ δεκ εα ιπμνεί ιεθθμκηζηά κα ηαθφρεζ ηζξ απαζηήζεζξ ημο παβηυζιζμο πθδεοζιμφ. Ζ ζοκεπήξ ζπαηάθδ ηςκ δζαεέζζιςκ πυνςκ δεκ ιπμνεί κα ζοκεπίζεζ βζα πάκηα. Σμ πνυαθδια ζε ηάπμζεξ πχνεξ είκαζ ήδδ οπανηηυ ηαζ ιεβεεφκεηαζ ζοκέπεζα ζε παβηυζιζα ηθίιαηα. Σμ ιμκηέθμ ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ ένπεηαζ κα πνμηείκεζ θφζδ ζε αοηυ ημ πνυαθδια. Γζα κα ιπμνέζεζ υιςξ κα δμοθέρεζ ζςζηά ημ ιμκηέθμ ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ είκαζ ακαβηαίμ κα οπάνπμοκ δείηηεξ πμο κα αλζμθμβμφκ ηδκ ηοηθζηυηδηα ηςκ πνμσυκηςκ-επζπεζνήζεςκ. Ζ Δθθάδα δέπεηαζ ιεβάθμ ανζειυ ημονζζηχκ ιε απμηέθεζια μ ημονζζιυξ κα ζοκεζζθένεζ ζδιακηζηυ πμζμζηυ ζημ ΑΔΠ βζα αοηυ είκαζ ζδιακηζηυ κα επζθέλεζ κα επζηεκηνςεεί ζηδκ ημονζζηζηή ηοηθζηή μζημκμιία. ηδκ ιεθέηδ αοηή ελεηάγεηαζ ημ ιμκηέθμ ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ ηαζ πςξ ιπμνεί κα εθανιμζηεί ζημκ ημονζζιυ. Ζ δζαδζηαζία ηδξ ιεηάααζδξ ηςκ λεκμδμπείςκ πνμξ ημ ιμκηέθμ ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ είκαζ πνμκμαυνμξ δζαδζηαζία. Ζ εηπαίδεοζδ ημο πνμζςπζημφ, δ δδιζμονβία business plan, δ ελεφνεζδ ζοκενβαηχκ ηαζ δ απυηηδζδ ειπεζνίαξ εεςνμφκηαζ ακαβηαία βζα ηδκ ιεηάααζδ. Σα λεκμδμπεία ηα μπμία εα ιπμνέζμοκ κα ηζκδεμφκ άιεζα πνμξ ηδκ ηοηθζηή μζημκμιία, είκαζ αοηά ηα μπμία έπμοκ ήδδ απμηηήζεζ μζημθμβζηέξ εηζηέηεξ. ηδκ ένεοκα ηδξ πανμφζαξ Γζπθςιαηζηήξ ενβαζίαξ δζενεοκήεδηε δ ηηήζδ μζημθμβζηχκ ζδιάκζεςκ βζα ηα λεκμδμπεία ηδξ Πενζθενεζαηήξ Δκυηδηαξ Υαθηζδζηήξ ηαζ ηδξ Μδηνμπμθζηζηήξ Πενζμπή Θεζζαθμκίηδξ βζα ημκ Ηακμοάνζμ Γίκεηαζ επίζδξ ιζα πνχηδ πνμζπάεεζα οπμθμβζζιμφ δεζηηχκ ηδξ ηοηθζηυηδηαξ ηςκ ημονζζηζηχκ ηαηαθοιάηςκ. Λέλεζξ ηθεζδζά: Σμονζζιυξ, Κοηθζηή μζημκμιία, Κοηθζηυηδηα, Οζημθμβζηέξ ζδιάκζεζξ, Γείηηεξ 2

3 Abstract The aim of the present Master Thesis dissertation is the study of the Circular Economy and how it can be applied in the tourism sector. The study focuses on how the principles of Circular Economy can be applied on the tourist accommodation sector. The existing circularity indicators are presented and new indicators are proposed. In order to evaluate the degree of familiarity of tourist accommodation units with ecolabels best practices for the transition towards Circular Economy the possession of ecolabels in tourist accommodation sector has been examined in the Regional Unit of Chalkidiki and the Metropolitan Area of Thessaloniki during January

4 Γήλυζη μη λογοκλοπήρ Γδθχκς υηζ είιαζ ζοββναθέαξ αοηήξ ηδξ ενβαζίαξ ηαζ υηζ ηάεε αμήεεζα ηδκ μπμία είπα βζα ηδκ πνμεημζιαζία ηδξ, είκαζ πθήνςξ ακαβκςνζζιέκδ ηαζ ακαθένεηαζ ζηδκ ενβαζία. Δπίζδξ, έπς ηάκεζ ζαθήξ ακαθμνέξ (ζοκηάηηδ, πνμκμθμβία,ενβαζία, ζεθίδα) ηζξ μπμίεξ πδβέξ απυ ηζξ μπμίεξ έηακα πνήζδ δεδμιέκςκ, πνμηάζεςκ, ζδεχκ ή θέλεςκ, είηε αοηέξ ακαθένμκηαζ αηνζαχξ είηε είκαζ παναθναζιέκεξ. Καηαθαααίκς υηζ δ απμηοπία κα βίκεζ αοηυ ακένπεηαζ ζε θμβμηθμπή ηαζ εα εεςνδεεί θυβμξ απμηοπίαξ ζε αοηήκ ηδκ δζπθςιαηζηή ηαζ ημο ζοκμθζημφ ααειμφ ηδξ. Αηυια δδθχκς υηζ αοηή δ ενβαζία πνμεημζιάζηδηε απυ ειέκα πνμζςπζηά ηαζ απμηθεζζηζηά ηαζ υηζ εα ακαθάας πθήνςξ ηζξ ζοκέπεζεξ εάκ δ ενβαζία αοηή απμδεζπεεί υηζ δε ιμο ακήηεζ. Όκμια:.. Τπμβεβναιιέκμξ/δ:. Ζιενμιδκία: 4

5 Δςσαπιζηίερ Θα ήεεθα κα εοπανζζηήζς ζδζαίηενα ηδκ επζαθέπμοζα ηαεδβήηνζα ιμο Γν. ηοθζακή Κςζημπμφθμο, Ακαπθδνχηνζα Καεδβήηνζα ημο Σιήιαημξ Οζημκμιζηχκ Δπζζηδιχκ βζα ημκ πνυκμ πμο αθζένςζε ηαζ ηδ πνήζζιδ αμήεεζα πμο ιμο πανείπε ζε υθδ ηδ δζάνηεζα ηδξ εηπυκδζδξ ηδξ ενβαζίαξ. Αηυιδ εα ήεεθα κα εοπανζζηήζς ηδκ ιεηαδζδαηημνζηή ενεοκήηνζα Γν. μθία Ναηαθία Μπμέιδ βζα ηδκ αμήεεζά ηδξ ζε εέιαηα ηδξ εζδζηυηδηάξ ηδξ. Σέθμξ, εα ήεεθα κα εοπανζζηήζς ηδκ μζημβέκεζά ιμο βζα ηδ ζοιπανάζηαζδ ηαζ ηδκ οπμζηήνζλή ημοξ. 5

6 Πεπιεσόμενα Πεπίλητη... 2 Abstract... 3 Δςσαπιζηίερ... 5 Πεπιεσόμενα... 6 Λίζηα Δικόνυν... 8 Λίζηα Πινάκυν... 9 Λίζηα Γιαγπαμμάηυν Λίζηα Υαπηών Διζαγυγή Ανηικείμενο και ζκοπόρ ηηρ επγαζίαρ Γιάπθπυζη διπλυμαηικήρ ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1. Σοςπιζηική ανάπηςξη Ο ημονζζιυξ Δπζπηχζεζξ ηδξ ημονζζηζηήξ ακάπηολδξ Οηθνλνκηθέο επηπηώζεηο Κνηλσληθέο θαη Πνιηηηζηηθέο επηπηώζεηο Πεξηβαιινληηθέο επηπηώζεηο οζηήιαηα πενζααθθμκηζηήξ δζαπείνζζδξ - Οζημθμβζηέξ εηζηέηεξ ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2. Κςκλική οικονομία Δζζαβςβή Θειεθζχδδ παναηηδνζζηζηά Κοηθζηήξ Οζημκμιίαξ Σα μθέθδ ηαζ δ ακαβηαζυηδηα ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ Πμνεία πνμξ ηδκ ηοηθζηή μζημκμιία Νμιμεεηζηυ πθαίζζμ - Δονςπασηέξ μδδβίεξ Καθέξ πναηηζηέξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ... 48

7 Καιέο πξαθηηθέο θπθιηθήο νηθνλνκίαο γηα ηε κείσζε ηνπ πεξηβαιινληηθνύ απνηππώκαηνο κηαο πεξηνρήο Γηαρείξηζε απνξξηκκάησλ ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3. Κςκλική οικονομία ζηον ηοςπιζμό Οθέθδ ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ ζημκ ημονζζιυ Δθανιμβή ηςκ ανπχκ ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ ζημκ ημονζζιυ Κοηθζηή μζημκμιία ηςκ βναθζηχκ πενζμπχκ-αλζμεέαηςκ Κμζκςκζηή δζάζηαζδ ημο ηοηθζημφ ημονζζιμφ Πεδία ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ ζημκ ημονζζιυ Καθέξ πναηηζηέξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ ζημκ ημονζζιυ ΚΔΦΑΛΑΙΟ 4. Μεθοδολογικό πλαίζιο Τθζζηάιεκμζ δείηηεξ ηοηθζηυηδηαξ Γείθηεο Κπθιηθόηεηαο Υιηθνύ - Material Circularity Indicator (MCI) Γείθηεο ηνκέσλ ΚΔΦΑΛΑΙΟ 5. Ανάλςζη αποηελεζμάηυν έπεςναρ Μεθέηδ μζημθμβζηχκ ζδιάκζεςκ Πνμηεζκυιεκμζ Γείηηεξ Κοηθζηυηδηαξ Σμονζζηζηχκ Καηαθοιάηςκ ΚΔΦΑΛΑΙΟ 6. ςμπεπάζμαηα Βιβλιογπαθία Παπάπηημα

8 Λίζηα Δικόνυν Δζηυκα 1. ακημνίκδ (Pappas, 2017) Δζηυκα 2. Μαβζηυ πεκηάβςκμ ημο Muller (1994) Δζηυκα 3. Πηοπέξ Βζςζζιυηδηαξ ημονζζιμφ (Toth, 2002) Δζηυκα 4. Οζημκμιζηέξ επζπηχζεζξ Δζηυκα 5. Κμζκςκζηέξ ηαζ Πμθζηζζηζηέξ επζπηχζεζξ Δζηυκα 6. Πενζααθθμκηζηέξ επζπηχζεζξ Δζηυκα 7. Υάνηδξ Γαθάγζςκ ζδιαζχκ (Blueflag, 2017) Δζηυκα 8. Σα πζμ βκςζηά ζοζηήιαηα πενζααθθμκηζηήξ δζαπείνζζδξ Δζηυκα 9. Κοηθζηή Οζημκμιία Δζηυκα 10. Binhai New Area Δζηυκα 11. Παναζηεοή compost ζηδ ηονία (R4R, 2014b) Δηθόλα 12. Τππηθή ιμκάδα ακαενυαζαξ πχκεοζδξ ζηενεχκ απμννζιιάηςκ (Agroenergy, 2018) Δζηυκα 13. Zero Km menu Δζηυκα 14. Too Good to Go Δζηυκα 15. Crowne Plaza Copenhagen Towers Δζηυκα 16. Crowne Plaza Copenhagen Towers Interior Δζηυκα 17. Martin s Hotels Slogan Δζηυκα 18. Porto Carras Resort Δζηυκα 19. Porto Carras Resort - Αιπεθχκαξ Δζηυκα 20. Sani Resort Δζηυκα 21. Sani Resort Πεζναιαηζηή ζοζημζπία ιεζβιάηςκ ημιπμζημπμίδζδξ

9 Λίζηα Πινάκυν Πίκαηαξ 1. οιιεημπή ημο ημονζζιμφ ζημ ΑΔΠ Πίκαηαξ 2.Βήιαηα πνμξ ηδκ ηοηθζηή μζημκμιία Πίκαηαξ 3. Γναιιάνζα απμννζιιάηςκ ακά άημιμ ακά διένα Πίκαηαξ 4. Καηδβμνίεξ απμννζιιάηςκ Πίκαηαξ 5.Γείηηεξ Πυνμζ- Απυαθδηα Πίκαηαξ 6.Γείηηεξ Δκένβεζα-Αένζεξ Δηπμιπέξ-Καζκμημιία Πίκαηαξ 7. Ξεκμδμπεία ιε Οζημθμβζηέξ εηζηέηεξ ζηδκ Υαθηζδζηή Πίκαηαξ 8.Ξεκμδμπεία ιε Οζημθμβζηέξ εηζηέηεξ ζηδκ Θεζζαθμκίηδ Πίκαηαξ 9. Οζημθμβζηέξ εηζηέηεξ ζηδκ Πενζθενεζαηή Δκυηδηα Υαθηζδζηήξ Πίκαηαξ 10. Οζημθμβζηέξ εηζηέηεξ ζηδκ Πενζθενεζαηή Δκυηδηα Υαθηζδζηήξ ακά αζηένζα Πίκαηαξ 11.Οζημθμβζηέξ εηζηέηεξ ζηδκ Πενζθενεζαηή Δκυηδηα Υαθηζδζηήξ ακά αθοζίδα ηαζ ιέζμξ υνμξ δςιαηίςκ Πίκαηαξ 12.Οζημθμβζηέξ Πζζημπμζήζεζξ ζηδκ Πενζθενεζαηή Δκυηδηα Υαθηζδζηήξ Πίκαηαξ 13. Οζημθμβζηέξ Πζζημπμζήζεζξ 5αζηενςκ ζηδκ Πενζθενεζαηή Δκυηδηα Υαθηζδζηήξ Πίκαηαξ 14.Μέζμξ ανζειυξ δςιαηίςκ ακά είδμξ πζζημπμίδζδξ ζηδκ Πενζθενεζαηή Δκυηδηα Υαθηζδζηήξ Πίκαηαξ 15.Οζημθμβζηέξ εηζηέηεξ ζηδκ Μδηνμπμθζηζηή Πενζμπή Θεζζαθμκίηδξ Πίκαηαξ 16.Οζημθμβζηέξ εηζηέηεξ ζηδκ Μδηνμπμθζηζηή Πενζμπή Θεζζαθμκίηδξ ακά αζηένζα Πίκαηαξ 17.Οζημθμβζηέξ εηζηέηεξ ζηδκ Μδηνμπμθζηζηή Πενζμπή Θεζζαθμκίηδξ ακά αθοζίδα ηαζ ιέζμξ υνμξ δςιαηίςκ Πίκαηαξ 18. Οζημθμβζηέξ Πζζημπμζήζεζξ ζηδκ Πενζθενεζαηή Δκυηδηα Θεζζαθμκίηδξ Πίκαηαξ 19.Μέζμξ ανζειυξ δςιαηίςκ ακά είδμξ πζζημπμίδζδξ Μδηνμπμθζηζηή Πενζμπή Θεζζαθμκίηδξ Πίκαηαξ 20.Θενιμβυκμξ δφκαιδ Πίκαηαξ 21.οκηεθεζηέξ Μεηαηνμπήξ Πνςημβεκμφξ Δκένβεζαξ ζημκ Κηζνζαηυ Σμιέα ζφιθςκα ιε ημκ Κακμκζζιυ Δκενβεζαηήξ Απυδμζδξ Κηζνίςκ (Ανζει. ΓΔΠΔΑ/μζη ) - ΦΔΚ 2367/Β'/ Πίκαηαξ 22.Μεζςηζηυξ ζοκηεθεζηήξ απυδμζδξ ηδξ δζαπείνζζδξ (Μ)

10 Πίκαηαξ 23. Όνζα φδνεοζδξ ημονζζηζηχκ εβηαηαζηάζεςκ Πίκαηαξ 24.Όνζα φδνεοζδξ ημονζζηζηχκ εβηαηαζηάζεςκ

11 Λίζηα Γιαγπαμμάηυν Γζάβναιια 1. Αθίλεζξ αθθμδαπχκ ημονζζηχκ ζηδκ Δθθάδα Γζάβναιια 2. Δπζπηχζεζξ ζηζξ εέζεζξ ενβαζίαξ (WTTC, 2015) Γζάβναιια 3. Ο ηφηθμξ γςήξ ηςκ πνμσυκηςκ ζημ ιμκηέθμ ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ 38 Γζάβναιια 4.Ηενάνπδζδ δζαπείνζζδξ αζηζηχκ ζηενεχκ απμαθήηςκ Γζάβναιια 5.Δλέθζλδ ηδξ δζαπείνζζδξ ηςκ δδιυζζςκ απμαθήηςκ ζηδ ηονία ( ) Γζάβναιια 6. Κοηθζηή μζημκμιία ζημκ ημονζζιυ-πνάζζκμξ ημονζζιυξ Γζάβναιια 7.Διπθεηυιεκμζ θμνείξ ιε ημκ ημονζζιυ ηαζ ηδκ ηοηθζηή μζημκμιία Γζάβναιια 8.Δπζπεζνήζεζξ ιεηαηίκδζδξ Γζάβναιια 9.Δπζπεζνήζεζξ δζαιμκήξ ηαζ εζηίαζδξ Γζάβναιια 10.Δπζπεζνήζεζξ ημονζζηζημφ ειπμνίμο & Σμονζζηζημί πνάηημνεξ Γζάβναιια 11.Πενζθενεζαηή Γζαπείνζζδ Γζάβναιια 12.Κοηθζηυξ ημονζζιυξ Γζάβναιια 13.Ζ πμζυηδηα κενμφ πμο επακαπνδζζιμπμζείηαζ ημ 2000 ηαζ δ δοκαηυηδηα βζα ημ Γζάβναιια 14.Οθμηθδνςιέκδ δζαπείνζζδ απμννζιιάηςκ Γζάβναιια 15.Πμζμζηυ μνβακζηχκ απμαθήηςκ ακά θάζδ Γζάβναιια 16.Πμζμζηυ μνβακζηχκ απμαθήηςκ ακά είδμξ Γζάβναιια 17.Ηενανπία μνβακζηχκ απυαθδηςκ Γζάβναιια 18.Πμζμζηά ζοκεζζθμνάξ ζηδκ παναβςβή CO2 ζε παβηυζιζμ επίπεδμ ακά ημιέα βζα ημ 2005 ηαζ μζ πνμαθέρεζξ βζα ημ Γζάβναιια 19. Ρμή ηςκ οθζηχκ Γζάβναιια 20. Ρμή ηςκ οθζηχκ

12 Λίζηα Υαπηών Υάνηδξ 1. Πμζυηδηα κενμφ πμο επακαπνδζζιμπμζείηαζ ακά πχνα ακά έημξ (2006).65 12

13 Διζαγυγή Ανηικείμενο και ζκοπόρ ηηρ επγαζίαρ ημπυξ ηδξ πανμφζαξ ενβαζίαξ είκαζ κα ιεθεηήζεζ ηδκ Κοηθζηή Οζημκμιία ηαζ πςξ ιπμνεί κα εθανιμζεεί ζημκ ημιέα ημο ημονζζιμφ. Δπζηεκηνχκεηαζ ζηδ εθανιμβή ηςκ ανπχκ ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ ζημκ ημιέα ηςκ ημονζζηζηχκ ηαηαθοιάηςκ. Ακαθφμκηαζ μζ οθζζηάιεκμζ δείηηεξ ηοηθζηυηδηαξ ηαζ πνμηείκεηαζ δ δδιζμονβία κέςκ δεζηηχκ. Με ζηυπμ ημκ οπμθμβζζιυ ημο ααειμφ ελμζηείςζδξ ηςκ ημονζζηζηχκ ηαηαθοιάηςκ ιε ηζξ μζημθμβζηέξ πναηηζηέξ βζα ηδκ ιεηάααζδ ζημ ιμκηέθμ ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ, ιεθεηήεδηε δ οζμεέηδζδ μζημθμβζηχκ ζδιάκζεςκ απυ ηα ημονζζηζηά ηαηαθφιαηα ηδξ Πενζθενεζαηήξ Δκυηδηαξ Υαθηζδζηήξ ηαζ ηδξ Μδηνμπμθζηζηήξ Πενζμπήξ Θεζζαθμκίηδξ βζα ημκ Ηακμοάνζμ Γιάπθπυζη διπλυμαηικήρ Ζ πανμφζα Γζπθςιαηζηή Δνβαζία αημθμοεεί ηδκ παναηάης δμιή: Ανπζηά ζημ Κεθάθαζμ 1 πανμοζζάγμκηαζ ηα ααζζηά ζημζπεία ημο ημονζζιμφ ηαζ μζ επζπηχζεζξ ημο ημονζζιμφ. ημ Κεθάθαζμ 2 ακαθένμκηαζ ηα ααζζηά παναηηδνζζηζηά ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ, ημ κμιμεεηζηυ πθαίζζμ ιε ηζξ Δονςπασηέξ μδδβίεξ ηαεχξ ηαζ ηαθέξ πναηηζηέξ πμο έπμοκ εθανιμζεεί ζηδκ Κίκα, ηδκ Ηηαθία ηαζ ηδκ Αοζηνία. ημ Κεθάθαζμ 3 πανμοζζάγεηαζ δ εθανιμβή ηδξ Κοηθζηήξ Οζημκμιίαξ ζημκ ημιέα ημο ημονζζιμφ ηαζ ακαθένμκηαζ ηαθέξ πναηηζηέξ πμο έπμοκ εθανιμζεεί. ημ Κεθάθαζμ 4 πενζβνάθμκηαζ ηαζ ακαθφμκηαζ μζ δείηηεξ ηοηθζηυηδηαξ. ημ Κεθάθαζμ 5 ακαθφμκηαζ ηα απμηεθέζιαηα ηδξ ένεοκαξ βζα ηζξ μζημθμβζηέξ ζδιάκζεζξ ηαζ πνμηείκεηαζ έκαξ κέμξ δείηηδξ ηοηθζηυηδηαξ. ημ Κεθάθαζμ 6, ηαηαβνάθμκηαζ ηα ζοιπενάζιαηα ηαζ δζαηοπχκμκηαζ πνμηάζεζξ βζα πεναζηένς ένεοκα. 13

14 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1. Σοςπιζηική ανάπηςξη 1.1. Ο ηοςπιζμόρ Ο ημονζζιυξ είκαζ έκα πμθοπνζζιαηζηυ μζημκμιζηυ ηαζ ημζκςκζηυ θαζκυιεκμ. Ο υνμξ ημονζζιυξ έπεζ ηζξ νίγεξ ημο ζημ Γαθθζηυ tour ηαζ αββθζηυ touring πμο ζδιαίκμοκ πενζήβδζδ. φιθςκα ιε ημοξ Hunziker ηαζ Krapf (1942) ιε ημκ υνμ ημονζζιυξ εα ιπμνμφζε κα μνζζεεί ημ ζφκμθμ ηςκ θαζκμιέκςκ ηαζ ζπέζεςκ πμο πνμηφπημοκ απυ ηδκ πναβιαημπμίδζδ εκυξ ηαλζδζμφ, εθυζμκ αοηυ δεκ μδδβεί ζε ιυκζιδ δζαιμκή ηαζ δεκ ζοκδοάγεηαζ ιε ηενδμζημπζηή δναζηδνζυηδηα (Ζβμοιεκάηδξ, 1991). φιθςκα ιε ημκ μνζζιυ πμο δυεδηε απυ ημκ Παβηυζιζμ Ονβακζζιυ Σμονζζιμφ ημ 1991: «O ηνπξηζκόο πεξηιακβάλεη ηηο δξαζηεξηόηεηεο ησλ αηόκσλ πνπ ηαμηδεύνπλ θαη δηακέλνπλ ζε πξννξηζκνύο θαη πεξηνρέο έμσ από ην ζύλεζεο πεξηβάιινλ ηνπο, γηα ρξνληθό δηάζηεκα όρη κεγαιύηεξν από έλα ζπλερόκελν έηνο, γηα ςπραγσγία, επαγγεικαηηθνύο ή άιινπο ζθνπνύο» (Holden, 2000). ήιενα, μ ημονζζιυξ ηδκ ααζζηή μζημκμιζηή δναζηδνζυηδηα ζε πμθθέξ πχνεξ ζημκ ηυζιμ. οκεζζθένεζ ημ 10% ημο παβηυζιζμο ΑΔΠ ηαζ ηδξ απαζπυθδζδξ, ζοβηεηνζιέκα 1 ζηζξ 10 εέζεζξ ενβαζίαξ παβημζιίςξ πνμένπμκηαζ απυ ημκ ημονζζηζηυ ηθάδμ. Σα ζηαηζζηζηά ζημζπεία βζα ημκ ημονζζιυ ημ 2016, δείπκμοκ υηζ δ αζμιδπακία ηαλζδζχκ ηαζ ημονζζιμφ δζαηήνδζε 292 εηαη. εέζεζξ ενβαζίαξ, μζ παβηυζιζεξ ελαβςβέξ επζζηεπηχκ ακηζπνμζχπεοακ ζπεδυκ ημ 30% ημο ζοκυθμο ηςκ παβηυζιζςκ οπδνεζζχκ ελαβςβχκ ηαζ ημ 6,6% ημο ζοκυθμο ηςκ ελαβςβχκ (WTTC, 2017). Δπζπθέμκ, ζφιθςκα ιε ημκ Παβηυζιζμ Ονβακζζιυ Σμονζζιμφ (UNWTO, 2017), μ ανζειυξ ηςκ ηαλζδζςηχκ έθηαζε ηζξ ακενχπμοξ ημ Δκχ, ακαιέκεηαζ ιέπνζ ημ ηέθμξ ημο 2027 ημ 11% ημο παβηυζιζμο ΑΔΠ κα ζοκδέεηαζ ιε ηδ αζμιδπακία ηαλζδίςκ ηαζ ημονζζιμφ. ε εονςπασηυ επίπεδμ, δ ζοκεζζθμνά ημο ημονζζιμφ ζημ ΑΔΠ απυ ημ 2007 έςξ ημ 2015 ήηακ πενίπμο 7% - 8% (Πίκαηαξ 1). Δκχ, ζε πχνεξ ιε ζδζαίηενδ ημονζζηζηή ακάπηολδ υπςξ δ Δθθάδα, δ Κνμαηία ηαζ ημ Μαονμαμφκζμ ημ πμζμζηυ είκαζ αζζεδηά ιεβαθφηενμ. 14

15 Πίκαηαξ 1. οιιεημπή ημο ημονζζιμφ ζημ ΑΔΠ Πδβή: Vujovic et al., 2016 ε εεκζηυ επίπεδμ, μ ημονζζιυξ ζδιεζχκεζ ζηαεενή αφλδζδ ηα ηεθεοηαία πνυκζα. οβηνζιέκα, δ ζοιιεημπή ημο ημονζζιμφ ζημ ΑΔΠ ήηακ 17,1% ημ Σμ 2016 μζ δζακοηηενεφζεζξ Δθθήκςκ ηαζ αθθμδαπχκ, ζηα ηαηαθφιαηα λεκμδμπεζαημφ ηφπμο ηαζ ηάιπζκβη, έθηαζακ ζηζξ δδθαδή αολήεδηακ ηαηά 14% ζε ζπέζδ ιε ημ Οζ αθίλεζξ ζηδκ Δθθάδα ημ 2015 αολήεδηακ ηαηά 31,69% απυ ημ 2013 (ΔΛΣΑΣ, 2016, 2014) (Γζάβναιια 1). Γζάβναιια 1. Αθίλεζξ αθθμδαπχκ ημονζζηχκ ζηδκ Δθθάδα 15

16 1.2. Δπιπηώζειρ ηηρ ηοςπιζηικήρ ανάπηςξηρ Μέπνζ ηδκ δεηαεηία ημο 1960 μ ημονζζιυξ εεςνμφηακ ιία ήπζα ιμνθή μζημκμιζηήξ δναζηδνζυηδηαξ, πςνίξ έκημκεξ ανκδηζηέξ επζπηχζεζξ ζημ πενζαάθθμκ. ε ζφβηνζζδ ιε ηδ ιεηαπμίδζδ, ηδ βεςνβία ηαζ ηδ αανζά αζμιδπακία είπε ιζηνυηενμ πενζααθθμκημθμβζηυ ακηίηηοπμ. Δπζπνυζεεηα, ημ πενζαάθθμκ εεςνμφκηακ ιία ακελάκηθδηδ ακακεχζζιδ πδβή ηαζ ημ πενζααθθμκηζηυ ηυζημξ δεκ θαιαάκμκηακ οπυρδ (Mieczkowski, 1995). Ωζηυζμ, δ ναβδαία ακάπηολδ ημο ημονζζιμφ δδιζμφνβδζε έκημκεξ ημζκςκζηέξ, πμθζηζζηζηέξ ηαζ πενζααθθμκηζηέξ επζπηχζεζξ. Αοηυ, ζε ζοκδοαζιυ ιε ηδκ έθθεζρδ ζπεδζαζιμφ ηαζ μνβάκςζδξ είπε ςξ απμηέθεζια ημ κα ακηζιεηςπίγμοκ μζ ηάημζημζ ηςκ ημονζζηζηχκ πενζμπχκ ημκ ημονζζιυ ςξ ιία απεζθή βζα ηδ αζςζζιυηδηα ηςκ πενζμπχκ ημοξ. Ο ανκδηζηυξ ακηίηηοπμξ ημο ημονζζηζημφ ημιέα οπμδεζηκφεζ ηδκ ακάβηδ βζα ηδκ ζοκεπή παναημθμφεδζδ, δζαπείνζζδ ηαζ μνβάκςζδ ημο. Ο ζπεδζαζιυξ ηαζ δ δζαπείνζζδ ημο ημονζζιμφ πνέπεζ κα ακηαπμηνίκεηαζ ζηζξ ακάβηεξ ηςκ ημονζζηχκ, ημο πενζαάθθμκημξ, ηδξ ημπζηήξ ημζκυηδηαξ, ηδξ αζμιδπακίαξ ηαζ υθςκ ηςκ ειπθεημιέκςκ, ηαζ κα ζοκάδεζ ιε ηζξ ανπέξ ηδξ αεζθμνίαξ. Υαναηηδνζζηζηυ πανάδεζβια απμηεθεί δ ακημνίκδ. ημ κδζί ημ 2015 ηαηέθεαζακ ημονίζηεξ απυ ηνμοαγζενυπθμζα, εκχ ζηδκ πενίμδμ αζπιήξ μζ αθίλεζξ έθηαζακ ηζξ 3,6 πθμία/διένα ιε ημονίζηεξ ηνμοαγενμνυπθμζςκ/διένα (Pemberton, 2016). Δζηυκα 1. ακημνίκδ (Pappas, 2017). Ο ιεβάθμξ ανζειυξ ημονζζηχκ δδιζμονβμφζε ηοηθμθμνζαηά, ημζκςκζηά ηαζ πενζααθθμκημθμβζηά πνμαθήιαηα. Μεηά απυ ένεοκα ημο Πακεπζζηδιίμο ημο Αζβαίμο, απμθαζίζηδηε κα εθανιμζηεί έκα ακχηαημ υνζμ ζημκ ανζειυ ημονζζηχκ πμο εα 16

17 δέπεηαζ ημ κδζί π.π. απυ ηα ηνμοαγζενυπθμζα ιέβζζημ ημονίζηεξ. Σμ πανάδεζβια αοηυ ζπεδζάγεζ κα αημθμοεήζεζ ηαζ δ Ηηαθία, εέημκηαξ υνζμ ανζειυ επζζηεπηχκ ζημ Cinque Terre National Park. ημκ ακηίπμδα δ Οθθακδία, ζηδκ πνμζπάεεζα κα ακηζιεηςπίζεζ ημ πνυαθδια ημο οπένιεηνμο ημονζζιμφ ζημ Άιζηενκηαι, ιέζς πνμζθμνχκ πνμζπάεδζε κα ζζμννμπήζεζ ηδκ ηαηακμιή ηςκ ημονζζηχκ ζηα αλζμεέαηα. Οζ ημζκςκζηέξ, μζημκμιζηέξ ηαζ πενζααθθμκηζηέξ πζέζεζξ ηδξ έκημκδξ ημονζζηζηήξ ακάπηολδξ ηάπμζςκ πενζμπχκ μδήβδζακ ζηδ δδιζμονβία εκυξ κέμο ημονζζηζημφ ιμκηέθμο πμο εα ζέαεηαζ ημ θοζζηυ ηαζ πμθζηζζιζηυ πενζαάθθμκ ηδξ πενζμπήξ θζθμλεκίαξ. ηυπμξ ημο εα είκαζ δ μζημκμιζηή, ημζκςκζηή ηαζ πμθζηζζηζηή αεζθυνμξ ακάπηολδ. Σμ ιμκηέθμ αοηυ εα αημθμοεεί ηζξ ανπέξ ηδξ αζχζζιδξ ακάπηολδξ. Γδθαδή, μ ημονζζιυξ εα πνέπεζ κα είκαζ ιένμξ ιζαξ μθμηθδνςιέκδξ ακάπηολδξ πςνίξ κα επζαάθθεηαζ ζηζξ οπυθμζπεξ δναζηδνζυηδηεξ. Αοηυ πμο ηαεζζηά δφζημθμ ηδκ εθανιμβή ημο κέμο ιμκηέθμο είκαζ δ δοζημθία μνζζιμφ ημο (Κζθζπίνδξ, 2006). Τπάνπμοκ πμθθμί πμο δζαθςκμφκ ζημ ηαηά πυζμ μζ ανπέξ ηδξ αεζθυνμο ακάπηολδξ ιπμνμφκ κα εθανιμζημφκ ζε υθμοξ ημοξ μζημκμιζημφξ ημιείξ, ζοιπενζθαιαακμιέκμο ημο ημονζζιμφ (Hall and Lew, 1998). Ο Muller (1994) υνζζε ηδκ «πνηνηηθή αλάπηπμε» ζακ ηδκ αφλδζδ ηδξ πμζυηδηαξ γςήξ δ μπμία επζηοβπάκεηαζ ιε ηδκ ιεζςιέκδ πνήζδ ιδ ακακεχζζιςκ πυνςκ ηαζ ηδκ απμθοβή ορδθήξ πίεζδξ ζημ θοζζηυ πενζαάθθμκ ηαζ ημοξ ακενχπμοξ. ηδ πνμζπάεεζα ημο κα ημ απμδχζεζ ζπδιαηζηά, δδιζμφνβδζε ημ «ιαβζηυ πεκηάβςκμ» υπμο ζοκδοάγμκηαζ μζημκμιζηή εοδιενία, οπμηεζιεκζηή εοδιενία, πνμζηαζία πενζαάθθμκημξ ηαζ πυνςκ, πμθζηζζηζηή εοδιενία ηαζ ηδκ αέθηζζηδ ζηακμπμίδζδ επζεοιζχκ ηςκ ημονζζηχκ (Δζηυκα 3) (Muller, 1994). Πανυθα αοηά, μ ίδζμξ μ Muller, παναδέπεηαζ υηζ είκαζ πμθφ δφζημθμ κα επζηεοπεεί. 17

18 Δζηυκα 2. Μαβζηυ πεκηάβςκμ ημο Muller (1994). ημκ ακηίπμδα μ Toth (2002) ακέθενε υηζ μ αζχζζιμξ ημονζζιυξ ιπμνεί κα δδιζμονβήζεζ ζζμννμπία ιεηαλφ ημζκςκζηχκ, πενζααθθμκηζηχκ, πμθζηζζηζηχκ ηαζ μζημκμιζηχκ ζοιθενυκηςκ (εζηυκα 4). Δζηυκα 3. Πηοπέξ Βζςζζιυηδηαξ ημονζζιμφ (Toth, 2002) ε ηάεε πενίπηςζδ, βζα κα οπάνλεζ ιαηνμπνυκζα αζςζζιυηδηα πνέπεζ κα οπάνπεζ ζζμννμπία ιεηαλφ μζημκμιίαξ, ημζκςκίαξ ηαζ πενζαάθθμκημξ. φιθςκα ιε ημκ Παβηυζιζμ Ονβακζζιυ Σμονζζιμφ δ Αεζθυνμξ ημονζζηζηή ακάπηολδ είκαζ δ ακάπηολδ δ μπμία θαιαάκεζ οπ υρζκ πθήνςξ ηζξ ηνέπμοζεξ ηαζ ηζξ ιεθθμκηζηέξ 18

19 μζημκμιζηέξ, ημζκςκζηέξ ηαζ πενζααθθμκηζηέξ επζπηχζεζξ ημο, ακηζιεηςπίγμκηαξ ηζξ ακάβηεξ ηςκ επζζηεπηχκ, ηδ αζμιδπακία, ημ πενζαάθθμκ ηαζ ηζξ ημζκυηδηεξ οπμδμπήξ (UNWTO, 2005). Οζ ανπέξ πμο εα πνέπεζ κα εθανιυγμκηαζ ζφιθςκα ιε ημκ αεζθυνμ ημονζζιυ είκαζ: Να ιεβζζημπμζείηαζ δ πνμζηαζία ημο θοζζημφ πενζαάθθμκημξ ημ μπμίμ είκαζ ζδιακηζηυ βζα ηδκ ημονζζηζηή ακάπηολδ, δζαηδνχκηαξ ιέζς μζημθμβζηχκ ιεευδςκ ηδ θοζζηή ηθδνμκμιζά ηαζ ηδ αζμπμζηζθυηδηα ηδξ πενζμπήξ. Να ζέαεηαζ ηδκ πμθζηζζηζηή ηθδνμκμιζά ηαζ ηδ ιμκαδζηυηδηα ηδξ κα ζοιαάθθεζ ζηδ δζαηήνδζδ ηςκ παναδυζεςκ, ζηα ήεδ ηαζ ηα έεζια, ηαζ κα ηαηακμεί ηαζ κα δέπεηαζ ηδ δζαθμνεηζηή ημοθημφνα ημο ηάεε ηυπμο. Να οπμζηδνίγεζ ιαηνμπνυεεζιεξ μζημκμιζηέξ ηαζ πμθζηζηέξ δναζηδνζυηδηεξ πμο πνμζθένμοκ εοηαζνίεξ βζα δδιζμονβία εζζμδήιαημξ, ζηαεενή απαζπυθδζδ ηαζ ημζκςκζηέξ οπδνεζίεξ ηαζ ζοιαάθθμοκ ζοβπνυκςξ ζηδκ ηαηαπμθέιδζδ ηδξ θηχπεζαξ ζηζξ ημπζηέξ ημζκςκίεξ (Sharpley, 2009). Σμ 2015 ζηδκ Γεκζηή οκέθεοζδ Ζκςιέκςκ Δεκχκ, μζ ανπδβμί ηςκ ηναηχκ ζοιθχκδζακ ζηδκ δδιζμονβία ιζαξ Αηγέκηαξ πμο κα πενζέπεζ 17 ηυπμοξ Βζχζζιδξ Ακάπηολδξ. Ζ διενμιδκία ηαηά ηδκ μπμία μζ ζηυπμζ αοημί πνέπεζ κα έπμοκ επζηεοπεεί είκαζ ημ Οζ ζηυπμζ αοημί πνμςεμφκ ιζα νζγζηή πνμζέββζζδ ηδξ αζχζζιδξ ακάπηολδξ. ημοξ ηυπμοξ Βζχζζιμοξ Ακάπηολδξ (SDGs) οπάνπμοκ ηνεζξ ζηυπμζ βζα ημ 2030 μζ μπμίμζ ακαθένμκηαζ απμηθεζζηζηά ζηδκ αζχζζιδ ακάπηολδ ζημκ ημονζζιμφ. Αοημί είκαζ: (United Nations, 2015): o πεδζαζιυξ ηαζ εθανιμβή πμθζηζηχκ πμο πνμςεμφκ ημκ αζχζζιμ ημονζζιυ, μ μπμίμξ πνέπεζ κα δδιζμονβεί εέζεζξ ενβαζίαξ ηαζ κα πνμάβεζ ημοξ ημπζημφξ πμθζηζζιμφξ ηαζ ηα ημπζηά πνμσυκηα. o Ακάπηολδ ηαζ πνήζδ ενβαθείςκ παναημθμφεδζδξ ημο ακηίηηοπμο ηδξ αζχζζιδξ ακάπηολδξ ζημκ αζχζζιμ ημονζζιυ. o Αφλδζδ ηςκ μζημκμιζηχκ ςθεθεζχκ βζα ηα ιζηνά κδζζςηζηά ακαπηοζζυιεκα ηνάηδ ηαζ ηζξ θζβυηενμ ακεπηοβιέκεξ πχνεξ απυ ηδ αζχζζιδ πνήζδ ηςκ εαθάζζζςκ πυνςκ, ιέζς ηδξ αζχζζιδξ δζαπείνζζδξ ηδξ αθζείαξ, ηςκ οδαημηαθθζενβεζχκ ηαζ ημο ημονζζιμφ. Οζ επζπηχζεζξ ημο ημονζζιμφ ηαηδβμνζμπμζμφκηαζ ζε μζημκμιζηέξ, ημζκςκζηέξ πμθζηζζηζηέξ ηαζ πενζααθθμκηζηέξ. 19

