ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΘΔΑΛΗΑ ΥΟΛΖ ΔΠΗΣΖΜΧΝ ΣΟΤ ΑΝΘΡΧΠΟΤ ΠΑΗΓΑΓΧΓΗΚΟ ΣΜΖΜΑ ΠΡΟΥΟΛΗΚΖ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ

Transcript

1 ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΘΔΑΛΗΑ ΥΟΛΖ ΔΠΗΣΖΜΧΝ ΣΟΤ ΑΝΘΡΧΠΟΤ ΠΑΗΓΑΓΧΓΗΚΟ ΣΜΖΜΑ ΠΡΟΥΟΛΗΚΖ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ «ΣΑΞΗΓΔΤΟΤΜΔ... ΣΖΝ ΑΡΥΑΗΑ ΜΑΚΔΓΟΝΗΑ: ΜΗΑ ΜΟΤΔΗΟΚΔΤΖ ΓΗΑ ΣΖΝ ΑΝΣΗΣΟΗΥΖ ΜΟΝΗΜΖ ΔΚΘΔΖ ΣΟΤ ΑΡΥΑΗΟΛΟΓΗΚΟΤ ΜΟΤΔΗΟΤ ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ» ΓΗΠΛΧΜΑΣΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ ΔΤΜΟΡΦΗΑ Γ. ΣΗΑΜΑΓΚΑ (ΑΜ 2867) Α Δπηβιέπνπζα: Κιενλίθε Νηθνλάλνπ, Δπίθνπξε Καζεγήηξηα ΠΣΠΔ. Β Δπηβιέπνπζα: Δηξήλε Νάθνπ, Αλαπιεξώηξηα Καζεγήηξηα ΠΣΠΔ. Αμηνινγεηήο: Γεκήηξεο αθθήο, Καζεγεηήο ΠΣΠΔ. Βόινο, Φεβξνπάξηνο 2013

2 ηνπο ζεζαπξνύο κνπ, Άγγειν θαη Γηώξγν. 2

3 Δπραξηζηίεο Ζ πανμφζα δζπθςιαηζηή ιεθέηδ δεκ εα ιπμνμφζε κα θηάζεζ ζηδ ιμνθή αοηή πςνίξ ηδκ ηαεμδήβδζδ ηαζ ηδκ οπμζηήνζλδ ηδξ ηαξ Νζημκάκμο, Δπίημονδξ Καεδβήηνζαξ ημο ΠΣΠΔ ηαεχξ ηαζ πςνίξ ηζξ εφζημπεξ επζζδιάκζεζξ ηδξ ηαξ Νάημο, Ακαπθδνχηνζαξ Καεδβήηνζαξ ημο ΠΣΠΔ ζηζξ μπμίεξ μθείθς εενιέξ εοπανζζηίεξ. Ηδζαίηενεξ εοπανζζηίεξ εηθνάγμκηαζ ζηδκ ηα Αδάι-Βεθέκδ, Γζεοεφκηνζα ημο πμο ιε εκεμοζζαζιυ απμδέπηδηε ηδ πνήζδ ημο ανπεζαημφ ηαζ θςημβναθζημφ οθζημφ ημο ΑΜΘ βζα ηδ δζελαβςβή ηδξ πανμφζαξ ιεθέηδξ. Δοπανζζηχ επίζδξ ημκ η. Καθηζά ηαζ ηδκ ηα Παπμοηζή ημο Δνβαζηδνίμο εηιαβείςκ ημο ΑΜΘ βζα ηδκ ηαηαζηεοή ηςκ ακηζβνάθςκ ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ ηαζ ηδκ πανμπή ηςκ ηεπκζηχκ πθδνμθμνζχκ πμο ζπεηίγμκηαζ ιε αοηά. Σέθμξ, εοπανζζηχ απυ ηανδζάξ ηδκ μζημβέκεζά ιμο βζα ηδ ζοκεπή ζοιπανάζηαζδ ηαζ ηαηακυδζδ πμο έδεζλακ ηαε υθδ ηδ δζάνηεζα εηπυκδζδξ ηδξ δζπθςιαηζηήξ ιμο ενβαζίαξ. 3

4 Πεξίιεςε Σα ζφβπνμκα ιμοζεία πθέμκ ακαγδημφκ υθμ ηαζ πενζζζυηενμοξ ηαζ πζμ απμηεθεζιαηζημφξ ηνυπμοξ κα επζημζκςκήζμοκ ιε ημ ημζκυ ηαζ κα πνμζεθηφζμοκ ηαζκμφνβζεξ μιάδεξ επζζηεπηχκ. Αηυιδ επζπεζνμφκ κα αβμοκ έλς «απυ ηα ηείπδ ημοξ» ιέζς πνμβναιιάηςκ πνμζέββζζδξ. Έκα είδμξ αοηχκ ηςκ πνμβναιιάηςκ πμο ακήηεζ ζηζξ ιμνθέξ ηδξ έιιεζδξ επζημζκςκίαξ ζφιθςκα ηαζ ιε ηδ Νζημκάκμο (2010: 94-95) απμηεθμφκ μζ ιμοζεζμζηεοέξ. Γδθαδή ααθίηζεξ ή ημοηζά πμο δακείγμκηαζ ζε ζπμθζηέξ ηάλεζξ ή ζε άθθμοξ θμνείξ (Κέκηνα Γδιζμονβζηήξ Απαζπυθδζδξ Παζδζχκ, Λέζπεξ Ακάβκςζδξ η.α.) ηαζ πενζέπμοκ πένα απυ ημ επμπηζηυ/πθδνμθμνζαηυ οθζηυ (ρδθζαηυ ηαζ έκηοπμ), παζπκίδζα, αθθά ηαζ ακηίβναθα αοεεκηζηχκ ακηζηεζιέκςκ ηαζ ζε ηάπμζεξ πενζπηχζεζξ αηυιδ ηαζ αοεεκηζηά ακηζηείιεκα. ημ πθαίζζμ ηδξ πανμφζαξ ενβαζίαξ επζπεζνήεδηε μ ζπεδζαζιυξ ακηίζημζπμο οθζημφ, δδθαδή ιζαξ ιμοζεζμζηεοήξ ιε εειαηζηέξ εκυηδηεξ πμο ακαζοκεέημοκ πηοπέξ ηδξ γςήξ ζηδκ ανπαία Μαηεδμκία. Σμ πενζεπυιεκμ ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ (ακηζηείιεκα-ακηίβναθα, επμπηζηυ οθζηυ) ζοκδέεηαζ άιεζα ιε ημ Ανπαζμθμβζηυ Μμοζείμ Θεζζαθμκίηδξ βζ αοηυ ηαζ ημ πνχημ ηεθάθαζμ ηδξ ενβαζίαξ πανμοζζάγεζ ηδκ ζζημνζηή ακαδνμιή ηαζ ηδκ αδζάημπδ ηαζ ιαηνά πμνεία ημο εκ θυβς ιμοζείμο ηαζ ηςκ ζοθθμβχκ ημο. ημ πθαίζζμ αοηυ εκηάζζεηαζ ηαζ δ εηπαζδεοηζηή ηαζ επζημζκςκζαηή πμθζηζηή ημο Ανπαζμθμβζημφ Μμοζείμο Θεζζαθμκίηδξ πμο πανμοζζάγεηαζ ζημ δεφηενμ ηεθάθαζμ ηδξ ενβαζίαξ. Σμ εκδζαθένμκ βζα πανμπή εηπαζδεοηζηχκ δνάζεςκ επζηεκηνχκεηαζ υπζ ιυκμ ζηζξ ζπμθζηέξ μιάδεξ, αθθά ηαζ ζε πμζηίθεξ μιάδεξ ημζκμφ (μζημβέκεζεξ, εηπαζδεοηζημφξ, εκήθζηεξ, ηναημφιεκμοξ), εκχ μζ δνάζεζξ ημο ζοκεπχξ ειπθμοηίγμκηαζ ηαζ ακακεχκμκηαζ (ηαθμηαζνζκά ενβαζηήνζα, Κονζαηή ζημ Μμοζείμ, Γζακοηηένεοζδ ζημ Μμοζείμ η.α.). Σα ζημζπεία πμο ζοβηεκηνχεδηακ βζα ηα δφμ αοηά ηεθάθαζα πνμέηορακ απυ αζαθζμβναθζηή ηαζ δζαδζηηοαηή ακαγήηδζδ ηαεχξ ηαζ απυ επζηυπζα ένεοκα ζηα ανπεία ημο ΑΜΘ. Δπίζδξ ηνίεδηε απαναίηδηδ δ ηαηαβναθή ηδξ εθθδκζηήξ ειπεζνίαξ ζε ζπέζδ ιε ημ ζπεδζαζιυ ηαζ ηδκ οθμπμίδζδ ιμοζεζμζηεοχκ. Σα ζημζπεία πμο πνμέηορακ απυ ηδ αζαθζμβναθζηή ηαζ ηδ δζαδζηηοαηή ένεοκα πανμοζζάγμκηαζ ζημ ηνίημ ηεθάθαζμ ηδξ πανμφζδξ ενβαζίαξ. οκμθζηά πανμοζζάγμκηαζ ζημζπεία βζα 102 ιμοζεζμζηεοέξ πμο 4

5 πνμένπμκηαζ απυ 29 ιμοζεία ηαζ θμνείξ ηδξ εθθδκζηήξ επζηνάηεζαξ. Έβζκε πνμζπάεεζα κα ηαηδβμνζμπμζδεμφκ ηα ιμοζεία ηαζ μζ θμνείξ αοημί ακάθμβα ιε ηδκ μκμιαζία ημοξ ηαζ ημ πενζεπυιεκμ ηςκ ζοθθμβχκ ημοξ. πςξ πνμέηορε ηαζ απυ ηδκ πνμακαθενεείζα ένεοκα ημ ΑΜΘ ιέπνζ ζήιενα δεκ δζέεεηε ακηίζημζπμ δακεζζηζηυ οθζηυ, δδθαδή ιμοζεζμζηεοή, πανυηζ ημ πνμακαθενεέκ ιμοζείμ δίκεζ ιεβάθμ αάνμξ ζημκ ημιέα ηδξ εηπαίδεοζδξ. ημ πθαίζζμ ηδξ πανμφζαξ ενβαζίαξ επζπεζνείηαζ μ ζπεδζαζιυξ ιζαξ ιμοζεζμζηεοήξ πμο ηαηαβνάθεηαζ ακαθοηζηά ζημ ηέηανημ ηεθάθαζμ. Πανμοζζάγμκηαζ μζ εειαηζηέξ εκυηδηεξ ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ μζ μπμίεξ ααζίγμκηαζ ζηζξ εηεεζζαηέξ εκυηδηεξ ηδξ ιυκζιδξ έηεεζδξ ημο «Ζ Μαηεδμκία απυ ημκ 7 μ π.