20 Οικονομικέρ επιπηώζειρ Ζ ημονζζηζηή ακάπηολδ ηαζ μζ ημονζζηζηέξ δναζηδνζυηδηεξ έπμοκ εεηζηέξ αθθά ηαζ ανκδηζηέξ επζπηχζεζξ ηυζμ ζηδκ μζημκμιία ηαζ ζημ πενζαάθθμκ υζμ ηαζ ζηδκ ημζκςκία ηαζ ζημκ πμθζηζζιυ. Ο ημονζζιυξ, ζε πμθθέξ πενζπηχζεζξ, είκαζ ζδιακηζηυξ βζα ιζα πχνα, ηαεχξ ζοκεζζθένεζ ζε δδιμζζμκμιζηυ, ζοκαθθαβιαηζηυ ηαζ ζδζςηζημμζημκμιζηυ πεδίμ. Δζδζηυηενα, δ ζοιαμθή ημο ημονζζιμφ ζηδκ μζημκμιία αθμνά: - Σδ ιείςζδ ημο εθθείιιαημξ ημο ζζμγοβίμο πθδνςιχκ - Σδκ ηαηαπμθέιδζδ ηδξ ακενβίαξ ηαζ ηδξ ιεηακάζηεοζδξ - Σδκ πενζθενεζαηή ακάπηολδ - Σμκ πενζμνζζιυ ηδξ δζαθμνάξ ηςκ εζζμδδιάηςκ ιεηαλφ ηςκ αζηζηχκ ηέκηνςκ ηαζ ηδξ πενζθένεζαξ - Σδκ αφλδζδ ηςκ εζυδςκ ημο ηνάημοξ ηαζ ηδξ ημπζηήξ αοημδζμίηδζδξ - Σδκ ακάπηολδ ηςκ ζοκαθχκ ηθάδςκ ηδξ μζημκμιίαξ - Σδ δζαθφθαλδ ηαζ πνμαμθή ηδξ πμθζηζζηζηήξ ηθδνμκμιίαξ. Όθμζ μζ ημιείξ πμο ζπεηίγμκηαζ ιε ηδκ μζημκμιία ηαζ ημκ ημονζζιυ πανμοζζάγμκηαζ ζηδκ Δζηυκα 5, εκχ ακαθφμκηαζ παναηάης. Ανκδηζηά Θεηζηά Άκεδζδ παναμζημκμιίαξ Γζαννμή ζοκαθθάβιαημξ Πθδεςνζζιυξ ηαζ αφλδζδ ζηζξ ηζιέξ ηδξ βδξ Πενζθενεζαηέξ ακζζυηδηεξ Δπμπζηυηδηα Δλάνηδζδ ηδξ ημπζηήξ μζημκμιίαξ απυ ημκ ημονζζιυ Αφλδζδ εζυδςκ ημο ηνάημοξ απυ θμνμθμβία Αφλδζδ απαζπυθδζδξ Αφλδζδ εζζμδήιαημξ & εεηζηυ ζζμγφβζμ πθδνςιχκ Πενζθενεζαηή ακάπηολδ Αφλδζδ επεκδφζεςκ ηαζ αεθηίςζδ οπμδμιχκ Δζηυκα 4. Οζημκμιζηέξ επζπηχζεζξ 20

21 Θεηζηέξ μζημκμιζηέξ επζπηχζεζξ Αφλδζδ εζζμδήιαημξ & εεηζηυ ζζμγφβζμ πθδνςιχκ: Μέζς ημο ημονζζιμφ ηα ηνάηδ ιπμνμφκ κα απμηηήζμοκ λέκμ ζοκάθθαβια. Ο ημονζζιυξ δδιζμονβεί ηζξ απαναίηδηεξ πνμτπμεέζεζξ βζα ηδκ πνμζέθηοζδ ζοκαθθαβιαηζηχκ εζζνμχκ ηαζ ηδκ αφλδζδ ηςκ εζζμδδιάηςκ ημο κηυπζμο πθδεοζιμφ (Σγμφθδ, 2010). Γζα έκα ιεβάθμ ανζειυ ακαπηοζζυιεκςκ ηαζ θηςπχκ ηναηχκ, μ ημονζζιυξ απμηεθεί ηδ ιμκαδζηή ελαβςβζηή αζμιδπακία πμο ζοκεζζθένεζ ζδιακηζηά ζημ αηαεάνζζημ εβπχνζμ πνμσυκ (Κζθζπίνδξ, 2006; Andriotis, 2000) Πενζθενεζαηή ακάπηολδ: Ζ ακάπηολδ ημο ημονζζιμφ ζε ιδ αζηζηέξ πενζμπέξ αμδεάεζ βζα ιία πζμ ζζμιενή ηαηακμιή ηδξ ακάπηολδξ ζηζξ πχνεξ. Αολάκμκηαζ ηα εζζμδήιαηα, δ απαζπυθδζδ, μζ επεκδφζεζξ ηαζ αεθηζχκεηαζ ημ επίπεδμ ηαζ δ πμζυηδηα γςήξ (Λαβυξ, 1996). Αφλδζδ επεκδφζεςκ ηαζ αεθηίςζδ οπμδμιχκ: Λυβς ηδξ ακάπηολδξ ημο ημονζζιμφ αεθηζχκμκηαζ ηαζ μζ οπμδμιέξ ηδξ πενζμπήξ, δδθαδή ηα δίηηοα δθεηηνζζιμφ, επζημζκςκζχκ η.α. ιε απμηέθεζια ηδκ αεθηίςζδ ηδξ πμζυηδηαξ γςήξ ηςκ ηαημίηςκ ηδξ πενζμπήξ (Παπαθαγάνμο, 2010). Ζ αεθηίςζδ ηςκ οπμδμιχκ εκζζπφεζ επίζδξ ηδκ επζπεζνδιαηζηυηδηα ζημκ ζδζςηζηυ ημιέα. Αφλδζδ απαζπυθδζδξ: Ζ ακάπηολδ ημο ημονζζιμφ δδιζμονβεί εέζεζξ ενβαζίαξ ζε υθεξ ηζξ δναζηδνζυηδηεξ πμο ζπεηίγμκηαζ ιε ημκ ημονζζιμφ υπςξ λεκμδμπεία, εζηζαηυνζα ηαζ ιεηαηζκήζεζξ. Δπίζδξ, επδνεάγμκηαζ μ ηαηαζηεοαζηζηυξ ημιέαξ, ημ θζακζηυ ειπυνζμ ηαζ μζ οπδνεζίεξ. φιθςκα ιε ηδκ έηεεζδ WTTC (2015), θυβς ημο ημονζζιμφ ημ 2014 δδιζμονβήεδηακ άιεζεξ ηαζ έιιεζεξ εέζεζξ ενβαζίαξ. Γζα ημ έημξ 2025 μ ανζειυξ ηςκ άιεζςκ οπμθμβίγεηαζ κα ακέθεεζ ζε ηαζ ηςκ έιιεζςκ ζε (Δζηυκα 6). ηδκ Δθθάδα μζ εέζεζξ ενβαζίαξ βζα ημ έημξ 2010 έθεαζακ ηζξ 675,000 ηαζ ακηζζημζπμφζακ ζημ 18,2% ημο ενβαηζημφ δοκαιζημφ. 21

22 400,000, ,000, ,000, ,000, ,000, ,000,000 Έιιεζεξ Άιεζεξ 100,000,000 50,000, Γζάβναιια 2. Δπζπηχζεζξ ζηζξ εέζεζξ ενβαζίαξ (WTTC, 2015) Αφλδζδ εζυδςκ ημο ηνάημοξ απυ θμνμθμβία: Οζ ηοαενκήζεζξ ηςκ πςνχκ ακαιέκμοκ κα έπμοκ έζμδα απυ ημκ ημονζζιυ, αοηυ βίκεηαζ ιέζς ημο θμνμθμβζημφ ζοζηήιαημξ (απυ θυνμοξ ζηα αενμδνυιζα ηαζ ζηζξ οπδνεζίεξ ιέπνζ ηαζ ηδ θμνμθυβδζδ ηςκ ενβαγμιέκςκ ζημκ ημονζζηζηυ ημιέα). φιθςκα ιε ημκ WTTC (1998) δ άιεζδ, έιιεζδ ηαζ πνμζςπζηή θμνμθμβζηή ζοκεζζθμνά απυ ημκ ημιέα ημο ημονζζιμφ ζε παβηυζιζα ηθίιαηα ήηακ πάκς απυ 800 δζζεηαημιιφνζα δμθάνζα, εκχ βζα ημ 2005 άββζλε ηα δζζεηαημιιφνζα δμθάνζα (Andriotis, 2000). Ανκδηζηέξ μζημκμιζηέξ επζπηχζεζξ Γζαννμή ζοκαθθάβιαημξ: Όζμ ιζηνυηενδ είκαζ ιία μζημκμιία, ηυζμ ιεβαθφηενμ είκαζ ημ πμζμζηυ ηςκ εζυδςκ πμο εα ακαβηαζηεί κα λμδέρεζ βζα κα ηάκεζ εζζαβςβή πνμσυκηςκ βζα ηδκ ηάθορδ ηδξ ηαηακαθςηζηήξ γήηδζδξ. Αοηυ ιπμνεί κα ζζπφεζ βζα ημ ηνέαξ ηαζ ηα βαθαηημημιζηά πνμσυκηα, ηα ηαηαζηεοαζηζηά οθζηά βζα ημονζζηζηέξ εβηαηαζηάζεζξ ηαζ αηυιδ ηαζ βζα ηδκ εζζαβςβή ενβαηζημφ δοκαιζημφ βζα απαζπυθδζδ, ζημκ ημονζζηζηυ ημιέα. Ζ θεζημονβία ιεβάθςκ λεκμδμπεζαηχκ ιμκάδςκ πμφ ηαεεημπμζμφκ ηζξ οπδνεζίεξ ημοξ, ζοιαάθμοκ ζηδ δζαννμή ζοκαθθάβιαημξ. Άκεδζδ παναμζημκμιίαξ: Τπάνπμοκ ηαηαβεβναιιέκεξ πενζπηχζεζξ υπμο μζ κηυπζμζ πνμζπαεμφκ κα απμηηήζμοκ οπενηένδδ, εηιεηαθθεουιεκμζ ηδκ άβκμζα ηςκ ημονζζηχκ. Πμθθέξ επζπεζνήζεζξ πμο ζοκδέμκηαζ άιεζα ιε ημκ ημονζζιυ υπςξ λεκμδμπεία, ηααένκεξ, ιπαν, εκμζηζάζεζξ αοημηζκήηςκ ηαζ άθθα, ζδιεζχκμοκ οπένμβηα ηένδδ ηα μπμία είκαζ πμθφ δφζημθμ κα εθεβπεμφκ θμνμθμβζηά. Σμ 22

23 απμηέθεζια είκαζ κα ζδιεζχκμκηαζ ορδθά επίπεδα θμνμδζαθοβήξ (Παπαδάημο, 2010). Πθδεςνζζιυξ ηαζ αφλδζδ ζηζξ ηζιέξ ηδξ βδξ: Λυβς ημο ημονζζιμφ, ζοκήεςξ δδιζμονβμφκηαζ ημπζηέξ πθδεςνζζηζηέξ πζέζεζξ. Ζ έκημκδ ακμζημδυιδζδ αολάκεζ ιε βμνβμφξ νοειμφξ ηδκ αλία ηδξ βδξ. Γδιζμονβείηαζ ιία ζοκεπυιεκδ ακάβηδ βζα αφλδζδ ηςκ μζημδμιήζζιςκ μζημπέδςκ (εθενθή,2007). Πενζθενεζαηέξ ακζζυηδηεξ: Οζ ημονίζηεξ ηείκμοκ κα δείπκμοκ ιεβαθφηενμ εκδζαθένμκ ζε ζοβηεηνζιέκεξ πενζμπέξ. Αοηυ δδιζμονβεί πνυαθδια ηαεχξ ηάπμζμζ πνμμνζζιμί δέπμκηαζ ιεβαθφηενμ ανζειυ ημονζζηχκ ζε ζπέζδ ιε ημοξ οπυθμζπμοξ. Σμ απμηέθεζια είκαζ κα δδιζμονβείηαζ ακζζυηδηα ζηδκ ηαηακμιή ημο Δεκζημφ εζζμδήιαημξ ακά πενζθένεζεξ. Δπμπζηυηδηα: Σμ πνυαθδια ηδξ επμπζηυηδηαξ ζημκ ημονζζιυ είκαζ απυ ηα ζδιακηζηυηενα ημο ηθάδμο. Ζ εθθδκζηή ημονζζηζηή πενίμδμξ δζανηεί ζοκήεςξ 7 ιε 8 ιήκεξ ημ πνυκμ. Γδθαδή, δ απαζπυθδζδ πμο πνμζθένεηαζ είκαζ επμπζαηή, βεβμκυξ πμο δεκ πνμζθένεζ ζζβμονζά ζημκ ενβαγυιεκμ ηαζ μδδβεί ζηδκ επμπζηή ακενβία (Εμπμοκίδδ ηαζ Γαβάκδ, 2005). Δλάνηδζδ ηδξ ημπζηήξ μζημκμιίαξ απυ ημκ ημονζζιυ: Όηακ δ μζημκμιία ιζαξ πχναξ ελανηάηαζ ζε ιεβάθμ ααειυ απυ έκακ ημιέα, ηυηε δ μζημκμιία ηδξ πχναξ είκαζ εοάθςηδ. Πμθθέξ πχνεξ, εζδζηά μζ ακαπηοζζυιεκεξ, ιε ιζηνή δοκαηυηδηα ελεφνεζδξ άθθςκ πυνςκ, ακηζιεηςπίγμοκ ημκ ημονζζιυ ςξ ημκ ιμκαδζηυ ηνυπμ ακάπηολδξ ηδξ μζημκμιίαξ (εθενθή, 2007) Κοινυνικέρ και Πολιηιζηικέρ επιπηώζειρ Λυβς ηδξ ημονζζηζηήξ ακάπηολδξ δδιζμονβμφκηαζ εεηζηέξ ηαζ ανκδηζηέξ ημζκςκζηέξ ηαζ πμθζηζζηζηέξ επζπηχζεζξ. Ο ααειυξ ημοξ ελανηάηαζ απυ ημ είδμξ ημο ημονζζιμφ πμο ακαπηφζζεηαζ, ημκ ααειυ ζοκμπήξ ηςκ εζςηενζηχκ ημζκςκζηχκ δμιχκ ηαζ ημζκμηήηςκ οπμδμπήξ. διακηζηυ νυθμ παίγμοκ μζ ανιυδζμζ ηναηζημί θμνείξ ιε ηδ εέζπζζδ ιέηνςκ βζα ημκ πενζμνζζιυ ηςκ ανκδηζηχκ επζδνάζεςκ (ΚΟΣ, 2005) (Δζηυκα 7). Παναηάης ακαθένμκηαζ μζ ημζκςκζηέξ ηαζ πμθζηζζηζηέξ πνμεηηάζεζξ επζπηχζεζξ εκυξ ημονζζηζημφ πνμσυκημξ. Γδιμβναθζηή ακαβέκκδζδ: Με ηδκ αφλδζδ ημο εζζμδήιαημξ ηαζ ηδ δδιζμονβία κέςκ 23

24 εέζεςκ ενβαζίαξ, μζ ηάημζημζ ιπμνμφκ κα παναιέκμοκ ζηζξ πενζθένεζέξ ημοξ ηαζ κα ιδκ ιεηακαζηεφμοκ ζηζξ πυθεζξ βζα ακαγήηδζδ ενβαζίαξ. Έηζζ εκζζπφεηαζ δ ημπζηή ημζκςκία ηαζ μζημκμιία. Πνμχεδζδ αιμζααίαξ ηαηακυδζδξ ηςκ θαχκ: Γζαθμνεηζημί θαμί ιε δζαθμνεηζηέξ ημοθημφνεξ ένπμκηαζ ζε επαθή, ακηαθθάζζμοκ ειπεζνίεξ, βκχζεζξ, απυρεζξ ηαζ ηαηακμμφκ υηζ υθμζ είκαζ ιέθδ ιζαξ ιεβάθδξ ημζκυηδηαξ. Καηά αοηυκ ημκ ηνυπμ μ ημονζζιυξ ζοιαάθθεζ ζηδ δζαηήνδζδ ηδξ εζνήκδξ (Andriotis, 2000). Πμθζηζζηζηή ακαβέκκδζδ: Πμθθά πμθζηζζηζηά ικδιεία έπμοκ δζαζςεεί θυβς ημο ημονζζιμφ. Οζ παναδμζζαηέξ ηέπκεξ ηαζ πεζνμηεπκίεξ πμο ηζκδφκεοακ κα εηθείρμοκ ακαγςμβμκήεδηακ θυβς ημο ημονζζιμφ. Δζδζηά ηα ηεθεοηαία πνυκζα έπεζ βίκεζ ακααίςζδ παναδμζζαηχκ πμθζηζζηζηχκ εηδδθχζεςκ, αθθά ηαζ αζμηεπκζηχκ ηαζ παναβςβζηχκ δναζηδνζμηήηςκ ιε ηεθζημφξ απμδέηηεξ ημοξ ημονίζηεξ. Ζ εεηζηή αοηή ελέθζλδ ζπεηίγεηαζ ιε ηδκ ακαγήηδζδ κέςκ ηαζ πενζζζυηενμ αζχζζιςκ πναηηζηχκ ζηζξ ημονζζηζηέξ πενζμπέξ αθθά ηαζ ζηδκ πνμζπάεεζα ακααάειζζδξ ημο ημονζζηζημφ πνμσυκημξ (ΔΣΔ, 2010). Ανκδηζηά Θεηζηά οβηνμφζεζξ ζηζξ ζπέζεζξ κηυπζςκ-ημονζζηχκ Γδιμβναθζηή ακαβέκκδζδ Φαζκυιεκμ ιίιδζδξ Αθθαβέξ ζηα ήεδ ηαζ ηα έεζια Φεμνέξ ανπαζμθμβζηχκ ενδζηεοηζηχκ πχνςκ ηαζ ικδιείςκ Διπμνεοιαημπμίδζδ ηδξ ημοθημφναξ Πνμχεδζδ αιμζααίαξ ηαηακυδζδξ ηςκ θαχκ Πμθζηζζηζηή ακαβέκκδζδ Δζηυκα 5. Κμζκςκζηέξ ηαζ Πμθζηζζηζηέξ επζπηχζεζξ οβηνμφζεζξ ζηζξ ζπέζεζξ κηυπζςκ-ημονζζηχκ: Οζ επζπηχζεζξ ημο ημονζζιμφ ζε ημζκςκζηυ επίπεδμ ιπμνμφκ κα ηαηδβμνζμπμζδεμφκ ζε ζπέζεζξ ιεηαλφ ιεθχκ ηςκ 24

25 ημπζηχκ ημζκμηήηςκ ηαζ ζπέζεζξ ηςκ κηυπζςκ ηαημίηςκ ιε ημοξ ημονίζηεξ. Οζ επζπεζνδιαηίεξ πμο ηενδίγμοκ απυ ημκ ημονζζιυ απμηημφκ μζημκμιζηά ιέζα ηαζ δοκαηυηδηεξ πμφ μζ οπυθμζπμζ ηάημζημζ δεκ ιπμνμφκ κα απμηηήζμοκ. Έηζζ ζοβηεκηνχκμοκ ηαζ ακηζπάεεζα απυ ημοξ οπυθμζπμοξ κηυπζμοξ (Gee, et al., 1997). Καεχξ ακαπηφζζεηαζ ημονζζηζηά ιία πενζμπή ζοννέεζ ηυζιμξ βζα ενβαζία απυ άθθεξ πενζμπέξ, ιε απμηέθεζια κα δδιζμονβείηαζ αζηζημπμίδζδ ηαζ απμλέκςζδ. Οζ ηάημζημζ εκχ ζηδκ ανπή κζχεμοκ επθνξία ιε ηδκ έθεοζδ ηςκ ημονζζηχκ, ημ ζοκαίζεδια αοηυ ιεηαηνέπεηαζ ζε απάζεηα, έπεζηα ζε ελόριεζε ηαζ ηέθμξ ζε αληαγσληζκό. Ο ακηαβςκζζιυξ μθείθεηαζ ζημκ ηαηαηενιαηζζιυ ηδξ ημπζηήξ ημοθημφναξ ιέζα απυ ηδ δζάανςζδ ηςκ παναδυζεςκ, ηζξ δζαθμνμπμζήζεζξ ζηδκ ημπζηή ιμοζζηή, ζηζξ πμθζηζζηζηέξ δναζηδνζυηδηεξ η.α. (Doxey, 1976). Φαζκυιεκμ ιίιδζδξ: Οζ κέμζ εεςνμφκ ημοξ ημονίζηεξ, εηθναζηέξ ηαεεηί ιμκηένκμο ηαζ ζφβπνμκμο, εκχ απμννίπημοκ ζηαδζαηά υθα υζα παναηηδνίγμοκ ηδκ ημζκςκζηή δμιή ηδξ πενζμπήξ ημοξ, εεςνχκηαξ ηα πανςπδιέκα (Σζάνηαξ 1998). Πμθθέξ θμνέξ μζ ημονίζηεξ πνμααίκμοκ ζε αθημμθζζιυ, ηγυβμ, εβηθδιαηζηυηδηα ηαζ δζάανςζδ ηςκ δεχκ. Γοζηοπχξ αοηέξ μζ ζοιπενζθμνέξ βίκμκηαζ ακηζηείιεκμ ιίιδζδξ. Αθθαβέξ ζηα ήεδ ηαζ ηα έεζια: Με ηδκ έθεοζδ ηςκ ημονζζηχκ ηαζ ηδκ αθθδθεπίδναζδ ημοξ ιε ημοξ κηυπζμοξ, ζζβά, ζζβά αθθάγεζ μ ηνυπμξ ακηζιεηχπζζδξ ηςκ εεζιχκ. Δηζοβπνμκζζηζηέξ ακηζθήρεζξ ηενδίγμοκ υθμ ηαζ πενζζζυηενμ ημοξ κηυπζμοξ. Γδιζμονβείηαζ έκημκμξ πνμαθδιαηζζιυξ ηςκ ηαημίηςκ βζα ηζξ αθθαβέξ ζηα ήεδ. Οζ ηάημζημζ ηαζ ηονίςξ μζ κευηενμζ, ηείκμοκ κα αημθμοεμφκ αζηζηά πνυηοπα δζαζηέδαζδξ ηαζ κα απμηυπημκηαζ απυ ηα ημπζηά παναδμζζαηά πμο εεςνμφκηαζ πανςπδιέκα. Φεμνέξ ανπαζμθμβζηχκ ενδζηεοηζηχκ πχνςκ ηαζ ικδιείςκ: Σα ηεθεοηαία πνυκζα έπεζ δζαπζζηςεεί υηζ μ ιαγζηυξ ημονζζιυξ ζε ικδιεία ιπμνεί κα πνμηαθέζεζ ηαηαζηνμθέξ. Έηζζ δδιζμονβήεδηε δ ακάβηδ κα δζελάβμκηαζ εηηεηαιέκμζ έθεβπμζ ηαζ κα βίκεηαζ μνεμθμβζηή δζαπείνζζδ ηςκ πχνςκ. Διπμνεοιαημπμίδζδ ηδξ ημοθημφναξ: Ζ πενζένβεζα ηςκ ημονζζηχκ βζα ημ δζαθμνεηζηυ πενζαάθθμκ μδήβδζε ζηδκ ειπμνεοιαημπμίδζδ ηδξ ημοθημφναξ. Ακ ηαζ ακαγςμβμκήεδηε δ θασηή ηέπκδ, δ παναβςβή βίκεηαζ ζοκήεςξ ζε αζμιδπακίεξ ηαζ υπζ ζε αζμηεπκίεξ. Σδκ ειπμνεοιαημπμίδζδ ιπμνμφιε κα ηδ δμφιε ηαζ ζηδκ παναδμζζαηή ιμοζζηή ηαζ ζημοξ πμνμφξ (Γηακζά, 2007). 25

26 Πεπιβαλλονηικέρ επιπηώζειρ Ο ημονζζιυξ ααζίγεηαζ ηονίςξ ζημ πενζαάθθμκ, αθθά ζοβπνυκςξ εοεφκεηαζ πμθθέξ θμνέξ ηαζ βζα ηδκ δζαηάναλδ ημο (Sharpley, 2009). οβηνζιέκα, δ ημονζζηζηή δναζηδνζυηδηα, ιπμνεί κα πνμηαθέζεζ ιζηνή ή ιεβάθδ αθάαδ ζημ πενζαάθθμκ. Σμ εεηζηυ είκαζ υηζ δ αθάαδ αοηή ιπμνεί κα είκαζ ακαζηνέρζµδ. Ωζηυζμ, ημ ηυζημξ επακυνεςζδξ είκαζ ορδθυ (ΗΣΔΠ, 2007). ημ Γζάβναιια 8 πανμοζζάγμκηαζ μζ πενζααθθμκηζηέξ επζπηχζεζξ ημο ημονζζιμφ εκχ παναηάης ακαθφμκηαζ. Ανκδηζηά Θεηζηά Τπμαάειζζδ μζημζοζηήιαημξ Οζημθμβζηή δζαηαναπή Απχθεζα αζμηυπςκ ηαζ αζμπμζηζθυηδηαξ Καηαζπαηάθδζδ οδάηζκςκ πυνςκ Ρφπακζδ οδάηςκ Περιβαλλοντική επιβάρυνςη και ηχορφπανςη Βεθηίςζδ ηδξ πενζααθθμκηζηήξ πμζυηδηαξ Βεθηίςζδ ηςκ οπμδμιχκ Αολακυιεκδ πενζααθθμκηζηή εοαζζεδημπμίδζδ Γζαηήνδζδ ζδιακηζηχκ θοζζηχκ πενζμπχκ Δζηυκα 6. Πενζααθθμκηζηέξ επζπηχζεζξ Βεθηίςζδ ηςκ οπμδμιχκ: Ζ ακάπηολδ ημο ημονζζιμφ μδδβεί ζε ακααάειζζδ ηςκ οπμδμιχκ (αενμδνμιίςκ, δνυιςκ, δζηηφςκ απμπέηεοζδξ, φδνεοζδξ, επζημζκςκζχκ, επελενβαζίαξ οβνχκ απμαθήηςκ ηαζ απμννζιιάηςκ). Με ηδκ ακααάειζζή ημοξ ιπμνεί κα ιεζςεεί ηαζ δ νφπακζδ πμο πνμηαθείηαζ. Αολακυιεκδ πενζααθθμκηζηή εοαζζεδημπμίδζδ: Καεχξ μζ ημονίζηεξ εκδζαθένμκηαζ βζα ηδ θφζδ, μζ κηυπζμζ ζοκεζδδημπμζμφκ ηδκ ζδιαζία ημο πενζαάθθμκημξ. Με αοηυ ημκ ηνυπμ εκεαννφκεηαζ δ εοαζζεδημπμίδζδ βζα ημ πενζαάθθμκ. Τπμαάειζζδ μζημζοζηήιαημξ: Ζ αζηζημπμίδζδ ηςκ ημονζζηζηχκ πενζμπχκ επζαάθθεζ επέηηαζδ ηςκ δζηηφςκ ηαζ ηςκ οπμδμιχκ. Σμ απμηέθεζια είκαζ κα οπάνλεζ οπμαάειζζδ ημο μζημζοζηήιαημξ. Οζ ημναθθζμβεκείξ φθαθμζ, μζ οβνυημπμζ, ηα 26

27 ηνμπζηά δάζδ ηαζ μζ μνεζκέξ πενζμπέξ είκαζ εοαίζεδηεξ ζηδκ πανμοζία ημο ακενχπμο. Οζημθμβζηή δζαηαναπή Αθθαβή ημπίμο: Ο οπένιεηνμξ ημονζζιυξ ιπμνεί κα επδνεάζεζ ηδκ αζμπμζηζθυηδηα ηδξ πενζμπήξ, ηα οπυβεζα κενά ηαζ ηδκ πμζυηδηα ημο εδάθμοξ. Με ηδκ έκημκδ ημονζζηζηή δναζηδνζυηδηα ιπμνεί κα δζαηαναπεεί δ μιαθή ακάπηολδ ηδξ αθάζηδζδξ ζε πάνηα ηαζ πνμζηαηεουιεκεξ πενζμπέξ. Σα γχα ιπμνμφκ κα αθθάλμοκ ζοιπενζθμνά θυβς ηδξ έκημκδξ ακενχπζκδξ πανμοζίαξ. Ζ δζάκμζλδ μδζηχκ δζηηφςκ ιπμνεί κα ειπμδίζεζ ηδκ ιεηακάζηεοζδ ηςκ γχςκ ηαζ αηυιδ κα εέζεζ ηδ γςή ημοξ ζε ηίκδοκμ. Οζ επζζηέρεζξ ζε ζπήθαζα ιπμνμφκ κα αθθάλμοκ ημ εοαίζεδημ ιζηνμηθίια ημοξ (ΔΣΔ, 2010). Δπίζδξ, δ έκημκδ μζηζζηζηή δναζηδνζυηδηα ζηζξ ημονζζηζηά ακαπηοζζυιεκεξ πενζμπέξ ιπμνεί κα ηαηαζηνέρεζ ηδκ αζζεδηζηή ηδξ πενζμπήξ ζημ υκμια ημο ηένδμοξ. Σμ απμηέθεζια είκαζ κα πάκεηαζ δ ανπζηεηημκζηή ηαοηυηδηα ηδξ πενζμπήξ. Καηαζπαηάθδζδ οδάηζκςκ πυνςκ: Ζ πνήζδ ημο κενμφ βζα ημονζζηζηέξ δναζηδνζυηδηεξ λεπενκάεζ ηδκ ιέζδ ηαεδιενζκή ηαηακάθςζδ εκυξ ιυκζιμο ηαημίημο. φιθςκα ιε ηδκ εθθδκζηή κμιμεεζία έκα ημονζζηζηυ ηαηάθοια ιπμνεί κα ηαηακαθχκεζ απυ 150 θη/ άημιμ / δζακοηηένεοζδ ιέπνζ 450 θη/ άημιμ/ δζακοηηένεοζδ (ΔΣΔ, 2010). Οζ ιεβάθεξ πμζυηδηεξ κενμφ είκαζ ακαβηαίεξ βζα ηδκ ηαεδιενζκή ηαεανζυηδηα, ηδκ δζαπείνζζδ ηςκ πζζζκχκ, ημοξ ηήπμοξ η.α.. Ζ οπενάκηθδζδ ημο κενμφ ιπμνεί κα μδήβδζδ ζε δαζζηέξ πονηαβζέξ. Με ηδκ οπενάκηθδζδ ημο πανάηηζμο οδνμθυνμο μνίγμκηα πνμηαθείηαζ ζοπκά ημ θαζκυιεκμ ηδξ οθαθιφνςζδξ, πενίπηςζδ ιδ ακαζηνέρζιδ (WWF, 2010). Ρφπακζδ οδάηςκ: Ζ νφπακζδ ηςκ οδάηςκ πνμηαθείηαζ απυ ηδκ δζάεεζδ ηςκ απμαθήηςκ πςνίξ επελενβαζία, ηδκ έκημκδ βεςνβζηή δναζηδνζυηδηα ιε πνήζδ θζπαζιάηςκ, ηζξ αζμιδπακζηέξ δναζηδνζυηδηεξ, ηζξ ιμκάδεξ γςζηήξ παναβςβήξ, ηα αηοπήιαηα ηαζ πμθθέξ άθθεξ πδβέξ. Ζ νφπακζδ ηςκ οδάηςκ είκαζ έκα πνυαθδια πμο ακηζιεηςπίγμοκ πμθθέξ πενζμπέξ. ηδκ Δονχπδ οπήνπε έκημκδ εοαζζεδημπμίδζδ ζε αοηυ ημκ ημιέα ηαζ ηαηάθενε κα ακηζιεηςπζζηεί ζε ιεβάθμ ααειυ ημ πνυαθδια. ημκ παναηάης πάνηδ θαίκμκηαζ μζ παναθίεξ πμο έπμοκ ηενδίζεζ βαθάγζα ζδιαία ηαζ ζοκεπχξ έπμοκ ηαθή πμζυηδηα κενχκ, δεκ βίκεηαζ απυννζρδ αζμιδπακζηχκ θοιάηςκ ζηδκ αηηή ηαζ ηα αζηζηά θφιαηα επελενβάγμκηαζ υπςξ απαζηεί δ Δονςπασηή μδδβία. Πενζααθθμκηζηή επζαάνοκζδ ηαζ δπμνφπακζδ: Οζ ιεηαθμνέξ, ιε πνςηαβςκζζηή ηα αενμπθάκα, είκαζ οπαίηζεξ ζε ιεβάθμ ααειυ βζα ηδκ νφπακζδ ημο αένα. Ζ νφπακζδ 27

28 ημο αένα πνμηαθεί ημ θαζκυιεκμ ημο εενιμηδπίμο ηαζ ηδκ ηθζιαηζηή αθθαβή. Ζ ηθζιαηζηή αθθαβή επδνεάγεζ άιεζα ηαζ ζε ιεβάθμ ααειυ ηζξ ημονζζηζηέξ πενζμπέξ (Πενζμπέξ πμο ηάπμηε εεςνμφηακ εθηοζηζηέξ απυ ημοξ ημονίζηεξ, ενδιχκμοκ). Ζ έκημκδ ημονζζηζηή δναζηδνζυηδηα, ηα ιέζα ιεηαθμνάξ, ηα ηέκηνα ροπαβςβίαξ ηαζ αηυιδ ηαζ μζ δνυιμζ δδιζμονβμφκ δπμνφπακζδ. Αοηή ιπμνεί κα επδνεάζεζ ηζξ εοαίζεδηεξ πενζμπέξ ηαζ κα απμιαηνφκεζ ηδκ πακίδα. Δζηυκα 7. Υάνηδξ Γαθάγζςκ ζδιαζχκ (Blueflag, 2017) Τπάνπεζ έκημκδ μζημκμιζηή δναζηδνζυηδηα ζημκ ημιέα ημο ημονζζιμφ δ μπμία υιςξ έπεζ ηαζ έκημκεξ πενζααθθμκηζηέξ επζπηχζεζξ. Γδθαδή ακ ηαζ πανάβεηαζ πθμφημξ εβηοιμκμφκ ηίκδοκμζ (Girard e Nocca, 2017) ςζηήμαηα πεπιβαλλονηικήρ διασείπιζηρ - Οικολογικέρ εηικέηερ ε ιία πνμζπάεεζα πνμζηαζίαξ ημο πενζαάθθμκημξ απυ ηζξ δναζηδνζυηδηεξ ηςκ επζπεζνήζεςκ έπμοκ ακαπηοπεεί δζάθμνα ζοζηήιαηα πενζααθθμκηζηήξ δζαπείνζζδξ. Ζ ζδιαζία ηδξ μζημθμβζηήξ δζαπείνζζδξ ζε υθμοξ ημοξ ημιείξ ηςκ επζπεζνήζεςκ απυ ηδκ παναβςβή, ιέπνζ ηδκ ηεθζηή δζάεεζδ ηαζ ηδκ πχθδζδ είκαζ ηυζμ ιεβάθδ, χζηε κα ζοκδεεεί ιε ημκ βεκζηυ ζπεδζαζιυ (μ μπμίμξ δζεκενβείηαζ απυ ημοξ οπεοεφκμοξ ηςκ επζπεζνήζεςκ), απμηεθχκηαξ πθέμκ έκα ζηναηδβζηυ ζοκηεθεζηή ηδξ παναβςβήξ. Ζ ηαεζένςζδ ηαζ εθανιμβή ηδξ πενζααθθμκηζηήξ δζαπείνζζδξ πνμτπμεέηεζ αμφθδζδ, εηηίιδζδ ηαζ οπμζηήνζλδ ηδξ ακχηενδξ δζμίηδζδξ ηςκ επζπεζνήζεςκ βζα ηδκ 28

29 εθανιμβή ηςκ κμιμεεηζηχκ νοειίζεςκ, ηδκ εοαζζεδημπμίδζδ ηαζ εηπαίδεοζδ ηςκ ενβαγμιέκςκ ηαζ ηδκ πανμπή πθδνμθμνζχκ ηαζ ηδκ εκδιένςζδ ημο ημζκμφ. Τπάνπμοκ πάκς απυ 100 δζαθμνεηζηά ζοζηήιαηα πενζααθθμκηζηήξ πζζημπμίδζδξ, απυ ημπζημφξ ηαζ παβηυζιζμοξ μνβακζζιμφξ, βζα ηζξ επζπεζνήζεζξ. Σα ζοζηήιαηα πενζααθθμκηζηήξ δζαπείνζζδξ έπμοκ ζηυπμ κα εκδιενχκμοκ ημκ ηαηακαθςηή βζα ηζξ επζθμβέξ ημο, κα πνμςεμφκ ηδκ ακάπηολδ αβμνχκ, κα δίκμοκ ημ έκαοζια βζα ζοκεπή ακααάειζζδ ηαζ κα αμδεμφκ ζηδκ παναημθμφεδζδ ηδξ αβμνάξ πάκηα ιε αάζδ ηζξ δζαδζηαζίεξ πμο μνίγεζ μ κυιμξ. Σα ζοζηήιαηα πενζααθθμκηζηήξ δζαπείνζζδξ είκαζ πνμαζνεηζηά ζοζηήιαηα πμο πνμηνέπμοκ ζηδκ οζμεέηδζδ πναηηζηχκ θζθζηχκ πνμξ ημ πενζαάθθμκ. Ονζζιέκα απυ ηα δδιμθζθή ζοζηήιαηα αλζμθυβδζδξ είκαζ ημ ISO 14001, ημ EU Ecolabel, ημ Green- Key ηαζ ημ Green Globe 21. Δζηυκα 8. Σα πζμ βκςζηά ζοζηήιαηα πενζααθθμκηζηήξ δζαπείνζζδξ Σα ζοκήεδ ηνζηήνζα εκυξ ζοζηήιαημξ πενζααθθμκηζηήξ δζαπείνζζδξ είκαζ: 1. Δκένβεζα 2. Γζαπείνζζδ Νενμφ 3. Γζαπείνζζδ Απμννζιιάηςκ 4. Δηπαίδεοζδ Πνμζςπζημφ 5. Πθδνμθυνδζδ ηςκ πεθαηχκ 6. Δκένβεζα 7. Σνυθζια ηαζ πμηά 8. Δζςηενζηυ πενζαάθθμκ 9. Κήπμζ ηαζ πχνμζ ζηάειεοζδξ 10. Δηαζνζηή Κμζκςκζηή Δοεφκδ 11. Πνάζζκεξ δναζηδνζυηδηεξ 12. Γζμίηδζδ 29

30 Σμ ααζζηυ μζημκμιζηυ υθεθμξ απυ ηδκ οζμεέηδζδ εκυξ ζοζηήιαημξ πενζααθθμκηζηήξ δζαπείνζζδξ είκαζ δ πνήζδ ημο βζα ημονζζηζηή πνμαμθή. Δπζπνυζεεηα, δ παναημθμφεδζδ εζζνμχκ ηαζ εηνμχκ ιπμνεί κα μδδβήζεζ ζημκ πενζμνζζιυ ηδξ ηαηακάθςζδ εκένβεζαξ, κενμφ ηαζ ζηδκ ιείςζδ απμαθήηςκ (Βθαπμηχζηαξ, 2014). 30

31 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2. Κςκλική οικονομία 2.1. Διζαγυγή Σμ μζημκμιζηυ ιμκηέθμ πμφ ζζπφεζ ιέπνζ ζήιενα είκαζ ημ βναιιζηυ ιμκηέθμ ηαζ ζηδνίγεηαζ ημοξ άλμκεξ Δλυνολδ-Υνήζδ-Γζάεεζδ (Λζυβηαξ, 2018). Σμ ιμκηέθμ αοηυ είκαζ ζδζαίηενα εκενβμαυνμ. Πανάβμκηαζ ηενάζηζεξ πμζυηδηεξ απμαθήηςκ ηαεχξ υηακ ηεθεζχζεζ δ ςθέθζιδ γςή εκυξ πνμσυκημξ, αοηυ ηαηαθήβεζ ζημοξ πχνμοξ οβεζμκμιζηήξ ηαθήξ (ΥΤΣΑ). Σα ανκδηζηά απμηεθέζιαηα ημο παναδμζζαημφ βναιιζημφ ιμκηέθμο ηδξ μζημκμιίαξ απεζθμφκ ηδκ ζηαεενυηδηα ηυζμ ηδξ παβηυζιζαξ υζμ ηαζ ηδξ ημπζηήξ μζημκμιίαξ. Δπίζδξ, απεζθείηαζ δ αηεναζυηδηα ημο μζημζοζηήιαημξ ηαζ ζοκεπχξ, δ επζαίςζδ ημο ακενχπζκμο είδμοξ ζηδ Γδ (EC,2014a,b; Lett, 2014; Mazzantini, 2014; Park and Chertow, 2014; Su et al. 2013; Geng et al., 2012; UNEP, 2013a; Waughray, 2013; Ellen Macarthur Foundation, 2012; Preston, 2012; Stiehl and Hirth, 2012; Feng and Yan, 2007; Yuan et al., 2006; Yap, 2005) (Ghisellini, et al, 2016). Ζ ζφβπνμκδ ακηίθδρδ ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ έπεζ εεςνδηζηυ οπυααενμ ααζζζιέκμ ζηδκ Πενζααθθμκημθμβζηή μζημκμιία, Οζημθμβζηή μζημκμιία ηαζ Βζμιδπακζηή μζημθμβία. Σμ ιμκηέθμ ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ πανμοζζάγεηαζ ζακ εκαθθαηηζηυ ζημ κεμηθαζζηυ μζημκμιζηυ ιμκηέθμ ηδξ αζμιδπακζηήξ μζημθμβίαξ. Ζ Πενζααθθμκημθμβζηή μζημκμιία ακαπηφπεδηε ζηαδζαηά ιεηά ηζξ ιεθέηεξ ημο Pigou (1920). Ζ Πενζααθθμκημθμβζηή μζημκμιία ιεθεηάεζ ηα πενζααθθμκηζηά πνμαθήιαηα, οπυ ημ πνίζια ηαζ ηζξ ακαθοηζηέξ ηεπκζηέξ ημο κεμηθαζζημφ ιμκηέθμο ηδξ μζημκμιίαξ (Field, 1994). Ζ αδοκαιία ημο Πενζααθθμκημθμβζημφ μζημκμιζημφ ιμκηέθμο κα πενζβνάρεζ ηα πενζααθθμκημθμβζηά ηαζ μζημθμβζηά εέιαηα ζε ιεβάθδ ηθίιαηα, έδςζε έκαοζια κα δδιζμονβδεμφκ ηα Οζημθμβζηά μζημκμιζηά (Venkatachalam, 2007). Σα Οζημθμβζηά μζημκμιζηά ακαπηφπεδηακ ηδκ δεηαεηία ημο 1980 ηαζ επζηεκηνχκμκηαζ ζηδ ζπέζδ ημο ακενχπμο, ηδξ μζημκμιίαξ ηαζ ημο πενζαάθθμκημξ, ιε ζηυπμ ηδκ αεζθμνία (Venkatachalam, 2007). Ζ Βζμιδπακζηή μζημθμβία ακαπηφπεδηε ζακ έκκμζα ημ 1989 απυ ημοξ Robert Frosch ηαζ Nicholas Gallopoulos (Κφηζα, 2015). Ζ αζμιδπακζηή μζημθμβία ιεθεηά ημκ ηνυπμ ιε ημκ μπμίμ ηα οθζηά ηαζ δ ειπενζεπυιεκδ εκένβεζα ιπμνμφκ κα ιεηααζααζημφκ ιέζα 31

32 ζηα αζμιδπακζηά ζοζηήιαηα ιε ηδκ δδιζμονβία δζηηφμο αζμιδπακζηχκ ιμκάδςκ, υπμο μζ εηνμέξ ιίαξ ιμκάδαξ εα βίκμκηαζ εζζνμέξ ζε ιία άθθδ. Ζ αζμιδπακζηή μζημθμβία έπεζ εµπκεοζηεί απυ ηδκ μζημθμβζηή ζζμννμπία βζα κα δδιζμονβήζεζ έκα ζφζηδια ζημ μπμίμ ηα άπνδζηα οθζηά ηάπμζμο θμνέα, ιεηαηνέπμκηαζ ζε πυνμ ηάπμζμο άθθμο (Chiu and Geng, 2004, Erkman, 1997, Ayres, 1989b, Van Berkel et al., 1997). Ζ ηοηθζηή μζημκμιία ααζζγυιεκδ ζηδκ αζμιδπακζηή μζημθμβία πνμςεεί έκα μζημκμιζηυ ζφζηδια υπμο ιεβζζημπμζείηαζ δ αλία ηςκ πυνςκ (UTS, 2015). Ζ έκκμζα ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ ανπζηά πνμηάεδηε απυ ημοξ Pearce ηαζ Turner (1989) μζ μπμίμζ ααζίζεδηακ ζε πνμδβμφιεκεξ ιεθέηεξ ημο μζημκμιμθυβμο Boulding (1966). Ο Boulding (1966) είπε ηδκ ζδέα εκυξ ηθεζζημφ ζοζηήιαημξ (ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ) έηζζ χζηε κα ιπμνέζεζ κα δζαηδνδεεί δ αζςζζιυηδηα ηδξ ακενχπζκδξ φπανλδξ πάκς ζηδ βδ. ημ ζφββναιια ημο Οζημκμιζηά ημο δζαζηδιυπθμζμο Γδ βίκεηαζ δ πνχηδ ακαθμνά ζηδκ Κοηθζηή Οζημκμιία. Οζ Pearce ηαζ Turner (1989) πνμζπάεδζακ κα ενιδκεφζμοκ ηδ ιεηάααζδ απυ ηδ βναιιζηή μζημκμιία ζηδκ ηοηθζηή. ημ αζαθίμ ημοξ Οζημκμιζηά ηςκ θοζζηχκ πυνςκ ηαζ ημο πενζαάθθμκημξ οπμζηήνζλακ υηζ ημ οπάνπμκ μζημκμιζηυ ζφζηδια ελεθίπεδηε πςνίξ κα θαιαάκεζ οπυρδ ημο ηδκ ακαηφηθςζδ ηαζ πνδζζιμπμζεί ημ πενζαάθθμκ ζακ πχνμ απυεεζδξ απμαθήηςκ. Ο Von Bertalanffy (1950) οπμζηήνζλε υηζ υθμζ μζ μνβακζζιμί πνέπεζ κα εεςνμφκηαζ ζακ ζοζηήιαηα πμο αθθδθεπζδνμφκ ηαζ εα πνέπεζ κα ελεηάγμκηαζ ζημ ζφκμθυ ημοξ. Με ηδκ Βζμιδπακζηή Οζημθμβία ιπμνμφκ κα ιεθεηδεμφκ ηα αζμιδπακζηά ζοζηήιαηα πανάθθδθα ιε ημ πενζαάθθμκ. Ζ Βζμιδπακζηή Οζημθμβία ακαθφεζ ηδκ νμή ημο οθζημφ, ηδξ εκένβεζαξ ηαζ ηδξ πθδνμθμνίαξ ιαγί ιε ηδκ πνμζηαζία ηςκ πυνςκ ηαζ ηςκ οπδνεζζχκ ζηδκ Βζυζθαζνα (Erkman 1997). Ζ Κοηθζηή Οζημκμιία θαιαάκεζ ηδκ ακάθοζδ ηδξ Βζμιδπακζηήξ Οζημθμβίαξ ζηα ζοζηήιαηα αζμιδπακζηήξ θεζημονβίαξ ηαζ ζηδκ αεθηζζημπμίδζδ ηαζ ηδκ ακαπηφζζεζ ζε εονεία μζημκμιζηή ηθίιαηα χζηε κα δδιζμονβήζεζ έκα ιμκηέθμ μζημκμιζηήξ ακάπηολδξ, παναβςβήξ, δζακμιήξ ηαζ ακάηηδζδξ (Chiaroni and Chiesa 2014). ηδ Κοηθζηή Οζημκμιία ηα πνμσυκηα ηαζ δ δζαδζηαζία παναβςβήξ ημοξ επακαζπεδζάγμκηαζ έηζζ χζηε κα αολάκεηαζ δ αλία ηςκ πνδζζιμπμζμφιεκςκ πυνςκ ιε ζηυπμ ηδκ απμζφκδεζδ ηδξ μζημκμιζηήξ ιεβέεοκζδξ απυ ηδκ πνήζδ ηςκ πυνςκ (UTS 2015). Ζ Κοηθζηή Οζημκμιία ανίζηεζ ζηα πάκηα ιία εοηαζνία βζα δδιζμονβία αλίαξ ηαζ πνμζπαεεί κα επεηηείκεζ ημκ ηφηθμ γςήξ ημο πνμσυκημξ. 32

33 Ζ ηοηθζηή μζημκμιία ααζίγεηαζ ηονίςξ ζε ηνεζξ ανπέξ 3R: Μείυζη (Reduction), Δπανάσπηζη (Reuse) ηαζ Ανακύκλυζη (Recycle). Ζ Μείυζη έπεζ ζακ ζηυπμ ηδ ιείςζδ ηδξ εκένβεζαξ πμο ηαηακαθχκεηαζ, ηςκ οθζηχκ πμο πνδζζιμπμζμφκηαζ ηαζ ηςκ απμαθήηςκ πμο πανάβμκηαζ. Αοηυ επζηοβπάκεηαζ ιέζς ηδξ αφλδζδξ ηδξ απμδμηζηυηδηαξ ζηδκ παναβςβή ηαζ ζηδ δζαδζηαζία ηαηακάθςζδξ. Με ημκ υνμ Δπανάσπηζη κμείηαζ δ δζαδζηαζία ηαηά ηδκ μπμία έκα πνμσυκ ή ηάπμζμ ηιήια ημο, πμο δεκ είκαζ απυαθδημ, πνδζζιμπμζείηαζ λακά βζα ημκ ίδζμ ζημπυ πμο ηαηαζηεοάζηδηε (EU, 2008). Ζ επακάπνδζδ έπεζ ιεβάθμ εεηζηυ πενζααθθμκημθμβζηυ ακηίηηοπμ ηαεχξ πνεζάγμκηαζ ιζηνυηενεξ πμζυηδηεξ εκένβεζαξ, πυνςκ ηαζ θζβυηενδ ενβαζία. Με ημκ υνμ Ανακύκλυζη ακαθένεηαζ μπμζαδήπμηε δζαδζηαζία ακάηηδζδξ απυ απυαθδηα οθζηά πμφ επακεπελενβάγμκηαζ βζα κα βίκμοκ εη κέμο πνμσυκηα, οθζηά ή μοζίεξ. Ζ κέα ημοξ πνήζδ ιπμνεί κα είκαζ είηε ίδζα ιε ηδκ πνμδβμφιεκδ, είηε υπζ. Διπενζέπεζ ηδκ επακεπελενβαζία μνβακζημφ οθζημφ, αθθά υπζ ηδκ ακαηηχιεκδ εκένβεζα ηαζ ηδκ επακεπελενβαζία οθζημφ πμο εα πνδζζιμπμζδεεί ιεηέπεζηα ςξ ηαφζζιμ (EU, 2008). Με ηδκ ακαηφηθςζδ ιεζχκεηαζ δ πμζυηδηα απμαθήηςκ πμο ηαηαθήβεζ ζημοξ ΥΤΣΑ ή πνεζάγεηαζ επελενβαζία, ιε απμηέθεζια ηδκ ιείςζδ ημο πενζααθθμκημθμβζημφ ακηίηηοπμο (Cagno et al., 2005; Zhu, 2008; Lazarevic et al., 2012, Birat, 2015). Αοηέξ μζ ηνεζξ ανπέξ, ιε ηάπμζεξ ηνμπμπμζήζεζξ, ειπενζέπμκηαζ ζηδκ Δονςπασηή μδδβία βζα ηα απυαθδηα 2008/98/EC (EU, 2008). ηζξ ίδζεξ ανπέξ ααζίζεδηε δ έηεεζδ Ellen Macarthur Foundation Report (2012) πνμζεέημκηαξ κέεξ ανπέξ ηαζ ακαπηφζζμκηαξ πεναζηένς ηζξ ήδδ οπάνπμοζεξ Θεμελιώδη σαπακηηπιζηικά Κςκλικήρ Οικονομίαρ φιθςκα ιε ηδκ έηεεζδ ημο ζδνφιαημξ Ellen Mac Arthur (2012) «ε θπθιηθή νηθνλνκία πξνσζεί κηα ζπζηεκηθή αιιαγή πνπ δεκηνπξγεί ζπλερείο θύθινπο πιηθώλ: νη πόξνη είλαη κόλν πξνζσξηλά κέξνο ελόο πξντόληνο θαη ζην ηέινο ηεο δσήο ή ην ηέινο ηεο ρξήζεο (ηνπ πξντόληνο), νη πόξνη ζα είλαη δηαζέζηκνη θαη πάιη γηα ηελ εθ λένπ ρξήζε ζε λέα πξντόληα». Ζ ηοηθζηή μζημκμιία είκαζ αοηυ-ακαπαναβυιεκδ απυ ημκ ζπεδζαζιυ ηδξ, ηαζ έπεζ ζακ 33

34 ζηυπμ κα δζαηδνήζεζ ηδκ πνδζηζηή αλία ηςκ οθζηχκ ηαζ ηςκ πνμσυκηςκ. Αοηυ ημ κέμ μζημκμιζηυ ιμκηέθμ πνμζπαεεί ζηαδζαηά βζα ηδκ απμζφκδεζδ ηδξ μζημκμιζηήξ δναζηδνζυηδηαξ απυ ηδκ ηαηακάθςζδ πυνςκ (Ellen MacArthur Foundation, 2017). Ζ ηοηθζηή μζημκμιία έπεζ ακαθμνέξ ζε δζαθμνεηζηά επζζηδιμκζηά πεδία ηαζ ζπμθέξ ζηέρδξ. Οζ ηονζυηενεξ ζπμθέξ-πμο δζαιυνθςζακ ηδκ έκκμζα ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ είκαζ: (Ellen MacArthur Foundation, 2015f) Cradle to Cradle: Γδιζμονβήεδηε απυ ημκ πδιζηυ Michael Braungart ηαζ ημκ ανπζηέηημκα Bill McDonough ζακ ιία ιέεμδμξ πζζημπμίδζδξ. Σα οθζηά πμο πνδζζιμπμζμφκηαζ δζαηνίκμκηαζ ζε δφμ ηαηδβμνίεξ, αζμθμβζηά ηαζ ηεπκζηά. Ζ ιέεμδμξ επζηεκηνχκεηαζ ζημκ ζπεδζαζιυ ηςκ πνμσυκηςκ ιε ζηυπμ ηδκ απμηεθεζιαηζηυηδηα ηαζ ηδκ εθαπζζημπμίδζδ ημο ανκδηζημφ ακηίηηοπμο ημοξ ιέζς ηδξ απμδμηζηυηδηαξ. Θεςνεί υηζ ηα απυαθδηα ιπμνμφκ κα επακαπνδζζιμπμζδεμφκ ιε αζμθμβζημφξ ηαζ ηεπκζημφξ ιεηααμθζζιμφξ. Τπμζηδνίγεζ ηδκ παναβςβή εκένβεζαξ ιέζς ακακεχζζιςκ πδβχκ ηαζ ημκ ζεααζιυ ζημκ άκενςπμ ηαζ ημ θοζζηυ πενζαάθθμκ. Οικονομία ηηρ απόδοζηρ (Performance economy): Ο ανπζηέηημκαξ Walter Stahel (2006) ακέπηολε έκα ιμκηέθμ «ηθεζζημφ ηοηθχιαημξ» closed loop πμο ζημπεφεζ ζηδκ επακέκηαλδ ηςκ απμαθήηςκ ζηδκ παναβςβζηή δζαδζηαζία ηαζ ηθείκεζ ηδξ ακμζπηέξ βναιιζηέξ νμέξ. Έπεζ ηέζζενζξ ηφνζμοξ ζηυπμοξ: επέηηαζδ ημο ηφηθμο γςήξ ηςκ πνμσυκηςκ, πνμσυκηα ιεβάθμο ηφηθμο γςήξ, επζζηεοέξ ηαζ απμθοβή απμαθήηςκ. Δπίζδξ, ηυκζζε ηδκ ζδιαζία ηδξ «θεζημονβζηήξ μζημκμιίαξ οπδνεζζχκ» Functional service economy δδθαδή, ηδξ πνμχεδζδξ αβμνάξ οπδνεζζχκ ζε ακηίεεζδ ιε ηδκ αβμνά πνμσυκηςκ (EC, 1976). Βιο - ανηιγπατιμόηηηα (Biomimicry): Ζ Janine Benyus (1977) πενζβνάθεζ ηδκ πνμζέββζζδ ηδξ ζακ έκα κέμ πεδίμ πμο ιεθεηά ηζξ ηαθφηενεξ ηεπκζηέξ απμδυιδζδξ ηδξ θφζδξ ηαζ πνμζπαεεί κα ακηζβνάρεζ ημκ ζπεδζαζιυ ηαζ ηζξ δζαδζηαζίεξ ηδξ βζα κα θφζεζ ηα πνμαθήιαηα. Οζ ηνεζξ ανπέξ πμο πνμηείκεζ είκαζ: κα ιεθεηχκηαζ ηα θοζζηά ιμκηέθα ηαζ κα ακηζβνάθμκηαζ, κα πνδζζιμπμζμφκηαζ μζημθμβζηά πνυηοπα βζα κα ηνίκεηαζ δ αζςζζιυηδηα ηςκ ηαζκμημιζχκ ηαζ κα αλζμθμβείηαζ δ θφζδ υπζ ζφιθςκα ιε αοηά πμο ιπμνμφιε κα ελάβμοιε αθθά ζφιθςκα ιε αοηά πμο ιπμνμφιε κα ιάεμοιε απυ αοηήκ. Βιομησανική οικολογία: Βζμιδπακζηή μζημθμβία είκαζ δ ιεθέηδ ηδξ νμήξ ηδξ εκένβεζαξ ηαζ ηςκ οθζηχκ ζημ αζμιδπακζηυ ζφζηδια. Δπζηεκηνχκεηαζ ζηδ 34

35 ζφκδεζδ ιεηαλφ θεζημονβίαξ ηαζ μζημζοζηήιαημξ, έηζζ χζηε κα δδιζμονβδεεί έκα closed-loop (ηθεζζηυ ηφηθςια) ζηδκ παναβςβζηή δζαδζηαζία ηαζ κα ιεζςεμφκ ηα παναπνμσυκηα. H αζμιδπακζηή μζημθμβία έπεζ ζοζηδιζηή ακηίθδρδ ζπεδζαζιμφ ηαζ παναβςβζηήξ δζαδζηαζίαξ ηςκ πνμσυκηςκ, ιε αάζδ ηζξ μζημθμβζηέξ απαζηήζεζξ. Πνμζπαεεί κα ηα ηάκεζ κα ιζιδεμφκ ηδκ θεζημονβία ηςκ γςκηακχκ μνβακζζιχκ Science of Sustainability. Αοηή δ δζαδζηαζία ιπμνεί κα εθανιμζεεί ηαζ ζημκ ημιέα ηδξ πανμπήξ οπδνεζζχκ (Ellen Mac Arthur Foundation 2015a). Φςζικό κεθάλαιο: ακ θοζζηυ ηεθάθαζμ εεςνείηαζ ημ έδαθμξ, μ αέναξ, ημ κενυ ηαζ υθμζ μζ γςκηακμί μνβακζζιμί. Οζ Hawken Lovins ηαζ Hunter Lovins (1999) ιε ημ αζαθίμ ημοξ Natural Capitalism: Creating the Next Industrial Revolution πενζβνάθμοκ ιία παβηυζιζα μζημκμιία ζηδκ μπμία ηα πενζααθθμκηζηά ηαζ επζπεζνδιαηζηά ζοιθένμκηα ζοιπίπημοκ (Hawken et al, 2008). Οζ ανπέξ ημοξ είκαζ: αφλδζδ ηδξ παναβςβζηυηδηαξ ηςκ θοζζηχκ πυνςκ ιέζς ακαζπεδζαζιμφ ηςκ πνμσυκηςκ ηαζ ηδξ παναβςβζηήξ ημοξ δζενβαζίαξ χζηε κα απμηηήζμοκ ιεβαθφηενμ ηφηθμ γςήξ, απμθοβή ηςκ απμαθήηςκ ιέζς είηε ηδξ επακαπνδζζιμπμίδζδξ ηςκ οθζηχκ, είηε ηδξ επζζηνμθήξ ηςκ ιδ-επζαθααχκ μοζζχκ ζηδ θφζδ (ζακ ενεπηζηή μοζία), ιεηάααζδ ζε έκα ιμκηέθμ υπμο δ αλία εα πανέπεηαζ ζε ιία ζοκεπή πανμπή οπδνεζζχκ ακηί ημο ηθαζζημφ ιμκηέθμο αβμνάξ οθζηχκ ηαζ επακεπέκδοζδ ζημ θοζζηυ ηεθάθαζμ. Μπλε οικονομία: Ο ειπκεοζηήξ ηδξ είκαζ μ επζπεζνδιαηίαξ Gunter Pauli. Ζ ηοηθζηή μζημκμιία ααζίγεηαζ ζημ υηζ μζ θφζεζξ ανίζημκηαζ ζημ ημπζηυ πενζαάθθμκ ηαζ υηζ δ πνςηανπζηή ιμνθή εκένβεζαξ ιπμνεί κα παναπεεί ιέζς ηδξ αανφηδηαξ. Τπμζηδνίγεζ υηζ ηα απυαθδηα απυ ιία παναβςβζηή δζαδζηαζία ιπμνμφκ κα εζζαπεμφκ ζηδκ παναβςβζηή δζαδζηαζία εκυξ άθθμο πνμσυκημξ ηαζ κα πανάβμοκ ηένδμξ. (Ellen Mac Arthur Foundation, 2015g) Αναγεννηηικόρ ζσεδιαζμόρ (Regenerative Design): Ο John Lyle (1996) ήηακ απυ ημοξ πνςημπυνμοξ πμο ακέπηολε ζδέεξ πάκς ζημκ ακαβεκκδηζηυ ζπεδζαζιυ, πμο εα ιπμνμφζακ κα πνδζζιμπμζδεμφκ ζε υθμοξ ημοξ ημιείξ ηζξ μζημκμιίαξ (πθδκ ημο βεςνβζημφ υπμο πνμτπήνπακ). Ζ ηοηθζηή μζημκμιία ιπμνεί κα εεςνδεεί ζακ δ ιεηελέθζλδ ηδξ ακαηφηθςζδξ. Έπεζ ζηυπμ κα ακαδδιζμονβήζεζ ημ ηεθάθαζμ, είηε πνυηεζηαζ βζα μζημκμιζηυ, ηαηαζηεοαζηζηυ, ακενχπζκμ, ημζκςκζηυ ή/ηαζ θοζζηυ. (Ellen MacArthur Foundation, 35

36 2017). Ζ ηοηθζηή μζημκμιία εεςνείηαζ ςξ έκα αζχζζιμ ζφζηδια απμηαηάζηαζδξ πυνςκ πμο έπεζ ζπεδζαζεεί ιε έιπκεοζδ απυ ημοξ ηφηθμοξ ηδξ θφζδξ. Δκηυξ ημο ηφηθμο δεκ οπάνπμοκ απχθεζεξ, δ επακάπνδζδ πνμσυκηςκ βίκεηαζ ζοκήεδξ πναηηζηή ηαζ μ ζπεδζαζιυξ ηςκ πνμσυκηςκ βίκεηαζ ιε βκχιμκα ηδ αζςζζιυηδηα (Δζηυκα 11). Δζηυκα 9. Κοηθζηή Οζημκμιία Πδβή: Bunn, 2017 Γζα ηδκ εκίζποζδ ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ πνέπεζ κα βίκμοκ αθθαβέξ ζηδκ δζαδζηαζία παναβςβήξ ηςκ πνμσυκηςκ ηαζ κα επακελεηαζηεί δ έκκμζα ημο απμαθήημο. Σα πνμσυκηα πνέπεζ κα ζπεδζάγμκηαζ έηζζ χζηε κα ιπμνμφκ κα απμζοκανιμθμβμφκηαζ ηαζ κα επακαπνδζζιμπμζμφκηαζ βζα κα εθαπζζημπμζδεμφκ ηα απυαθδηα ή κα ελαθείθμκηαζ. Σα απυαθδηα ιπμνμφ κα απμθεφβμκηαζ απυ ζπεδζαζιμφ ιέζς ηςκ (EΔ, 2014): ιείςζδ ηδξ πμζυηδηαξ ηςκ οθζηχκ πμο απαζημφκηαζ βζα ηδκ πανμπή ζοβηεηνζιέκδξ οπδνεζίαξ (light weighting) επζιήηοκζδ ηδξ ςθέθζιδξ δζάνηεζαξ γςήξ ηςκ πνμσυκηςκ (ακεεηηζηυηδηα) ιείςζδ ηδξ πνήζδξ εκένβεζαξ ηαζ οθζηχκ ζηζξ θάζεζξ παναβςβήξ ηαζ πνήζδξ (απμδμηζηυηδηα) ιείςζδ ηδξ πνήζδξ οθζηχκ πμο είκαζ επζηίκδοκα ή ηςκ μπμίςκ δ ακαηφηθςζδ είκαζ δφζημθδ ζε πνμσυκηα ηαζ δζενβαζίεξ παναβςβήξ (οπμηαηάζηαζδ) δδιζμονβία αβμνχκ βζα ηζξ δεοηενμβεκείξ πνχηεξ φθεξ (ακαηοηθχζζια οθζηά) (ιε αάζδ ηα πνυηοπα, ηζξ δδιυζζεξ ζοιαάζεζξ η.θπ.) ζπεδζαζιυξ πνμσυκηςκ ηςκ μπμίςκ είκαζ εοημθυηενδ δ ζοκηήνδζδ, δ επζζηεοή, δ 36

37 ακααάειζζδ, δ ακαηαηαζηεοή ή δ ακαηφηθςζδ (μζημθμβζηυξ ζπεδζαζιυξ) ακάπηολδ ηςκ ζπεηζηχκ απαναίηδηςκ οπδνεζζχκ βζα ημοξ ηαηακαθςηέξ (οπδνεζίεξ ζοκηήνδζδξ / επζζηεοήξ η.θπ.) πανμπή ηζκήηνςκ ηαζ οπμζηήνζλδ βζα ηδ ιείςζδ ηςκ απμαθήηςκ ηαζ βζα ημκ ορδθήξ πμζυηδηαξ δζαπςνζζιυ ημοξ απυ ημοξ ηαηακαθςηέξ πανμπή ηζκήηνςκ βζα ζοζηήιαηα δζαπςνζζιμφ ηαζ ζοθθμβήξ πμο εθαπζζημπμζμφκ ημ ηυζημξ ηδξ ακαηφηθςζδξ ηαζ ηδξ επακάπνδζδξ δζεοηυθοκζδ ηδξ μιαδμπμίδζδξ δναζηδνζμηήηςκ, χζηε ηα οπμπνμσυκηα κα ιδ ιεηαηνέπμκηαζ ζε απυαθδηα (αζμιδπακζηή ζοιαίςζδ) ηαζ εκεάννοκζδ ηδξ εονφηενδξ ηαζ ηαθφηενδξ επζθμβήξ πνμσυκηςκ απυ ημοξ ηαηακαθςηέξ ιέζς οπδνεζζχκ ιίζεςζδξ, δακεζζιμφ ή ημζκήξ πνήζδξ οπδνεζζχκ ςξ εκαθθαηηζηήξ θφζδξ ακηί ηδξ ηαημπήξ πνμσυκηςκ, πανάθθδθα ιε ηδ δζαθφθαλδ ηςκ ζοιθενυκηςκ ηςκ ηαηακαθςηχκ (υζμκ αθμνά ημ ηυζημξ, ηδκ πνμζηαζία, ηδκ πθδνμθυνδζδ, ημοξ υνμοξ ζφιααζδξ, ηα εέιαηα αζθάθζζδξ η.θπ.). ημ Γζάβναιια 3. πενζβνάθεηαζ ακαθοηζηά δ νμή ημο ηεπκζημφ ηαζ αζμθμβζημφ οθζημφ ζημκ ηφηθμ γςήξ ημοξ. 37

38 Γζάβναιια 3. Ο ηφηθμξ γςήξ ηςκ πνμσυκηςκ ζημ ιμκηέθμ ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ Πδβή: Ellen Mac Arthur Foundation, Δπελενβαζία ημο ζοββναθέα 38

39 2.3. Σα οθέλη και η αναγκαιόηηηα ηηρ κςκλικήρ οικονομίαρ Ζ ηοηθζηή μζημκμιία ειθακίγεηαζ ςξ ιζα ηαζκμηυια ηαζ θζθυδμλδ δέζιδ ιέηνςκ ιε δνάζεζξ πμο εα ζοιαάθμοκ ζηδ πανάηαζδ ηδξ γςήξ ηςκ πνμσυκηςκ ιέζς εηηεηαιέκδξ ακαηφηθςζδξ ηαζ επακάπνδζδξ ηαζ εα απμθένμοκ μθέθδ ηυζμ βζα ημ πενζαάθθμκ υζμ ηαζ βζα ηδκ μζημκμιία. Σα ααζζηά μθέθδ ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ είκαζ: Οζημκμιζηά: Σα πνμσυκηα-οθζηά εα έπμοκ ιεβαθφηενμ ηφηθμ γςήξ, επμιέκςξ ακαιέκεηαζ κα οπάνπμοκ ιεβαθφηενα μθέθδ βζα ημοξ πνήζηεξ. Καεχξ ηα οθζηά εα έπμοκ ιζηνυηενμ ηυζημξ, μζ επζπεζνήζεζξ εα ιπμνμφκ κα ηαηαβνάθμοκ ιεβαθφηενα ηένδδ (θυβς ιεζςιέκςκ δαπακχκ). Οζ εηαζνείεξ εα πνμιδεεφμκηαζ οθζηά πμο πνμένπμκηαζ απυ ακαηφηθςζδ-ακάηηδζδ μπυηε εα έπμοκ ιεζςιέκδ έηεεζδ ζε αζηάεεζεξ ηζιχκ ηςκ οθζηχκ, απμηηχκηαξ έηζζ ιεβαθφηενδ ακεεηηζηυηδηα. Δζδζηυηενα, δ μζημκμιία ηδξ Δονςπασηήξ Έκςζδξ εα αολήζεζ ηδκ ακηαβςκζζηζηυηδηά ηδξ. Με ηδκ ακαενυαζα αζμθμβζηή επελενβαζία ηςκ ζημοπζδζχκ ιπμνεί κα παναπεεί αζμαένζμ ορδθήξ πενζεηηζηυηδηαξ ζε ιεεάκζμ ηαζ κα πνδζζιμπμζδεεί βζα ηδκ παναβςβή εκένβεζαξ πμο εα απμθένεζ 700 δζζεηαημιιφνζα δμθάνζα εηδζίςξ (Πθζάημξ, 2017). Σμ ζοκμθζηυ ηαεανυ μζημκμιζηυ υθεθμξ απυ ηδκ οζμεέηδζδ ημο ιμκηέθμο ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ ζηδκ Δ.Δ οπμθμβίγεηαζ ιέπνζ ημ 2030 ζηα 1,8 ηνζξ. εονχ ακά έημξ. Αοηυ ιεηαθνάγεηαζ ζε αφλδζδ 11% ημο παβηυζιζμο ΑΔΠ (ζε ζπέζδ ιε ημ 4% πμο είκαζ μ ζδιενζκυξ νοειυξ ιεβέεοκζδξ) (Ellen MacArthur Foundation, 2015). Οζ αζμιδπακίεξ ζζπονίγμκηαζ υηζ ιε ηδκ αθθαβή ημο ιμκηέθμο εα έπμοκ ιείςζδ ηενδχκ απυ ηζξ πςθήζεζξ, εκχ ακηίεεηα, μζ οπμζηδνζηηέξ ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ οπμζηδνίγμοκ υηζ μ ηθάδμξ ηδξ επζζηεοήξ ηαζ ακαηαηαζηεοήξ εα απμθένεζ ζηδκ παβηυζιζα μζημκμιία επζπθέμκ 2,9 ηνζξ δμθάνζα. Δνβαζία: Τπμθμβίγεηαζ υηζ δ ηοηθζηή μζημκμιία ιπμνεί κα ζοκεζζθένεζ ιε 170 πζθζάδεξ έςξ 2 εηαημιιφνζα εέζεζξ ενβαζίαξ ζηδκ Δονςπασηή Έκςζδ, ιεζχκμκηαξ έηζζ ημ πνυαθδια ηδξ ακενβίαξ (Μάηζαξ, 2017). Αοηυ εα βίκεζ ιέζς ηδξ γήηδζδξ βζα κέεξ οπδνεζίεξ υπςξ ακηίζηνμθα logistics (logistics απυ ακαηφηθςζδ, επακαπθήνςζδ, ζοκηήνδζδ ηαζ επακεπελενβαζία), ακαηαηαζηεοή ακηαθθαηηζηχκ, ελανηδιάηςκ ηαζ πνμσυκηςκ, ειπμνία πνμσυκηςκ, δζαπείνζζδ απμαθήηςκ ηαζ άθθα. Δκένβεζα: Ζ ηοηθζηή μζημκμιία ιπμνεί κα ιεζχζεζ ημ εκενβεζαηυ απμηφπςια ηςκ πνμσυκηςκ. Με αοηυ ημκ ηνυπμ εα πνμηφρμοκ μθέθδ μζημκμιζηά (πνδιαηζζηήνζμ νφπςκ) ηαζ οβείαξ. Θα ζοιαάθθεζ επίζδξ ζηδκ εκενβεζαηή ακελανηδζία ηδξ Δ.Δ. ηαζ ηδκ απελάνηδζδ ηδξ απυ ηα μνοηηά ηαφζζια. 39

40 Πενζαάθθμκ ηαζ θοζζημί πυνμζ: Ζ ηοηθζηή μζημκμιία εκζζπφεζ ηδκ δζαηήνδζδ ηςκ θοζζηχκ πυνςκ ηαζ ηδκ πνμζηαζία ημο πενζαάθθμκημξ ιε απμηέθεζια κα αολδεεί ημ επίπεδμ ηδξ πμζυηδηαξ γςήξ. φιθςκα ιε ηδκ Eurostat (ηαηζζηζηέξ απμαθήηςκ, 2017), ζηδκ Δονςπασηή Έκςζδ, ημ έημξ 2012 πνδζζιμπμζμφκηακ πενίπμο 15 ηυκμζ οθζηχκ ακά άημιμ, εκχ ηάεε πμθίηδξ πανήβαβε ηαηά ιέζμ υνμ πενίπμο 4,5 ηυκμοξ απμαθήηςκ εηδζίςξ. Πενίπμο μζ ιζζμί απυ αοημφξ ηαηαθήβμοκ ζε Υχνμοξ Τβεζμκμιζηήξ Σαθήξ Απμννζιιάηςκ. Οζ Υχνμζ Τβεζμκμιζηήξ Σαθήξ, ηαηαθαιαάκμοκ ιεβάθεξ εηηάζεζξ βδξ, ιπμνμφκ κα πνμλεκήζμοκ νφπακζδ ημο αένα, ημο κενμφ ηαζ ημο εδάθμοξ, εκχ δ απμηέθνςζδ ιπμνεί κα μδδβήζεζ ζε εηπμιπέξ επζηίκδοκςκ αηιμζθαζνζηχκ νφπςκ. Ο Παβηυζιζμξ πθδεοζιυξ ακαιέκεηαζ κα θηάζεζ ηα 9,8 δζζεηαημιιφνζα ιέπνζ ημ 2050 (UN, 2015). Ακ ζηδκ Αζία ηαζ ηδκ Ηκδία ζοκεπίζμοκ ηδκ ηαηακάθςζδ ιε ημοξ ίδζμοξ νοειμφξ πμο ηαηακαθχκμοκ ζηδκ Αιενζηή, δεκ εα οπάνπμοκ ιεθθμκηζηά δζαεέζζιμζ πυνμζ ζε παβηυζιζμ επίπεδμ. Ζ δοκαηυηδηα ηδξ βδξ κα πανέπεζ πυνμοξ θαίκεηαζ υηζ θηάκεζ ζηα υνζά ηδξ (Wirtenberg et al, 2008). Δπμιέκςξ, δ ακάβηδ βζα αθθαβή ημο οπάνπμκημξ μζημκμιζημφ ζοζηήιαημξ θαίκεηαζ υηζ είκαζ επζαεαθδιέκδ. Σμ ιμκηέθμ ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ απμηεθεί έκα κέμ ιμκηέθμ επζπεζνδιαηζηυηδηαξ πμφ εα μδδβήζεζ ζε αζχζζιδ ακάπηολδ ηαζ ανιμκζηή ημζκςκία (Ghisellini, et al, 2016). Ζ επίηεολδ ηδξ αζχζζιδξ ακάπηολδξ απαζηεί ζζμννμπία ακάιεζα ζημοξ μζημκμιζημφξ, πενζααθθμκημθμβζημφξ, ηεπκμθμβζημφξ ηαζ ημζκςκζημφξ πανάβμκηεξ ιίαξ μζημκμιίαξ, υπςξ επίζδξ ηαζ ζοκεπή επζημζκςκία ιεηαλφ ημοξ (FAO, 2002; Ren et al., 2013). Ζ ηοηθζηή μζημκμιία πνμςεεί έκακ πζμ πενζααθθμκημθμβζηά μνευ ηνυπμ πνήζδξ ηςκ πνχηςκ οθχκ. Δπζπθέμκ, ααζίγεηαζ ζηδκ εθανιμβή ηδξ Πνάζζκδξ μζημκμιίαξ ηαζ παναηηδνίγεηαζ απυ έκα κέμ επζπεζνδιαηζηυ ιμκηέθμ ιε δδιζμονβία εέζεςκ ενβαζίαξ ζε ηαζκμηυιμοξ ημιείξ (Ellen Macarthur Foundation, 2012; Stahel, 2014). Ακαβηαζυηδηα εθανιμβήξ ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ ζηδ Γζαπείνζζδ ηνμθίιςκ Σμ έκα ηνίημ ηδξ παναβςβήξ ηνμθίιςκ βζα ηαηακάθςζδ, πενίπμο 1,3 δζξ ηυκμζ ακά έημξ, οπμθμβίγεηαζ υηζ επζζηνέθεζ ζηδ θφζδ πςνίξ κα ηαηακαθςεεί. Ακ δ πμζυηδηα αοηή οπμθμβζζηεί ζε εενιίδεξ, ακηζζημζπεί ζημ 24% ηςκ ηνμθίιςκ πμο πανάβμκηαζ ζε παβηυζιζμ επίπεδμ ηαζ ζε πενίπμο 614 εενιίδεξ ακά άημιμ ακά διένα (Kummu et al., 2012; FAO, 2013). Γζα κα οπμθμβζζεμφκ ηα ηνυθζια πμφ ηαηαθήβμοκ ζηα ζημοπίδζα δδιζμονβήεδηε δ ιέεμδμξ 40

41 «Απχθεζα ηνμθίιςκ ηαζ απυαθδηα» Food Loss and Waste (FLW). Με ημ FLW ιπμνεί κα πμζμηζημπμζδεεί ημ αάνμξ ηςκ ηνμθίιςκ ιαγί ιε ηα ιδ ανχζζια ιένδ ημοξ πμο αθαζνμφκηαζ απυ ηδκ δζαηνμθζηή αθοζίδα. Ονίγεηαζ ςξ ιαγί ή ιυκμ ιε ηα ιδ- ιένδ πμο αθαζνμφκηαζ απυ ηδκ δζαηνμθζηή αθοζίδα» (Hanson et al., 2016). Σμ Food Losses (FL) μνίγεηαζ ςξ δ απχθεζα ηδξ ανχζζιδξ ιάγαξ ημο ηνυθζιμο ηαηά ηδκ παναβςβή, ζοθθμβή ηαζ ιεηαπμίδζδ. Σμ Food Waste (FW) μνίγεηαζ ςξ ημ ηνυθζιμ πμο ακ ηαζ είκαζ ηαηάθθδθμ βζα ηαηακάθςζδ, ηαηαθήβεζ ζηα ζημοπίδζα (Parfitt et al., 2010; Lipinski et al., 2013). Ακ οπμθμβίζμοιε ημ Food Loss and Waste ζε ζπέζδ ιε ηζξ εενιίδεξ πνμηφπηεζ υηζ ημ ιεβαθφηενμ πμζμζηυ ημ ηαηέπμοκ ηα δδιδηνζαηά ιε 53%, αημθμοεμφκ μζ νίγεξ ηαζ μζ ηυκδοθμζ ιε 14% ηαζ έπεζηα ηα θνμφηα ηαζ ηα θαπακζηά ιε 13%. Σμ ηνέαξ έπεζ ιζηνυ πμζμζηυ, ιε ιυθζξ 7% (FAO, 2011). Παναηδνείηαζ υηζ ημ πμζμζηυ αοηυ είκαζ ακηίζηνμθμ ζε ζπέζδ ιε ηδκ ηζιή ηςκ πνμσυκηςκ. Δάκ οπμθμβζζηεί ημ Food Loss and Waste ζε ζπέζδ ιε ημ αάνμξ, ηα θνμφηα ηαζ ηα θαπακζηά ηαηαθαιαάκμοκ ηδκ πνχηδ εέζδ ιε 44% ηαζ αημθμοεμφκ μζ νίγεξ ηαζ μζ ηυκδοθμζ ιε 20%. Σμ Food Loss and Waste ακένπεηαζ πενίπμο ζηζξ ίδζεξ πμζυηδηεξ βζα ηζξ ακεπηοβιέκεξ (670 εηαημιιφνζα ηυκμζ) ηαζ ηζξ ακαπηοζζυιεκεξ πχνεξ (630 εηαημιιφνζα ηυκμζ) (FAO, 2015). Όιςξ υηακ οπμθμβίγμοιε ημ ηαηά ηεθαθήκ Food Loss and Waste έπμοιε 257 kg/έημξ βζα ηζξ ακεπηοβιέκεξ πχνεξ ηαζ 157 kg/ έημξ βζα ηζξ ακαπηοζζυιεκεξ (Gustavsson et al., 2011). Σμ πμζμζηυ ημο Food Loss and Waste ζε ζπέζδ ιε ηδκ ζοκμθζηή παναβυιεκδ ηνμθή είκαζ πανυιμζμ ζηζξ ακαπηοζζυιεκεξ ηαζ ηζξ ακεπηοβιέκεξ πχνεξ (Kummu et al., 2012; Shafiee- Jood and Cai, 2016). Σμ ιεβαθφηενμ πμζμζηυ Food Loss and Waste ζηζξ πχνεξ ιε ιεζαία ηαζ ορδθά εζζμδήιαηα ηαηαβνάθεηαζ ηαηά ηδκ δζαδζηαζία ηδξ δζαηίκδζδξ ηαζ ηαηακάθςζδξ (Shafiee-Jood and Cai, 2016; Chaboud and Benoit, 2017). ηζξ πχνεξ ιε παιδθά εζζμδήιαηα ημ ιεβαθφηενμ πμζμζηυ FLW ηαηαβνάθεηαζ ηαηά ηδκ δζαδζηαζία ηδξ παναβςβήξ ηαζ ζοθθμβήξ (FAO, 2011; Kummu et al., 2012). Σμ κενυ πμο ηαηακαθχκεηαζ παβημζιίςξ (ακά έημξ) βζα ημ Food Loss and Waste ακένπεηαζ ζηα km3 (Mekonnen and Hoekstra, 2010; FAO, 2013). Σμ Food Loss and Waste ζοιαάθεζ ανκδηζηά ζηδκ ηθζιαηζηή αθθαβή ηαεχξ οπμθμβίγεηαζ υηζ πανάβεζ πενίπμο ημ 8% ηςκ παβηυζιζςκ εηπμιπχκ αενίμο ημο εενιμηδπίμο GHG (Greenhouse Gas) (FAO, 2015). Γζα ημ 2009 εηηζιήεδηε υηζ ημ παβηυζιζμ FLW δδιζμφνβδζε 3,300 5,600 εηαημιιφνζα ηυκμοξ δζμλεζδίμο ημο άκεναηα. 41