υ. αζχκα ςξ ηδκ φζηενδ ανπαζυηδηα». Αημθμοεμφκ μζ ανπέξ ζπεδζαζιμφ ηδξ ηαζ μζ πνμηάζεζξ βζα ηδκ εηπαζδεοηζηή αλζμπμίδζή ηδξ. Θα ήηακ πανάθεζρδ ακ δεκ ακαθένμκηακ ηαζ μνζζιέκα πναηηζηά γδηήιαηα ημο ζπεδζαζιμφ, ηαεχξ ηαζ γδηήιαηα πμο εα πνέπεζ κα επζθοεμφκ πνμημφ λεηζκήζεζ μ δακεζζιυξ ημο εκ θυβς οθζημφ. Ζ ενβαζία μθμηθδνχκεηαζ ιε ηα ηεθζηά ζοιπενάζιαηα. ημ ηέθμξ οπάνπμοκ μζ αζαθζμβναθζηέξ ακαθμνέξ πμο πνδζζιμπμζήεδηακ ηαζ δφμ πανανηήιαηα. ημ Πανάνηδια 1 πανμοζζάγεηαζ θςημβναθζηυ οθζηυ πμο δείπκεζ ηδκ πμνεία ηςκ εηεέζεςκ ημο Ανπαζμθμβζημφ Μμοζείμο Θεζζαθμκίηδ, εκχ ζημ Πανάνηδια 2 παναηίεεηαζ ημ πθδνμθμνζαηυ/επμπηζηυ οθζηυ πμο εα πενζθαιαάκεηαζ ζηδ ιμοζεζμζηεοή (ζε CD) ηαζ εα απεοεφκεηαζ ζημοξ εηπαζδεοηζημφξ. 5

6 Summary Museums, nowadays, seek out to use more effective ways to communicate with the public and to attract new groups of visitors. Their strategy is to get out of the museum, to come closer to society by implementing various programs of approach. One type of these programs that belongs to the forms of indirect communication, according to Nikonanou (2010: 94-95), is the museum s loan kit. Loan kits are suitcases or boxes that are lent to schools or to other educational institutions (Places for Children s Creative Engagement, Reading Clubs etc.). In addition to informative material (digital and printed) and games, the museum loan kits contain copies of museum exhibits, and, in certain cases, they contain authentic museum exhibits. In the present work, it was attempted the planning of material for a museum loan kit with thematic units that reconstruct aspects of life in ancient Macedonia. The content of this museum loan kit (copy of objects, informative material) derives from the exhibits of the Archaeological Museum of Thessaloniki (AMTh). Therefore, the first chapter of this dissertation refers to the historical retrospection and the long course of this museum and its collections. The educational and communication policies of the Archaeological Museum of Thessaloniki are presented in the second chapter. The museum s interest for the benefit of educational action is focused not only on school groups, but also on various groups of the public (families, teachers, adults, detainees). Besides, educational action is enriched and continuously renewed (Summer Laboratories, A Sunday in the Museum, An Overnight Stay in the Museum etc.). The material which is presented in the first two chapters was derived from an extensive research: from bibliography, online research and from research in the files of the AMTh. A review of the Greek experience with regard to the planning and the implementation of museum loan kits was considered a part of great importance. Data from 102 museum loan kits that come from 29 museums and other similar institutions from all over Greece are presented in the third chapter. There was used bibliography research and online research, too. Then, it was attempted a categorization of these museums and institutions on the basis of their names and the content of their collections. A major result of the research mentioned above, was that the Archaeological Museum 6

7 of Thessaloniki does not have at its disposal that kind of educational material, that is, a museum loan kit, even though the museum is interested in the sector of education. In the forth chapter of this dissertation, it is attempted the planning of a museum loan kit which is presented in detail. Here, are also presented its thematic units which are based on the exhibition units of the museum s collections about Macedonia from the 7 th c. BC until the late antiquity. The principles for planning the museum loan kit are presented next, and then, proposals are made concerning its use for educational purposes. In this chapter, certain questions are raised. These are practical questions about the planning phase, as well as questions that should be answered or solved before lending the museum loan kit. The dissertation ends with the final conclusions. At the end of this work, there are the bibliography references that have been used, and two Annexes. In the 1 st Annex there is photographic material showing the course of the exhibitions of the Archaeological Museum of Thessaloniki, and in the 2 nd Annex there is the informative material that will be included in the museum loan kit (CD) and will be offered to the teachers. 7