42 Σμ 33% ημο παβημζιίμο Food Loss and Waste ακεναηζημφ απμηοπχιαημξ είκαζ πανάβςβμ πνμσυκηςκ γςζηήξ παναβςβήξ (FAO, 2013). Σμ Greenhouse Gas πμο πανάβεηαζ απυ ηα γχα πμο πνμμνίγμκηαζ βζα ηνμθή (πμοθενζηά, αμμεζδή, αικμενίθζα ηαζ πμίνμοξ) οπμθμβίγεηαζ απυ ημκ Porter et al. (2016) ζημ 34 38% ημο ζοκμθζημφ Greenhouse Gas ηςκ Food Loss and Waste. Αοηυ ένπεηαζ ζε ακηίεεζδ, ηαεχξ είκαζ ιυκμ 3 4% ημο ζοκμθζημφ FLW ζε ζπέζδ ιε ηδκ ιάγα (Song et al. 2015). φιθςκα ιε ημκ FAO (2015), πενίπμο άκενςπμζ, ζε παβηυζιζμ επίπεδμ, δεκ έπμοκ ηνμθή βζα κα θάκε. Μεζχκμκηαξ ημ Food Loss and Waste εα ιεζςεεί ηαζ μ ανζειυξ ηςκ ακενχπςκ πμο δεκ έπμοκ ηνμθή (Neff et al., 2015; Kummu et al., 2016; Shafiee-Jood and Cai, 2016). εα πνμαπεεί δ αζθάθεζα ηςκ ηνμθίιςκ (Affognon et al., 2015; Neff et al.,2015), εα δοκαιχζεζ δ αζςζζιυηδηα ημο ζοζηήιαημξ δζαπείνζζδξ ηνμθίιςκ εα ιεζςεμφκ ηα μζημκμιζηά ηυζηδ ηδξ αθοζίδαξ ηνμθίιςκ. φιθςκα ιε ημκ FAO, (2014), ημ άιεζμ ηυζημξ ημο 1,3 δζζεηαημιιονίςκ ηυκςκ Food Loss and Waste ακένπεηαζ πενίπμο ζημ 1 ηνζζεηαημιιφνζα USD (Αιενζηάκζηα δμθάνζα) ακά έημξ. Σμ έιιεζμ ηυζημξ ακένπεηαζ πενίπμο ζηα 900 δζζεηαημιιφνζα USD ηαζ ημ πενζααθθμκημθμβζηυ ηυζημξ ζε 700 δζξ USD. Σμ οπάνπμκ κεμηθαζζηυ μζημκμιζηυ ιμκηέθμ ιε ηδκ ζοκεπή ακάβηδ βζα μζημκμιζηή ιεβέεοκζδ δεκ εα ιπμνέζεζ κα ακαπηφζζεηαζ επ αυνζζημκ ηαεχξ μζ πυνμζ είκαζ πενζμνζζιέκμζ. Δκαθθαηηζηά έπμοκ πνμηαεεί δζάθμνα ιμκηέθα υπςξ ημ ιμκηέθμ ηδξ απμιεβέεοκζδξ, ζηαεενήξ ηαηάζηαζδξ ηαζ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ, ηα μπμία ακ ηαζ δζαθμνεηζηά, έπμοκ πμθθέξ μιμζυηδηεξ ιεηαλφ ημοξ. (Schneider et al., 2010; Demaria et al., 2013; Daly, 2007) 2.4. Ποπεία ππορ ηην κςκλική οικονομία Μεηά απυ ένεοκα ημο Ellen MacArthur Foundation (Ellen Mac Arthur Foundation, 2015b) ακαβκςνίζηδηακ έλζ (6) αήιαηα πμο πνεζάγεηαζ κα αημθμοεμφκ μζ επζπεζνήζεζξ ηαζ δ ηοαένκδζδ χζηε κα ηζκδεμφκ πνμξ ηδκ ηοηθζηή μζημκμιία (Πίκαηαξ 2). Ακάθμβα ιε ηδ θφζδ ηδξ ηάεε επζπείνδζδξ εα πνέπεζ κα αημθμοεδεμφκ είηε ιενζηά απυ ηα αήιαηα είηε υθα ηαζ ιε ηδκ ακάθμβδ έκηαζδ. 42

43 Πίκαηαξ 2.Βήιαηα πνμξ ηδκ ηοηθζηή μζημκμιία Αναδημιοςπγία Οζ εηαζνείεξ ηαζ μζ ηάημζημζ πνέπεζ κα πνμζακαημθζζεμφκ ζε ακακεχζζιεξ πδβέξ εκένβεζαξ ηαζ οθζηά. Πνέπεζ κα βίκεηαζ επακάηηδζδ, δζαηήνδζδ ηαζ απμηαηάζηαζδ ημο μζημζοζηήιαημξ. Σα ακαηηδιέκα αζμθμβζηά οθζηά πνέπεζ κα επζζηνέθμοκ ζηδ αζυζθαζνα. Κοινή σπήζη Κμζκή πνήζδ πενζμοζζαηχκ ζημζπείςκ (αοημηίκδηα, δςιάηζα, θεοηέξ ζοζηεοέξ). Δπακαπνδζζιμπμίδζδ ηαζ επζιήηοκζδ ηδξ γςήξ ηςκ πνμσυκηςκ. Απιζηοποίηζη Δίκαζ ακαβηαία δ αφλδζδ ηδξ απυδμζδξ/απμδμηζηυηδηαξ ηςκ πνμσυκηςκ, κα βίκεηαζ απμιάηνοκζδ ηςκ απμαθήηςκ ζηδκ δζαδζηαζία ηδξ παναβςβήξ ηαζ ζηδκ εθμδζαζηζηή αθοζίδα. Ζ πνήζδ ηδξ ηεπκμθμβίαξ (αοημιαηζζιμί, αζζεδηήνεξ ηα) εα θεζημονβήζμοκ βζα ιυπθεοζδ ηδξ δζαδζηαζίαξ. Κλειζηό κύκλομα Ζ ακαηαηαζηεοή πνμσυκηςκ ηαζ ελανηδιάηςκ είκαζ έκαξ ημιέαξ πμο εα πνέπεζ κα δμεεί έιθαζδ. Ζ ακαηφηθςζδ οθζηχκ, δ ακαενυαζα πχκεοζδ, ηαζ δ δδιζμονβία αζμπδιζηχκ πνμσυκηςκ απυ μνβακζηά απυαθδηα πνέπεζ κα ακαπηοπεμφκ ηαζ κα βζκμοκ ακαπυζπαζημ ημιιάηζηδξ μζημκμιίαξ. Φηθιοποίηζη Γζα κα βίκεζ δοκαηή δ ελμζημκυιδζδ πυνςκ εα πνέπεζ κα βίκεζ ιεηαηνμπή ζε ρδθζαηή ιμνθή ημο δζαεέζζιμο μπηζημαημοζηζημφ οθζημφ. Έκαξ άθθμξ ημιέαξ πμο εα αμδεήζεζ είκαζ δ ακάπηολδ ημο δθεηηνμκζημφ ειπμνίμο. Αλλαγή Θα πνέπεζ κα βίκεζ αθθαβή ηςκ παθαζχκ ιδ ακαηοηθχζζιςκ οθζηχκ ιε ελεθζβιέκα κέα οθζηά Να εθανιμζεμφκ κέεξ ηεπκμθμβίεξ ηαζ κα επζθέβμκηαζ κέα πνμσυκηα ηαζ οπδνεζίεξ Πδβή: Ellen Mac Arthur Foundation, 2015b Δπελενβαζία ημο ζοββναθέα). Ωζηυζμ, δ ακαδζαιυνθςζή ηδξ βναιιζηήξ μζημκμιίαξ ηαζ δ ιεηαηνμπή ηδξ ζε ηοηθζηή πνμτπμεέημοκ ηδ δδιζμονβία μζημθμβζηχκ ηαζκμημιζχκ. Ζ εονςπασηή ζηαηζζηζηή οπδνεζία ιε ημ Oslo Manual εζζήβαβε ηέζζενζξ (4) ααζζηέξ ηαζκμημιίεξ: ηαζκμηυια πνμσυκηα, ηαζκμηυιμ δζαδζηαζία παναβςβήξ, ιάνηεηζκβη ηαζ ηαζκμηυιμ μνβάκςζδ επζπείνδζδξ (OECD/Eurostat, 2005). Ανβυηενα πνμζηέεδηακ απυ ημοξ Keeley et al. (2013) αηυιδ δέηα 43

44 (10) ηαζκμημιίεξ πμο είπακ ζπέζδ ιε ηδκ ηαζκμημιία ζημ δίηηομ δζακμιήξ, ημ ιμκηέθμ ηένδμοξ ηαζ ηα ηακάθζα δζακμιήξ. Ζ πζμ ζδιακηζηή μζημθμβζηή ηαζκμημιία είκαζ δ δδιζμονβία δζηηφςκ αζμιδπακζηήξ ζοιαίςζδξ (industrial symbiosis). Δίκαζ δ πναηηζηή ιέζς ηδξ μπμίαξ μζ εηαζνείεξ ζοβηεκηνχκμκηαζ πςνζηά ιε ζημπυ κα ακηαθθάλμοκ οθζηά, εκένβεζα, κενυ ηαζ οπμπνμσυκηα. Με ημκ ηνυπμ αοηυ, υπζ ιυκμ ιεζχκεηαζ ημ ηυζημξ παναβςβήξ αθθά πνμςεείηαζ πανάθθδθα ηαζ δ πνμζηαζία ημο πενζαάθθμκημξ. Κθεζδί βζα ηδ θεζημονβία εκυξ δζηηφμο αζμιδπακζηήξ ζοιαίςζδξ απμηεθμφκ μζ δοκαηυηδηεξ ζοκενβεζχκ μζ μπμίεξ πνμζθένμκηαζ αάζεζ ηδξ βεςβναθζηήξ βεζηκίαζδξ. Οζ μζημθμβζηέξ ηαζκμημιίεξ οπμζηδνίγμοκ κέςκ δζενβαζίεξ, ηεπκμθμβίεξ ηαζ οπδνεζίεξ πμο ηαεζζημφκ ηζξ επζπεζνδιαηζηέξ δναζηδνζυηδηεξ πενζζζυηενμ θζθζηέξ πνμξ ημ πενζαάθθμκ ηαζ πανάθθδθα μδδβμφκ ζηδκ ακηζιεηχπζζδ ημζκχκ πνμηθήζεςκ υπςξ δ ηθζιαηζηή αθθαβή, δ ελάκηθδζδ ηςκ θοζζηχκ πυνςκ ηαζ δ ιείςζδ ηδξ αζμπμζηζθυηδηαξ (Prieto-Sandoval, et al 2016) Νομοθεηικό πλαίζιο - Δςπυπαφκέρ οδηγίερ σέδιο δπάζηρ ηηρ ΔΔ για ηην κςκλική οικονομία Με ηδκ μδδβία 1999/31/ΔΚ ηα ηνάηδ ιέθδ ηδξ Δονςπασηήξ Έκςζδξ οπμπνεχκμκηακ, ιέπνζ ημ έημξ 2016, κα ιεζχζμοκ ηδκ πμζυηδηα ηςκ αζμαπμδμιήζζιςκ αζηζηχκ απμαθήηςκ ζημοξ Υχνμοξ Τβεζμκμιζηήξ Σαθήξ ζε πμζμζηυ 35% ημο επζπέδμο ημο Ζ ζηναηδβζηή βζα ηδκ πνυθδρδ ηαζ ηδκ ακαηφηθςζδ ηςκ απμαθήηςκ (COM 2005 (666)) δδιζμφνβδζε πνυηοπα ημιπμζημπμίδζδξ ζηδκ Δονςπασηή Έκςζδ. Ζ μδδβία 2008/98/ΔΚ δζεοηνζκίγεζ υνμοξ υπςξ ακαηφηθςζδ, ακάηηδζδ, απυαθδηα ηαζ δζαπςνίγεζ ηα απυαθδηα ηαζ ηα παναπνμσυκηα ημοξ. Γδιζμονβεί ηδκ ζενάνπδζδ ηςκ επζθμβχκ δζαπείνζζδξ ηςκ αζηζηχκ ζηενεχκ απμαθήηςκ. Ονίγεζ ζηυπμ ηδκ ακαηφηθςζδ ημο 50% ηςκ μζηζαηχκ απμννζιιάηςκ ηαζ ημο 70% ηςκ απμννζιιάηςκ απυ ηαηαζηεοέξ ηαζ ηαηεδαθίζεζξ ιέπνζ ημ Δζζάβεζ ηδκ ανπή «μ νοπαίκςκ πθδνχκεζ» υπμο ημ ηυζημξ δζαπείνζζδξ ηςκ απμαθήηςκ αανφκεζ ημκ ανπζηυ παναβςβυ απμαθήηςκ, ημκ ηνέπμκηα ή ημοξ πνμδβμφιεκμοξ ηαηυπμοξ απμαθήηςκ. Σμ 2010 δ Δθθάδα εκζςιαηχκεζ ιενζηχξ ηδκ μδδβία 2008/98/ΔΚ. Ζ Δ.Δ. ιε ηδκ ΟΓΖΓΗΑ 2008/98/ΔΚ ζενανπεί ηδ δζαπείνζζδ ηςκ αζηζηχκ ζηενεχκ απμννζιιάηςκ. οβηνζιέκα, εζζάβεζ ημοξ ελήξ πανάβμκηεξ (ΔΚ, 2008): 1) Ππόλητη: ηα ιέηνα ηα μπμία θαιαάκμκηαζ πνζκ ιία μοζία, οθζηυ ή πνμσυκ ηαηαζημφκ 44

45 απυαθδηα, ηαζ ηα μπμία ιεζχκμοκ: 1. Σδκ πμζυηδηα ηςκ απμαθήηςκ ιέζς επακαπνδζζιμπμίδζδξ ή πανάηαζδξ ηδξ δζάνηεζαξ γςήξ ηςκ πνμσυκηςκ 2. Σζξ ανκδηζηέξ επζπηχζεζξ ηςκ παναβυιεκςκ απμαθήηςκ ζημ πενζαάθθμκ ηαζ ηδκ ακενχπζκδ οβεία 3. Σδκ πενζεηηζηυηδηα ηςκ οθζηχκ ηαζ πνμσυκηςκ ζε επζηίκδοκεξ μοζίεξ. 2) Πποεηοιμαζία για επανάσπηζη: ηάεε ενβαζία ιε ηδκ μπμία πνμσυκηα ή ζοζηαηζηά ζημζπεία πμο δεκ είκαζ απυαθδηα πνδζζιμπμζμφκηαζ εη κέμο βζα ημκ ίδζμ ζημπυ βζα ημκ μπμίμ ζπεδζάζηδηακ. 3) Ανακύκλυζη: μζαδήπμηε ενβαζία ακάηηδζδξ ιε ηδκ μπμία ηα απυαθδηα ιεηαηνέπμκηαζ εη κέμο ζε πνμσυκηα, οθζηά ή μοζίεξ πμο πνμμνίγμκηαζ είηε κα ελοπδνεηήζμοκ ηαζ πάθζ ημκ ανπζηυ ημοξ ζημπυ, είηε άθθμοξ ζημπμφξ. Πενζθαιαάκεζ ηδκ επακεπελενβαζία μνβακζηχκ οθζηχκ, αθθά υπζ ηδκ ακάηηδζδ εκένβεζαξ ηαζ ηδκ επακεπελενβαζία ζε οθζηά πμο πνυηεζηαζ κα πνδζζιμπμζδεμφκ ςξ ηαφζζια ή ζε ενβαζίεξ επίπςζδξ. 4) Άλλος είδοςρ ανάκηηζη: μπμζαδήπμηε ενβαζία ηαηά ηδκ μπμία ημ ηφνζμ απμηέθεζια είκαζ ηα απυαθδηα κα ελοπδνεημφκ έκα πνήζζιμ ζημπυ, ακηζηαεζζηχκηαξ άθθα οθζηά ηα μπμία οπυ άθθεξ ζοκεήηεξ, εα έπνεπε κα πνδζζιμπμζδεμφκ βζα ηδκ πναβιαημπμίδζδ ζοβηεηνζιέκδξ θεζημονβίαξ ή υηζ απυαθδηα οθίζηακηαζ πνμεημζιαζία βζα ηδκ πναβιαημπμίδζδ αοηήξ ηδξ θεζημονβίαξ, είηε ζηδκ εβηαηάζηαζδ είηε ζημ βεκζηυηενμ πθαίζζμ ηδξ μζημκμιίαξ. 5) Γιάθεζη: μπμζαδήπμηε ενβαζία δ μπμία δεκ ζοκζζηά ακάηηδζδ, αηυιδ ηαζ ζηδκ πενίπηςζδ πμο δ ενβαζία έπεζ ςξ δεοηενμβεκή ζοκέπεζα ηδκ ακάηηδζδ μοζζχκ ή εκένβεζαξ. 45

46 Γζάβναιια 4.Ηενάνπδζδ δζαπείνζζδξ αζηζηχκ ζηενεχκ απμαθήηςκ Πνυθδρδ Πνμεημζιαζία βζα επακάπνδζδ Ακαηφηθςζδ Άθθμο είδμοξ ακάηηδζδ Γζάεεζδ Πδβή: (ΔΚ, 2008) Όπςξ θαίκεηαζ ζημ Γζάβναιια 2 δ Πνυθδρδ είκαζ δ πνχηδ επζθμβή ηαζ ιεηά αημθμοεμφκ δ Πνμεημζιαζία βζα επακαπνδζζιμπμίδζδ, δ Ακαηφηθςζδ, δ Άθθμο είδμοξ Ακάηηδζδ ηαζ ηέθμξ δ Γζάεεζδ. Αοηυ ελδβείηαζ απυ ηδκ θζθμζμθία ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ βζα ηδκ ελμζημκυιδζδ πυνςκ. Ζ ζενάνπδζδ ηδξ δζαπείνζζδξ ηςκ απμαθήηςκ είκαζ έκαξ μδδβυξ βζα ημοξ επαββεθιαηίεξ ζπεηζηά ιε ηζξ ζηναηδβζηέξ δζαπείνζζδξ απμαθήηςκ πμο εα πνέπεζ κα επζθέλμοκ ακά πενίπηςζδ. Σμ 2011 ιε ηδκ (COM(2011) 571 final) δδιζμονβήεδηε μ πάνηδξ πμνείαξ βζα ιζα απμδμηζηή, απυ πθεονάξ πυνςκ, Δονχπδ. Σμ 2014 δ Δονςπασηή Δπζηνμπή εκέηνζκε κμιμεεηζηή πνυηαζδ βζα ηδκ ακαεεχνδζδ ηςκ ζηυπςκ ηδξ Οδδβίαξ πενί Τβεζμκμιζηήξ Σαθήξ 1999/31/ΔΚ ηαζ επίζδξ άθθςκ ζηυπςκ πμο αθμνμφκ ηα απυαθδηα ακαηφηθςζδξ ζηδκ Οδδβία Πθαίζζμ βζα ηα απυαθδηα 2008/98/ΔΚ ηαζ ηα απυαθδηα ζοζηεοαζίαξ ζηδκ Οδδβία 94/62/ΔΚ. Σμ 2015 μ ΟΖΔ πνμχεδζε έκα ζπέδζμ δνάζδξ βζα ηδ αζχζζιδ ακάπηολδ ιε ζημπυ κα επζηφπεζ μνζζιέκμοξ απυ ημοξ ηυπμοξ Βζχζζιδξ Ακάπηολδξ (Sustainable Development Goals) έςξ ημ Ζ Δονςπασηή Δπζηνμπή (ΔΔ, 2015) ζηζξ απάκηδζε ιε ηδκ έβηνζζδ βζα ηδκ 46

47 οθμπμίδζδ εκυξ ιμκηέθμο ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ ιε ηδκ Ακαημίκςζδ ηδξ Δπζηνμπήξ πνμξ ημ Δονςπασηυ Κμζκμαμφθζμ, ημ οιαμφθζμ, ηδκ Δονςπασηή Οζημκμιζηή ηαζ Κμζκςκζηή Δπζηνμπή ηαζ ηδκ Δπζηνμπή ηςκ Πενζθενεζχκ Σμ ηθείζζιμ ημο ηφηθμο Έκα ζπέδζμ δνάζδξ ηδξ Δ.Δ. βζα ηδκ ηοηθζηή μζημκμιία (COM(2015) 614 final) φρμοξ 1,6 δζζεηαημιιονίςκ εονχ. Σμ ζπέδζμ δνάζδξ πενζθαιαάκεζ δεζιεφζεζξ βζα μζημθμβζηυ ζπεδζαζιυ, ακάπηολδ ζηναηδβζηχκ πνμζεββίζεςκ βζα ηζξ πθαζηζηέξ φθεξ ηαζ ηα πδιζηά πνμσυκηα, πνδιαημδυηδζδ ηαζκμηυιςκ ένβςκ ζημ πθαίζζμ ημο πνμβνάιιαημξ Ονίγμκηαξ Ζ Δ.Δ. ζημπεφεζ κα πνδιαημδμηήζεζ δνάζεζξ ζε ημιείξ υπςξ αζμαπμννίιαηα, πθαζηζηέξ φθεξ, ηαηαζηεοέξ, ηνίζζιεξ πνχηεξ φθεξ, αζμιδπακζηά απυαθδηα, δδιυζζεξ ζοιαάζεζξ, απυαθδηα ελυνολδξ, ηαηακάθςζδ ηαζ μνζγυκηζα οπμζηδνζηηζηά ιέηνα ζε ημιείξ υπςξ ηαζκμημιία ηαζ επεκδφζεζξ (ΟΔΒ, 2017). Μέπνζ ημ 2015 μζ απαζηήζεζξ βζα ημκ μζημθμβζηυ ζπεδζαζιυ ακαθενυηακ ηονίςξ ζηδκ εκενβεζαηή απυδμζδ. Πθέμκ υιςξ εα ελεηάγμκηαζ ηαζ άθθα γδηήιαηα υπςξ δ ακεεηηζηυηδηα, δ δοκαηυηδηα επζζηεοήξ, δ δοκαηυηδηα ακααάειζζδξ, δ δοκαηυηδηα ακαηφηθςζδξ ηαζ δ ακαβκχνζζδ ζοβηεηνζιέκςκ οθζηχκ- μοζζχκ (ΔΔ, 2015). Ζ ακαημίκςζδ ηδξ Δ.Δ πανμοζζάγεηαζ ακαθοηζηά ζημ Πανάνηδια 1. Σμ 2015 δ Δ.Δ. εκέηνζκε δέζιδ ιέηνςκ βζα ηδκ ηοηθζηή μζημκμιία ιε ζηυπμ ηδκ δζεοηυθοκζδ ηδξ ιεηάααζδξ ηδξ Δονχπδξ ζε ιζα ηοηθζηή μζημκμιία, δ μπμία ακαιέκεηαζ κα αμδεήζεζ ηδκ ακηαβςκζζηζηυηδηα ηδξ Δ.Δ. Ζ κέα ηαηεφεοκζδ ηδξ Δ.Δ. άθθαλε ηδκ πμθζηζηή βζα ηα απυαθδηα ηαζ πθέμκ πνμζακαημθίγεηαζ ζηζξ εζζνμέξ πυνςκ ζηδκ μζημκμιία, ιε αεθηίςζδ ηδξ απμδμηζηυηδηαξ ηςκ πυνςκ ηαζ ιε ζηναηδβζηέξ βζα πενζμνζζιυ ηςκ πενζααθθμκηζηχκ επζπηχζεςκ απυ ηδ δζαπείνζζή ημοξ. Ακαβκςνίγμκηαζ μζ δοκαηυηδηεξ εθανιμβήξ μζημκμιζηχκ ενβαθείςκ ηαζ ηζκήηνςκ βζα κα ιπμνμφκ κα επζηεοπεμφκ μζ ζηυπμζ ηδξ πενζααθθμκηζηήξ πμθζηζηήξ, πθέμκ ηςκ παναδμζζαηχκ νοειίζεςκ. ημκ ημιέα ηδξ παναβςβήξ εζζάβμκηαζ μ έλοπκμξ ζπεδζαζιυξ, ηα ηίκδηνα, δ παναβςβζηή δζαδζηαζία, ηαζ μζ ηαζκμηυιεξ δζαδζηαζίεξ. ημκ ημιέα ηδξ ηαηακάθςζδξ πνμςεείηαζ δ εκεάννοκζδ επακάπνδζδξ, δ εκενβεζαηή απυδμζδ ηαζ μ μζημθμβζηυξ ζπεδζαζιυξ. ηδκ δζαπείνζζδ ηςκ απμαθήηςκ πνμςεείηαζ δ αφλδζδ ηδξ ακαηφηθςζδξ, δ δζαθμβή ζηδκ πδβή ηαζ δ ιείςζδ ηδξ ηαθήξ ηςκ απμννζιιάηςκ. ημκ ημιέα ηςκ κέςκ πυνςκ πνμςεείηαζ δ αβμνά ιε δεοηενμβεκείξ πνχηεξ φθεξ ηαζ δ αζμιδπακζηή ζοιαίςζδ. Ονίγμκηαζ ζακ ημιείξ πνμηεναζυηδηαξ ηα πθαζηζηά, ηα ηνυθζια, μζ ηνίζζιεξ πνχηεξ φθεξ, Απυαθδηα Δηζηαθχκ Καηαζηεοχκ & Καηεδαθίζεςκ (ΑEKK) ηαζ δ αζμιάγα. Γδιζμονβείηαζ μνζγυκηζα δνάζδ ζηδκ ηαζκμημιία ηαζ παναπςνείηαζ πνδιαημδυηδζδ

48 εηαημιιφνζςκ εονχ ιέζς ημο πνμβνάιιαημξ Horizon (δζαπείνζζδ απμαθήηςκ, ζπαηάθδ ηνμθίιςκ, αεζθυνεξ παναβςβζηέξ δζαδζηαζίεξ, ακαηαηαζηεοέξ, αζμιδπακζηή ζοιαίςζδ). Σέθμξ, επζαάθθεηαζ δ παναημθμφεδζδ ηδξ πνμυδμο ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ (απμδυζεζξ απμηεθεζιαηζηυηδηαξ, απμδυζεζξ πνχηςκ οθχκ) απυ ηδκ Δονςπασηή ηαηζζηζηή Τπδνεζία ηαζ ημκ Δονςπασηυ Ονβακζζιυ Πενζαάθθμκημξ (ΔΟΠ) (Λζυβηαξ, 2018). Σμ πεδίμο Γνάζδξ ηδξ Κοηθζηήξ Οζημκμιίαξ μνίγεζ (Λζυβηαξ, 2018): o Κακμκζζηζηέξ ηαζ Νμιμεεηζηέξ Ροειίζεζξ o Γνάζεζξ αεθηίςζδξ Υνδιαημδυηδζδξ o Γνάζεζξ αεθηίςζδξ Γκχζδξ Σεπκμβκςζίαξ Δκδιένςζδξ o Ροειίζεζξ Γζαηοαένκδζδξ Γζα κα ιπμνέζεζ δ Δθθάδα κα πενάζεζ ζημ ιμκηέθμ ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ ηαζ κα πεηφπεζ ημοξ ζηυπμοξ ηδξ είκαζ ακαβηαίμ κα πνμπςνήζεζ ζηδκ άνζδ ηςκ οθζζηάιεκςκ δοζημθζχκ πμο πνμηφπημοκ απυ ημ οπάνπμκ κμιμεεηζηυ πθαίζζμ (υπςξ δμηζιέξ αλζμπμίδζδξ απμαθήηςκ ζε αζμιδπακζηέξ δναζηδνζυηδηεξ). Δίκαζ απαναίηδημ κα δμεμφκ ηίκδηνα ζηζξ επζπεζνήζεζξ (υπςξ ημ ηέθμξ ηαθήξ) ηαζ κα εκηαπεμφκ ζημκ ακαπηολζαηυ κυιμ επεκδφζεζξ πάκς ζηζξ πνάζζκεξ πνμιήεεζεξ (ΔΒ, 2018). φιθςκα ιε ηα ζοιπενάζιαηα ιεθέηδξ ημο οκδέζιμο Δπζπεζνήζεςκ ηαζ Βζμιδπακζχκ (ΔΒ) (2016) βζα ηδκ εθανιμβή ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ ζηδκ Δθθάδα, οπάνπεζ ακάβηδ βζα: κμιμεεηζηή ηαζ ηακμκζζηζηή ιεηαννφειζζδ, ζδιακηζηή αεθηίςζδ ηδξ δζαπείνζζδξ ηςκ απμαθήηςκ εηζηαθχκ, ηαηαζηεοχκ ηαζ ηαηεδαθίζεςκ, ζδιακηζηή αεθηίςζδ ηδξ δζαπείνζζδξ ηςκ απμννζιιάηςκ ηνμθίιςκ, εθανιμβή ημο κμιμεεηζημφ πθαζζίμο ζε εέιαηα επζηίκδοκςκ απμαθήηςκ ηαζ αφλδζδ ηδξ δζείζδοζδξ δεοηενμβεκχκ ηαοζίιςκ ζε μνζζιέκεξ αζμιδπακζηέξ πνήζεζξ Καλέρ ππακηικέρ κςκλικήρ οικονομίαρ Καλέρ ππακηικέρ κςκλικήρ οικονομίαρ για ηη μείυζη ηος πεπιβαλλονηικού αποηςπώμαηορ μιαρ πεπιοσήρ Ζ Binhai New Area είκαζ ιία πενζμπή ηεηναβςκζηχκ πζθζμιέηνςκ ζηδκ Κίκα. Δπζθέπεδηε πζθμηζηά απυ ηδκ Κζκεγζηή ηοαένκδζδ ημ 1990, βζα ηδκ πνμχεδζδ ηδξ ηοηθζηήξ 48

49 μζημκμιίαξ. Πενζζζυηενμ απυ ηδκ ιζζή επζθάκεζα ηδξ πενζμπήξ ήηακε αθαηχδδξ, αθηαθζηή άβμκδ βδ. Μεηά απυ 10 πνυκζα ακάπθαζδξ ηαζ ηαηαζηεοχκ δ πενζμπή Binhai New Area ιεηαηνάπδηε ζε μζημθμβζηήξ ηαζ πενζααθθμκημθμβζηήξ πνμζηαζίαξ πενζμπή. Δζδζηυηενα ηαηαβνάθμκηαζ ζηδκ πενζμπή (Bu, e Li, 2013): Γνάζεζξ ιείςζδξ ηδξ ηαηακάθςζδξ εκένβεζαξ: Γζα ηδκ αζμιδπακζηή πνμζηζεέιεκδ αλία ακά Yuan, δ εκενβεζαηή ηαηακάθςζδ είκαζ ιυθζξ 0,23 ηυκμζ άκεναηα, πενίπμο ζημ έκα δέηαημ ημο ιέζμο Δεκζημφ επζπέδμο. Γνάζεζξ ιείςζδξ ηαηακάθςζδξ κενμφ: Ζ ζπαηάθδ ημο κενμφ είκαζ ιυθζξ 8,21 ηοαζηά ιέηνα, δδθαδή ανηεηά παιδθυηενα απυ ημ ιέζμ εεκζηυ επίπεδμ. Μείςζδ ηδξ πενζααθθμκηζηήξ ιυθοκζδξ Μείςζδ ηςκ αζηζηχκ θοιάηςκ: ηδκ πενζμπή ηα οβνά θφιαηα είκαζ ιυθζξ 29,1% ημο ιέζμο Δεκζημφ επζπέδμο. Μείςζδ ηδξ αηιμζθαζνζηήξ νφπακζδξ: Ζ απμιάηνοκζδ ηδξ ενβμζηαζζαηήξ ζηυκδξ πθδζζάγεζ ζημ 100%. Τρδθά επίπεδα απμηεθεζιαηζηυηδηαξ ζηδ πνήζδ ηςκ πυνςκ. Βεθηίςζδ οπεδάθμοξ: Σμ έδαθμξ απυ αθαηχδεξ, αθηαθζηή, άβμκδ βδ έβζκε βυκζιμ ιε βναζίδζ εκχ μζ αθηαθζηέξ πενζμπέξ βίκακε πενζααθθμκημθμβζηά πάνηα. Δπακάπνδζδ οθζηχκ ηαζ πυνςκ: Με ηα πνδζζιμπμζδιέκα θάζηζπα δδιζμονβήεδηακ δνυιμζ κέαξ ηεπκμθμβίαξ. ηδκ πενζμπή ακαπηφπεδηακ άιεζα αζμιδπακίεξ ακάηηδζδξ αθμοιζκίμο, παθημφ, ζζδήνμο ηαζ άθθςκ ακακεχζζιςκ οθζηχκ. Ζ πενζμπή απέηηδζε αοηυκμιδ παναβςβή νεφιαημξ, Βζμιδπακζηυ Πάνημ, μίημ-ηεπκμθμβζηή πενζμπή, αζμιδπακζηή γχκδ ηαζ μζημθμβζηή πυθδ. 49

50 Δζηυκα 10. Binhai New Area Σμ απμηέθεζια ηδξ πζθμηζηήξ θεζημονβίαξ ημο πνμβνάιιαημξ ηδξ Binhai New Area εεςνείηαζ επζηοπδιέκμ, ηαηάθενε κα δείλεζ ηζξ δοκαηυηδηέξ ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ ηαζ αθήκεζ πμθθέξ οπμζπέζεζξ βζα υζμοξ απμθαζίζμοκ κα ημ αημθμοεήζμοκ ζημ ιέθθμκ (Bu, e Li, 2013) Γιασείπιζη αποππιμμάηυν ημκ Γήιμ ημο Μζθάκμο ηδξ Ηηαθίαξ απμθάζζζακ απυ ημ 2012 κα εθανιυζμοκ έκα πνυβναιια απμημιζδήξ μνβακζηχκ απμαθήηςκ απυ πυνηα ζε πυνηα. Ζ έηηαζδ ημο Γήιμο είκαζ 182 πι 2 ηαζ θζθμλεκεί ηαημίημοξ. Σα απυαθδηα ηα ζηέθκμοκ ζε ηαηάθθδθμοξ πχνμοξ υπμο επελενβάγμκηαζ ηαζ πανάβμοκ αζμαένζμ ηαζ ηαθήξ πμζυηδηαξ ημιπυζη. Γζα ηδκ πνμχεδζδ ημο υθμο εβπεζνήιαημξ οπήνλε εκδιένςζδ ημο ηυζιμο ηαζ δζαθήιζζδ. Σμ πνυβναιια πνδιαημδμηήεδηε απυ ημκ Γήιμ ημο Μζθάκμο ιε 4,5 εηαη. εονχ. Σμ απμηέθεζια ήηακ κα αολδεεί μ νοειυξ ακαηφηθςζδξ απυ 34,5% ημ 2011 ζε 48,3% ζηζξ ανπέξ ημο 2014 ηαζ ιε πνυαθερδ κα λεπενάζεζ ημ 50% πμο είκαζ ηαζ μ Δονςπασηυξ ζηυπμξ. Ζ ηαηά ηεθαθήκ ακαηφηθςζδ μνβακζηχκ απμαθήηςκ θηάκεζ ηα 90 ηζθά ακά έημξ (R4R, 2014a). Ζ ηονία είκαζ έκα μιυζπμκδμ ηναηίδζμ ηδξ Αοζηνίαξ ημ μπμίμ απυ ηδκ δεηαεηία ημο 80 ακηζιεηχπζγε πνυαθδια ιε ημοξ Υχνμοξ Τβεζμκμιζηήξ Σαθήξ Απμννζιιάηςκ. Καεχξ ηα αζμαπυαθδηα ακένπμκηακ ζημ έκα ηνίημ ημο ζοκμθζημφ υβημο απμννζιιάηςκ, ηέεδηε ζακ 50

51 πνςηανπζηυξ ζηυπμξ δ ιείςζή ημοξ. Απυ ημ 1987 εθανιυζηδηε πζθμηζηυ πνυβναιια χζηε κα δζαπςνζζηεί δ απμημιζδή ημοξ. Μέπνζ ημ 1993 μ ζηυπμξ βζα λεπςνζζηή απμημιζδή ηαζ ημιπμζημπμίδζδ είπε επζηεοπεεί μπυηε ηαζ ηέεδηε έκαξ ηαζκμφνβζμξ ζηυπμξ, δ ημιπμζημπμίδζδ ζε ημζκμηζηυ ηαζ μζημβεκεζαηυ επίπεδμ. Οζ ζηυπμζ ημο δζαπςνζζιμφ ηςκ αζμαπμαθήηςκ ζηδ ηονία ήηακ: Nα ιεζχζμοκ ηα μνβακζηά απυαθδηα απυ ημοξ ΥΤΣΑ ιε ζηυπμ o Nα αολήζμοκ ηδκ πμζυηδηα απμαθήηςκ πμο ιπμνμφκ κα δεπεμφκ μζ ΥΤΣΑ. o Nα ιεζχζμοκ ηδκ παναβςβή αενίςκ απυ ημοξ ΥΤΣΑ. o Nα ιεζχζμοκ ηδκ πζεακυηδηα ιυθοκζδξ ηςκ οδάηζκςκ πυνςκ απυ ημοξ ΥΤΣΑ. Να ζοθθέλμοκ ηα ζηεβκά απυαθδηα χζηε κα αολήζμοκ ηδκ ακάηηδζδ απυ ηδκ ακαηφηθςζδ. Να ιεζχζμοκ ημ πμζυ ηςκ ιδ ακακεχζζιςκ απμαθήηςκ Να πανάβμοκ ημιπυζη ημ μπμίμ εα πνδζζιμπμζδεεί ζηδ βεςνβία. ημ Γζάβναιια 5 θαίκμκηαζ ηα απμηεθέζιαηα. Γζάβναιια 5.Δλέθζλδ ηδξ δζαπείνζζδξ ηςκ δδιυζζςκ απμαθήηςκ ζηδ ηονία ( ) Πδβή: R4R, 2014b Γφμ είδδ δζαπείνζζδξ αζμαπμαθήηςκ οπάνπμοκ. 51

52 1. Αενυαζα (ιε ημιπμζημπμίδζδ) ηαζ 2. Ακαενυαζα (ιε γφιςζδ). Δζηυκα 11. Παναζηεοή compost ζηδ ηονία (R4R, 2014b) ηδ ηονία δ δοκαηυηδηα ημιπμζημπμίδζδξ ακένπεηαζ ζε 117 πζθζάδεξ ηυκμοξ ακά έημξ. Σμ οθζηυ πμο ζοθθέβεηαζ απυ ηα ημκηέζκεν μνβακζηχκ απμαθήηςκ ηαζ ηδκ θοιαημθάζπδ ακαιεζβκφμκηαζ ιε οθζηά υπςξ ημιιέκα ηθαδζά ηαζ ημιιέκμζ εάικμζ βζα κα δδιζμονβήζμοκ ημ ημιπυζη. Μέπνζ ημκ Ηακμοάνζμ ημο 2010, δδιζμονβήεδηακ ζηδ ηονία, 44 ενβμζηάζζα biogas ηα μπμία ιπμνμφκ κα δζαπεζνζζημφκ ιέπνζ ηυκμοξ ακά έημξ. Σμ biogas ιπμνεί κα πνδζζιμπμζδεεί βζα ηδκ παναβςβή εκένβεζαξ ηαζ εένιακζδξ, εκαθθαηηζηά ιπμνεί κα ακαιζπεεί ιε θοζζηυ αένζμ ηαζ κα ημ πνδζζιμπμζήζμοκ ζηα αοημηίκδηα. Καηά ηδκ παναβςβή biogas πενίπμο ημ 85% ημο άκεναηα πμο πνδζζιμπμζείηε ζηδκ δζαδζηαζία ιεηαθθάζζεηαζ ζε πνήζζιμ biogas. ηδκ γφιςζδ πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ ημ 13% ηςκ κζηνζηχκ. Σμ απμηέθεζια είκαζ ιεζςιέκεξ εηπμιπέξ αενίςκ ημο εενιμηδπίμο. Οζ ζηυπμζ ημο πνμβνάιιαημξ επζηεφπεδηακ ηαεχξ: Μεζχεδηακ μζ ΥΤΣΑ Απμθεφπεδηε δ παναβςβή αενίςκ ημο εενιμηδπίμο απυ ημοξ ΥΤΣΑ ηαζ ημοξ μζημκμιζημφξ ζηυπμοξ, 80 αβνυηεξ πανήβαβακ compost, δδιζμονβήεδηακ κέεξ ηεπκμθμβίεξ ζηδκ δζαπείνζζδ αζμαπμαθήηςκ. Κένδδ ιπμνμφκ κα δδιζμονβδεμφκ ιέζς ηδξ πχθδζδξ compost ηαζ ηδξ ιείςζδξ ημο ηυζημοξ απμημιζδήξ. Ζ ιείςζδ ημο ηυζημοξ απμημιζδήξ ιπμνεί κα επζηεοπεεί ιέζς δζαθμνεηζηήξ ηζιμθυβδζδξ απμημιζδήξ ηαζ απμημιζδήξ δζαπείνζζδξ. ηδκ Αοζηνία δ ιέζδ ηαηά ηεθαθή πμζυηδηα αζμαπμαθήηςκ βζα ημ έημξ 2008 ήηακ 86 ηζθά. ηδκ ηονία ημ ακηίζημζπμ πμζυ ακένπεηαζ ζε 78 ηζθά (R4R, 2014b). 52

53 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3. Κςκλική οικονομία ζηον ηοςπιζμό 3.1. Οθέλη ηηρ κςκλικήρ οικονομίαρ ζηον ηοςπιζμό Ο ημονζζηζηυξ ημιέαξ έπεζ ηδ δοκαηυηδηα κα εκχκεζ ηζξ μζημκμιζηέξ, ημζκςκζηέξ, πμθζηζζηζηέξ ηαζ πενζααθθμκηζηέξ δζαζηάζεζξ ηδξ αεζθμνίαξ ηαζ κα ζοκεζζθένεζ ζηδκ ημζκή ημοξ αεθηίςζδ. Αοηυ απμννέεζ απυ ηδκ ζδζυηδηα ημο ημονζζιμφ ςξ ιίαξ μζημκμιζηήξ δναζηδνζυηδηαξ δ μπμία ζπεηίγεηαζ άιεζα ιε ημ πενζαάθθμκ, ημκ πμθζηζζιυ ηαζ ηζξ ημπζηέξ ημζκυηδηεξ. Ζ μζημκμιζηή ηνίζδ επδνέαζε ημκ ημονζζιυ, ακ ηαζ υπζ ζημκ ίδζμ ααειυ ιε ημοξ άθθμοξ ημιείξ ηαζ έδςζε πχνμ κα ακαπηοπεμφκ δζαθμνεηζηέξ ιμνθέξ ημονζζηζηχκ ιμκηέθςκ (Mevorach, 2014). Ζ ηοηθζηή μζημκμιία δεκ ζπεηίγεηαζ ιυκμ ιε ημκ ηφηθμ ηςκ απμαθήηςκ, αθθά ηαζ ιε ηζξ ζοκένβεζεξ ηαζ ηδκ ζοιαίςζδ ιεηαλφ δζαθμνεηζηχκ δναζηδνζμηήηςκ (αζμιδπακία, οπδνεζίεξ). Δίκαζ μζημκμιία ηδξ ακαβέκκδζδξ ηςκ οθζηχκ, ηαεχξ επίζδξ ηαζ ηςκ θοζζηχκ, πμθζηζζηζηχκ ηαζ ημζκςκζηχκ πυνςκ, υπςξ εκένβεζα, κενυ ηηθ. Σμ ηοηθζηυ ιμκηέθμ (Ellen MacArthur Foundation, 2015) ααζίγεηαζ ζηδκ ανπή υηζ ζηδ θφζδ δεκ οπάνπεζ απυαθδημ ηαζ υηζ υθα ιπμνμφκ κα απμηεθέζμοκ πυνμοξ, ανπή δ μπμία ιπμνεί κα πνδζζιμπμζδεεί βζα κα θεζημονβήζεζ δ αεζθυνμξ ακάπηολδ. Ο ηοηθζηυξ ημονζζιυξ πνμτπμεέηεζ ζςζηά ενβαθεία, δείηηεξ, βκχζεζξ ηαζ δεδμιέκα βζα κα ιπμνέζεζ κα ηαηαβνάρεζ ηδκ απυδμζδ ημο ιμκηέθμο ηαζ κα ηδκ ζοβηνίκεζ. Ζ ακάπηολδ ημο ημονζζιμφ ζπεηίγεηαζ άιεζα ιε ημ πενζαάθθμκ. Με ηδκ ακελέθεβηηδ ακάπηολδ ημο ημονζζιμφ δδιζμονβήεδηακ ζμαανά πενζααθθμκηζηά πνμαθήιαηα υπςξ ιυθοκζδ ηςκ οδάηςκ, ημο αένα ηθπ Με ηδκ ημονζζηζηή ηοηθζηή μζημκμιία ακαιέκεηαζ κα ιεζςεμφκ μζ επζαθααείξ πνμξ ημ πενζαάθθμκ ηαζ ημκ άκενςπμ ζοκέπεζεξ, ηαζ κα αολδεμφκ μζ εεηζηέξ επζπηχζεζξ ημο ημονζζιμφ. Ζ ημονζζηζηή ηοηθζηή μζημκμιία αημθμοεεί ηζξ ίδζεξ ανπέξ ιε ηδκ ηοηθζηή μζημκμιία πνμζανιυγμκηάξ ηεξ ζημκ ημονζζιυ. Ζ πνήζδ ημο ιμκηέθμο ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ ζημκ ημονζζιυ ιπμνεί κα μδδβήζεζ ζηδκ αφλδζδ ηδξ ακαηφηθςζδ ηαζ ζηδ αεθηίςζδ ηδξ δζαπείνζζδξ ηςκ πυνςκ, ηαεχξ ηαζ ζηδκ πνμχεδζδ ηδξ αεζθυνμο ακάπηολδξ. Γζα πανάδεζβια, δ αλζμπμίδζδ-επακάπνδζδ ηςκ ικδιείςκ πμθζηζζηζηήξ ηθδνμκμιζάξ ιπμνεί κα ακαγςμβμκήζεζ ηδκ ημπζηή μζημκμιία ιε εέζεζξ ενβαζίαξ, κέεξ επζπεζνήζεζξ, θμνμθμβζηά έζμδα ηαζ δαπάκεξ ζηδκ ημπζηή αβμνά. Ο υνμξ επακάπνδζδ δεκ ακαθένεηαζ ιυκμ ζημ πάβζμ 53