8 Πεξηερόκελα Δζζαβςβή Σμ Ανπαζμθμβζηυ Μμοζείμ Θεζζαθμκίηδξ Ηζημνζηή Ακαδνμιή Οζ ζοθθμβέξ Μυκζιεξ εηεέζεζξ ημο ( ) Πενζμδζηέξ εηεέζεζξ ημο Ανπαζμθμβζημφ Μμοζείμο Θεζζαθμκίηδξ Πενζμδεφμοζεξ εηεέζεζξ ημο Ανπαζμθμβζημφ Μμοζείμο Θεζζαθμκίηδξ Ζ επακέηεεζδ ημ Μυκζιεξ εηεέζεζξ ημο Ανπαζμθμβζημφ Μμοζείμο Θεζζαθμκίηδξ Πενζμδζηέξ ηαζ πενζμδεφμοζεξ εηεέζεζξ ημο Ανπαζμθμβζημφ Μμοζείμο Θεζζαθμκίηδξ Ζ εηπαζδεοηζηή ηαζ επζημζκςκζαηή πμθζηζηή ημο Ανπαζμθμβζημφ Μμοζείμο Θεζζαθμκίηδξ Ζ ίδνοζδ ημο οκδέζιμο ηςκ Φίθςκ ημο Ανπαζμθμβζημφ Μμοζείμο Θεζζαθμκίηδξ Ζ εηπαζδεοηζηή πμθζηζηή ζε ζπέζδ ιε ηζξ ζπμθζηέξ μιάδεξ Δηπαζδεοηζηέξ επζημζκςκζαηέξ δναζηδνζυηδηεξ βζα άθθεξ μιάδεξ ημζκμφ Μμοζεζμζηεοέξ: δ εθθδκζηή ειπεζνία Μμοζεζαηά πνμβνάιιαηα πνμζέββζζδξ, δ πενίπηςζδ ηςκ ιμοζεζμζηεοχκ Οζ Μμοζεζμζηεοέξ ζηδκ Δθθάδα Οζ πνςημπυνμζ θμνείξ Σιήια Δηπαζδεοηζηχκ Πνμβναιιάηςκ ηαζ Δπζημζκςκίαξ, Δθμνείεξ Ανπαζμηήηςκ Λαμβναθζηά, εεκμθμβζηά ηαζ ζζημνζηά ιμοζεία Μμοζεία θοζζηήξ ζζημνίαξ, πενζααθθμκηζηέξ μνβακχζεζξ, θμνείξ Πενζααθθμκηζηήξ Δηπαίδεοζδξ Θειαηζηά Μμοζεία

9 Παζδμηεκηνζηά Μμοζεία Άθθμζ θμνείξ Αλζμθυβδζδ ιμοζεζμζηεοχκ οιπενάζιαηα Ο ζπεδζαζιυξ ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ Ζ επζθεβιέκδ εειαηζηή εκυηδηα Οζ ανπέξ ζπεδζαζιμφ ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ Πενζεπυιεκα ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ Ζ παζδαβςβζηή αλία ηςκ ακηζηεζιέκςκ Πνμηάζεζξ εηπαζδεοηζηήξ αλζμπμίδζδξ ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ Πνμμπηζηέξ εηπαζδεοηζηήξ αλζμπμίδζδξ ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ-σεθζηά ζοιπενάζιαηα Βζαθζμβναθζηέξ ακαθμνέξ ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ

10 Δηζαγσγή Ζ ζοβηεηνζιέκδ δζπθςιαηζηή ενβαζία έπεζ ςξ ακηζηείιεκμ ημ ζπεδζαζιυ ιζαξ ιμοζεζμζηεοήξ ιε εέια ηδ γςή ζηδκ ανπαία Μαηεδμκία. Σμ εέια πνμζεββίγεηαζ ιέζα απυ επηά επζιένμοξ εειαηζηέξ εκυηδηεξ: ηδκ εηπαίδεοζδ, ημκ αεθδηζζιυ, ηδ γςζηή/θοηζηή παναβςβή, ηδ δζαηνμθή/ημ ιαβείνεια-ζεναίνζζια, ηδκ οθακηζηή/έκδοζδ, ημκ ηαθθςπζζιυ ηαζ ημ παζπκίδζ. Οζ εειαηζηέξ ηδξ ζοκδέμκηαζ άιεζα ιε ηδ ιυκζιδ έηεεζδ ημο Ανπαζμθμβζημφ Μμοζείμο Θεζζαθμκίηδξ πμο ακαθένεηαζ ζηδ Μαηεδμκία. Σμ ζοβηεηνζιέκμ Μμοζείμ πανυηζ πνμζθένεζ πμζηίθεξ εηπαζδεοηζηέξ δνάζεζξ εκημφημζξ ιέπνζ ζήιενα δεκ είπε ζπεδζάζεζ ακηίζημζπμ εηπαζδεοηζηυ οθζηυ. Ζ ζοθθμβή ηςκ δεδμιέκςκ βζα ημ ΑΜΘ ηαζ ηζξ ζοθθμβέξ ημο ααζίζηδηε ζε αζαθζμβναθζηή ηαζ δζαδζηηοαηή ένεοκα, ηαεχξ επίζδξ ηαζ ζε επζηυπζα ένεοκα ζηα ανπεία ημο ΑΜΘ (έκηοπα ηαζ ρδθζαηά). Ο ζπεδζαζιυξ ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ εκηάζζεηαζ ζημ εονφηενμ πθαίζζμ ηςκ πνμβναιιάηςκ πνμζέββζζδξ πμο εθανιυγμοκ ηα ιμοζεία πνμηεζιέκμο κα πνμζεββίζμοκ ηαζ κα πνμζεθηφζμοκ ημ ημζκυ πμο ανίζηεηαζ ζε απυζηαζδ πςνμηαλζηά ή ζδεμθμβζηά (Καθεζμπμφθμο 1999: 70, Λέηηα & Αθελίμο 2002: 32). Γζα ημ θυβμ αοηυ δ ένεοκα, ζε έκα πνχημ επίπεδμ, εζηίαζε ζηδ πανημβνάθδζδ ηδξ εθθδκζηήξ ιμοζεζμπαζδαβςβζηήξ πναβιαηζηυηδηαξ ζπεηζηά ιε ηζξ ιμοζεζμζηεοέξ πμο έπμοκ δδιζμονβδεεί ή ανίζημκηαζ ζημ ζηάδζμ ημο ζπεδζαζιμφ. Σα δεδμιέκα ζοθθέπεδηακ ιέζς αζαθζμβναθζηήξ ηαζ δζαδζηηοαηήξ ένεοκαξ εκχ ζε εθάπζζηεξ πενζπηχζεζξ οπήνλε ηδθεθςκζηή επζημζκςκία ιε ημοξ ακηίζημζπμοξ θμνείξ βζα πεναζηένς δζεοηνζκίζεζξ. πςξ πνμέηορε απυ ηδκ πνμακαθενεείζα ένεοκα κέεξ ιμοζεζμζηεοέξ ζπεδζάγμκηαζ εκχ άθθεξ ηνμπμπμζμφκηαζ ηαζ ακαααειίγμκηαζ. Αοηυ ζδιαίκεζ υηζ δ δδιζμονβία ηαζ μ δακεζζιυξ ηςκ ιμοζεζμζηεοχκ είκαζ έκα γδημφιεκμ πμο παναιέκεζ επίηαζνμ. Γζα κα εκηαπεεί υιςξ δ δζαηίκδζδ ηςκ ιμοζεζμζηεοχκ ζημ πθαίζζμ ιζαξ επζηοπδιέκδξ εηπαζδεοηζηήξ πμθζηζηήξ απαναίηδηδ πνμτπυεεζδ είκαζ δ ζοζηδιαηζηή αλζμθυβδζή ημοξ υπςξ ακαθένεζ ηαζ δ Νζημκάκμο (2010α) ηαεχξ ιέζς αοηήξ ιπμνεί 10

11 κα επζηεοπεεί δ αεθηίςζδ ηςκ οπδνεζζχκ πμο πανέπμκηαζ. Δπίζδξ ιπμνμφκ κα πνμηφρμοκ ζδιακηζηά ζοιπενάζιαηα υπςξ π.π. βζα ηα ζπμθεία ηαζ ακηίζημζπα ηζξ βεςβναθζηέξ πενζμπέξ πμο δείπκμοκ εκδζαθένμκ βζα ημ δακεζζιυ ιμοζεζμζηεοχκ ηαζ επζπνμζεέηςξ κα δζενεοκδεμφκ μζ θυβμζ βζα ημοξ μπμίμοξ άθθα ζπμθεία δεκ δείπκμοκ ημ ίδζμ εκδζαθένμκ ηαζ κα βίκμοκ πνμζπάεεζεξ πνμζέββζζδξ ημοξ. Ο ζπεδζαζιυξ ηδξ πανμφζαξ ιμοζεζμζηεοήξ ακ ηαζ μθμηθδνχεδηε ιε ηδκ παναβςβή ημο εηπαζδεοηζημφ οθζημφ δεκ ιπυνεζε κα πνμπςνήζεζ ζηδκ πζθμηζηή έζης αλζμθυβδζή ηδξ ελαζηίαξ πνμκζηχκ πενζμνζζιχκ. Χζηυζμ, ζε ζοκεκκυδζδ ιε ημ ΑΜΘ δ ιμοζεζμζηεοή αοηή πνυηεζηαζ κα αλζμθμβδεεί ανπζηά πζθμηζηά χζηε ιεηά απυ ηζξ απαναίηδηεξ ακαπνμζανιμβέξ πμο εκδεπμιέκςξ πνμηφρμοκ απυ ηδκ αλζμθμβδηζηή δζαδζηαζία κα δζαηζκδεεί ζε ιυκζιδ αάζδ απυ ημ θμνέα. Με άθθα θυβζα δ ενβαζία ζημπεφεζ ζηδκ παναβςβή εκυξ εηπαζδεοηζημφ οθζημφ πμο εα αλζμπμζδεεί άιεζα απυ ηδκ εηπαζδεοηζηή ημζκυηδηα. Πανάθθδθα ηαζ δ ηαηαβναθή ηςκ ιμοζεζμζηεοχκ πμο έπμοκ ζπεδζαζηεί ηαζ δζαηζκμφκηαζ ζημκ εθθαδζηυ πχνμ έβζκε ιε ζηυπμ κα απμηεθέζεζ αμήεδια βζα ημοξ/ηζξ εηπαζδεοηζημφξ, αθθά ηαζ βζα υζμοξ/υζεξ απαζπμθμφκηαζ ζε άθθμοξ θμνείξ (π.π. ΚΓΑΠ) ηαζ εκδζαθένμκηαζ κα δακεζζημφκ ηαζ κα επελενβαζημφκ εηπαζδεοηζηυ οθζηυ αοηήξ ηδξ ιμνθήξ. Ζ δζπθςιαηζηή ενβαζία απμηεθείηαζ απυ ηέζζενα ηεθάθαζα. Πζμ ακαθοηζηά ζημ πνχημ ηεθάθαζμ πανμοζζάγεηαζ δ πμνεία ημο Ανπαζμθμβζημφ Μμοζείμο Θεζζαθμκίηδξ ιέζα ζημ πνυκμ. Σμ δεφηενμ ηεθάθαζμ πναβιαηεφεηαζ ηδκ εηπαζδεοηζηή ηαζ επζημζκςκζαηή πμθζηζηή ημο Μμοζείμο ζηδκ μπμία εκηάζζεηαζ ηαζ μ ζπεδζαζιυξ ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ. ημ ηνίημ ηεθάθαζμ επζπεζνείηαζ δ πανημβνάθδζδ ηςκ πνμζθενυιεκςκ ιμοζεζμζηεοχκ ζηδκ Δθθάδα ηαζ ζημ ηέηανημ ηεθάθαζμ ακαθφεηαζ μ ζπεδζαζιυξ ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ ηαζ μζ πνμηάζεζξ εηπαζδεοηζηήξ αλζμπμίδζήξ ηδξ. 11

12 Κεθάιαην 1. Σν Αξραηνινγηθό Μνπζείν Θεζζαινλίθεο. Σμ 1925 ζημ Γεκί Σγαιί λεηζκά δ ζζημνία ημο Ανπαζμθμβζημφ Μμοζείμο Θεζζαθμκίηδξ, εκχ δ πνχηδ ημο έηεεζδ μνβακχεδηε ημ Απυ ηυηε δ ελέθζλή ημο είκαζ ζοκεπήξ. Σμ 1978 μνβακχκεηαζ ηαζ δ πνχηδ πενζμδζηή έηεεζδ εκχ ημ 1981 πνςημπμνεί ιε ιζα έηεεζδ εζηαζηζημφ πενζεπμιέκμο βζα ημκ Γζάκκδ Σζανμφπδ. Πθέμκ ιε επηά ιυκζιεξ εηεέζεζξ, ιε ζοκεπείξ εκαθθαβέξ ζηζξ πενζμδζηέξ ηαζ ζηζξ πενζμδεφμοζεξ εηεέζεζξ ημο, αθθά ηαζ ιε πθήεμξ άθθςκ δνάζεςκ υπςξ δζαθέλεζξ, ζοκαοθίεξ, ηζκδιαημβναθζηέξ πνμαμθέξ, εεαηνζηέξ παναζηάζεζξ, εηπαζδεοηζηέξ δνάζεζξ, διενίδεξ ηαζ ζειζκάνζα πνμζπαεεί κα πνμζεββίζεζ υθμ ηαζ πενζζζυηενεξ μιάδεξ ημζκμφ ηαθφπημκηαξ ηζξ ακάβηεξ ημοξ ζε επζιυνθςζδ ηαζ ροπαβςβία Ηζηνξηθή Αλαδξνκή - Οη ζπιινγέο. Σμ 1912 δ Θεζζαθμκίηδ πνμζανηάηαζ ζημ Δθθδκζηυ Κνάημξ. Γεηαπέκηε ιένεξ ιεηά ηδκ πνμζάνηδζδ ζδνφεηαζ δ πνχηδ οπδνεζία: δ Δθμνεία Ανπαζμηήηςκ. Γζα ηα επυιεκα δεηαηνία πνυκζα, ςξ ημ 1925, ηα εονήιαηα ζοβηεκηνχκμκηακ ζημ Γζμζηδηήνζμ (ζημ ηηήνζμ πμο ανβυηενα ζηέβαζε ημ Τπμονβείμ Μαηεδμκίαξ ηαζ Θνάηδξ). Άθθεξ ανπαζυηδηεξ είπακ ζοβηεκηνςεεί ζηδκ Οεςιακζηή πμθή