54 ηεθάθαζμ, αθθά ηαζ ζηζξ βκχζεζξ ηαζ αλίεξ. Με ηδκ επακάπνδζδ ιπμνμφκ κα δδιζμονβδεμφκ αλίεξ. Όζμκ αθμνά ηα ικδιεία πμθζηζζηζηήξ ηθδνμκμιζάξ ηαζ ημ ημπίμ, δίκεηαζ δ δοκαηυηδηα κα ιεζςεεί δ πνήζδ κέςκ οθζηχκ, εδαθχκ, ηηζνίςκ ηαζ κα ακαδδιζμονβδεμφκ ηα οπάνπςκ αβαεά ιέζς κέςκ θεζημονβζχκ Δθαπμογή ηυν απσών ηηρ κςκλικήρ οικονομίαρ ζηον ηοςπιζμό ημκ ημονζζιυ, υπςξ ηαζ ζε άθθμοξ ημιείξ ηδξ μζημκμιίαξ, οπάνπμοκ πμθθά πμο ιπμνμφκ κα βίκμοκ χζηε κα ηαηεοεοκεμφιε πνμξ ηδκ ηοηθζηή μζημκμιία. Αοηά είκαζ: Υνήζδ πθαηθυνιςκ δζαιμζναζιμφ (sharing platforms), υπςξ δ Airbnb. Γδιζμονβία κμιμεεζίαξ ζπεηζηή ιε ηδκ ζηδκ ηοηθζηή μζημκμιία. Γδιζμονβία πθδνμθμνζαηήξ αάζδξ δεδμιέκςκ (οθζηχκ ηαζ οπδνεζζχκ πμο ζοκάδμοκ ιε ηδκ ηοηθζηή μζημκμιία). Καηαζηεοή λεκμδμπείςκ ζφιθςκα ιε ηα πνυηοπα ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ ηαζ εεζιμεέηδζδ ηςκ απαναίηδηςκ πζζημπμζδηζηχκ πζζημπμίδζήξ ημοξ. Δηπαίδεοζδ ημο πνμζςπζημφ ηςκ λεκμδμπείςκ δ μπμία κα πενζθαιαάκεζ έκκμζεξ ζπεηζηέξ ιε ηδκ ηοηθζηή μζημκμιία. οκενβαζία ιε οπενβμθάαμοξ μζ μπμίμζ κα πθδνμφκ ηα ηνζηήνζα ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ. Υνήζδ ζημ ιέβζζημ ηςκ ρδθζαηχκ οπδνεζζχκ, δζαδζηαζζχκ ζοκηήνδζδξ, επζζηεοήξ ακαηαηαζηεοήξ, ιείςζδ ηςκ απμαθήηςκ, αεθηίςζδ δζαπςνζζιμφ ηαζ δζμίηδζδξ. Να θαιαάκεηαζ οπυρδ ηζ βίκεηαζ ιεηά ηδ πνήζδ εκυξ πνμσυκημξ. Να ζοκενβάγμκηαζ μζ πνμιδεεοηέξ ιε ημοξ πεθάηεξ βζα ηδκ επίηεολδ ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ. Να πανάβμκηαζ πνμσυκηα ιεηά απυ ζπεηζηυ αίηδια (δδθαδή υζα πνμσυκηα πνεζάγμκηαζ). Να πνδζζιμπμζμφκηαζ ακακεχζζιεξ ιμνθέξ εκένβεζαξ ηαζ κα ιδ βίκεηαζ ζπαηάθδ εκένβεζαξ. ηυπμξ βζα παιδθυ εκενβεζαηυ απμηφπςια ηζξ ιεηαθμνέξ κα βίκεηαζ πνμζπάεεζα βζα ημονζζιυ ιε παιδθυ πενζααθθμκηζηυ ακηίηηοπμ (ακηζζηάειζζδ νφπςκ, εηδνμιέξ ιε πμδήθαηα ηαζ εκαθθαηηζηέξ δζαδνμιέξ). Υαιδθυξ πενζααθθμκηζηυξ ακηίηηοπμξ ηαηά ηδκ δζάνηεζά ηδξ δζαιμκήξ (αβμνά ημπζηχκ, μνβακζηχκ πνμσυκηςκ). 54

55 ηυπεοζδ πνμξ ηδκ πμζυηδηα. Αφλδζδ ηδξ αθφπκζζδξ ηςκ ημονζζηχκ ηαζ Πνμχεδζδ ημο μζημ-ημονζζιμφ. Ζ θμβζηή ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ ιπμνεί κα ιεηαθενεεί απυ ημκ αζμιδπακζηυ ημιέα ζημκ ημονζζηζηυ ημιέα ιέζς ηδξ πνήζδξ επζπεζνδιαηζηχκ ιμκηέθςκ ααζζζιέκςκ ζηζξ ανπέξ ηδξ αεζθμνίαξ. Με αοηυκ ημκ ηνυπμ ημ ιμκηέθμ ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ ιπμνεί κα ηάκεζ ημκ ημονζζιυ πζμ αεζθυνμ. Σμ ιμκηέθμ ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ ζπεηίγεηαζ ιε ηδκ παναβςβή αβαεχκ ηαζ οπδνεζζχκ πςνίξ δδιζμονβία απμαθήηςκ ηαζ ιε πνήζδ πθαηθυνιαξ δζαιμζναζιμφ. Ζ μζημκμιία ημο δζαιμζναζιμφ δζαθένεζ απυ ηδκ ηοηθζηή μζημκμιία, αθθά ιπμνμφκ κα ζοκενβαζημφκ. Ζ ηοηθζηή μζημκμιία ακαθένεηαζ ζημκ ςθέθζιμ πνυκμ γςήξ ημο πνμσυκημξ, εκχ δ μζημκμιία δζαιμζναζιμφ ακαθένεηαζ ζημκ ηνυπμ ιε ημκ μπμίμ ιπμνμφκ κα πνδζζιμπμζμφκηαζ ηα αβαεά ζημ πνυκμ γςήξ ημοξ. Με ηδκ εθανιμβή ηςκ ανπχκ ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ, μζ ημονζζηζηέξ επζπεζνήζεζξ ηαζ μζ επζπεζνήζεζξ θζθμλεκίαξ ιπμνμφκ κα ζοκεζζθένμοκ ζηδκ επίηεολδ ημο αεζθυνμο ημονζζιμφ. οκήεςξ υιςξ επζηεκηνχκμκηαζ ζηδκ επίηεολδ μζημκμιζηχκ ηενδχκ ζε ζπέζδ ιε ηδκ ηαηακάθςζδ εκένβεζαξ, κενμφ ηαζ ηδκ παναβςβή απμαθήηςκ ηαζ παναιεθμφκ ηδκ πενζααθθμκηζηή, ημζκςκζηή ηαζ πμθζηζζηζημί δζάζηαζδ (Girard and Nocca, 2017) Ο ηοηθζηυξ ημονζζιυξ ιαγί ιε ημκ αεζθυνμ ημονζζιυ δεκ πενζμνίγμκηαζ ζημκ Πνάζζκμ ημονζζιυ (μ μπμίμξ επζηεκηνχκεηαζ ζημκ πενζμνζζιυ ηδξ ηαηακάθςζδξ ηαζ ηςκ απμαθήηςκ απυ ιδ ακακεχζζιεξ πδβέξ εκένβεζαξ), αθθά επεηηείκμκηαζ ζηδκ ακάηηδζδ, επακάπνδζδ, επακεπελενβαζία, αλζμπμίδζδ ηαζ ακαβέκκδζδ. Σμ ιέθθμκ ημο ημονζζιμφ ααζίγεηαζ ζηδκ πνμζηαζία ηςκ πμθζηζζηζηχκ ηαζ θοζζηχκ ηθδνμκυιςκ. Ο ημονζζηζηυξ ημιέαξ ιπμνεί κα πνςημζηαηήζεζ ζηδκ ηοηθζηή μζημκμιία ιέζς απμδμηζηχκ ιεευδςκ δζαπείνζζδξ απμαθήηςκ. Θα πνέπεζ κα εζζάβεηαζ ςξ πνχηδ επζθμβή δ επζζηεοή ηαζ δ επακάπνδζδ, ζηδ ζοκέπεζα μ δζαπςνζζιυξ ζε θεζημονβζηά ηιήιαηα, ηαζ ςξ ηεθζηή επζθμβή κα είκαζ δ ακαηφηθςζδ. Σμ βεκζηυ πθάκμ νμήξ ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ ζημκ ημονζζιυ πανμοζζάγεηαζ ζημ Γζάβναιια 6. 55

56 Γζάβναιια 6. Κοηθζηή μζημκμιία ζημκ ημονζζιυ-πνάζζκμξ ημονζζιυξ Πδβή: Zhang, and Cong, 2015, επελενβαζία ημο ζοββναθέα Κςκλική οικονομία ηυν γπαθικών πεπιοσών-αξιοθέαηυν Μία ιμνθή ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ είκαζ αοηή πμο αθμνά ζηζξ βναθζηέξ πενζμπέξ (Scenic circular economy) ηαζ ακαθένεηαζ ζηδκ δζαπείνζζδ ημκ βναθζηχκ πενζμπχκ-αλζμεέαηςκ. Γζα κα ζοκεπίζμοκ κα πνμζεθηφμοκ επζζηέπηεξ μζ βναθζηέξ πενζμπέξ, εα πνέπεζ κα ιεζςεεί δ πνήζδ ηςκ ημονζζηζηχκ πυνςκ, έηζζ χζηε κα ιεζςεμφκ ηα ανκδηζηά πμο πνμηαθμφκηαζ απυ ηδκ πνμζέθηοζδ πμθθχκ ημονζζηχκ ηαζ ηζξ δναζηδνζυηδηέξ ημοξ, ηαεχξ επίζδξ κα ιεζςεεί δ πενζααθθμκημθμβζηή ιυθοκζδ ηδξ πενζμπήξ ηαζ έηζζ κα δζαηδνδεεί δ μιμνθζά ηςκ βναθζηχκ πενζμπχκ-αλζμεέαηςκ. Με αοηυ ημκ ηνυπμ δζαζθαθίγεηαζ δ αζχζζιδ ημονζζηζηή ακάπηολδ ζε 56

57 βναθζηέξ πενζμπέξ. Οζ ανπέξ πμο αημθμοεεί δ Scenic circular economy είκαζ ίδζεξ ιε ηδκ ημονζζηζηή ηοηθζηή μζημκμιία: εθεβπυιεκδ ημονζζηζηή επζαάνοκζδ, απμδμηζηή πνήζδ ηςκ πδβχκ, ιμκηέθμ αεζθυνμο ακάπηολδξ, έθεβπμξ νφπακζδξ, πενζααθθμκημθμβζηή πνμζηαζία, πνάζζκεξ αβμνέξ ηαζ πνάζζκδ δζαζηέδαζδ. ηδκ Αζία δ ηοηθζηή μζημκμιία επζηεκηνχκεηαζ ζηδκ πνμζηαζία ηςκ ικδιείςκ ηαζ ζηδκ ιείςζδ ηδξ ιαγζηήξ ημονζζηζηήξ ηίκδζδξ, εκχ ζηζξ πχνεξ ηδξ Δ.Δ. επζηεκηνχκμκηαζ ζηδκ ιείςζδ ηςκ επζπηχζεςκ ημο ημονζζιμφ Κοινυνική διάζηαζη ηος κςκλικού ηοςπιζμού Ζ αεζθμνία ααζίγεηαζ ζε πμθζηζηέξ μζ μπμίεξ επζηνέπμοκ ζοκένβεζεξ ιεηαλφ ηδξ Κοαένκδζδξ ηδξ ημπζηήξ ημζκυηδηαξ, ημο ζδζςηζημφ ημιέα, ηςκ ιδ ηοαενκδηζηχκ μνβακχζεςκ ηαζ ηςκ Αηαδδιασηχκ Ηκζηζημφηςκ. Με αοηυ ημκ ηνυπμ εα είκαζ δοκαηή δ ακάπηολδ ηαθχκ πναηηζηχκ βζα ηδκ πνμζηαζία ηδξ θφζδξ ηαζ ημο πμθζηζζιμφ πανάθθδθα ιε ηδκ μζημκμιζηή ακάπηολδ (Edgell, 2006). Γζα κα ιεζςεεί μ ανκδηζηυξ ακηίηηοπμξ ηαζ μζ δζαιάπεξ ιεηαλφ ηςκ ειπθεημιέκςκ θμνέςκ, πνέπεζ κα ζοκοπμθμβζζηεί μ ημζκςκζηυξ ηαζ πμθζηζζηζηυξ ακηίηηοπμξ ημο ημονζζιμφ ηαζ κα οπάνπεζ ζοιιεημπή ηδξ ημπζηήξ ημζκυηδηαξ. Ζ ζοιιεημπή εεςνείηαζ ακαβηαία βζα κα απμθεφβμκηαζ μζ δζαθςκίεξ ηαζ κα θαιαάκμκηαζ απμθάζεζξ πμφ κα είκαζ απμδμηζηέξ, κα έπμοκ βκχιμκα ηδκ αεζθμνία ηαζ κα είκαζ επζηενδείξ βζα υθμοξ ημοξ ειπθεημιέκμοξ. Όπςξ θαίκεηαζ ζημ Γζάβναιια 7 μζ επζπεζνήζεζξ ζημκ ημονζζιυ, μζ μπμίεξ πνέπεζ κα πάνμοκ ιέηνα βζα κα ηθείζεζ μ ηφηθμξ, είκαζ μζ επζπεζνήζεζξ εζηίαζδξ, ιεηαηίκδζδξ, θζθμλεκίαξ, ειπμνίμο, ηαεχξ επίζδξ ηαζ μζ ημονζζηζημί πνάηημνεξ. Οζ ηάημζημζ ηαζ μζ ημονίζηεξ εα πνέπεζ κα επζανααεφμοκ ηζξ επζπεζνήζεζξ πμο είκαζ πνυεοιεξ κα οζμεεηήζμοκ ηδκ μζημθμβζηή ακηίθδρδ ηαζ ηδκ ηοηθζηή μζημκμιία. Ζ ηοαένκδζδ είκαζ αοηή πμο εα πνέπεζ κα πνςημζηαηήζεζ, ιε ηδκ επζαμθή κυιςκ, ιεζςιέκςκ θμνμθμβζηχκ ζοκηεθεζηχκ ηαζ ημκ πνμζακαημθζζιυ ηδξ εηπαίδεοζδξ πνμξ ηδκ ηοηθζηή μζημκμιία. 57

58 Γζάβναιια 7.Διπθεηυιεκμζ θμνείξ ιε ημκ ημονζζιυ ηαζ ηδκ ηοηθζηή μζημκμιία Κμζκςκζηή δζάζηαζδ ημο ηφηθμο Πενζθενεζαηή ημονζζηζηή ακαηφηθςζδ Κπβέξλεζε Ο ηφηθμξ ηςκ ημονζζηζηχκ επζπεζνήζεςκ Κάημζημζ Σμονίζηεξ Δπζπεζνήζεζξ εζηίαζδξ Δπζπεζνήζεζξ ιεηαηίκδζδξ Δπζπεζνήζεζξ δζαιμκήξ Δπζπεζνήζεζξ ημονζζηζημφ ειπμνίμο Σμονζζηζημί πνάηημνεξ Πδβή: Zhang and Cong, 2015, επελενβαζία ζοββναθέα. Οζ εηαζνείεξ πμο αζπμθμφκηαζ ιε ηζξ ιεηαηζκήζεζξ ηςκ ημονζζηχκ εα πνέπεζ κα ακαζπεδζάζμοκ ηζξ μνβακςιέκεξ εηδνμιέξ, κα πνδζζιμπμζμφκ μζημθμβζηά μπήιαηα ιε ιδπακζζιμφξ ελμζημκυιδζδξ εκένβεζαξ ηαζ κα οπμθμβίγμοκ ημκ ανζειυ ηςκ αηυιςκ πμο ιεηαηζκμφκηαζ χζηε κα ιδκ βίκεηαζ ζπαηάθδ εκένβεζαξ ηαζ κα ιδκ δδιζμονβμφκηαζ νφπμζ απυ ιεβαθφηενα μπήιαηα. Σέθμξ εάκ είκαζ δοκαηυκ εα πνέπεζ κα βίκεηαζ δζαπείνζζδ ηςκ ηαοζαενίςκ. Οζ επζπεζνήζεζξ θζθμλεκίαξ ηαζ εζηίαζδξ πνέπεζ κα ζηναθμφκ ζε μζημθμβζηά ηαηαζηεοαζηζηά οθζηά ιε πνμδζαβναθέξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ. Ο ζςζηυξ ζπεδζαζιυξ ηαζ ηαηαζηεοή ηςκ ημονζζηζηχκ ιμκάδςκ ιπμνεί κα ελμζημκμιήζεζ εκένβεζα. Πνέπεζ κα πνδζζιμπμζμφκ εκένβεζα απυ ακακεχζζιεξ πδβέξ, κα πνμιδεεφμκηαζ μζημθμβζηά πνμσυκηα, κα πνμζηαηεφμοκ ημ πενζαάθθμκ, κα πνμζακαημθζζημφκ ζε πνμσυκηα ηαζ ζοζηεοέξ παιδθήξ ηαηακάθςζδξ ηαζ ιεζςιέκςκ νφπςκ ηαζ ηέθμξ κα πνμζπαεμφκ κα ακαηημφκ ηαζ λακαπνδζζιμπμζμφκ οθζηά απυ ηα απμννίιιαηα υπςξ θαίκεηαζ ζημ Γζάβναιια 9. Έκαξ ημιέαξ πμο πνήγεζ ζδζαίηενδξ ζδιαζίαξ είκαζ δ ηαηαιέηνδζδ ηαζ δ δζαπείνζζδ ηςκ μνβακζηχκ απμαθήηςκ (απυ ηνυθζια). Τπμθμβίγεηαζ υηζ πενζζζυηενμ απυ 60% ηςκ μνβακζηχκ απμαθήηςκ εα ιπμνμφζε κα έπεζ απμθεοπεεί (Brightley, 2017). Αοηυ εα ιείςκε ημ ζοκμθζηυ ηυζημξ. Γζα κα επζηεοπεεί υιςξ 58

59 ηάηζ ηέημζμ πνεζάγεηαζ δ απαναίηδηδ κμιμεεζία, ζςζηή εηπαίδεοζδ ημο πνμζςπζημφ ηαζ οπμδμιέξ. Γζάβναιια 8.Δπζπεζνήζεζξ ιεηαηίκδζδξ Πδβή: Zhang and Cong, 2015, επελενβαζία ζοββναθέα. Γζάβναιια 9.Δπζπεζνήζεζξ δζαιμκήξ ηαζ εζηίαζδξ Πδβή: Zhang and Cong, 2015, επελενβαζία ζοββναθέα Τπάνπμοκ δομ πνμζεββίζεζξ βζα ηδκ επίηεολδ ηςκ ζηυπςκ. 1) Σα λεκμδμπεία πνέπεζ κα πναβιαημπμζμφκ επεκδφζεζξ χζηε κα δδιζμονβμφκ ηζξ ηαηάθθδθεξ οπμδμιέξ. 2) Σα λεκμδμπεία πνέπεζ κα ζοκενβάγμκηαζ ιε πνμιδεεοηέξ ή/ηαζ επζπεζνήζεζξ πμο ιπμνμφκ κα ημοξ 59

60 πνμζθένμοκ ηοηθζηή δζαπείνζζδ. Ζ πνμζανιμβή ηςκ ημονζζηζηχκ ηαηαθοιάηςκ ζηδκ ηοηθζηή μζημκμιία πενζθαιαάκεζ ηζξ αηυθμοεεξ νμέξ οθζηχκ: θηήξηα θαη θαηαζθεπή, αλαθαηαζθεπέο θαη δηαθόζκεζε, ιεηηνπξγία μελνδνρείνπ, θπθιηθέο πξαθηηθέο ζηα θαηαιύκαηα (δηνίθεζε, πξνζσπηθό θαη αιιειεπίδξαζε κε ηνπο επηζθέπηεο). Κηήξηα θαη θαηαζθεπή: ε ιία ιεθέηδ ζπεηζηά ιε ηζξ δοκαηυηδηεξ ακάπηολδξ ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ ζηδ Γακία (Ellen MacArthur Foundation, 2015), μ ηηζνζαηυξ ηαζ μ ηαηαζηεοαζηζηυξ ημιέαξ πανμοζίαγακ ζδζαίηενεξ εοηαζνίεξ. Αοηυ ζοιπενζθαιαάκεζ ηδκ αζμιδπακμπμζδιέκδ παναβςβή, ηδκ ηνζζδζάζηαηδ εηηφπςζδ ηηζνζαηχκ ιμκηέθςκ, ηδκ επακάπνδζδ ηαζ ακαηφηθςζδ οθζηχκ, ηδκ ημζκή πνήζδ ηηζνίςκ ηαζ ηα ηηίνζα πμθθαπθχκ πνήζεςκ, ηδκ επελενβαζία ηςκ απμαθήηςκ ηαζ ηςκ παναπνμσυκηςκ χζηε κα πνδζζιμπμζδεμφκ ςξ ηαηαζηεοαζηζηά οθζηά. Δπίζδξ ζοιπενζθαιαάκεζ ημκ ζπεδζαζιυ ηςκ δμιζηχκ οθζηχκ έηζζ χζηε ιε ημ πέναξ ηδξ ςθέθζιδξ γςήξ ηδξ ηαηαζηεοήξ κα οπάνπεζ δ δοκαηυηδηα κα απμζοκανιμθμβδεμφκ ηαζ κα απμθεφβμκηαζ ηα απυαθδηα (ηα δμιζηά ζημζπεία εα πνέπεζ κα ιπμνμφκ κα επακαπνδζζιμπμζμφκηαζ). Σέθμξ μνζζιέκεξ εηαζνείεξ ιπμνμφκ κα ηαηαζηεοάγμοκ ηηίνζα πςνίξ ηαευθμο ημλζηέξ πνχηεξ φθεξ. Αλαθαηαζθεπέο θαη δηαθόζκεζε: Σα ημονζζηζηά ηαηαθφιαηα ιπμνμφκ κα αβμνάγμοκ ή κα κμζηζάγμοκ πνδζζιμπμζδιέκα ή ακαηαηαζηεοαζιέκα έπζπθα, ελανηήιαηα ηαζ ελμπθζζιυ. Ζ επακάπνδζδ ςξ επζθμβή είκαζ ζαθχξ ηαθφηενδ απυ ηδκ ακαηφηθςζδ. Δπακάπνδζδ ιπμνεί κα βίκεζ ζηα οθάζιαηα (ζεκηυκζα, πεηζέηεξ ηαθφιιαηα ηηθ), ζηα δμπεία, ζηα ιπμοηάθζα ηαζ ηα πμηήνζα. Τπάνπμοκ επζπεζνήζεζξ μζ μπμίεξ ζοκενβάγμκηαζ ιε ημκ ημονζζηζηυ ημιέα ηαζ ακαηαηαζηεοάγμοκ ηα πνμσυκηα. Σμ παναδμζζαηυ ιμκηέθμ ημονζζιμφ πνεζάγεηαζ κα αθθάλεζ βζα κα οπάνπεζ ζοκενβαζία ιεηαλφ ηεπκμθμβίαξ ηαζ επζπεζνήζεςκ. Έκα πανάδεζβια εα ιπμνμφζε κα είκαζ δ ηαηαζηεοή πνμσυκηςκ ιεβαθφηενδξ ακημπήξ. ιε μζημθμβζηυ ζπεδζαζιυ, ηα μπμία ιπμνμφ κα δδιζμονβήζμοκ ζδιακηζηά μθέθδ βζα ηζξ επζπεζνήζεζξ ιέζς ηαηαζηεοήξ οθαζιάηςκ ηαζ επίπθςκ ιεβαθφηενδξ ακημπήξ πμο απαζημφκ θζβυηενδ εκένβεζα βζα κα ηαεανζζημφκ. Λεηηνπξγία μελνδνρείνπ: ηδκ ηαεδιενζκή θεζημονβία ηςκ λεκμδμπείςκ δ πνςηανπζηή νμή οθζημφ βίκεηαζ ιέζς: 1) Σδξ εκένβεζαξ βζα εένιακζδ ηαζ ημο δθεηηνζζιμφ πμο πνεζάγμκηαζ μζ ζοζηεοέξ ημο λεκμδμπείμο ηαζ 2) Σμο κενμφ βζα ηδκ πνμζςπζηή οβζεζκή ηςκ πεθαηχκ, ηδκ ηαεανζυηδηα ηαζ ημ πυηζζια. 60

61 Δλέξγεηα: Σα λεκμδμπεία ηαηακαθχκμοκ ιεβάθα πμζά εκένβεζαξ ηαζ κενμφ βζα κα πνμζθένμοκ ζημοξ πεθάηεξ ημοξ ορδθυ επίπεδμ ακέζεςκ. Σα λεκμδμπεία ιπμνμφκ κα δζαηνζεμφκ ζε ηνεζξ δζαθμνεηζηέξ γχκεξ: ηα οπκμδςιάηζα, ημοξ ημζκυπνδζημοξ πχνμοξ ιε άιεζδ πνυζααζδ ζημοξ ελςηενζημφξ πχνμοξ ηαζ ημοξ ημζκυπνδζημοξ πχνμοξ πςνίξ άιεζδ πνυζααζδ. Κάεε γχκδ έπεζ δζαθμνεηζηέξ απαζηήζεζξ ζε εκένβεζα. Σα ημονζζηζηά ηαηαθφιαηα πμο ανίζημκηαζ ζε πενζμπέξ πςνίξ πνυζααζδ ζε ακακεχζζιεξ πδβέξ εκένβεζαξ πνέπεζ κα πνμζπαεμφκ κα ιεζχζμοκ ηδκ ηαηακάθςζδ εκένβεζαξ. Τπάνπμοκ έλοπκμζ ιδπακζζιμί πμο ιπμνμφκ κα ελμζημκμιήζμοκ ηδκ ηαηακάθςζδ εκένβεζαξ. Νεξό: οπκά ηα λεκμδμπεία πνδζζιμπμζμφκ πυζζιμ κενυ αηυιδ ηαζ βζα ζοζηήιαηα πμο δεκ ημ πνεζάγμκηαζ (εένιακζδ, ελαενζζιυξ, air-condition, πυηζζια η.α.). Θα πνέπεζ κα βίκμοκ επεκδφζεζξ ζηδ δζαπείνζζδ ηαζ επελενβαζία ημο κενμφ χζηε κα ιπμνμφκ κα πνδζζιμπμζμφκ ιδ πυζζιμ κενυ, υπμο αοηυ είκαζ δοκαηυκ. Ζ πνήζδ ηςκ πθοκηδνίςκ ηαηακαθχκεζ ιεβάθα πμζά εκένβεζαξ ηαζ κενυ. Ζ ζςζηή επζθμβή ζοζηεοχκ, οθαζιάηςκ ηαζ απμννοπακηζηχκ ιπμνεί κα ιεζχζεζ ηδ ζπαηάθδ. Κπθιηθέο πξαθηηθέο ζηα θαηαιύκαηα (δζμίηδζδ, πνμζςπζηυ ηαζ αθθδθεπίδναζδ ιε ημοξ επζζηέπηεξ): Ο ακεπανηήξ πχνμξ ενβαζίαξ, μ ηνυπμξ ιε ημκ μπμίμ βίκμκηαζ μζ ενβαζίεξ η.α. δδιζμονβμφκ απχθεζα πυνςκ ηαζ ζπαηάθδ πνυκμο. Ο ηνυπμξ ιε ημκ μπμίμ δζελάβμκηαζ μζ δζενβαζίεξ ηαηά ηδ δζαπείνζζδ ηςκ πυνςκ πνέπεζ κα ακαεεςνείηαζ ηαζ κα ελαζθαθίγεηαζ δ αέθηζζηδ απμηεθεζιαηζηυηδηα. Ζ επακεηπαίδεοζδ/επζιυνθςζδ ηςκ ενβαγμιέκςκ ζε κέεξ ιεευδμοξ ηαεχξ ηαζ δ ημζκμπμίδζδ ηδξ πνμυδμο ζημοξ ειπθεηυιεκμοξ θμνείξ, απμηεθμφκ απαναίηδηα αήιαηα βζα ιία αζχζζιδ πνμζέββζζδ. ηδκ αβμνά οπάνπμοκ ζοζηήιαηα δζαπείνζζδξ Environmental Management Systems (ΔΜS), ηα μπμία ιεζχκμοκ ηζξ ανκδηζηέξ πενζααθθμκημθμβζηέξ επζπηχζεζξ ηςκ επζπεζνήζεςκ. Ακ ηαζ δεκ ακηαπμηνίκμκηαζ πθήνςξ ζηζξ πνμδζαβναθέξ ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ, ιπμνμφκ ιε ηδκ ηαηάθθδθδ ηνμπμπμίδζδ κα ακηαπμηνζεμφκ. Οζ πεθάηεξ ιπμνεί κα εκδζαθένμκηαζ βζα ηδκ αεζθμνία ηςκ λεκμδμπείςκ, υιςξ μζ πνμηζιήζεζξ ημοξ επζηεκηνχκμκηαζ ζηδκ πμζυηδηα ηςκ δςιαηίςκ, οπδνεζζχκ, ηνμθίιςκ ηαζ πμηχκ. Μία πνμζέββζζδ ηδξ ηοηθζηήξ ημονζζηζηήξ δζαπείνζζδξ είκαζ κα βίκμοκ ηα Resorts, ηοηθζηά Resorts. Σα ηηίνζα εα ηαηαζηεοάγμκηαζ έηζζ χζηε κα ιδκ βίκεηαζ ζπαηάθδ εκένβεζαξ. Γζα ηζξ εκενβεζαηέξ ημοξ ακάβηεξ εα πνδζζιμπμζμφκ, ζε ιεβάθμ ααειυ, ακακεχζζιεξ πδβέξ εκένβεζαξ. Θα επελενβάγμκηαζ ηα οβνά θφιαηα ηαζ εα ηα πνδζζιμπμζμφκ βζα ηζξ ακάβηεξ ημοξ. 61

62 Ζ δζαπείνζζδ ζηενεχκ απμαθήηςκ εα θεζημονβεί ιε αάζδ ηζξ ανπέξ ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ ηαζ ζημπεφμκηαξ ζηδκ εθαπζζημπμίδζδ ηςκ απυαθδηςκ. Κάεε Resort εα πνέπεζ κα θεζημονβεί ζακ έκα μθμηθδνςιέκμ ηοηθζηυ ζφζηδια. Γζάβναιια 10.Δπζπεζνήζεζξ ημονζζηζημφ ειπμνίμο & Σμονζζηζημί πνάηημνεξ Πδβή: Zhang and Cong, 2015, επελενβαζία ζοββναθέα Γζάβναιια 11.Πενζθενεζαηή Γζαπείνζζδ Πδβή: Zhang and Cong, 2015, επελενβαζία ζοββναθέα Οζ ημονζζηζημί πνάηημνεξ ηαζ μζ επζπεζνήζεζξ ειπμνίμο πνέπεζ κα ακαζπεδζάζμοκ ηαζ κα λακαδδιζμονβήζμοκ ηα πνμσυκηα ημοξ αάζδ μζημθμβζημφ ζπεδζαζιμφ ηαζ ηοηθζηήξ 62

63 μζημκμιίαξ. Πνέπεζ κα βίκεηαζ ζπεδζαζιυξ ηςκ πνμσυκηςκ έηζζ χζηε κα έπμοκ παιδθή ηαηακάθςζδ ζε οθζηά, κα πνδζζιμπμζμφκ ακαηοηθχζζια οθζηά ηα μπμία κα ιπμνμφκ κα ακαηοηθχκμκηαζ εφημθα ιεηά ηδ πνήζδ, υπςξ θαίκεηαζ ζημ Γζάβναιια 10. Γζα κα θεζημονβήζεζ δ ημονζζηζηή ηοηθζηή μζημκμιία ζε πενζθενεζαηυ επίπεδμ πνέπεζ κα ζοκημκζζημφκ ηαζ κα ζοκενβαζημφκ μζ ημπζηέξ επζπεζνήζεζξ, μζ ηάημζημζ ηςκ πενζμπχκ, μζ ημονίζηεξ ηαζ μζ δζμζηδηέξ ηςκ Resort. Μυκμ έηζζ εα επζηεοπεεί δ αεζθυνμξ ακάπηολδ ηςκ ημονζζηζηχκ πενζμπχκ. Οζ ημονζζηζηέξ επζπεζνήζεζξ ιπμνμφκ κα πνμηείκμοκ πνμηάζεζξ βζα αεζθυνμ ημονζζιυ. Ζ επζθμβή, μ ζπεδζαζιυξ ηαζ δ ηνάηδζδ ημο ηαηαθφιαημξ εα βίκεηαζ ιέζς ιζαξ δζαδζηαζίαξ πνμζακαημθζζιέκδξ ζηδκ αεζθμνία. Θα βίκεηαζ επζθμβή αζχζζιμο ιεηαθμνζηχκ ιέζςκ. Ζ δζαιμκή εα βίκεηαζ ιε ηνζηήνζα αζχζζιμο ημονζζιμφ (επζθμβή ηαηαθοιάηςκ, ηαηακάθςζδ η.α.) μζ ημονίζηεξ ηαζ μζ εζδζημί εα δίκμοκ ηα ζπυθζα ηαζ ηζξ απυρεζξ ημοξ έηζζ χζηε κα ακαπηοπεεί δ παβηυζιζα αβμνά αζχζζιμο ημονζζιμφ. Αοηυ εα επακαθαιαάκεηαζ ηαζ έηζζ εα έπμοιε ηδκ ακάπηολδ ημο αζχζζιμο ημονζζιμφ. Γζάβναιια 12.Κοηθζηυξ ημονζζιυξ Πδβή: Oreve, 2015, επελενβαζία ζοββναθέα 63

64 3.5. Πεδία ηηρ κςκλικήρ οικονομίαρ ζηον ηοςπιζμό Σα πεδία ζηα μπμία ιπμνεί κα εθανιμζεεί δ ηοηθζηή μζημκμιία ζημκ ημονζζιυ είκαζ: ημ κενυ, δ εκένβεζα, ηα ζηενεά απυαθδηα, δ ηαεανζυηδηα, μζ αηιμζθαζνζημί νφπμζ, μζ ιεηαηζκήζεζξ, μζ πνάζζκεξ αβμνέξ, δ επζημζκςκία ηαζ πενζαάθθμκ, δ ημζκςκζηή εοεφκδ, ηα πδιζηά ηαζ ηα επζηίκδοκα απυαθδηα, δ θφζδ ηαζ ηα ικδιεία πμθζηζζηζηήξ ηθδνμκμιζάξ. Νεπό: Ζ ιέζδ ηαηακάθςζδ κενμφ ακά ημονίζηα ακά διένα ζε λεκμδμπεζαηυ ηαηάθοια θεάκεζ ηα 350 θίηνα (Gössling, 2015), εκχ μ ηάημζημξ ηαηακαθχκεζ ηαηά ιέζμ υνμ 160 θίηνα ακά διένα (Gössling and Hall, 2005). Ο θυβμξ πμο δ ηαηακάθςζδ ημο ημονίζηα είκαζ ιεβαθφηενδ απυ ηδκ ηαηακάθςζδ ημο ηάημζημο, είκαζ δ ζοπκή πνήζδ πυζζιμο κενμφ βζα ημοξ ελςηενζημφξ πχνμοξ, δ ηαεδιενζκή ηαεανζυηδηα ημο δςιαηίμο, δ πνήζδ ημο δθεηηνζηχκ ζοζηεοχκ πμο πνδζζιμπμζμφκ κενυ (υπςξ πθοκηήνζμ νμφπςκ ηαζ πζάηςκ), δ δζαπείνζζδ ηδξ πζζίκαξ, ηαζ δ εηηεκήξ πνήζδ ημο κημοξ ηαζ ημο ιπάκζμο (Eurostat, 2009). Ζ ηαηακάθςζδ ημο κενμφ δζαθένεζ ακάθμβα ηαζ ιε ηδκ ηαηδβμνία ημο λεκμδμπείμο: έκα ηοπζηυ λεκμδμπείμ ιε 1-αζηένζ ιπμνεί κα έπεζ 60% ιζηνυηενδ ηαηακάθςζδ κενμφ ζε ζπέζδ ιε έκα λεκμδμπείμ ιε 3-αζηένζα, εκχ έκα ιε 5-αζηένζα έπεζ 111% ιεβαθφηενδ ηαηακάθςζδ κενμφ ζε ζπέζδ ιε έκα 3-αζηένζα. Οζ πζζίκεξ ηαζ μ πμηζζιυξ ημο πναζίκμο ιπμνμφκ κα πνμζεέζμοκ 10%-15% ηαζ 20%-25% ηαηακάθςζδ κενμφ ακηίζημζπα (Eurostat, 2009). Γζα ηδκ ηαεανζυηδηα ημο δςιαηίμο ηαηακαθχκμκηαζ πενίπμο θίηνα ακά άημιμ ακά κφπηα (Gössling et al., 2011). Ακάθμβα ιε ημ ζφζηδια ρφλδξ, μζ πφνβμζ ρφλδξ ιπμνμφκ κα αολήζμοκ ηδκ ηαηακάθςζδ ηαηά 10% ιε 25%. Έκα λεκμδμπείμ ιε ιδ-απμδμηζηή δζαπείνζζδ κενμφ ιπμνεί εφημθα ηαζ ιε ιζηνυ ζπεηζηά ηυζημξ κα ιεζχζεζ ηδκ ηαηακάθςζδ ημο κενμφ πενζζζυηενμ απυ 50% (EC, 2009). Γζα ηδκ απμθοβή ηδξ ζπαηάθδξ ημο κενμφ ιπμνμφκ κα πνδζζιμπμζδεμφκ ζημ πθοκηήνζμ πζάηςκ ηαζ νμφπςκ πνμβνάιιαηα ιεζςιέκδξ πνήζδξ κενμφ ηαζ εκένβεζαξ ηαζ κα βίκεηαζ εβηαηάζηαζδ απμδμηζηχκ ιδπακζζιχκ δζαπείνζζδξ κενμφ. Αοηυ ζοκήεςξ πνμηείκεηαζ ηαηά ηδ δζάνηεζα πζζημπμίδζδξ ιζαξ ιμκάδαξ (ππ EU Ecolabel). Δίκαζ ζδιακηζηή δ ζςζηή δζαπείνζζδ ημο κενμφ ζηζξ πζζίκεξ, δ ζςζηή δζαπείνζζδ ημο κενμφ ζηζξ ημοαθέηεξ, μ έθεβπμξ ηαζ δ επζζηεοή ηςκ ζςθδκχζεςκ, δ δζαπείνζζδ ημο εθέβπμο ηδξ πίεζδξ ηαζ ημο αενζζιμφ, δ ακαηφηθςζδ ημο βηνζ (ημ κενυ πμο πνμένπεηαζ απυ ηδ πνήζδ ηδξ ιπακζέναξ, ηδξ κημογζέναξ ηαζ ημο κζπηήνα) ηαζ ημο ανυπζκμο κενμφ, μ έθεβπμξ ηδξ ηαηακάθςζδξ κενμφ, δ ζςζηή ιυκςζδ ηςκ ζςθδκχζεςκ, δ πνήζδ απμδμηζηχκ ηαζ θζθζηχκ πνμξ ημ πενζαάθθμκ 64

65 ζοζηδιάηςκ ηαεανζζιμφ, δ πνήζδ ημπζηχκ θοηχκ βζα ημοξ ηήπμοξ ηαζ δ ζςζηή δζαπείνζζδ ηςκ πχνςκ πνάζζκμο. Αοηά είκαζ ηάπμζα απυ ηα πνμηεζκυιεκα ιέηνα ιζαξ πενζααθθμκηζηήξ εηζηέηαξ υπςξ ημ EU Ecolabel. Ζ Δθθάδα, υπςξ θαίκεηαζ ζημκ Υάνηδ 1, ήηακ ηέηανηδ ζηδκ Δ.Δ. ζε επελενβαζία ηαζ επακαπνδζζιμπμίδζδ θοιάηςκ βζα ημ έημξ 2006 ιε 23 εηαη. ι 3 θφιαηα ακά έημξ. Σμοξ εενζκμφξ ιήκεξ μζ θεηάκεξ απμννμήξ ηςκ πμηαιχκ ζηδκ Δθθάδα έπμοκ δείηηδ εηιεηάθθεοζδξ κενμφ ιέπνζ ηαζ 54,8%, υηακ πμζμζηυ ιεβαθφηενμ απυ 20% εεςνείηαζ υηζ πνέπεζ κα απμθεφβεηαζ (BIO by Deloitte, 2015). Υάνηδξ 1. Πμζυηδηα κενμφ πμο επακαπνδζζιμπμζείηαζ ακά πχνα ακά έημξ (2006) Πδβή: Hochstrat et al., 2006 ημ Γζάβναιια 13 πανμοζζάγμκηαζ μζ πμζυηδηεξ κενμφ πμο επακαπνδζζιμπμζήεδηακ ημ 2000 ηαζ δ δοκαηυηδηα πμο έπμοκ μζ Δονςπασηέξ πχνεξ βζα ημ 2025 βζα επακάπνδζδ οδάηςκ ζφιθςκα ιε ημ πνυβναιια Horizon (EU, 2018). Ζ ζοκμθζηή δοκαιζηυηδηα ηδξ Δονςπασηήξ Έκςζδξ οπμθμβίγεηαζ ζηα 3,222 Mm 3 ακά έημξ. Ζ Ηζπακία είκαζ δ πχνα ιε ηα πενζζζυηενα ηοαζηά κενμφ πμο επακαπνδζζιμπμζμφκηαζ, ηαεχξ επίζδξ ηαζ ιε ηδκ δοκαηυηδηα βζα ιεβαθφηενδ επακάπνδζδ. 65

66 Γζάβναιια 13.Ζ πμζυηδηα κενμφ πμο επακαπνδζζιμπμζείηαζ ημ 2000 ηαζ δ δοκαηυηδηα βζα ημ 2025 Πδβή: EU, Ζ θεζροδνία ιπμνεί κα επζθένεζ ζμαανά πνμαθήιαηα ζηδ βεςνβία, ζηδ αζμιδπακία ηαζ ημκ ημονζζιυ. Οζ πενζααθθμκημθμβζηέξ επζπηχζεζξ απυ ηδκ έθθεζρδ κενμφ ιπμνεί κα είκαζ ζμαανέξ ηαεχξ ημ εαθαζζζκυ κενυ ιπμνεί κα εζζπςνήζεζ ζημοξ οπυβεζμοξ οδάηζκμοξ πυνμοξ. Με ηδκ επελενβαζία ηςκ θοιάηςκ ιπμνμφιε κα ελμζημκμιήζμοιε κενυ ηαζ κα ακηζιεηςπίζμοιε ημ πνυαθδια ηδξ θεζροδνίαξ. Όηακ επακαπνδζζιμπμζείηαζ ημ κενυ ιπμνεί κα επεηηείκεζ ημκ ηφηθμ ηδξ γςήξ ημο. Έπεζ οπμθμβζζηεί υηζ ιία αφλδζδ 1% ζηδκ αζμιδπακίεξ πμο αζπμθμφκηαζ ιε ημ κενυ εα ιπμνμφζε κα δδιζμονβήζεζ ζε Δονςπασηυ επίπεδμ έςξ ηαζ κέεξ εέζεζξ ενβαζίαξ (EC, 2012). Δνέπγεια: Tα λεκμδμπεία οπμθμβίγεηαζ υηζ ηαηακαθχκμοκ, βζα ηζξ ακάβηεξ ημοξ, εκένβεζα δ μπμία απεθεοεενχκεζ ζημ πενζαάθθμκ 160 ιε 200 ηζθά CO 2 ακά ηεηναβςκζηυ ιέηνμ επζθάκεζαξ δςιαηίμο. Ζ ιέζδ ηαηακάθςζδ εκένβεζαξ ζηα λεκμδμπεία ακά πνήζηδ ακά διένα έπεζ οπμθμβζζηεί υηζ ιπμνεί κα θηάζεζ ζηα 98 Mega Joule (MJ) (27,22 kwh) (Gössling, 2002). Γζα ηα λεκμδμπεία ζηζξ ακαπηοζζυιεκεξ πχνεξ δ ιέζδ ηαηακάθςζδ πμζηίθεζ ιεηαλφ 12 MJ ακά διένα (3,33 kwh) ηαζ 87 MJ ακά διένα (24,17 kwh) βζα ηζξ πχνεξ ημο OECD βζα ημ έημξ 2004 (Human Development Report, 2007). Οζ ηφνζμζ θυβμζ ηαηακάθςζδξ εκένβεζαξ είκαζ 66

67 δ εένιακζδ ηαζ ρφλδ ηςκ δςιαηίςκ, μ θςηζζιυξ, ημ γεζηυ κενυ πνήζδξ, δ πνμεημζιαζία ηςκ βεοιάηςκ ηαζ μζ πζζίκεξ. Ζ εκένβεζα πμο ηαηακαθχκεηαζ βζα ηδ εένιακζδ ηαζ ηδκ ρφλδ ηςκ εζςηενζηχκ πχνςκ οπμθμβίγεηαζ πενίπμο ζημ 50% ηδξ ζοκμθζηήξ ηαηακάθςζδξ (ακάθμβα ιε ηζξ ελςηενζηέξ εενιμηναζίεξ ηδξ πενζμπήξ πμο ανίζηεηαζ ημ λεκμδμπείμ), εκχ δεφηενδ ένπεηαζ δ παναβςβή γεζημφ κενμφ πνήζδξ ιε πμζμζηυ 15% ηδξ ζοκμθζηήξ ηαηακάθςζδξ εκένβεζαξ, ηαζ αημθμοεεί μ θςηζζιυξ ιε πενίπμο 12%-18% ηαζ ιέβζζημ 40% βζα ηδκ ηαηακάθςζδ εκένβεζαξ (ακάθμβα ιε ηδκ ηαηδβμνία ημο λεκμδμπείμο). Ζ ηαηακάθςζδ ηδξ εκένβεζαξ επδνεάγεηαζ απυ δζάθμνμοξ πανάβμκηεξ υπςξ μ ζπεδζαζιυξ ηαζ δ ηαηαζηεοή ημο λεκμδμπείμο, ημ ιέβεεμξ ημο λεκμδμπείμο, δ βεςβναθζηή ηαζ ηθζιαηζηή ημο εέζδ, δ δθζηία ηςκ εβηαηαζηάζεςκ, ηα ζοζηήιαηα παναβςβήξ γεζημφ κενμφ πνήζδξ, εενιυηδηαξ ηαζ ρφλδξ, ηαεχξ επίζδξ ηαζ μ ηνυπμξ δζαπείνζζήξ ηαζ δ ζοκηήνδζή ημοξ (Green Ideas for Tourism for Europe, 2015). Μεθέηεξ έπμοκ δείλεζ υηζ ηα λεκμδμπεία εα ιπμνμφζακ κα ελμζημκμιήζμοκ ημοθάπζζημκ 10%- 15% ηδξ εκένβεζαξ πμο ηαηακαθχκμοκ (ακάθμβα ιε ηδκ δθζηία ηαζ ημ ιέβεεμξ ημο λεκμδμπείμο ηαζ ηςκ πανμπχκ ημο). Σα λεκμδμπεία πμο ανίζημκηαζ ζηδκ Δθθάδα ηαζ ζηζξ οπυθμζπεξ πχνεξ ηδξ κυηζαξ Δονχπδξ έπμοκ ηδκ δοκαηυηδηα κα ελμζημκμιήζμοκ 25%-30% ηδξ εκένβεζαξ. Πζμ ζοβηεηνζιέκα 15%-20% απυ ηδ εένιακζδ, 5%-30% απυ ηδκ ρφλδ, 40%- 70% απυ ημ γεζηυ κενυ πνήζδξ ηαζ 7%-60% απυ ημ θςηζζιυ. Γζα ηδκ απμθοβή ηδξ ζπαηάθδξ εκένβεζαξ ιπμνμφκ κα πνδζζιμπμζμφκηαζ ζημ πθοκηήνζμ πνμβνάιιαηα ιεζςιέκδξ πνήζδξ κενμφ ηαζ εκένβεζαξ, κα βίκεηαζ πνήζδ απμδμηζηχκ ηαζ θζθζηχκ πνμξ ημ πενζαάθθμκ ζοζηδιάηςκ ηαεανζζιμφ, ζςζηή ιυκςζδ ηςκ ζςθδκχζεςκ ηαζ υθςκ ηςκ πχνςκ, αζμηθζιαηζηυξ ζπεδζαζιυξ, δζαπείνζζδ ημο εθέβπμο ηδξ πίεζδξ ηαζ ημο αενζζιμφ, εηπαίδεοζδ ημο πνμζςπζημφ ζηδκ απμηεθεζιαηζηή δζαπείνζζδ ηδξ εκένβεζαξ, έθεβπμξ ηαηακάθςζδξ εκένβεζαξ ακά δςιάηζμ, πνήζδ θαιπχκ led ηαζ έλοπκςκ ζοζηδιάηςκ θςηζζιμφ, εβηαηάζηαζδ έλοπκςκ ζοζηδιάηςκ δζαπείνζζδξ κενμφ, ζςζηή δζαπείνζζδ πζζίκαξ, δζαπείνζζδ εκένβεζαξ ηαζ παναημθμφεδζδ. Γζα ηδκ παναβςβή ηδξ εκένβεζαξ πνέπεζ κα πνδζζιμπμζμφκηαζ ακακεχζζιεξ ιμνθέξ εκένβεζαξ. (Green Ideas for Tourism for Europe, 2015). ηεπεά απόβληηα: Σμ 6,7% πενίπμο ηςκ ζοκμθζηχκ απμαθήηςκ ζηδκ Δ.Δ. (EEA, 2010) μθείθεηαζ ζημκ ημονζζιυ, πμζμζηυ ημ μπμίμ ζε απυθοηα ιεβέεδ ιεηαθνάγεηαζ ζε 35 πζθζάδεξ ηυκμζ ζηενεχκ απμαθήηςκ ακά έημξ. Οζ ημονίζηεξ ιπμνμφκ κα πανάβμοκ ιέπνζ ηαζ ηα 67

68 δζπθάζζα ζηενεά απυαθδηα ζε ζπέζδ ιε ημοξ κηυπζμοξ (IFC, 2007). Ο ημονίζηαξ πανάβεζ ηαηά ιέζμ υνμ 1 ηζθυ ζηενεά απυαθδηα ακά διένα (Davies and Cahill, 2000). Σμ πνυαθδια ιε ηα απυαθδηα είκαζ υηζ πανμοζζάγμοκ επμπζηυηδηα ηαζ ζοκήεςξ πανάβμκηαζ ζε πενζμπέξ πμο είκαζ μζημθμβζηά εοαίζεδηεξ. Έηζζ δδιζμονβείηαζ ιεβαθφηενδ πίεζδ ζηδ δζαπείνζζδ ηςκ ζηενεχκ απμαθήηςκ ηαηά ηδκ πενίμδμ ημονζζηζηήξ αζπιήξ ιε ζοκέπεζα ηδκ οπμαάειζζδ ημο πενζαάθθμκημξ. H απμθοβή ηδξ δδιζμονβίαξ ζηενεχκ απυαθδηςκ ιπμνεί κα βίκεηαζ: ιε ηδκ πνήζδ θαιπχκ led ηαεχξ έπμοκ ιεβαθφηενμ πνυκμ γςήξ, ηδκ ιείςζδ ημο υβημο ζηενεχκ απμαθήηςκ, ηδκ εθαπζζημπμίδζδ ηςκ ηνμθίιςκ πμο ηαηαθήβμοκ ζηα απυαθδηα, ηδκ άιεζδ ακαηφηθςζδ οθζηχκ ηαζ ηδ ζςζηή δζαπείνζζδ ηςκ πχνςκ πνάζζκμο (Green Ideas for Tourism for Europe, 2015). ηδκ Δθθάδα ηαηά ιέζμ υνμ πανάβμκηαζ βν. απμννζιιάηςκ ακά άημιμ ακά διένα (Πακαβζςηαηυπμοθμξ, 2002). ημκ παναηάης πίκαηα πανμοζζάγεηαζ εκδεζηηζηά δ παναβςβή βναιιανίςκ απμννζιιάηςκ ακά άημιμ ακά διένα βζα μνζζιέκεξ πχνεξ. Πίκαηαξ 3. Γναιιάνζα απμννζιιάηςκ ακά άημιμ ακά διένα Πεπιοσή γπ ανά άηομο ανά ημέπα Υχνεξ ιε πμθφ παιδθυ εζζυδδια (π.π. Αζεζμπία, Ηκδία) 400 Ακαπηοζζυιεκα ηνάηδ (π.π. Αίβοπημξ, Βναγζθία) 700 Βζμιδπακζηά ακαπηοβιέκα ηνάηδ 1100 Πθμφζζα ηνάηδ (π.π. Δθαεηία) 2500 Δθθάδα Πδβή: Πακαβζςηαηυπμοθμξ, Σα απμννίιιαηα πςνίγμκηαζ ζηζξ παναηάης ηαηδβμνίεξ: 68

69 Πίκαηαξ 4. Καηδβμνίεξ απμννζιιάηςκ Αςτικά απορρίμματα Γεωργικά απορρίμματα Βιομηχανικά απορρίμματα Είναι οικιακά απορρίμματα, απορρίμματα από εμπορικζσ δραςτηριότητεσ ςχολεία κτλ. Απορρίμματα που προκφπτουν από διάφορεσ αγροτικζσ δραςτηριότητεσ. Προζρχονται από βιομηχανικζσ δραςτηριότητεσ, μζταλλα, καταςκευαςτικά υλικά κτλ Τοξικά-επικίνδυνα Προζρχονται από νοςοκομεία, εργαςτήρια και άλλεσ πηγζσ. Πδβή: Πακαβζςηαηυπμοθμξ, 2002 Οζ ηφπμζ ηςκ αζηζηχκ ζηενεχκ απμννζιιάηςκ είκαζ: πανηυκζα, πθαζηζηά, οπμθείιιαηα ηνμθίιςκ, θμζπά απμννίιιαηα κμζημηονζμφ, βοάθζκα απμννίιιαηα, θμζπά ιδ ηαφζζια απμννίιιαηα, ζηάπηεξ ηαζ οπμθείιιαηα ηαφζδξ ηαζ μβηχδδ απμννίιιαηα. Σμ ιεβαθφηενμ ιένμξ ηςκ αζηζηχκ ζηενεχκ απμννζιιάηςκ ζηδκ Δθθάδα (πενίπμο 80% βζα ημ 2015) πνμςεμφκηαζ βζα εδαθζηή εκαπυεεζδ (Τβεζμκμιζηή Σαθή ΥΤΣΑ ΥΤΣΤ). Σμ ιέζμ πμζμζηυ βζα ηδκ Δ.Δ ακένπεηαζ ζημ 28% (Ζβμοιεκίδδ, 2017). Σμ απμηέθεζια είκαζ κα ιεζχκεηαζ δναιαηζηά μ δζαεέζζιμξ απμεδηεοηζηυξ πχνμξ απμννζιιάηςκ. Λυβς ηδξ πνμαθδιαηζηήξ ηαηαζηεοήξ ηςκ ΥΤΣΑ, δδιζμονβείηαζ πενζααθθμκηζηή ιυθοκζδ, ιε απμηέθεζια ηδκ οπμαάειζζδ ηδξ εονφηενδξ πενζμπήξ ηαζ ηδκ απχθεζα δοκδηζηχκ ηενδχκ απυ ηδκ ιδ ακάηηδζδ ηςκ οθζηχκ. Έκαξ ηνυπμξ δζαπείνζζδξ ηςκ απμαθήηςκ είκαζ δ εενιζηή επελενβαζία (ηαφζδ-απμηέθνςζδαενζμπμίδζδ), ιε ηδκ μπμία ιπμνεί κα παναπεεί εκένβεζα. Ο ιέζμξ υνμξ εενιζηήξ επελενβαζίαξ βζα ηδκ Δ.Δ. είκαζ 27%, ζηδκ Δθθάδα δεκ οπάνπμοκ ιμκάδεξ εενιζηήξ επελενβαζίαξ (Ζβμοιεκίδδ, 2017). Ακ ηαζ δ εενιζηή επελενβαζία ζακ ηνυπμξ δζαπείνζζδξ εεςνείηαζ απμδμηζηυηενμξ ζε ζπέζδ ιε ημοξ ΥΤΣΑ, οπάνπμοκ εκδμζαζιμί ζημ ηαηά πυζμ δεκ πνμηαθεί πνμαθήιαηα ζηδκ οβεία. Έκαξ απυ ημοξ ηαθφηενμοξ ηνυπμοξ δζαπείνζζδξ ηςκ αζηζηχκ ζηενεχκ απμαθήηςκ είκαζ δ αενυαζα αζμθμβζηή επελενβαζία-ημιπμζημπμίδζδ. Οζ ιζηνμμνβακζζιμί δζαζπμφκ ηζξ 69

70 μνβακζηέξ εκχζεζξ ηαζ ζε 20 ιε 30 ιένεξ δδιζμονβείηαζ έκα ζηαεενμπμζδιέκμ ζηενευ οθζηυ πμο μκμιάγεηαζ compost. Αοηυ ημ οθζηυ ιπμνεί κα πνδζζιμπμζδεεί ζηδκ βεςνβία ηαζ ηδκ ηδπμονζηή. Δίκαζ ιία δζαδζηαζία ιε ηδκ μπμία δεκ επζαανφκεηαζ ημ πενζαάθθμκ, αολάκεηαζ δ βεςνβζηή παναβςβή, ιεζχκεηαζ δ παναβςβή ηαζ πνήζδ θζπαζιάηςκ, δεκ απαζηεί ιεβάθμοξ πχνμοξ ηαζ έπεζ ιζηνέξ πενζααθθμκημθμβζηέξ επζπηχζεζξ. Ο ιέζμξ υνμξ ημιπμζημπμίδζδξ ζηδκ Δ.Δ. είκαζ 16%. ηδκ Δθθάδα αοηυ ημ πμζμζηυ ακένπεηαζ ιυθζξ ζημ 1-2%. Σμ ιζηνυ αοηυ πμζμζηυ, ζφιθςκα ιε ημκ πνυεδνμ ημο ζοκδέζιμο επζπεζνήζεςκ ημιπμζημπμίδζδξ, μθείθεηαζ ζηδκ ακεπάνηεζα ημο Δθθδκζημφ εεζιζημφ πθαζζίμο βζα ημιπμζημπμίδζδ απμαθήηςκ. (Κακαηυπμοθμξ, 2018). ηδκ ακαενυαζα αζμθμβζηή επελενβαζία (ακαενυαζα γφιςζδ-πχκεοζδ) έπμοιε απμδυιδζδ ηςκ μνβακζηχκ μοζζχκ απυ ιζηνμμνβακζζιμφξ. Μέζς αοηήξ ηδξ δζενβαζίαξ θαιαάκεηαζ αζμαένζμ ορδθήξ πενζεηηζηυηδηαξ ζε ιεεάκζμ ιε ημ μπμίμ ιπμνεί κα παναπεεί εκένβεζα. Δπίζδξ, ιπμνεί κα βίκεζ ακάηηδζδ οθζηχκ ιέζς compost ηαζ κα έπμοιε βνδβμνυηενδ απμδυιδζδ ημο αζμθμβζημφ οθζημφ. Μαγί ιε ηδκ αενυαζα επελενβαζία, δ ακαενυαζα αζμθμβζηή επελενβαζία εεςνμφκηαζ απυ ημοξ ηαθφηενμοξ ηνυπμοξ δζαπείνζζδξ απμαθήηςκ ηαζ είκαζ δ ηαθφηενδ πνμζέββζζδ ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ (Βαθζμφθδ, 2015). ηδ αζμθμβζηή λήνακζδ μ ζηυπμξ είκαζ δ ιείςζδ ηδξ οβναζίαξ ηςκ απμννζιιάηςκ ηαζ δ δζεοηυθοκζδ ημο ιδπακζημφ δζαπςνζζιμφ ηςκ οθζηχκ. Δηθόλα 12. Τππηθή ιμκάδα ακαενυαζαξ πχκεοζδξ ζηενεχκ απμννζιιάηςκ (Agroenergy, 2018) ηδ ιδπακζηή ακαηφηθςζδ έπμοιε ιδπακζηυ δζαπςνζζιυ ηαζ ακάηηδζδ ηςκ οθζηχκ ηςκ απμννζιιάηςκ. Σα οθζηά πμο ακαηηχκηαζ είκαζ ζοκήεςξ: αζμαπμδμιήζζια μνβακζηά, πανηί, πθαζηζηυ, ιίβια πανηζμφ ιε πθαζηζηυ, ζζδδνμφπα ιέηαθθα ηαζ αθμοιίκζμ. 70

71 Σμ πμζμζηυ ηδξ ακαηφηθςζδξ (ιέζμξ υνμξ) ηςκ μζηζαηχκ απμννζιιάηςκ ζηδκ Δονςπασηή Έκςζδ θηάκεζ ημ 28%, εκχ ζηδκ Δθθάδα ημ πμζμζηυ αοηυ ακένπεηαζ ιυθζξ ζημ 16%. Θα είκαζ πμθφ δφζημθμ βζα ηδκ Δθθάδα κα πεηφπεζ ημ ζηυπμ πμο έπεζ ηεεεί απυ ηδκ Δ. Δ. ημο 50% βζα ημ 2020 (Ζβμοιεκίδδ, 2017). Γζάβναιια 14.Οθμηθδνςιέκδ δζαπείνζζδ απμννζιιάηςκ Πδβή: αααάηδξ, 2016 φιθςκα ιε ημκ αααάηδ (2016), δ μθμηθδνςιέκδ δζαπείνζζδ απμννζιιάηςκ βίκεηαζ ζφιθςκα ιε ημ Γζάβναιια 14 ζημ μπμίμ πανμοζζάγμκηαζ ηα ηακάθζα ιε ηα μπμία ιπμνμφιε κα ηαηεοεοκεμφιε ζηδκ ηοηθζηή μζημκμιία. ε ηάεε πενίπηςζδ πνέπεζ κα απμθεφβεηαζ μ ΥΤΣΑ ζακ πνχηδ επζθμβή. Μυκμ αθμφ ελακηθδεμφκ υθεξ μζ δοκαηέξ επελενβαζίεξ ηαζ βίκεζ δ ακάηηδζδ ημο οθζημφ ή παναβςβή εκένβεζαξ, εα πνέπεζ ηα εκαπμιείκακηα οθζηά κα ηαηαθήβμοκ ζε ΥΤΣΤ. Οπγανικά απόβληηα ζηα εζηιαηόπια και ηα ξενοδοσεία: Σα μνβακζηά απυαθδηα ζηα εζηζαηυνζα ηαζ ηα λεκμδμπεία δδιζμονβμφκηαζ απυ: (WRAP, 2013) Σα ηνυθζια πμο έπμοκ θήλεζ ή έπμοκ ιμθοκεεί. Απυ λεθθμφδζζια. Απυ δζαπςνζζιυ ηςκ ηυηηαθςκ ηαζ ηα παναπνμσυκηα 71

72 Απυ θάεδ ηδξ ημογίκαξ ηαζ Απυ ηα οπμθείιιαηα ζηα πζάηα. ηα παναηάης δζαβνάιιαηα πανμοζζάγμκηαζ ηα πμζμζηά ηςκ μνβακζηχκ απμαθήηςκ ακά ηαηδβμνία ηαζ ακά είδμξ. Γζάβναιια 15.Πμζμζηυ μνβακζηχκ απμαθήηςκ ακά θάζδ Υπολείμματα πιάτων 34% Προετοιμαςία φαγητοφ 45% Αλλοιωμζνα 21% Πδβή: WRAP 2013, επελενβαζία ζοββναθέα 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Γζάβναιια 16.Πμζμζηυ μνβακζηχκ απμαθήηςκ ακά είδμξ Πδβή: WRAP 2013, επελενβαζία ζοββναθέα 72

73 Σα μνβακζηά απυαθδηα απυ ηα αθθμζςιέκα θαβδηά ηαζ ηδκ πνμεημζιαζία ημο θαβδημφ, ιε ζςζηή δζαπείνζζδ, ιπμνμφκ κα ιεζςεμφκ δναζηζηά. Γζα κα ιπμνέζεζ ιία επζπείνδζδ κα ιεζχζεζ ηα μνβακζηά απυαθδηα πνέπεζ κα αημθμοεήζεζ ηέζζενα αήιαηα. Αοηά είκαζ (WRAP, 2013): 1. Να ιεηνήζεζ ηα μνβακζηά απυαθδηα. 2. Να ζπεδζάζεζ έκα πθάκμ δνάζδξ έηζζ χζηε κα ιεζχζεζ ηδκ ζπαηάθδ ηνμθίιςκ ζφιθςκα ιε ηα ζημζπεία πμο έπεζ ζοβηεκηνχζεζ. Να εέζεζ πνμκζηυ πνμβναιιαηζζιυ ηαζ κα μνίγεζ ανιμδζυηδηεξ ζημοξ ενβαγυιεκμοξ. 3. Να επακελεηάγεζ ημ ζπέδζμ δνάζδξ ηάεε ιήκα ηαζ 4. Να ημζκμπμζεί ηα απμηεθέζιαηα (πνμζςπζηυ, ηαηακαθςηέξ η.α.) Έκα λεκμδμπείμ/εζηζαηυνζμ, υζμ ηαζ κα ηαηαθένεζ κα ιεζχζεζ ηα μνβακζηά απυαθδηα ημο, δεκ εα ιπμνέζεζ κα ηα ιδδεκίζεζ. Δίκαζ ζδιακηζηυ κα ιπμνέζεζ κα ηα επελενβαζηεί/δζμπεηεφζεζ έηζζ χζηε κα ιεζχζεζ ημκ ακηίηηοπυ ημοξ ζημ μζημζφζηδια. ημ Γζάβναιια 17. (WRAP, 2013) πανμοζζάγεηαζ δ ζενανπία ηδξ επελενβαζίαξ/δζμπέηεοζδξ ηςκ μνβακζηχκ απυαθδηςκ. Γζάβναιια 17.Ηενανπία μνβακζηχκ απυαθδηςκ Πδβή: WRAP 2013, 73

74 Ακαθοηζηά ζημ Γζάβναιια ακαθένμκηαζ: Αποθςγή: Πνέπεζ κα είκαζ μ ηφνζμξ ζηυπμξ. Σα οθζηά πνέπεζ κα ιεηνζμφκηαζ ηαζ κα οπμθμβίγμκηαζ έηζζ χζηε κα εθαπζζημπμζμφκηαζ ηα μνβακζηά απυαθδηα. Βεληιζηοποίηζη: Σα ηνυθζια ηα μπμία δεκ έπμοκ αθθμζςεεί ηαζ είκαζ αηυιδ ανχζζια ιπμνμφκ κα δζαηεεμφκ ζημ ημζκυ (ππ ζε ζδνφιαηα). Τπάνπμοκ πθαηθυνιεξ ιέζς δζαδζηηφμο υπμο ηα εκαπμιείκακηα θαβδηά ιπμνμφκ κα πςθδεμφκ, ή εκαθθαηηζηά, κα δζαηεεμφκ ζακ ηνμθή βζα γχα. Ανακύκλυζη: Σα μνβακζηά απυαθδηα ιπμνμφκ κα δζαηεεμφκ ζε ακαενυαζα αζμθμβζηή επελενβαζία ή κα πνδζζιμπμζδεμφκ βζα ηδκ δδιζμονβία compost. Ανάκηηζη: Θενιζηή επελενβαζία βζα ακάηηδζδ εκένβεζαξ. Απόππιτη: Σεθεοηαία επζθμβή είκαζ δ ηαφζδ απμαθήηςκ πςνίξ ακάηηδζδ εκένβεζαξ, ηα απυαθδηα κα ζηέθκμκηαζ ζημοξ ΥΤΣΑ ηαζ ηα οθζηά κα ηαηαθήβμοκ ζημκ οπυκμιμ. Όζμ πζμ ρδθά ζηδκ ποναιίδα ανίζηεηαζ, δ δζαδζηαζία δζαπείνζζδξ ηςκ μνβακζηχκ απμαθήηςκ, ηυζμ πζμ απμδμηζηή ηαζ θζθζηή πνμξ ημ πενζαάθθμκ είκαζ. Ζ Δθθάδα έπεζ πμθθά πνμαθήιαηα ζημκ ημιέα ηδξ δζαπείνζζδξ ηςκ αζηζηχκ ζηενεχκ απμννζιιάηςκ. οβηεηνζιέκα: Ο ζπεδζαζιυξ ηδξ δζαπείνζζδ είκαζ ζε πνςηανπζηυ ζηάδζμ. Τπάνπεζ ζφβποζδ ιεηαλφ ηςκ ΥΤΣΤ, ΥΤΣΑ ηαζ πςιαηενέξ. Δθάπζζημζ ΥΤΣΤ ηαζ ΥΤΣΑ πθδνμφκ ηζξ κυιζιεξ πνμδζαβναθέξ. Γζ αοηυ δ Δθθάδα, απυ ημ 2014, πθδνχκεζ πνυζηζιμ ζηδκ Δ.Δ. 15 εηαη. εονχ ακά έλζ ιήκεξ. Τπάνπεζ ηαηή πθδνμθυνδζδ βζα ημοξ ΥΤΣΤ ηαζ ΥΤΣΑ ηαζ αοηυ έπεζ ζακ απμηέθεζια ηδκ ακηίδναζδ ημο ηυζιμο ηαζ ηδκ έθθεζρδ ειπζζημζφκδξ ηςκ πμθζηχκ πνμξ ηζξ ανπέξ. Μεζχκεηαζ δ αλία ηδξ βδξ δίπθα ζημοξ ΥΤΣΑ ηαζ υθμζ γδημφκ ηα απμννίιιαηα κα ιεηαθενεμφκ ζε άθθμοξ δήιμοξ. Καθαπιόηηηα: Ζ ηαεανζυηδηα ηςκ δςιαηίςκ ηαζ ημκ ιπάκζςκ ηςκ λεκμδμπείςκ απαζηεί ιεβάθδ ηαηακάθςζδ πδιζηχκ ηαζ κενμφ. Τπμθμβίγεηαζ υηζ βζα ηδκ ηαεανζυηδηα εκυξ δςιαηίμο πνδζζιμπμζμφκηαζ θ κενυ ακά έκμζημ ακά κφπηα (Gössling et al. 2011). Με ηδ πνήζδ απμδμηζηχκ ηαζ θζθζηχκ πνμξ ημ πενζαάθθμκ ζοζηδιάηςκ ηαεανζζιμφ, ηαζ πανάθθδθα ιε ηδ ζςζηή εηπαίδεοζδ ημο πνμζςπζημφ ιπμνεί κα ιεζςεεί δ ζπαηάθδ πυνςκ βζα ηδκ ηαεανζυηδηα (Green Ideas for Tourism for Europe, 2015). 74

75 Γζάβναιια 18.Πμζμζηά ζοκεζζθμνάξ ζηδκ παναβςβή CO2 ζε παβηυζιζμ επίπεδμ ακά ημιέα βζα ημ 2005 ηαζ μζ πνμαθέρεζξ βζα ημ 2035 Πδβή: UNWTO-UNEP, 2008, (επελενβαζία ζοββναθέα). Αημοζθαιπικοί πύποι: Οζ αηιμζθαζνζημί νφπμζ ιπμνμφκ κα ιεζςεμφκ ιε ηδ πνήζδ πζμ απμδμηζηχκ ακηθζχκ εενιυηδηαξ ηαζ θεαήηςκ, πνήζδ εκαθθαηηζηχκ ιμνθχκ εκένβεζαξ ηαζ ιε ηδ πνήζδ εκαθθαηηζηχκ ιμνθχκ ιεηαηίκδζδξ-ιεηαθμνχκ. ημ παναηάης Γζάβναιια ακαθένμκηαζ ηα πμζμζηά ηδξ ζοκεζζθμνάξ ζηδκ παναβςβή CO 2 ζε παβηυζιζμ επίπεδμ ακά ημιέα βζα ημ 2005 ηαζ μζ πνμαθέρεζξ βζα ημ Μεηακινήζειρ: Οζ ιεηαηζκήζεζξ παίγμοκ ιεβάθμ νυθμ ζηδκ παναβςβή αενίςκ νφπςκ (δζμλείδζμ ημο άκεναηα (CO2), ιμκμλείδζμ ημο άκεναηα (CO), οδνμβμκάκεναηεξ (HC), κζηνζηά μλείδζα (NOx), ιζηνμζςιαηίδζα (PM), αεκγυθζμ, θμνιαθδεΰδδ, αζεακάθδ, 1,3- αμοηαδζέκζμ ηαζ ιυθοαδμ). Σα απμηεθέζιαηα ηδξ ένεοκαξ WTO Climate Report (UNWTO- UNEP, 2008), δείπκμοκ υηζ ημ δζμλείδζμ ημο άκεναηα απυ ηζξ ημονζζηζηέξ δναζηδνζυηδηεξ ακένπεηαζ ζημ ημ 4,9% ηςκ ζοκμθζηχκ αενίςκ εηπμιπχκ. φιθςκα ιε ιεθέηδ ημο Peeters (2006), 20%-30% ηςκ αοημηζκήηςκ, πνδζζιμπμζμφκηαζ βζα ημονζζηζηέξ δναζηδνζυηδηεξ. Ακηίζημζπα 20%-40% ηςκ ιεηαηζκήζεςκ ζηα ηνέκα ηαζ 60%-90% ηςκ ιεηαηζκήζεςκ ζηα αενμπθάκα μθείθμκηαζ ζηζξ ημονζζηζηέξ δναζηδνζυηδηεξ. ε παβηυζιζμ επίπεδμ ημ 2005, μζ ημονζζηζηέξ δναζηδνζυηδηεξ μθείθμκηακ βζα πενίπμο ημ 75% ηςκ ζοκμθζηχκ εηπμιπχκ ημο δζμλεζδίμο ημο άκεναηα (φκμθμ 979Mt CO 2 ). Πνςηαεθδηήξ εδχ είκαζ μζ αενμπμνζηέξ ιεηαηζκήζεζξ ιε ιενίδζμ 40%. Δίκαζ ειθακέξ υηζ είκαζ έκαξ ημιέαξ πμο πνήγεζ ζδζαίηενδξ πνμζπάεεζαξ ακηζιεηχπζζδξ (Peeters, 2006). Γζα κα ιεζςεμφκ ηα αθααενά απμηεθέζιαηα ηςκ 75

76 ιεηαηζκήζεςκ πνεζάγεηαζ δ πνήζδ εκαθθαηηζηχκ ιμνθχκ εκένβεζαξ ηαζ δ πνήζδ εκαθθαηηζηχκ ιμνθχκ ιεηαηίκδζδξ-ιεηαθμνχκ. Ππάζινερ αγοπέρ: Σα λεκμδμπεία ηαζ ηα ημονζζηζηά ηαηαζηήιαηα εα ιπμνμφζακ κα πνδζζιμπμζήζμοκ ακεεηηζηά, μζημθμβζηά ηαζ ακαηοηθχζζια πνμσυκηα ηαζ οθζηά (θ.π. βζα ηνυθζια, επεκδφζεζξ δςιαηίςκ η.μη). Οζ ημονίζηεξ ζοκδείγμοκ κα αβμνάγμοκ πνμσυκηα βζα δχνα ή εκεφιζα απυ ηα ιένδ πμο επζζηέπημκηαζ. οπκά ηα πνμσυκηα αοηά ηαζ μζ ζοζηεοαζίεξ ημοξ έπμοκ ιεβάθμ μζημθμβζηυ ακηίηηοπμ. Σα πνμσυκηα εα πνέπεζ κα εκανιμκζζεμφκ ιε ηζξ ανπέξ ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ ηαζ κα έπμοκ ηδκ απαναίηδηδ ζήιακζδ βζα κα δζαηνίκμκηαζ. Δπικοινυνία και πεπιβάλλον: Οζ επζπεζνήζεζξ ημο ημονζζιμφ ιπμνμφκ κα λεηζκήζμοκ ηδ ζογήηδζδ βζα ημ πενζαάθθμκ ιε ημοξ πεθάηεξ ημοξ. Μπμνμφκ κα ημοξ εκδιενχκμοκ ηαζ ζοβπνυκςξ κα πνμςεμοκ ημ ένβμ ημοξ. Δηαιπική Κοινυνική εςθύνη: Ζ ημονζζηζηή αζμιδπακία έπεζ πμθφ ζζπονμφξ δεζιμφξ ιε ηζξ ημπζηέξ ημζκυηδηεξ ηαζ άιεζδ επζννμή ζηδ ημζκςκζημμζημκμιζηή ημοξ ακάπηολδ. Γζα κα επζηεοπεεί δ ιεηάααζδ ζηδκ ηοηθζηή μζημκμιία εα πνέπεζ κα εοαζζεδημπμζδεμφκ μζ ημπζηέξ ημζκυηδηεξ βζα κα οπμζηδνίλμοκ ημ υθμ εβπείνδια. Υημικά και επικίνδςνα απόβληηα: Ζ αζθάθεζα ηςκ πμθζηχκ ηαζ ημο πενζαάθθμκημξ πνέπεζ κα είκαζ πνμηεναζυηδηα ζε υθεξ ηζξ ημονζζηζηέξ επζπεζνήζεζξ. Πνέπεζ κα βίκεηαζ εζδζηή επελενβαζία ηςκ πδιζηχκ ηαζ επζηίκδοκςκ απμαθήηςκ, ηαηάθθδθδ εκδιένςζδ ηςκ οπαθθήθςκ, πνήζδ απμδμηζηχκ ηαζ θζθζηχκ πνμξ ημ πενζαάθθμκ ζοζηδιάηςκ ηαεανζζιμφ ηαζ ζςζηή δζαπείνζζδ ηςκ πχνςκ πνάζζκμο. Φύζη και μνημεία πολιηιζηικήρ κληπονομιάρ: Σα θοζζηά ηαζ ζζημνζηά ικδιεία ηαζ μζ πμθζηζζηζηέξ δναζηδνζυηδηεξ είκαζ μζ ηζκδηήνζεξ δοκάιεζξ ημο ημονζζιμφ, βζα αοηυ είκαζ πμθφ ζδιακηζηυ κα πνμζηαηεοημφκ. Έκα πνυαθδια πμο ζοκήεςξ πνμηφπηεζ, είκαζ υηζ θυβς ηδξ επμπζηυηδηαξ, είκαζ δφζημθμ κα δζαηδνδεεί δ ηαεανζυηδηα ηςκ πχνςκ ζε άνζζημ επίπεδμ. Δίκαζ ζδιακηζηή δ ζςζηή δζαπείνζζδ ηςκ πχνςκ πνάζζκμο ηαζ δ επζθμβή ημπζηήξ πακίδαξ βζα ημοξ ηήπμοξ. Αθθζχξ οπάνπεζ ηίκδοκμξ αθθμίςζδξ ηδξ κηυπζαξ αζμπμζηζθυηδηαξ. οκήεςξ μζ εζζαβυιεκεξ πμζηζθίεξ έπμοκ αολδιέκεξ απαζηήζεζξ ζε θνμκηίδα ηαζ πυνμοξ Καλέρ ππακηικέρ κςκλικήρ οικονομίαρ ζηον ηοςπιζμό Τπάνπμοκ ανηεηά παναδείβιαηα πμο απμηεθμφκ ηαθέξ πναηηζηέξ βζα ηδκ εθανιμβή ηδξ 76

77 ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ ζημκ ημονζζηζηυ ημιέα. Υαναηηδνζζηζηυ πανάδεζβια είκαζ αοηυ ηδξ Airbnb, υπμο ιε ηδκ εκμζηίαζδ ζδζυηηδηςκ ηαημζηζχκ δδιζμονβήεδηακ έςξ 30% θζβυηενα απυαθδηα, ηαηακαθχεδηε 50% θζβυηενμ κενυ, ηαηακαθχεδηε 80% θζβυηενδ εκένβεζα ηαζ πανάπεδηε 90% θζβυηενμ δζμλείδζμ ημο άκεναηα ζε ζπέζδ ιε έκα ζοιααηζηυ Δονςπασηυ λεκμδμπείμ (ten Wolde, 2016, ακαθένεηαζ απυ ημοξ Girard & Nocca, 2017). ηδκ Οοββανία έκα λεκμδμπείμ-θάνια πνδζζιμπμζχκηαξ ηδκ ανπή «απόβιεηα=ρξήκα» επζηνέπεζ ζημοξ πεθάηεξ ημο κα πθδνχζμοκ εκ ιένεζ βζα ηδκ δζαιμκή ημοξ ιε ακαηοηθχζζια απυαθδηα. ηδκ Ηζπακία δδιζμονβήεδηε οπδνεζία ημπζηχκ ηαλζδζχκ υπμο ζοιιεηέπμοκ λεκμδμπεία ιε ημπζηά θαβδηά ηαζ ηαθυ ζφζηδια δζαπείνζζδξ απμαθήηςκ. ηδ Γενιακία, Αοζηνία ηαζ Γαθθία δδιζμονβήεδηακ Eco-Hotels ηα μπμία πνδζζιμπμζμφκ θζθζηά πνμξ ημ πενζαάθθμκ ηαζ ζηδκ οβεία οθζηά-πνμσυκηα (Girard &Nocca, 2017). Έκα άθθμ πανάδεζβια εθανιμβήξ ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ ζηδκ Δονχπδ, είκαζ ζηδκ Dutch Hospitality ζηδκ Οθθακδία. Ζ εηαζνεία Green Recycled Organics (GRO) ζοκενβάζηδηε ιε ηδκ La Place αθοζίδα ηνμθίιςκ ηαζ ημκ Vroegop-Windig. Υνδζζιμπμζδιέκα θίθηνα ηαθέ απυ ηα εζηζαηυνζα ζοθθέβμκηαζ, ηαζ ιεηαθένμκηαζ βζα παναβςβή ιακζηανζχκ. Έπεζηα απυ έλζ εαδμιάδεξ, ζοθθέβμκηαζ ηα ηαζκμφνβζα ιακζηάνζα ηαζ αοηά ιε ηδκ ζεζνά ημοξ επζζηνέθμκηαζ ζηα εζηζαηυνζα (van Rheede, 2012). φιθςκα ιε ημ Responsible Travel (Norman, n.a.) ζηδκ πενζμπή Γμθμιίηεξ πμο απμηεθμφκ πνμζθζθή ημονζζηζηυ πνμμνζζιυ ηδξ Ηηαθίαξ, απμθαζίζεδηε κα ιεζςεεί δ παναβςβή δζμλεζδίμο ημο άκεναηα ιέζς πμθζηζηχκ ακαηφηθςζδξ, ιείςζδ ηδξ ζπαηάθδξ εκένβεζαξ ηαζ πνήζδ θζθζηχκ πνμξ ημ πενζαάθθμκ οθζηχκ. ηδκ πενζμπή πνμζπάεδζακ κα πνμςεήζμοκ ημ θοζζηυ αένζμ ηαζ ηα δθεηηνμηίκδηα θεςθμνεία. Σα εζηζαηυνζα πνμηείκμοκ ημ Zero Km menu ημ μπμίμ είκαζ πμθφ ζδιακηζηυ βζα ηδκ ημπζηή μζημκμιία: εβηαηαζηάζεζξ, πνμζθμνά θαβδημφ ηαζ ημπζηά πνμσυκηα πνμςεμφκ ηδκ ημπζηή μζημκμιία ηαζ ηζξ ιζηνέξ ημπζηέξ επζπεζνήζεζξ. 77

78 Δζηυκα 13. Zero Km menu Σμ λεκμδμπείμ Guldsmeden ζηδκ Γακία είκαζ έκα ιζηνυ μζημβεκεζαηυ λεκμδμπείμ ημ μπμίμ δζαεέηεζ ζφζηδια πζζημπμίδζδξ αεζθυνμο δζαπείνζζδξ απυ ηδκ Green Globe (Manniche, Topsøet al, 2018). Δπίζδξ δζαεέηεζ ηδκ Δco Gold εηζηέηα δ μπμία πανέπεηαζ απυ ημ Τπμονβείμ Σνμθίιςκ ηαζ Γεςνβίαξ ηδξ Γακίαξ ζε εζηζαηυνζα πμο πνδζζιμπμζμφκ πενζζζυηενμ απυ 90% αζμθμβζηά πνμσυκηα. Σμ λεκμδμπείμ ζοιιεηέπεζ ζηδκ πθαηθυνια Too Good to Go δ μπμία θεζημονβεί ζηδ Γακία, Γενιακία, Γαθθία ηαζ ημ Ζκςιέκμ Βαζίθεζμ ιε ζηυπμ ηδκ ιείςζδ ηςκ απμννζιιάηςκ απυ ηα ηνυθζια. Σα εζηζαηυνζα ηαζ μζ εηαζνείεξ catering πμο ζοιιεηέπμοκ ζηδκ πθαηθυνια, ιπμνμφκ κα δζαθδιίζμοκ ηα ηνυθζια πμο ημοξ έπμοκ πενζζζέρεζ ηαζ μζ πεθάηεξ ιπμνμφκ κα ηα αβμνάζμοκ ιέζς ιζαξ εθανιμβήξ. Με αοηυ ημκ ηνυπμ ιεζχκμκηαζ ηα απυαθδηα απυ ηα ηνυθζια ηαζ μζ εηαζνείεξ ιπμνμφκ κα έπμοκ ηένδμξ. Έκα αηυιδ εεηζηυ είκαζ υηζ δδιζμονβείηαζ ημζκςκζηυ υθεθμξ ηαεχξ άημια ιε παιδθά εζζμδήιαηα ιπμνμφκ κα αβμνάζμοκ θαβδηά ζε παιδθυ ηυζημξ. Τπάνπμοκ ανηεηέξ πθαηθυνιεξ δζαιμζναζιμφ θαβδημφ, ηάπμζεξ απυ αοηέξ είκαζ: BonAppetour ( I Food Share ( Grub Club ( Landshare, ( Casserole Club, ( Karma, ( ηαζ Resq Clud, ( 78

79 Δζηυκα 14. Too Good to Go Ζ αθοζίδα λεκμδμπείςκ Strathmore Hotels δζαπεζνίγεηαζ 7 λεκμδμπεία ζηδκ ηςηία ηαζ ηδ αυνεζα Αββθία. ημ λεκμδμπείμ ηδξ Salutation Hotel θεζημφνβδζε έκα δμηζιαζηζηυ πνυβναιια 8 εαδμιάδςκ, ηαηά ηδ δζάνηεζα ημο μπμίμο, ηαηέβναθε ηα απυαθδηα ηςκ ηνμθίιςκ, επζηοβπάκμκηαξ ηεθζηά κα ηα ιεζχζεζ. Καηά ηδκ δζάνηεζα ημο πνμβνάιιαημξ, γοβίγακε ζε ηάεε ζηάδζμ ηα απυαθδηα ηςκ ηνμθίιςκ, έηζζ ηαηάθενακ κα ηα ηαηδβμνζμπμζήζμοκ ηαζ κα ηα ιεζχζμοκ. Σμ απμηέθεζια ημο πνμβνάιιαημξ ζημ Salutation Hotel ήηακ κα ιεζςεμφκ ηα απυαθδηα απυ ηα ηνυθζια ηαηά 36% (4,2 ηυκμοξ θαβδηυ εηδζίςξ) ηαζ κα πεηφπμοκ ιία ιείςζδ ημο ηυζημοξ ηαηά θίνεξ εηδζίςξ. Έπμκηαξ εεηζηά απμηεθέζιαηα απυ ημ Salutation Hotel δ αθοζίδα επέηηεζκε ηδ ζηναηδβζηή ηδξ ζηα οπυθμζπα 6 λεκμδμπεία (Manniche, Topsøet al, 2018). Έκα άθθμ ηαθυ πανάδεζβια εθανιμβήξ ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ ζημκ ημονζζιυ είκαζ ημ λεκμδμπείμ Strattons. Σμ λεκμδμπείμ Strattons είκαζ έκα ιζηνυ ακελάνηδημ μζημβεκεζαηυ λεκμδμπείμ ζημ Νorfolk ηδξ Αββθίαξ, έπεζ 14 δςιάηζα, έκα εζηζαηυνζμ ηαζ έκα ηαθέ. Σμ λεκμδμπείμ ηαηάθενε ζε ζοκενβαζία ιε εεκζημφξ μνβακζζιμφξ (υπςξ μ Ονβακζζιυξ Απμαθήηςκ ηαζ Πυνςκ Πνυβναιια Γνάζδξ (Waste and Resources Action Programme (WRAP)) ηαζ ημπζημφξ ζοκενβάηεξ κα ιεζχζεζ ηα απυαθδηα ηςκ ηνυθζιςκ. Όθα ηα απυαθδηα πμο πανάβμκηακ ζημ λεκμδμπείμ δζαπςνίγμκηακ, γοβίγμκηακ ηαζ ηαηαβνάθμκηακ. Όηακ ήηακ δοκαηυ, ηα απυαθδηα ιεηαθένμκηακ ζημ πχνμ ακαηφηθςζδξ βζα απμεήηεοζδ, πνζκ επακαπνδζζιμπμζδεμφκ ή ακαηοηθςεμφκ. Σμ πμζμζηυ ηςκ απμαθήηςκ ημο λεκμδμπείμο πμο απμζηέθθμκηακ ζημ Υχνμ Τβεζμκμιζηήξ Σαθήξ ήηακ θζβυηενμ απυ ημ 2% ηςκ απμαθήηςκ (149 ηζθά ζε έκα πνυκμ). Σμ λεκμδμπείμ ηαηάθενε κα ελμζημκμιήζεζ πάκς απυ θίνεξ εηδζίςξ, ιεζχκμκηαξ ηα ηνυθζια ηαζ ηα απμννίιιαηα ζοζηεοαζίαξ, αολάκμκηαξ ηδκ 79

80 ακαηφηθςζδ ζημ 98% ηαζ ιεζχκμκηαξ ηα έλμδα ζε άθθα πεδία υπςξ δ ηαεανζυηδηα ηαζ δ πνήζδ κενμφ. φιιαπμξ ζημ ένβμ ημο λεκμδμπείμο ήηακ μ μνβακζζιυξ Waste and Resources Action Programme. Βάζεζ ηςκ απμηεθεζιάηςκ μ μνβακζζιυξ WRAP ακαημίκςζε ηζξ παναηάης μδδβίεξ βζα ηδκ ιείςζδ ηςκ απμαθήηςκ (Manniche, Topsøet al, 2018): Μεηνήζηε ηα απυαθδηα πμο πνμένπμκηαζ απυ ηδκ ημογίκα ηαζ ημ λεκμδμπείμ έηζζ χζηε κα ακηζθδθεείηε ηδ δοκαηυηδηα ελμζημκυιδζδξ. Γζαπςνίζηε ηα απυαθδηα ηνυθζια ζε ηνεζξ ηαηδβμνίεξ απμεήηεοζδ, πνμεημζιαζία ηαζ απυαθδηα πζάηςκ. Μεηνήζηε ηαζ παναημθμοεήζηε ηα απυαθδηα ζε ηαεειία απυ ηζξ ηαηδβμνίεξ. Αβμνάζηε πφδδκ ηα ιδ εοπαεή ακηζηείιεκα. Σμπμεεηήζηε ζημ ιεκμφ ηνυθζια πμο ιπμνμφκ κα πνδζζιμπμζδεμφκ βζα δζαθμνεηζηέξ ζοκηαβέξ. Με ημ ζπέζζαθ πζάημ ηδξ διέναξ είκαζ έκαξ ηαθυξ ηνυπμξ κα πνδζζιμπμζδεμφκ ηα ηνυθζια πμφ ημκηεφμοκ κα θήλμοκ. Γδιζμονβήζηε ιεκμφ ιε θζβυηενα οθζηά χζηε κα απμθφβεηε κα θήβμοκ. Υνδζζιμπμζείζηε, υηακ είκαζ δοκαηυ, επμπζηά οθζηά. Υεζνζζηείηε ημ απυεεια πνμζεηηζηά βζα κα απμθφβεηε γδιζέξ. Nα επζζηνέθεηε πάκηα ηα ηαηεζηναιιέκα πνμσυκηα. Να πνδζζιμπμζείηε πάκηα πνχηα, ηα πνμσυκηα πμο ηείκμοκ κα θήλμοκ. Δλεηάζηε ηδκ μιαδμπμίδζδ ημκ πνμσυκηςκ χζηε κα ακηζζημζπμφκ ζημκ ηαηάθμβμ ηςκ πνμιδεεοηχκ. Δλεηάζεηε ημ εκδεπυιεκμ αβμνάξ πνμσυκηςκ ζε ζοζηεοαζία ηεκμφ βζα κα παναηείκεηαζ δ δζάνηεζα γςήξ ημοξ. Να ακαεεςνείηε ζοπκά ημ νάθζ ηαζ ηδκ απμεήηδ χζηε κα ακηαπμηνίκμκηαζ ζημ ιεκμφ ζαξ. Απμθεφβεηε ηδκ οπεναμθζηή ημπή ηςκ ρανζχκ, ηνέαημξ ηαζ θαπακζηχκ. Δλεηάζηε ηδ δδιζμονβία πζάηςκ ιε θαπακζηά πμο ζεναίνμκηαζ ιε ηδκ θθμφδα ημοξ. Αημθμοεήζηε ημκ ηακυκα 20/20. 20% extra θαβδηυ ζε ιία ιένα ιε πμθθμφξ πεθάηεξ ηαζ 20% ηαηεροβιέκα βζα απνυαθεπηα. Να ηαηαρφπεηε ημ πθευκαζια ηςκ ιμονχκ βζα ηδ δδιζμονβία ποιχκ. Σμ εκαπμιείκακ ρςιί ηάκηε ημ ηνμοηυκ. Γζαηδνήζηε ηζξ ιενίδεξ ζε θμβζηά επίπεδα. 80

81 Γδιζμονβήζηε δζαθμνεηζηά ιεβέεδ ιενίδαξ βζα ηζξ ακάβηεξ ηςκ πεθαηχκ. Δλεηάζηε ηδκ ζφκαρδ εηαζνζηχκ ζπέζεςκ ιε πνμιδεεοηέξ πμο παναθαιαάκμοκ πίζς ηα ηεκά δμπεία ηαζ ηζξ ηεκέξ ζοζηεοαζίεξ. Δζηυκα 15. Crowne Plaza Copenhagen Towers Σμ λεκμδμπείμ Crowne Plaza Copenhagen Towers είκαζ έκα 25υνμθμ λεκμδμπείμ ιε 366 δςιάηζα, ηαηαζηεοάζηδηε ημ 2009 ιε πνςημπυνεξ ηεπκζηέξ. Με έκα ηθεζζηυ ζφζηδια φδνεοζδξ ημ ηηίνζμ ρφπεηαζ ηαζ εενιαίκεηαζ πνδζζιμπμζχκηαξ 65% θζβυηενδ εκένβεζα ζε ζπέζδ ιε έκα ζοκδεζζιέκμ λεκμδμπείμ. Σμ ηηίνζμ έπεζ αοηυιαημ ζφζηδια ηθζιαηζζιμφ βζα ηάεε δςιάηζμ πμο ζοκδέεηαζ ιε ημ ζφζηδια ηναηήζεςκ, έηζζ χζηε κα απμθεφβεηαζ δ εκενβεζαηή ζπαηάθδ ζηα ηεκά δςιάηζα. Σμ λεκμδμπείμ ηαθφπηεηαζ εκ ιένεζ ιε δθζαηά πάκεθ πμο πανέπμοκ ημ 10% ηδξ δθεηηνζηήξ εκένβεζεξ πμο πνεζάγεηαζ. Σμ οπυθμζπμ πανάβεηαζ ιέζς ακακεχζζιςκ πδβχκ εκένβεζαξ. Έκα έλοπκμ ζφζηδια εθέβπεζ ημ θςηζζιυ ηαζ ηδκ ελμζημκυιδζδ κενμφ. Σα απυαθδηα ηςκ ηνμθίιςκ απμεδηεφμκηαζ ζε ιία δελαιεκή ζημ οπυβεζμ ηαζ παναδίδμκηαζ ζε έκα ενβμζηάζζμ παναβςβήξ αζμαενίμο (Manniche, Topsøet al, 2018). 81

82 Δζηυκα 16. Crowne Plaza Copenhagen Towers Interior Ζ Martin s Hotels είκαζ ιία αεθβζηή αθοζίδα 14άνςκ λεκμδμπείςκ δ μπμία πνδζζιμπμζεί πενζααθθμκηζηέξ ανπέξ ζε υθα ηα λεκμδμπεία ηδξ αθοζίδαξ. Σμ ζθυβηακ ημοξ είκαζ Σμ αφνζμ ιαξ πνεζάγεηαζ ζήιενα. Ζ αθοζίδα ζε ζοκενβαζία ιε ημοξ πνμιδεεοηέξ ηάκεζ λεπςνζζηή ζοθθμβή ηςκ δζαθμνεηζηχκ ηφπςκ απμαθήηςκ, βζα κα αολδεεί δ αλία επακάπνδζδξ ημοξ. Υνδζζιμπμζεί πέκηε ζοκενβάηεξ βζα δζαθμνεηζημφξ ηφπμοξ απμαθήηςκ, ηαζ ζοκενβάγεηαζ ιε ημοξ πνμιδεεοηέξ ηδξ βζα κα πεηφπεζ ημοξ ζηυπμοξ ηδξ. Καηάθενε κα λεπενάζεζ ημκ ανπζηυ ζηυπμ αζςζζιυηδηαξ πμο είπε εέζεζ ηαζ κα ιεηααεί ζηδκ ηοηθζηή μζημκμιία. Ζ Martin s Hotels ζοκενβάγεηαζ ιε ηδκ εηαζνεία Desso, δ μπμία πνμιδεεφεζ ακαηοηθχζζια παθζά ηαζ δίκεζ ηδ δοκαηυηδηα επζζηεοήξ ιυκμ βζα έκα ιένμξ ημο παθζμφ. οκενβάγεηαζ επίζδξ ιε ιία εηαζνεία πνμιήεεζαξ οπδνεζζχκ πθοκηδνίμο δ μπμία πανέπεζ θζθζηέξ πνμξ ημ πενζαάθθμκ οπδνεζίεξ. Καεχξ μζ πνςημαμοθίεξ ηδξ αθοζίδαξ βζα ιεηάααζδ ζηδκ ηοηθζηή μζημκμιία ελεθίζζμκηαζ, δ ελάνηδζδ ηδξ απυ ημοξ πνμιδεεοηέξ αολάκεηαζ (Manniche, Topsøet al, 2018). 82

83 Δζηυκα 17. Martin s Hotels Slogan ηδκ Δθθάδα, ηαθή πναηηζηή απμηεθεί ημ Porto Carras Resort, ιεβάθμ εένεηνμ ζηδ Υαθηζδζηή, πμο πηίζηδηε ημ Σμ εένεηνμ ακαηοηθχκεζ ηα οβνά θφιαηα ηαζ ημ επελενβαζιέκμ κενυ ημ πνδζζιμπμζεί βζα ηδκ ηάθορδ ηςκ ακαβηχκ ημο βδπέδμο βημθθ ηαζ δζαεέηεζ ηνζημαάειζα αζμθμβζηή ιμκάδα επελενβαζίαξ απμαθήηςκ. Ζ θάζπδ απυ ηδκ αζμθμβζηή ιμκάδα θζθηνάνεηαζ, ζηεβκχκεηαζ ηαζ πνδζζιμπμζείηαζ ζακ μνβακζηυ θίπαζια βζα ημοξ αιπεθχκεξ ημο εένεηνμο (Manniche, Topsøet al, 2018). Δπζηοπία: Μεζχεδηακ ηα απυαθδηα ηαζ δ ηαηακάθςζδ κενμφ. Αολήεδηε δ παναβςβζηή ζηακυηδηα ηςκ αιπεθχκςκ θυβμ ηςκ παναβυιεκςκ θζπαζιάηςκ. Γοζημθίεξ: Ονζζιέκα κζηνζηά ηαζ θςζθμνζηά (20%), ηαηαηάεμκηαζ ζημ ποειέκα ηςκ δελαιεκχκ, δδιζμονβχκηαξ ημ θαζκυιεκμ ημο εοηνμθζζιμφ (InterregEurope, 2018). 83

84 Δζηυκα 18. Porto Carras Resort Δζηυκα 19. Porto Carras Resort - Αιπεθχκαξ Σμ Sani Resort είκαζ επίζδξ έκα ιεβάθμ εένεηνμ ζηδ Υαθηζδζηή ημ μπμίμ ακαηοηθχκεζ ηα οβνά θφιαηα ημο ηαζ ηα πνδζζιμπμζεί βζα ηδκ ηάθορδ ηςκ ακαβηχκ άνδεοζδξ ημο πενζθενεζαημφ ηήπμο. Σα οβνά θφιαηα οπμαάθθμκηαζ ζε επελενβαζία ζε ιμκάδα αζμθμβζημφ ηαεανζζιμφ ηνζχκ ζηαδίςκ. Σμ εένεηνμ ηαηάθενε ηεθζηά κα ιεζχζεζ ηδκ ηαηακάθςζδ κενμφ. ε ζοκενβαζία ιε εηαζνείεξ ακαηφηθςζδξ, εθάνιμζε μθμηθδνςιέκμ πνυβναιια ακαηφηθςζδξ βζα υθα ηα είδδ απμαθήηςκ. Σμ Sani Resort αλζμθμβεί υθμοξ ημοξ πνμιδεεοηέξ αάζεζ ηνζηδνίςκ αεζθμνίαξ πμο επζηεκηνχκμκηαζ ζηδκ πμζυηδηα, ηδκ ημπμεεζία, ηδκ πνμζηαζία ημο πενζαάθθμκημξ ηαζ ηδκ επζπεζνδιαηζηή δεζηή (InterregEurope, 2018). Δπζηοπία: Καηάθενε κα ιεζχζεζ ηδξ ηαηακάθςζδ κενμφ έςξ ηαζ 9% απυ ημ 2014 έςξ ημ Σμ 2016 ζοθθέπεδηακ ηζθά ακαηοηθχζζιμο οθζημφ. Σμ 2017 ηαηάθενακ κα επζηφπμοκ πμζμζηυ ακαηφηθςζδξ 48,6% ηςκ ζοκμθζηχκ απμαθήηςκ, ημ πμζμζηυ αοηυ ημ 84

85 2013 ακένπμκηακ ζε 17%. Μείςζακ ηδκ πνήζδ πθαζηζημφ ιζαξ πνήζδξ ηαηά 54% ζε ζπέζδ ιε ημ Πανείπακ εηπαίδεοζδ ζημοξ ενβαγμιέκμοξ ζπεηζηά ιε ηδ αεζθμνία (2,5 χνεξ ακά ενβαγυιεκμ). Δίπακ εεηζηυ ακηίηηοπμ ζηδκ ημπζηή ημζκυηδηα. Σμ 2016, 2400 επζζηέπηεξ ζοιιεηείπακ ζε μζημθμβζηέξ πενζδβήζεζξ. Γοζημθίεξ: Οζ εκένβεζεξ απαζημφκ ιεβάθμ ανζειυ ζςζηά εηπαζδεοιέκμο πνμζςπζημφ. Σα εηήζζα ηένδδ απυ ηδκ ακαηφηθςζδ πνέπεζ κα επακεπεκδφμκηαζ ζηδκ ηαηάνηζζδ ημο πνμζςπζημφ. Οζ ημπζηέξ επζπεζνήζεζξ είκαζ οπεφεοκεξ βζα ηδ ζοθθμβή εζδζηχκ απμαθήηςκ, υιςξ δεκ είκαζ ζε εέζδ κα πανέπμοκ οπδνεζίεξ ζοθθμβήξ ζημ ααειυ πμο απαζημφκ μζ ιεβάθεξ επζπεζνήζεζξ. Δζηυκα 20. Sani Resort Δζηυκα 21. Sani Resort Πεζναιαηζηή ζοζημζπία ιεζβιάηςκ ημιπμζημπμίδζδξ 85

86 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 4. Μεθοδολογικό πλαίζιο Ζ ζηνμθή ημο μζημκμιζημφ ιμκηέθμο ζηδκ ηοηθζηή μζημκμιία δδιζμονβεί ηδκ ακάβηδ ηαηαζηεοήξ ιεηνήζζιςκ δεζηηχκ. Τπάνπεζ ακάβηδ απμηίιδζδξ ημο ηνυπμο ηαζ ημο ααειμφ ιε ημκ μπμίμ έκα πνμσυκ ή ιζα εηαζνεία πναβιαημπμζεί ηδ ιεηάααζδ απυ ημκ βναιιζηυ ζημκ ηοηθζηυ ηνυπμ θεζημονβίαξ. Με αοηυ ημκ ηνυπμ εα ιπμνέζεζ κα αλζμθμβδεεί δ απμηεθεζιαηζηυηδηα ηδξ ιεηάααζδξ ηαζ κα δδιζμονβδεμφκ ηίκδηνα Τθιζηάμενοι δείκηερ κςκλικόηηηαρ Γζα κα οπμθμβζζηεί ημ ηαηά πυζμ έκα πνμσυκ ή ιία οπδνεζία ή ιία εηαζνεία ζοκάδεζ ιε ημοξ υνμοξ ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ έβζκε δ πνμζπάεεζα κα δδιζμονβδεμφκ δείηηεξ ηοηθζηυηδηαξ. Έκαξ απυ ημοξ πζμ βκςζημφξ είκαζ μ Γείηηδξ Κοηθζηυηδηαξ Τθζημφ - Material Circularity Indicator (MCI) (Ellen MacArthur ηαζ Granta Design). Σμ ίδνοια Ellen MacArthur δδιζμφνβδζε επίζδξ δείηηεξ βζα ημοξ ημιείξ πυνςκ, απμαθήηςκ, εκένβεζαξ, αένζεξ εηπμιπέξ ηαζ ηαζκμημιία. Σμ Ellen MacArthur Foundation είκαζ έκα ίδνοια πμο έπεζ ζακ ζηυπμ ηδκ πνμχεδζδ ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ. Ζ Granta Design είκαζ ιζα R&D εηαζνία πμο έπεζ ζακ ζηυπμ ηδκ ακάπηολδ ηεπκμθμβίαξ μζημθμβζηχκ ηαζ αζθαθή οθζηχκ Γείκηηρ Κςκλικόηηηαρ Τλικού - Material Circularity Indicator (MCI) Σμ ίδνοια Ellen MacArthur ιαγί ιε ημ Granta Design, επζδμημφιεκμζ απυ ηδκ Δονςπασηή Έκςζδ δδιζμφνβδζακ ημκ Γείηηδ Κοηθζηυηδηαξ Τθζημφ Material Circularity Indicator (MCI). Γζα ημκ οπμθμβζζιυ ημο δείηηδ MCI εθήθεδ οπυρδ δ νμή ημο οθζημφ υπςξ θαίκεηαζ ζηα παναηάης Γζαβνάιιαηα 19 &

87 Γζάβναιια 19. Ρμή ηςκ οθζηχκ Πδβή: Ellen Mac Arthur Foundation (2015c), (επελενβαζία ζοββναθέα). Γζάβναιια 20. Ρμή ηςκ οθζηχκ 2 Πδβή:Ellen Mac Arthur Foundation (2015c) 87

88 Οζ πνχηεξ φθεξ απυ ιδ ακαηοηθχζζια οθζηά V εζζάβμκηαζ ζηα ενβμζηάζζα υπμο επελενβάγμκηαζ ηαζ πνμςεμφκηαζ ζημοξ πνήζηεξ. Ζ πνδζζιυηδηα ηςκ πνμσυκηςκ Υ έπεζ δφμ ζοκζζηχζεξ, δ ιία είκαζ δ δζάνηεζα πνήζδξ εκυξ πνμσυκημξ (μ πνυκμξ γςήξ) (L) ζε ζπέζδ ιε ημ πνυκμ γςήξ ημο ιέζμο αζμιδπακζημφ πνμσυκ (Lav) ηαζ δ άθθδ είκαζ δ έκηαζδ ηδξ πνήζδξ πμο είκαζ μ ιέζμξ υνμξ ηςκ ιμκάδςκ πμφ πανάβμκηαζ/δζανημφκ (U) απυ έκα πνμσυκ πνμξ ημ ιέζμ υνμξ ηςκ ιμκάδςκ πμο πανάβμκηαζ/δζανημφκ απυ ημ ιέζμ αζμιδπακζηυ πνμσυκ (U av ). Μένμξ απυ ηα οθζηά πμο πενζζζεφμοκ ηαηαθήβμοκ ζε ιδ ακαηηήζζια απυαθδηα (W O ). Σα ελανηήιαηα απυ ηα πνμσυκηα πμο είκαζ ζε ηαθή ηαηάζηαζδ ζοθθέβμκηαζ (Μπμνμφκ κα εηθναζημφκ ζακ πμζμζηυ ηδκ ιάγαξ ημο πνμσυκημξ Cu M) δζαιμνθχκμκηαζ ηαηάθθδθα ηαζ λακαιπαίκμοκ ζηδκ παναβςβζηή δζαδζηαζία (Μπμνμφκ κα εηθναζημφκ ζακ πμζμζηυ ηδκ ιάγαξ ημο πνμσυκημξ Fu M). Έκα άθθμ ιένμξ απυ ηα οθζηά πμο πενζζζεφμοκ ζοθθέβμκηαζ (Μπμνμφκ κα εηθναζημφκ ζακ πμζμζηυ ηδκ ιάγαξ ημο πνμσυκημξ C R M). Απυ αοηά έκα αηυιδ ιένμξ ηαηαθήβεζ ζηα ιδ ακαηηήζζια απυαθδηα (W R ) εκχ ημ ιεβαθφηενμ ιένμξ βίκεηαζ ακαηοηθχζζιδ πνχηδ φθδ δ μπμία ζηδ ζεζνά ηδξ ηαηαθήβεζ λακά ζηδκ παναβςβζηή δζαδζηαζία (Μπμνμφκ κα εηθναζημφκ ζακ πμζμζηυ ηδκ ιάγαξ ημο πνμσυκημξ F R M). Καηά ηδκ δζαδζηαζία ηδξ ακαηφηθςζδξ δδιζμονβμφκηαζ απυαθδηα ηα μπμία ηαηαθήβμοκ ζηα ιδ ακαηηήζζια απυαθδηα (W F ) Ο δείηηδξ MCI βζα έκα πνμσυκ οπμθμβίγεζ ημ ηαηά πυζμ έπεζ ιεζςεεί δ βναιιζηή νμή παναβςβήξ εκυξ πνμσυκημξ, ηαεχξ ηαζ ηδ δζάνηεζα ηαζ έκηαζδ πνήζδξ, ζε ζπέζδ ιε έκα πνμσυκ πμο πανάβεηαζ ιε βναιιζηή νμή. Γζα ημκ οπμθμβζζιυ ημο ζοκδοάγμκηαζ 3 παναηηδνζζηζηά: δ ιάγα ηςκ πνχηςκ οθχκ V (ιδ ακαηοηθχζζιδ), δ ιάγα ηςκ απμαθήηςκ πμο δεκ επακαπνδζζιμπμζμφκηαζ ηαζ μ ζοκηεθεζηήξ πνδζζιυηδηαξ X, μ μπμίμξ ζπεηίγεηαζ ιε ηδ δζάνηεζα ηαζ έκηαζδ πνήζδξ ημο πνμσυκημξ. Πθήνδξ βναιιζηή παναβςβή είκαζ δ παναζηεοή εκυξ πνμσυκημξ απυ ιδ ακαηοηθχζζια ηαζ ιδ επακαπνδζζιμπμζμφιεκα οθζηά, πμο ιεηά ημ ηέθμξ ηδξ ςθέθζιδξ γςήξ ημο απμννίπηεηαζ ζημοξ Υχνμοξ Τβεζμκμιζηήξ Σαθήξ. ε ακηίεεζδ, πθήνςξ ηοηθζηυ πνμσυκ είκαζ αοηυ πμο πνμένπεηαζ ιυκμ απυ ακαηοηθχζζιεξ ή επακαπνδζζιμπμζμφιεκεξ πνχηεξ φθεξ ηαζ ιεηά ημ ηέθμξ ηδξ γςήξ ημο ιπμνεί κα ακαηοηθςεεί ζημ ζφκμθμ ημο. Ο δείηηδξ MCI θαιαάκεζ ηζιέξ ιεηαλφ 0 ηαζ 1. Όζμ ιεβαθφηενδ είκαζ δ ηζιή, ηυζμ ιεβαθφηενδ είκαζ δ ηοηθζηυηδηα ηςκ πνμσυκηςκ/ οπδνεζζχκ/εηαζνεζχκ. 88

89 Γζα ημκ οπμθμβζζιυ ημο δείηηδ βζα έκα πνμσυκ θήθεδηακ οπυρδ ηα ελήξ (Ellen Mac Arthur Foundation, 2015c): 1. Ο ανζειυξ ηςκ ακαηοηθςιέκςκ, επακαπνδζζιμπμζδιέκςκ ηαζ κέςκ οθζηχκ. 2. Ζ δζάνηεζα ηαζ δ έκηαζδ ηδξ πνήζδξ ηςκ πνμσυκηςκ ζε ζπέζδ ιε ημ ιέζμ πνμσυκ πανυιμζμο ηφπμο. Έηζζ ζοιπενζθαιαάκεηαζ δ ακημπή ηςκ πνμσυκηςκ, δ δοκαηυηδηα επζζηεοήξ ηαζ δ ημζκή πνήζδ. 3. Οζ πμζυηδηεξ οθζηχκ πμο ηαηαθήβμοκ ζημ ΥΤΣΑ ηαεχξ ηαζ μζ πμζυηδηεξ πμο ζοθθέβμκηαζ βζα ακαηφηθςζδ ηαζ επακάπνδζδ. 4. Ζ απμδμηζηυηδηα ηδξ δζαδζηαζίαξ ακαηφηθςζδξ ημο πνμσυκημξ Σα πνμαθήιαηα πμο πνμηφπημοκ βζα ημκ οπμθμβζζιυ είκαζ υηζ ηάπμζα απυ ηα ζημζπεία είκαζ δφζημθμ κα ζοθθεπεμφκ: δζαθμνεηζηή είκαζ δ δζάνηεζα γςήξ πμο δίκεζ μ ηαηαζηεοαζηήξ απυ ηδκ πναβιαηζηή δζάνηεζα γςήξ. Δπζπθέμκ, έκα πνμσυκ ιπμνεί κα ακαηοηθχκεηαζ 100%, αθθά δ δζαδζηαζία ακαηφηθςζδξ κα ιδκ είκαζ 100% απμδμηζηή Ππώηερ ύλερ από μη ανακςκλώζιμερ και μη επανασπηζιμοποιούμενερ πηγέρ Γζα ημκ οπμθμβζζιυ ηδξ πμζυηδηαξ ηδξ ιάγαξ ηςκ πνχηςκ οθχκ πμο δεκ πνμένπμκηαζ απυ πνχηεξ φθεξ ιδ ακαηοηθχζζιεξ ηαζ ιδ επακαπνδζζιμπμζμφιεκεξ, ζφιθςκα ιε ημ ίδνοια Ellen MacArthur ηαζ ημ Granta Design ιπμνεί κα πνδζζιμπμζδεεί μ παναηάης ηφπμξ (Ellen MacArthur, 2015c): V = Mx(1 F R F U ) Όπμο: V είκαζ δ ιάγα ηςκ πνχηςκ οθχκ απυ ιδ ακαηοηθχζζιεξ ηαζ ιδ επακαπνδζζιμπμζμφιεκεξ πδβέξ. Μ είκαζ δ πμζυηδηα ηδξ ιάγαξ ημο ηεθζημφ πνμσυκημξ. F R είκαζ ημ πμζμζηυ ηςκ πνχηςκ οθχκ πμο πανάβμκηαζ απυ ακαηοηθχζζιεξ πδβέξ, F U είκαζ ημ πμζμζηυ πμφ πνμένπεηαζ απυ επακαπνδζζιμπμζμφιεκεξ πδβέξ, (1 F R F U ) είκαζ ημ πμζμζηυ πμο πνμένπεηαζ απυ πνχηεξ φθεξ ιδ ακαηοηθχζζιεξ ηαζ ιδ επακαπνδζζιμπμζμφιεκεξ. 89

90 Μη ανακηήζιμα απόβληηα Γζα ηα ιδ ακαηηήζζια απυαθδηα πμο ηαηαθήβμοκ ζημοξ ΥΤΣΑ ή πνδζζιμπμζμφκηαζ βζα κα πανάβμοκ εκένβεζα ζφιθςκα ιε ημ ίδνοια Ellen MacArthur ηαζ ημ Granta Design ζζπφεζ (Ellen MacArthur, 2015c): Όπμο W O = Mx(1 C R C U ) W O είκαζ δ πμζυηδηα ηςκ ιδ ακαηηήζζιςκ απμαθήηςκ. Μ είκαζ δ πμζυηδηα ηδξ ιάγαξ ημο ηεθζημφ πνμσυκημξ. C R είκαζ ημ πμζμζηυ ηδξ ιάγαξ ημο πνμσυκημξ πμο ζοθθέβεηαζ βζα ακαηφηθςζδ (ιεηά ημ ηέθμξ ηδξ γςήξ ημο). C U είκαζ ημ πμζμζηυ ηδξ ιάγαξ ημο πνμσυκημξ, ημ μπμίμ επακαπνδζζιμπμζείηαζ. Ζ πμζυηδηα ηςκ απμαθήηςκ πμο πανάβεηαζ ηαηά ηδκ δζαδζηαζία ηδξ ακαηφηθςζδξ ζφιθςκα ιε ημ ίδνοια Ellen MacArthur ηαζ ημ Granta Design οπμθμβίγεηαζ (Ellen MacArthur, 2015c). Όπμο W C = Mx(1 E C )xc R W C είκαζ δ πμζυηδηα ηςκ απμαθήηςκ πμο πανάβεηαζ ηαηά ηδκ δζαδζηαζία ηδξ ακαηφηθςζδξ. Μ είκαζ δ πμζυηδηα ηδξ ιάγαξ ημο ηεθζημφ πνμσυκημξ. E C είκαζ δ απμδμηζηυηδηα ηδξ δζαδζηαζίαξ ηδξ ακαηφηθςζδξ (ιεηά ημ ηέθμξ ηδξ γςήξ ημο πνμσυκημξ). C R είκαζ ημ πμζμζηυ ηδξ ιάγαξ ημο πνμσυκημξ πμο ζοθθέβεηαζ βζα ακαηφηθςζδ (ιεηά ημ ηέθμξ ηδξ γςήξ ημο). Ζ πμζυηδηα απμαθήηςκ πμο πανάβεηαζ ηαηά ηδκ δζαδζηαζία ηδξ ακαηφηθςζδξ βζα παναβςβή πνχηδξ φθδξ ζφιθςκα ιε ημ ίδνοια Ellen MacArthur ηαζ ημ Granta Design είκαζ: Όπμο W F = M 1 E F xf R E F W F είκαζ δ πμζυηδηα απμαθήηςκ πμο πανάβεηαζ ηαηά ηδκ δζαδζηαζία ηδξ ακαηφηθςζδξ βζα παναβςβή πνχηδξ φθδξ. Μ είκαζ δ πμζυηδηα ηδξ ιάγαξ ημο ηεθζημφ πνμσυκημξ. E F είκαζ δ απμδμηζηυηδηα ηδξ ακαηφηθςζδξ βζα ηδκ παναβςβή πνχηδξ φθδξ. F R είκαζ ημ πμζμζηυ ηςκ πνχηςκ οθχκ πμο πανάβμκηαζ απυ ακαηοηθχζζιεξ πδβέξ, Γζα κα ζηαειζζηεί δ απμδμηζηυηδηα εεςνείηαζ υηζ ηα απυαθδηα πμο πανάβμκηαζ ηαηά 90

91 ηδκ δζαδζηαζία ηδξ ακαηφηθςζδξ βζα παναβςβή πνχηδξ φθδξ (W F ) ακηζζημζπμφκ ζημ 50% ηδξ ζοκμθζηήξ πμζυηδηαξ ηαζ ηαηά ηδκ δζαδζηαζία ηδξ ακαηφηθςζδξ (W C ) ζημ 50% ηδξ ζοκμθζηήξ πμζυηδηαξ. Άνα έπμοιε W F+W C 2 οκεπχξ, δ ζοκμθζηή πμζυηδηα ηςκ απμαθήηςκ πμο δεκ επακαπνδζζιμπμζείηαζ είκαζ W = W O + W F + W C Γείκηηρ Γπαμμικήρ Ροήρ - Linear Flow Index Ο Γείηηδξ Γναιιζηήξ Ρμήξ Linear Flow Index (LFI) ζφιθςκα ιε ημ ίδνοια Ellen MacArthur ηαζ ημ Granta Design (Ellen MacArthur, 2015c) οπμθμβίγεζ ηδ νμή ημο οθζημφ ηδξ οπάνπμοζαξ ηαηάζηαζδξ παναβςβήξ ζε ζπέζδ ιε ηδκ νμή ημο οθζημφ εκυξ πθήνςξ βναιιζημφ ιμκηέθμο. Όπμο LFI = V + W 2 M + W F W C 2 V είκαζ δ ιάγα ηςκ πνχηςκ οθχκ απυ ιδ ακαηοηθχζζιεξ ηαζ ιδ επακαπνδζζιμπμζμφιεκεξ πδβέξ. W είκαζ δ ζοκμθζηή πμζυηδηα ηςκ απμαθήηςκ πμο δεκ επακαπνδζζιμπμζείηαζ Μ είκαζ δ πμζυηδηα ηδξ ιάγαξ ημο ηεθζημφ πνμσυκημξ W F είκαζ δ πμζυηδηα απμαθήηςκ πμο πανάβεηαζ ηαηά ηδκ δζαδζηαζία ηδξ ακαηφηθςζδξ βζα παναβςβή πνχηδξ φθδξ. W C είκαζ δ πμζυηδηα ηςκ απμαθήηςκ πμο πανάβεηαζ ηαηά ηδκ δζαδζηαζία ηδξ ακαηφηθςζδξ. Ο LFI παίνκεζ ηζιή 1 υηακ δεκ οπάνπεζ ακαηφηθςζδ ή επακάπνδζδ ηαζ 0 υηακ οπάνπεζ 100% ακαηφηθςζδ ή επακάπνδζδ Υπηζιμόηηηα Ζ πνδζζιυηδηα X ζφιθςκα ιε ημ ίδνοια Ellen MacArthur ηαζ ημ Granta Design (Ellen MacArthur, 2015c) έπεζ δφμ ζοκζζηχζεξ, δ ιία είκαζ δ δζάνηεζα πνήζδξ εκυξ πνμσυκημξ (μ πνυκμξ γςήξ) ηαζ δ άθθδ είκαζ δ έκηαζδ ηδξ πνήζδξ. Χ = L L av U U av 91

92 Όπμο Σμ ηθάζια L/L av ειπενζέπεζ ηδκ πθδνμθμνία βζα ημκ πνυκμ γςήξ ημο πνμσυκημξ. L είκαζ μ πνυκμξ γςήξ ημο πνμσυκημξ L av είκαζ μ πνυκμξ γςήξ ημο ιέζμο αζμιδπακζημφ πνμσυκ. Σμ ηθάζια U/U av ειπενζέπεζ ηδκ πθδνμθμνία ηδξ έκηαζδξ πνήζδξ. U είκαζ μ ιέζμξ υνμξ ηςκ ιμκάδςκ πμφ πανάβμκηαζ/δζανημφκ απυ έκα πνμσυκ. U av είκαζ μ ιέζμξ υνμξ ηςκ ιμκάδςκ πμο πανάβμκηαζ/δζανημφκ απυ ημ ιέζμ αζμιδπακζηυ πνμσυκ Γείκηηρ Κςκλικόηηηαρ Τλικού - Material Circularity Indicator Γζα ημκ οπμθμβζζιυ ημο Γείηηδ Κοηθζηυηδηαξ Τθζημφ εκυξ πνμσυκημξ ζφιθςκα ιε ημ ίδνοια Ellen MacArthur ηαζ ημ Granta Design (Ellen MacArthur, 2015c). MCI P = 1 LFI x F(X) Όπμο MCI P είκαζ μ Γείηηδξ Κοηθζηυηδηαξ Τθζημφ εκυξ πνμσυκημξ, μ μπμίμξ MCI P δεκ ιπμνεί κα πάνεζ ανκδηζηέξ ηζιέξ. LFI είκαζ ημ πμζμζηυ ημο οθζημφ, ζφιθςκα ιε ημ βναιιζηυ ιμκηέθμ ηδξ μζημκμιίαξ, πμφ έπεζ ζακ πνχηεξ φθεξ ιδ ακαηοηθχζζια ηαζ ιδ επακαπνδζζιμπμζμφιεκα οθζηά ηα μπμία ηαηαθήβμοκ ζε ιδ ακαηηήζζια απυαθδηα. Σμ F(X)=0,9/Υ, ηίεεηαζ έηζζ βζα κα ιπμνεί κα θαιαάκεζ ημ MCI ηζιή 0,1 βζα 100% βναιιζηή παναβςβή. X είκαζ δ πνδζζιυηδηα Σμ ίδνοια Ellen MacArthur (2015) ιαγί ιε ημ Granta Design δδιζμφνβδζακ επίζδξ Γείηηδ Κοηθζηυηδηαξ βζα ηδξ Δπζπεζνήζεζξ. Αοημί μζ δείηηεξ έπμοκ εθανιμβή ιυκμ ζε επζπεζνήζεζξ πμο πανάβμοκ πνμσυκηα ηαζ υπζ ζε επζπεζνήζεζξ πμο πανέπμοκ οπδνεζίεξ Γείκηερ ηομέυν Σμ ίδνοια Ellen MacArthur (Ellen MacArthur Foundation, 2015e) ζηδκ πνμζπάεεζα κα αλζμθμβήζεζ ηδκ ηοηθζηυηδηα πμο ηαηέπεζ ηάεε πχνα ζημοξ ημιείξ πμο αθμνμφκ ζε πόξνπο, απόβιεηα, ελέξγεηα, αέξηεο εθπνκπέο θαη θαηλνηνκία, πνυηεζκε ημοξ παναηάης δείηηεξ 92

93 ηοηθζηυηδηαξ: Πόποι: Παναβςβζηυηδηα πυνςκ (Παναβςβή μζημκμιζηήξ αλίαξ (Αηαεάνζζημ Δβπχνζμ Πνμσυκ (ΑΔΠ) ζε Μμκάδεξ Αβμναζηζηήξ Γφκαιδξ (ΜΑΓ)) ακά kg ηαηακάθςζδξ πνχηςκ οθχκ) Απόβληηα: Παναβςβή Αζηζηχκ ηενεχκ Απμννζιιάηςκ (ΑΑ) (kg/ηαη. έημξ), ΑΑ πνμξ Υχνμοξ Τβεζμκμιζηήξ Σαθήξ Απμννζιιάηςκ (ΥΤΣΑ) ςξ ιένμξ ημο ζοκυθμο, Ακάηηδζδ πθδκ εκένβεζαξ/ζφκμθμ, Ακάηηδζδ εκένβεζαξ/ζφκμθμ, Ακαηφηθςζδ ςξ ιένμξ ημο ζοκυθμο, Ακαηφηθςζδ ζοζηεοαζζχκ. Δνέπγεια: Παναβςβζηυηδηα εκένβεζαξ ( /kg ζζμδφκαιμ πεηνεθαίμο.) ΑΔΠ/ηαηακάθςζδ εκένβεζαξ (Γείπκεζ ηδκ παναβςβζηυηδηα εκενβεζαηήξ ηαηακάθςζδξ), Ακακεχζζιεξ Πδβέξ Δκένβεζαξ (ΑΠΔ) επί ζοκυθμο εκενβεζαηήξ Καηακάθςζδξ. Αέπιερ εκπομπέρ: Έκηαζδ αενίςκ εενιμηδπίμο θυβς ηαηακάθςζδξ εκένβεζαξ (αάζδ ημ 2000 =100), Δηπμιπέξ αενίςκ εενιμηδπίμο (ηυκμζ ζζμδοκάιμο CO2 ακά ηάημζημ) Καινοηομία: Γείηηδξ μζημ-ηαζκμημιίαξ (16 δείηηεξ απυ 8 ζοκηεθεζηέξ ζε 5 πενζμπέξ) ημκ παναηάης πίκαηα πανμοζζάγμκηαζ ηα απμηεθέζιαηα ένεοκαξ βζα ηζξ ηζιέξ ηςκ δεζηηχκ βζα ζηδκ Δθθάδα (Λζυβηαξ, 2018) Πίκαηαξ 5.Γείηηεξ Πυνμζ- Απυαθδηα Πδβή: Λζυβηαξ, 2018 Όπςξ θαίκεηαζ, δ Δθθάδα είκαζ παιδθά ζε ζπέζδ ιε ημκ ιέζμ υνμ ηδξ ΔΔ28 ζημοξ ημιείξ ηδξ Αλάθηεζεο πιελ ελέξγεηαο/ζύλνιν (4%), Αλάθηεζεο ελέξγεηαο/ζύλνιν (0,2%) ηαζ Αλαθύθισζεο σο κέξνο ηνπ ζπλόινπ (19,3%) υπμο μζ ακηίζημζπμζ ιέζμζ υνμζ είκαζ 36%, 4,4% ηαζ 42,3%. Αοηυ μθείθεηαζ ζημ βεβμκυξ υηζ δ Δθθάδα δεκ έπεζ επεκδφζεζ ανηεηά ζε ακάηηδζδ 93

94 εκένβεζαξ απυ απυαθδηα. ηα πεδία Αλαθύθισζε σο κέξνο ηνπ ζπλόινπ ηαζ Αλαθύθισζε ζπζθεπαζηώλ απαζημφκηαζ ιεβάθεξ επεκδφζεζξ βζα κα επζηεοπεμφκ μζ ζηυπμζ βζα ημ ημ πεδίμ ΑΣΑ πξνο ΦΥΤΑ σο κέξνο ηνπ ζπλόινπ δ Δθθάδα ιε 75% ηαηέπεζ ηαθή εέζδ ζε ζπέζδ ιε ημκ ιέζμ υνμ ηδξ ΔΔ28 22% ηαζ έπεζ λεπενάζεζ ημκ Δονςπασηυ ζηυπμ ημο 20%. Ο δείηηδξ παναβςβζηυηδηαξ πυνςκ βζα ηδκ Δθθάδα είκαζ ζημ 1,6% ηαζ ακηζζημζπεί ζημ 76% ημο δείηηδ παναβςβζηυηδηαξ βζα ηδκ Δονςπασηή Έκςζδ ηςκ 28. Πίκαηαξ 6.Γείηηεξ Δκένβεζα-Αένζεξ Δηπμιπέξ-Καζκμημιία Πδβή: Λζυβηαξ, 2018 ηζξ ΑΠΔ επί ζπλόινπ ελεξγ. Καηαλάισζεο δ Δθθάδα (15,3%) ανίζηεηαζ ημκηά ζημ ιέζμ υνμ ηδξ ΔΔ28 (16%) ηαζ μ ζηυπμξ ημο 20% θαίκεηαζ επζηεφλζιμξ. Ο δείηηδξ Παξαγσγηθόηεηα ελέξγεηαο ΑΔΠ/θαηαλάισζε ελέξγεηαο 2014 (7,6%) είκαζ επίζδξ ημκηά ζημ ιέζμ υνμ ηδξ ΔΔ28 (8,2%). Σα ηεθεοηαία πνυκζα έπεζ πναβιαημπμζδεεί ιεβάθμξ ανζειυξ επεκδφζεςκ ζε Ακακεχζζιεξ Πδβέξ Δκένβεζαξ ζηδκ Δθθάδα. ημοξ δείηηεξ έληαζε αεξίσλ ζεξκνθεπίνπ ιόγσ θαηαλάισζεο ελέξγεηαο (95,7%) ηαζ ζηζξ εθπνκπέο αεξίσλ ζεξκνθεπίνπ (9,6%) δ Δθθάδα ηαηέπεζ εθαθνχξ ηαθφηενδ εέζδ ζε ζπέζδ ιε ημ ιέζμ υνμ ηδξ ΔΔ28 (89,8% ηαζ 8,8% ακηίζημζπα). Ζ Δθθάδα είκαζ ζπεηζηά παιδθά ζημκ δείθηε νηθν-θαηλνηνκίαο (66%) εκχ μ ακηίζημζπμξ δείηηδξ βζα ηδκ Δ.Δ.28 είκαζ (100%). Τπάνπεζ ακάβηδ βζα επεκδφζεζξ ζηδ Δθθάδα ζημκ ημιέα ηςκ μζημ-ηαζκμημιζχκ. 94

95 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 5. Ανάλςζη αποηελεζμάηυν έπεςναρ 5.1. Μελέηη οικολογικών ζημάνζευν Γζα κα ιπμνέζμοκ ηα ημονζζηζηά ηαηαθφιαηα κα εκανιμκζζεμφκ ιε ηζξ επζηαβέξ ηδξ ηοηθζηήξ μζημκμιίαξ, πνέπεζ πνχηα κα απμηηήζμοκ ειπεζνία ζημκ ημιέα ηδξ ακαηφηθςζδξ ηαζ ηςκ μζημθμβζηχκ πναηηζηχκ. Σα παναδείβιαηα ηαθχκ πναηηζηχκ έδεζλακ υηζ ηα λεκμδμπεία πνεζάγμκηαζ πνυκμ βζα κα ιπμνέζμοκ κα εέημοκ ζηυπμοξ πνμξ ηδκ ηοηθζηή μζημκμιία. Ζ εηπαίδεοζδ ημο πνμζςπζημφ, δ δδιζμονβία business plan, δ ελεφνεζδ ζοκενβαηχκ ηαζ δ απυηηδζδ ειπεζνίαξ είκαζ πνμκμαυνεξ δζενβαζίεξ. Σα λεκμδμπεία ηα μπμία εα ιπμνέζμοκ κα ηζκδεμφκ πζμ άιεζα πνμξ ηδκ ηοηθζηή μζημκμιία, είκαζ αοηά ηα μπμία έπμοκ ήδδ απμηηήζεζ μζημθμβζηέξ εηζηέηεξ. Ονζζιέκεξ απυ ηζξ πζμ δζαδεδμιέκεξ μζημθμβζηέξ εηζηέηεξ πανμοζζάγμκηαζ ζοκμπηζηά ζηδ ζοκέπεζα: Σμ Green Key είκαζ έκα μζημθμβζηυ ζήια πμζυηδηαξ βζα ημονζζηζηέξ ιμκάδεξ. Οζ εκδζαθενυιεκμζ ημονζζηζημί επζπεζνδιαηίεξ μθείθμοκ κα ηδνμφκ μνζζιέκεξ πνμδζαβναθέξ μζημθμβζηήξ ζδιαζίαξ. Ωξ ακαβκχνζζδ, απμηημφκ ημ δζηαίςια κα πνδζζιμπμζμφκ ημ μζημθμβζηυ ζήια πμζυηδηαξ (eco-label) βζα ημ marketing ηδξ επζπείνδζήξ ημοξ. Σα ηνζηήνζα βζα ηδκ απυδμζδ ημο μζημθμβζημφ ζήιαημξ Green Key είκαζ Πενζααθθμκηζηή δζαπείνζζδ, οιιεημπή ημο Πνμζςπζημφ, Πθδνμθυνδζδ ηςκ πεθαηχκ, Γζαπείνζζδ Νενμφ, Πθφζζιμ ηαζ ηαεανζζιυξ, Γζαπείνζζδ Απμννζιιάηςκ, Δκένβεζα, Σνυθζια ηαζ πμηά, Δζςηενζηυ πενζαάθθμκ, Kήπμζ ηαζ πχνμζ ζηάειεοζδξ, Δηαζνζηή Κμζκςκζηή Δοεφκδ, Πνάζζκεξ δναζηδνζυηδηεξ ηαζ Γζμίηδζδ (Green Key, 2014). Σμ Δονςπασηυ μζημθμβζηυ ζήια EU Ecolabel είκαζ ιένμξ ηδξ ζηναηδβζηήξ ηδξ Δονςπασηήξ Έκςζδξ βζα ηδκ πνμχεδζδ ηδξ αζχζζιδξ ακάπηολδξ. Γζα ηδκ απυηηδζδ ημο ζήιαημξ, πνέπεζ κα ζηακμπμζμφκηαζ ζοβηεηνζιέκα μζημθμβζηά ηνζηήνζα, ιε ηα μπμία ημ ημονζζηζηυ ηαηάθοια εα ιεζχζεζ ηζξ πενζααθθμκηζηέξ επζπηχζεζξ ηδξ θεζημονβίαξ ημο. Σα ηνζηήνζα βζα ηδκ απυδμζδ ημο μζημθμβζημφ ζήιαημξ EU Ecolabel, εκδεζηηζηά είκαζ: Πενζμνζζιυξ ηδξ ηαηακάθςζδξ δθεηηνζηήξ εκένβεζαξ, κενμφ ηαζ πδιζηχκ, Πενζμνζζιυξ ηςκ απμαθήηςκ, Πενζααθθμκηζηή πθδνμθυνδζδ ηςκ επζζηεπηχκ, Καθή βεκζηή δζαπείνζζδ ηδξ θεζημονβίαξ & ζοκηήνδζδξ ημο ημονζζηζημφ ηαηαθφιαημξ (ΔΚ, 2010). Σμ ISO πνμδζαβνάθεζ βεκζηέξ απαζηήζεζξ βζα ημ φζηδια Πενζααθθμκηζηήξ 95

96 Γζαπείνζζδξ, εζηζάγεζ ζηδκ ακαβκχνζζδ ηςκ πενζααθθμκηζηχκ επζπηχζεςκ ηςκ δναζηδνζμηήηςκ ηδξ επζπείνδζδξ ιε ζηυπμ ηδκ δζαπείνζζή ημοξ ηαζ ηδ αεθηίςζδ ηδξ εκενβεζαηήξ απυδμζδξ ηδξ. Σμ Travelife βζα ηα ηαηαθφιαηα πανέπεζ ηζξ πθδνμθμνίεξ ηαζ ηα ιέζα χζηε κα ιπμνέζμοκ ηα ηαηαθφιαηα κα αεθηζχζμοκ ηδ αζςζζιυηδηά ημοξ. ηδκ ένεοκα ηδξ πανμφζαξ Γζπθςιαηζηήξ ενβαζίαξ βζα ηδκ ηαηαβναθή ζημζπείςκ ζπεηζηά ιε ηδκ έκηαλδ ηςκ λεκμδμπείςκ ζηδ δζαδζηαζία ηδξ μζημθμβζηήξ ζήιακζδξ δζενεοκήεδηακ ηα λεκμδμπεία ηδξ Πενζθενεζαηήξ Δκυηδηαξ Υαθηζδζηήξ ηαζ ηδξ Μδηνμπμθζηζηήξ Πενζμπή Θεζζαθμκίηδξ ημκ Ηακμοάνζμ Ζ επζθμβή έβζκε έηζζ χζηε κα ζοβηνζεμφκ ηα απμηεθέζιαηα απυ ιζα πενζμπή πμο δέπεηαζ ηονίςξ ημονίζηεξ ημ ηαθμηαίνζ (Υαθηζδζηή) ηαζ απυ ιζα πενζμπή πμο δέπεηαζ ηονίςξ ημονίζηεξ βζα city breaks (Θεζζαθμκίηδ). Σα λεκμδμπεία ζοθθέπηδηακ απυ ηδκ ζζημζεθίδα ηδξ trivago. ηδκ ένεοκα έβζκε ηαηαβναθή ζημζπείςκ βζα λεκμδμπεία, BnΒ, Resorts, hostels ηαζ πακδμπεία ηαζ aparthotels, εκχ δεκ ζοιπενζθήθεδηακ ηα εκμζηζαγυιεκα δζαιενίζιαηα ηαεχξ δεκ ακηζζημζπμφκ μζ ίδζεξ μζημθμβζηέξ εηζηέηεξ. Σμπμεεηχκηαξ ηζξ παναπάκς επζθμβέξ ζηδ ζεθίδα ηδξ trivago, ηαηαβνάθδηακ 913 ηαηαθφιαηα ζηδκ Υαθηζδζηή ηαζ 175 ηαηαθφιαηα ζηδκ Θεζζαθμκίηδ. Με ένεοκα ζηζξ ζζημζεθίδεξ ηςκ λεκμδμπείςκ ηαζ ηςκ πανυπςκ πζζημπμζήζεςκ μζημθμβζηχκ εηζηεηχκ εκημπίζεδηακ ηα λεκμδμπεία πμο έπμοκ ηάπμζεξ απυ ηζξ ζοκήεεζξ μζημθμβζηέξ ζδιάκζεζξ (Green Key, EU Ecolabel, ISO 14001, Travel life) 1 Σα απμηεθέζιαηα ηδξ ένεοκαξ πανμοζζάγμκηαζ ακαθοηζηά ακά λεκμδμπείμ ηαζ ζοβηεκηνςηζηά ζημοξ Πίκαηεξ πμο αημθμοεμφκ. Πίκαηαξ 7. Ξεκμδμπεία ιε Οζημθμβζηέξ εηζηέηεξ ζηδκ Υαθηζδζηή Χαλκιδική Αςτζρια Ανήκει ςε αλυςίδα Green Key EU Ecolabel Iso14001 Travel life Αρθμ δωματ 1 Xenia Ouranoupolis 4 ναι ναι 88 Eagles Palace Hotel 2 Spa 5 όχι ναι ναι Agionissi Resort 4 ναι ναι 70 4 Sithonia Beach Porto 5 ναι ναι ναι

97 Carras Grand Resort 5 Meliton Beach - Porto Carras - Grand Resort 5 ναι ναι ναι Anthemus Sea Beach Hotel & Spa 5 όχι ναι Sani Beach Hotel 5 ναι ναι ναι ναι Sani Beach CLUB 5 ναι ναι ναι ναι Porto Sani Village 5 ναι ναι ναι ναι Sani Asterias Suites 5 ναι ναι ναι 57 Alexander the Great 11 Beach Hotel 4 ναι ναι Sonia Village Resort 4 όχι ναι Ikos Olivia 5 ναι ναι ναι 291 Miraggio Thermal 14 Spa Resort 5 ναι ναι ναι Flegra Palace 4 ναι ναι Royal Hotel 4 όχι ναι Kassandra Palace 5 όχι ναι Ikos Oceania 5 ναι ναι ναι Flegra Beach 4 ναι ναι Philoxenia 4 όχι ναι Grecotel Pella Beach 3 ναι ναι ναι 182 Despina Green 22 Suites 3 ναι ναι ναι 4 23 Xenios Anastasia Resort 5 ναι ναι Blue Lagoon Princess 5 ναι ναι Apolamare Hotel 5 όχι ναι Olympion Sunset 5 όχι ναι Alexandros Palace 5 όχι ναι 243 Πίκαηαξ 8.Ξεκμδμπεία ιε Οζημθμβζηέξ εηζηέηεξ ζηδκ Θεζζαθμκίηδ Ανήκει ςε αλυςίδα Θεςςαλονίκη Green EU Key Ecolabel Travel life Αςτζρια Iso14001 Αρθμ δωματ Capsis Hotel 1 Thessaloniki 4 ναι ναι 407 City Hotel 2 Thessaloniki 4 ναι ναι 125 Metropolitan 3 Hotel 3 όχι ναι The Excelsior 5 ναι ναι 34 97

98 5 Astoria Hotel 3 όχι ναι 97 Grand Hotel 6 Palace 5 ναι ναι 266 Πενζθενεζαηή Δκυηδηα Υαθηζδζηήξ Πίκαηαξ 9. Οζημθμβζηέξ εηζηέηεξ ζηδκ Πενζθενεζαηή Δκυηδηα Υαθηζδζηήξ Αριθμόσ ξενοδοχείων Αςτζρια Green Key EU Ecolabel Iso14001 Travel life ή Σφνολο ηδκ Πενζθενεζαηή Δκυηδηα Υαθηζδζηήξ οπάνπμοκ ζοκμθζηά 913 ημονζζηζηά ηαηαθφιαηα, απυ αοηά 21 έπμοκ ή είπακ πζζημπμίδζδ Green Key, 6 έπμοκ/είπακ πζζημπμίδζδ EU Ecolabel, 6 έπμοκ/είπακ πζζημπμίδζδ Iso14001 ηαζ 11 έπμοκ/είπακ πζζημπμίδζδ Travel life. Πίκαηαξ 10. Οζημθμβζηέξ εηζηέηεξ ζηδκ Πενζθενεζαηή Δκυηδηα Υαθηζδζηήξ ακά αζηένζα Αριθμόσ ξενοδοχείων Αςτζρια Τουλάχιςτον 1 οικολογική πζζημπμίδζδ / Σα 27 είπακ ημοθάπζζημκ ιζα ιμνθή μζημθμβζηήξ πζζημπμίδζδξ. Αοηυ ακηζζημζπεί ζημ 2,96% ημο ζοκμθζημφ ανζειμφ ηςκ ηαηαθοιάηςκ. Πίκαηαξ 11.Οζημθμβζηέξ εηζηέηεξ ζηδκ Πενζθενεζαηή Δκυηδηα Υαθηζδζηήξ ακά αθοζίδα ηαζ ιέζμξ υνμξ δςιαηίςκ Τουλάχιςτον 1 οικολογική πιςτοποίηςη Green Key EU Ecolabel Iso14001 Travel life Μζςοσ όροσ δωματίων - 210,42 257,17 206,17 185,4 Ανήκουν ςε αλυςίδα

99 Ανήκουν ςε αλυςίδα % 66,67% 66,67% 66,67% 66,67% 90,91% Σμ 66,67% ηςκ ηαηαθοιάηςκ πμο έπεζ ηάπμζα πζζημπμίδζδ ακήηεζ ζε αθοζίδα λεκμδμπείςκ. Πίκαηαξ 12.Οζημθμβζηέξ Πζζημπμζήζεζξ ζηδκ Πενζθενεζαηή Δκυηδηα Υαθηζδζηήξ Green Key EU Ecolabel Iso14001 Travel life /1 Όπςξ θαίκεηαζ ζημκ Πίκαηα 12, ηα πενζζζυηενα 5άζηενα λεκμδμπεία επζθέβμοκ ηα μζημθμβζηά ζήιαηα Green Key ηαζ Travel life. Σα ηαηαθφιαηα ιε θζβυηενμ απυ 3 αζηένζα δεκ δζαεέημοκ πζζημπμζήζεζξ. ημκ Πίκαηα 13 ηαηαβνάθεηαζ ημ πμζμζηυ πνμηίιδζδξ ζε πζζημπμζδηζηά μζημθμβζηήξ ζήιακζδξ βζα ηα 5άζηενα ηαηαθφιαηα. Πίκαηαξ 13. Οζημθμβζηέξ Πζζημπμζήζεζξ 5αζηενςκ ζηδκ Πενζθενεζαηή Δκυηδηα Υαθηζδζηήξ Green Key EU Ecolabel Iso14001 Travel life Κανζνα 9% 26% 38% 15% 12% 99

100 ημκ Πίκαηα 14 ηαηαβνάθεηαζ μ ιέζμξ ανζειυξ δςιαηίςκ ακά είδμξ πζζημπμίδζδξ. Πίκαηαξ 14.Μέζμξ ανζειυξ δςιαηίςκ ακά είδμξ πζζημπμίδζδξ ζηδκ Πενζθενεζαηή Δκυηδηα Υαθηζδζηήξ Green Key EU Ecolabel Iso14001 Travel life Όπςξ θαίκεηαζ ζημκ Πίκαηα 15, ηα ηαηαθφιαηα ιε ιεβαθφηενμ ανζειυ δςιαηίςκ επζθέβμοκ ηδκ πζζημπμίδζδ EU Ecolabel, εκχ ηα ηαηαθφιαηα ιε ιζηνυηενμ ανζειυ δςιαηίςκ επζθέβμοκ ηδκ Travel life. Σα ηαηαθφιαηα πμο επζθέβμοκ ηζξ μζημθμβζηέξ πζζημπμζήζεζξ έπμοκ ιεβάθμ ανζειυ δςιαηίςκ (>180). Μδηνμπμθζηζηή Πενζμπή Θεζζαθμκίηδξ Πίκαηαξ 15.Οζημθμβζηέξ εηζηέηεξ ζηδκ Μδηνμπμθζηζηή Πενζμπή Θεζζαθμκίηδξ Αριθμόσ ξενοδοχείων Αςτζρια Green Key EU Ecolabel Iso14001 Travel life ή 1 Σφνολο ηδκ Θεζζαθμκίηδ οπάνπμοκ ζοκμθζηά 175 ηαηαθφιαηα, απυ αοηά 5 έπμοκ ή είπακ πζζημπμίδζδ Green Key, 1 έπεζ ή είπε πζζημπμίδζδ ISO14001 ηαζ ηακέκα δεκ έπεζ πζζημπμίδζδ EU Ecolabel ή Travel life. 100

101 Πίκαηαξ 16.Οζημθμβζηέξ εηζηέηεξ ζηδκ Μδηνμπμθζηζηή Πενζμπή Θεζζαθμκίηδξ ακά αζηένζα Αριθμόσ ξενοδοχείων Τουλάχιςτον 1 οικολογική πιςτοποίηςη Αςτζρια ή Σα 6 είπακ ημοθάπζζημκ ιζα ιμνθή πζζημπμίδζδξ. Αοηυ ακηζζημζπεί ζημ 3,43% ημο ζοκμθζημφ ανζειμφ ηςκ ηαηαθοιάηςκ. Ο ανζειυξ ηςκ λεκμδμπείςκ πμο δζαεέηεζ πζζημπμζήζεζξ ζε ζπέζδ ιε ημ ζφκμθμ ηςκ ηαηαθοιάηςκ είκαζ πμθφ ιζηνυξ Πίκαηαξ 17.Οζημθμβζηέξ εηζηέηεξ ζηδκ Μδηνμπμθζηζηή Πενζμπή Θεζζαθμκίηδξ ακά αθοζίδα ηαζ ιέζμξ υνμξ δςιαηίςκ Τουλάχιςτον 1 οικολογική πιςτοποίηςη Green Key EU Ecolabel Iso14001 Travel life Μζςοσ όροσ δωματίων 126, Ανήκουν ςε αλυςίδα Ανήκουν ςε αλυςίδα % 66,67% 50,00% 0,00 100% 0,00 Σμ 66,67% ηςκ ηαηαθοιάηςκ πμο έπεζ ηάπμζα πζζημπμίδζδ ακήηεζ ζε αθοζίδα λεκμδμπείςκ. Όπςξ ηαζ ζηδκ Πενζθενεζαηή Δκυηδηα Υαθηζδζηή, μζ αθοζίδεξ λεκμδμπείςκ είκαζ αοηέξ πμο επζθέβμοκ κα οζμεεηήζμοκ μζημθμβζηέξ πζζημπμζήζεζξ. ηδκ Μδηνμπμθζηζηή Πενζμπή Θεζζαθμκίηδξ μζ επζθμβέξ ζε πζζημπμζδηζηά μζημθμβζηήξ ζήιακζδξ ζοβηεκηνχκμκηαζ απμηθεζζηζηά ζημ Green Key εηηυξ απυ έκα ηαηάθοια πμο δζαεέηεζ ISO Σα ηαηαθφιαηα ιε θζβυηενμ απυ 3 αζηένζα δεκ δζαεέημοκ πζζημπμζήζεζξ. Δίκαζ αλζμζδιείςημ υηζ ζηδκ Θεζζαθμκίηδ δε επζθέπεδηε ηαευθμο πζζημπμίδζδ EU Ecolabel ηαζ Travel life. 101

102 Πίκαηαξ 18. Οζημθμβζηέξ Πζζημπμζήζεζξ ζηδκ Πενζθενεζαηή Δκυηδηα Θεζζαθμκίηδξ Green Key EU Ecolabel Iso14001 Travel life /1 ημ Πίκαηα 19 πανμοζζάγεηαζ μ ιέζμξ ανζειυξ δςιαηίςκ ακά είδμξ πζζημπμίδζδξ. Πίκαηαξ 19.Μέζμξ ανζειυξ δςιαηίςκ ακά είδμξ πζζημπμίδζδξ Μδηνμπμθζηζηή Πενζμπή Θεζζαθμκίηδξ Green Key EU Ecolabel Iso14001 Travel life ηδκ Θεζζαθμκίηδ μ ιέζμξ ανζειυξ δςιαηίςκ ακά είδμξ πζζημπμίδζδξ Green Key είκαζ 126 δςιάηζα, εκχ ιε ISO14001 μ ίδζμξ ανζειυξ δςιαηίςκ ακένπεηαζ ζε 407 δςιάηζα. Σα πμζμζηυ ηςκ ηαηαθοιάηςκ πμο δζαεέημοκ ηάπμζμ είδμξ πζζημπμίδζδξ είκαζ παιδθυ ζε ζπέζδ ιε ημκ ζοκμθζηυ ανζειυ ηςκ ηαηαθοιάηςκ ζε Υαθηζδζηή (2,96%) ηαζ Θεζζαθμκίηδ (3,43%). Αοηυ ιπμνεί κα ενιδκεοεεί ςξ έθθεζρδ εκδιένςζδξ πμο εα ιπμνμφζε κα 102

103 πανμηνφκεζ ημοξ επαββεθιαηίεξ ημο ημονζζιμφ κα απμηηήζμοκ μζημθμβζηέξ πζζημπμζήζεζξ. Μεβάθμξ ανζειυξ ηαηαθοιάηςκ επζθέβεζ ημ Green Key ημ μπμίμ ζε ζφβηνζζδ ιε ηζξ άθθεξ πζζημπμζήζεζξ έπεζ θζβυηενεξ απαζηήζεζξ. Σμ EU Ecolabel έπεζ ελαζνεηζηά παιδθυ πμζμζηυ ζηζξ πνμηζιήζεζξ ηςκ λεκμδυπςκ. Αοηυ ζοιααίκεζ θυβμ ηςκ απαζηήζεςκ πμο έπεζ. Με ημ κέμ ηνυπμ αλζμθυβδζδξ ηαηαθοιάηςκ ζφιθςκα ιε ηδκ Τπμονβζηή Απυθαζδ 216/2015 (ΦΔΚ Β 10) εα δδιζμονβδεεί δ απαίηδζδ βζα εθανιμβή μζημθμβζηχκ πζζημπμζήζεςκ ζε ιεβάθμ ανζειυ λεκμδμπείςκ. Ακ ηαζ μζ οπάνπμοζεξ μζημθμβζηέξ πζζημπμζήζεζξ δεκ είκαζ πνμζανιμζιέκεξ ζηζξ απαζηήζεζξ ηςκ ανπχκ ηδξ Κοηθζηήξ Οζημκμιίαξ, είκαζ έκα εεηζηυ πνχημ αήια βζα ηδκ απυηηδζδ ειπεζνίαξ ζημκ ημιέα ηδξ ακαηφηθςζδξ ηαζ ηςκ μζημθμβζηχκ πναηηζηχκ ηαεχξ ηα λεκμδμπεία πνεζάγμκηαζ πνυκμ ηαζ ειπεζνία βζα κα ιπμνέζμοκ κα εέημοκ ζηυπμοξ βζα ηδκ ιεηάααζδ πνμξ ηδκ Κοηθζηή Οζημκμιία. Ζ εηπαίδεοζδ ημο πνμζςπζημφ, δ δδιζμονβία business plan, δ ελεφνεζδ ζοκενβαηχκ ηαζ δ απυηηδζδ ειπεζνίαξ είκαζ πνμκμαυνεξ δζενβαζίεξ. Σα ημονζζηζηά ηαηαθφιαηα ζηδκ Θεζζαθμκίηδ ηαζ ηδκ Υαθηζδζηή, πμο έπμοκ ήδδ μζημθμβζηέξ πζζημπμζήζεζξ είκαζ πμθφ θίβα ζε ζπέζδ ιε ημ ζφκμθμ ηςκ ημονζζηζηχκ ηαηαθοιάηςκ. Ωξ εη ημφημο, εα πνεζαζηεί πμθφξ πνυκμξ βζα κα επζηεοπεεί δ ιεηάααζδ ζηδκ Κοηθζηή Οζημκμιία. Απυ ηδκ ένεοκα ζοιπεναίκμοιε επίζδξ, υηζ πμθθά απυ ηα ημονζζηζηά ηαηαθφιαηα πμο έπμοκ μζημθμβζηέξ εηζηέηεξ ακήημοκ ζε αθοζίδεξ λεκμδμπείςκ. Τπάνπεζ ακάβηδ βζα κα δζαδμεμφκ μζ μζημθμβζηέξ πζζημπμζήζεζξ ηαζ ζε ιζηνυηενα λεκμδμπεία πμο δεκ ακήημοκ ζε αθοζίδεξ Πποηεινόμενοι Γείκηερ Κςκλικόηηηαρ Σοςπιζηικών Καηαλςμάηυν Γζα ηδκ ιεηάααζδ ηςκ ημονζζηζηχκ επζπεζνήζεςκ ζηδκ ηοηθζηή μζημκμιία οπάνπεζ ακάβηδ βζα ηδκ ηαηαζηεοή δεζηηχκ ηοηθζηυηδηαξ μζ μπμίμζ κα είκαζ πνμζανιμζιέκμζ ζηζξ επζπεζνήζεζξ ημο ημονζζιμφ. ηδκ πανμφζα Γζπθςιαηζηή Δνβαζία, ζε ιζα πνχηδ πνμζπάεεζα οπμθμβζζιμφ ηδξ ηοηθζηυηδηαξ ηςκ ημονζζηζηχκ ηαηαθοιάηςκ, πνμηείκεηαζ δ δδιζμονβία ηςκ δομ παναηάης δεζηηχκ: Υπνινγηζκόο θπθιηθόηεηαο ζε ηνπξηζηηθό θαηάιπκα Ι ηαζ Υπνινγηζκόο θπθιηθόηεηαο ζε ηνπξηζηηθό θαηάιπκα ΙΙ. Ζ δδιζμονβία ηςκ δεζηηχκ πνήγεζ ακάβηδξ πεναζηένς ένεοκαξ. Γζα ημκ οπμθμβζζιυ ηςκ δεζηηχκ δδιζμονβήεδηακ δομ ιεεμδμθμβίεξ-πνμζεββίζεζξ, μζ μπμίεξ ααζίγμκηαζ ζημκ ααζζηυ Γείηηδ Κοηθζηυηδηαξ Τθζημφ (Material Circularity Indicator MCI) 103

104 ηςκ Ellen MacArthur ηαζ Granta Design (Ellen MacArthur, 2015c). Ο δείηηδξ MCI οπμθμβίγεζ ημ ηαηά πυζμ έκα πνμσυκ ή ιία οπδνεζία ή ιία εηαζνεία έπεζ πνμζανιμζηεί ζηδκ ηοηθζηή μζημκμιία. Ζ 1 δ ιεεμδμθμβία πενζθαιαάκεζ ημκ οπμθμβζζιυ ηδξ ελμζημκυιδζδξ πυνςκ ζε ζπέζδ ιε ημ βναιιζηυ ιμκηέθμ ηαηακάθςζδξ πυνςκ. Βαζίγεηαζ ζηδκ πνμζανιμβή ηςκ ελζζχζεςκ ηςκ Ellen MacArthur ηαζ Granta Design. Ζ 2 δ ιεεμδμθμβία ααζίγεηαζ ζηδκ ίδζα ανπή ιε ημκ δείηηδ ηοηθζηυηδηαξ ηςκ Ellen MacArthur Foundation ηαζ Granta Design «Ο δείηηδξ MCI βζα έκα πνμσυκ οπμθμβίγεζ ημ ηαηά πυζμ έπεζ ιεζςεεί δ βναιιζηή νμή παναβςβήξ εκυξ πνμσυκημξ ζε ζπέζδ ιε έκα πνμσυκ πμο πανάβεηαζ ιε βναιιζηή νμή». Θεςνεί υηζ μζ ιέζεξ ηζιέξ ααζίγμκηαζ ζημ βναιιζηυ ιμκηέθμ. ηα ημονζζηζηά ηαηαθφιαηα ηα ηνία ααζζηά πεδία υπμο ιπμνεί κα βίκεζ μ οπμθμβζζιυξ Γείηηδ Κοηθζηυηδηαξ είκαζ: Ενζργεια Πρώτεσ φλεσ και Στερεά απόβλητα Χρήςη νεροφ Τπμθμβζζιυξ ηδξ ηοηθζηυηδηαξ ζε έκα ημονζζηζηυ ηαηάθοια Η Ζ πνχηδ πνμηεζκυιεκδ ιεεμδμθμβία οπμθμβζζιμφ ηδξ ηοηθζηυηδηαξ ηςκ ημονζζηζηχκ ηαηαθοιάηςκ πδβάγεζ άιεζα απυ ηζξ ελζζχζεζξ ηςκ Ellen MacArthur ηαζ Granta Design. Οζ ελζζχζεζξ αοηέξ πνμζανιυγμκηαζ ζηζξ ακάβηεξ ηςκ ημονζζηζηχκ ηαηαθοιάηςκ. Απυ ηδκ ιεεμδμθμβία ηςκ Ellen MacArthur ηαζ Granta Design έπμοιε ηδκ παναηάης ελίζςζδ. MCI P = 1 LFI x F(X) Όπου MCI P είκαζ μ δείηηδξ ηοηθζηυηδηαξ LFI (Linear Flow Index) είκαζ δ νμή ημο οθζημφ ηδξ οπάνπμοζαξ ηαηάζηαζδξ ζε ζπέζδ ιε ηδκ νμή ημο οθζημφ εκυξ πθήνςξ βναιιζημφ ιμκηέθμο. Σμ F(X)=0,9/Υ, X είκαζ δ πνδζζιυηδηα Σδκ πνδζζιυηδηα δεκ εα ηδκ θάαμοιε οπυρδ ηαεχξ είκαζ ημζκή ζηδ βναιιζηή ηαζ ηοηθζηή μζημκμιία ηαζ ζηα 3 πεδία (εκένβεζα, πνχηεξ φθεξ-ζηενεά απυαθδηα, πνήζδ κενμφ), F(X)=1 104

105 άξα MCI P = 1 LFI Έπμοιε V + W LFI = M + Μ ιπ + W F W C 2 Όπμο: Σμ LFI (Linear Flow Index) οπμθμβίγεζ ηδ νμή ημο οθζημφ ηδξ οπάνπμοζαξ ηαηάζηαζδξ παναβςβήξ ζε ζπέζδ ιε ηδκ νμή ημο οθζημφ εκυξ πθήνςξ βναιιζημφ ιμκηέθμο. V είκαζ δ ιάγα ηςκ πνχηςκ οθχκ απυ ιδ ακαηοηθχζζιεξ ηαζ ιδ επακαπνδζζιμπμζμφιεκεξ πδβέξ. W είκαζ ημ πμζυ ηςκ ιδ ακαηηήζζιςκ απυαθδηςκ πμο ηαηαθήβμοκ ζημοξ ΥΤΣΑ ή πνδζζιμπμζμφκηαζ βζα κα πανάβμοκ εκένβεζα Μ είκαζ δ ιάγα ημο ηεθζημφ πνμσυκημξ Μιπ είκαζ δ ιάγα ημο ηεθζημφ πνμσυκημξ ιεηά ηδκ πνήζδ. Wc είκαζ δ πμζυηδηα ηςκ απμαθήηςκ πμο πανάβεηαζ ηαηά ηδκ δζαδζηαζία ηδξ ακαηφηθςζδξ W F είκαζ δ πμζυηδηα απμαθήηςκ πμο πανάβεηαζ ηαηά ηδκ δζαδζηαζία ηδξ ακαηφηθςζδξ βζα παναβςβή πνχηδξ φθδξ. Σα ηνία ααζζηά πεδία υπμο ιπμνεί κα βίκεζ μ οπμθμβζζιυξ Γείηηδ Κοηθζηυηδηαξ ζε έκα λεκμδμπείμ είκαζ δ Δλέξγεηα, μζ Πξώηεο ύιεο θαη ηα Σηεξεά απόβιεηα ηαζ ημ Νεξό. Δνέπγεια Γζα κα οπμθμβίζμοιε ημ Linear Flow Index εα πνδζζιμπμζήζμοιε ημκ ηφπμ LFI = υπμο ηχνα έπμοιε: W είκαζ ημ πμζυ ηςκ νφπςκ (Kg), υπμο W=Υ ζ x ΔΔ CO2 V+W M+Μ ιπ + W F W C 2 ΔΔ CO2 είκαζ δ εζδζηή εηπμιπή CO2 ηαζ βζα ηδκ Δθθάδα, οπμθμβίγεηαζ ζφιθςκα ιε ημκ Κακμκζζιυ Δκενβεζαηήξ Απυδμζδξ Κηζνίςκ (Ανζει. ΓΔΠΔΑ/μζη ) 2367/Β'/ Πίκαηα ΦΔΚ Υ ζ είκαζ μζ kwh εκένβεζαξ πμο πανάβμκηαζ απυ ημκ ηφπμ ηαφζζιμο ζ πμο πνδζζιμπμζεί ημ λεκμδμπείμ (π.π. πεηνέθαζμ, αένζμ η.α.). Σμκ ζοκηεθεζηή εζδζηήξ εηπμιπή CO 2 ημκ θαιαάκμοιε απυ ημκ Πίκαηα 19. Μιπ είκαζ δ ιάγα ημο ηεθζημφ πνμσυκημξ ιεηά ηδκ πνήζδ δδθαδή 0 105

106 V PEFι Hu V είκαζ δ πμζυηδηα ηαηακάθςζδξ ηζθμααηχνςκ Υζ ηςκ ημονζζηζηχκ ηαηαθοιάηςκ πμο πνμένπεηαζ απυ ιδ ακακεχζζιεξ/ακαηοηθχζζιεξ ιμνθέξ εκένβεζαξ, PEF ζ είκαζ μ ζοκηεθεζηήξ ιεηαηνμπήξ πνςημβεκμφξ εκένβεζαξ ημο ηαφζζιμο(ζ) πμο πνδζζιμπμζεί ημ λεκμδμπείμ. Γζα ηδκ Δθθάδα οπμθμβίγεηαζ ζφιθςκα ιε ημκ Κακμκζζιυ Δκενβεζαηήξ Απυδμζδξ Κηζνίςκ (Ανζει. ΓΔΠΔΑ/μζη ) - ΦΔΚ 2367/Β'/ Πίκαηα 21. Hu ζ είκαζ δ εενιμβυκμξ δφκαιδ ημο ηαοζίιμο ζ ηαζ δίκεηαζ απυ ημκ Πίκαηα 20. ηδκ πενίπηςζδ πμο έπμοιε πεηνέθαζμ, επεζδή δ εενιμβυκμξ δφκαιδ δίκεηαζ ζε kwh/l ημ Hu ζ εα πνέπεζ κα πμθθαπθαζζαζεεί ιε ημ 0,86 (kg ακά l) πμο είκαζ δ ποηκυηδηα ημο πεηνεθαίμο βζα κα έπμοιε απμηέθεζια ζε kg. ηδκ πενίπηςζδ πμο έπμοιε θοζζηυ αένζμ ημ Hu ζ εα πνέπεζ κα πμθθαπθαζζαζεεί ιε ημ 0,70 (kg ακά m 3 ) πμο είκαζ δ ποηκυηδηα ημο θοζζημφ αενίμο βζα κα έπμοιε απμηέθεζια ζε kg. ηδκ πενίπηςζδ πμο έπμοιε δθεηηνζηυ νεφια ημ Hu ζ εα πνέπεζ κα πμθθαπθαζζαζεεί ακαθυβςξ ιε ηζξ πδβέξ ημο δζηηφμο. Πίκαηαξ 20.Θενιμβυκμξ δφκαιδ 106