Ηδαδζέ, ζηδκ μπμία απυ ημ 1926 ζηεβάζηδηε δ Φζθμζμθζηή πμθή ημο Ανζζημηεθείμο Πακεπζζηδιίμο. Δονήιαηα οπήνπακ επίζδξ ζημ Καναιπμονκάηζ, ζηδ Ρμηυκηα ηαζ ζημ Λεοηυ Πφνβμ. Γζα ημ θυβμ αοηυ μ Δοζηνάηζμξ Πεθεηίδδξ, ηυηε Έθμνμξ Ανπαζμηήηςκ, πνμζπαεχκηαξ κα ζοβηνμηήζεζ ζε εκζαίμ ζφκμθμ ηζξ ανπαζυηδηεξ ηαζ ηζξ οπδνεζίεξ εβηαηέζηδζε ζηδ Ρμηυκηα, ημ 1918 ηα βναθεία ηδξ Ανπαζμθμβζηήξ Τπδνεζίαξ (Αδάι-Βεθέκδ 2011). ηδ Ρμηυκηα ζοβηέκηνςκε ηζξ ανπαζυηδηεξ δ βαθθζηή ανπαζμθμβζηή απμζημθή ημο ηναημφ ηδξ Ακαημθήξ, μνίγμκηάξ ηδ ςξ Μμοζείμ ηδξ Γαθθζηήξ ηναηζάξ ηδξ Θεζζαθμκίηδξ (Musée de l Armée Française à Salonique). Ξεηζκχκηαξ ηδ δζαδζηαζία πανάδμζδξ ηςκ εονδιάηςκ πμο ηαηείπακ μζ Γάθθμζ ημ Μάνηζμ ημο 1918 ηεθζηά μ Δοζηνάηζμξ Πεθεηίδδξ ηαηάθενε κα έπεζ πνυζααζδ ζηδκ ανπαζμθμβζηή οθθμβή ημοξ έκα πνυκμ ιεηά, ημ Μάνηζμ ημο Ακηίζημζπεξ εκένβεζεξ έπνεπε κα βίκμοκ ηαζ ζηδκ παναπχνδζδ ηςκ εονδιάηςκ απυ ημοξ Άββθμοξ μζ μπμίμζ υιςξ πανέιεζκακ ακοπμπχνδημζ ζημ γήηδια αοηυ, πανά ημ βεβμκυξ υηζ μ Πεθεηίδδξ δεκ δίζηαζε κα ημοξ ζηείθεζ ζπεηζηά απμζπάζιαηα ημο 12

13 ανπαζμθμβζημφ κυιμο ζε ιεηάθναζδ. Πανά ηζξ επίπμκεξ πνμζπάεεζεξ ημο Πεθεηίδδ δ Ανπαζμθμβζηή οθθμβή ημο Αββθζημφ ηναημφ ιεηαθένεδηε ζημ Λμκδίκμ (Βμημημπμφθμο 2001: ). Οζ πενζπθακήζεζξ ιέπνζ κα ανεεεί μνζζηζηά πχνμξ βζα ηδ θφθαλδ ηςκ ανπαίςκ ηαζ ηδ ζηέβαζδ ιμοζείμο, αθθά ηαζ ηςκ δζμζηδηζηχκ οπδνεζζχκ ηδξ Δθμνείαξ Ανπαζμηήηςκ ζοκεπίζηδηακ. Γζα ημ ζημπυ αοηυ λεηίκδζακ επζζηεοέξ ζηδκ Απεζνμπμίδημ ηαζ άνπζζε δ απμεήηεοζδ ανπαίςκ ακηζηεζιέκςκ ιε ζημπυ ηδ θφθαλή ημοξ. ιςξ ιε ηδ Μζηναζζαηζηή Καηαζηνμθή άθθαλε ακαβηαζηζηά μ ζπεδζαζιυξ ηαζ ακηί κα δδιζμονβδεεί ιμοζείμ θζθμλεκήεδηακ ζηδκ εηηθδζία αοηή Έθθδκεξ πνυζθοβεξ (Αδάι-Βεθέκδ 2009 ηαζ 2011). Σεθζηά ημ 1925 παναπςνείηαζ έκακηζ εκμζηίμο ημ ηέιεκμξ Γεκί Σγαιί ηαζ δ πνχηδ έηεεζδ έθααε πχνα ημ Ζ επζθμβή ηςκ πχνςκ (Ρμηυκηα, Απεζνμπμίδημξ, Γεκί Σγαιί) εκηάζζεηαζ ζηδκ πναηηζηή ηδξ ζηέβαζδξ ηςκ πνχηςκ ιμοζείςκ ζε πχνμοξ πμο ζπεδζάγμκηακ ςξ ακάηημνα ή καμί ηαζ ιάθζζηα μνζζιέκα απυ ηα ηηήνζα αοηά είπακ αοηή ηδ πνήζδ πνμημφ ιεηαηναπμφκ ζε ιμοζεία υπςξ αηνζαχξ ηαζ ζηδ ζοβηεηνζιέκδ πενίπηςζδ 1. Ζ επυιεκδ έηεεζδ πναβιαημπμζήεδηε ημ 1953 αθμφ λεεάθηδηακ ηα ανπαία ακηζηείιεκα απυ ηα μνφβιαηα υπμο είπακ ηαθεί ηαηά ηδ δζάνηεζα ημο Β Παβημζιίμο Πμθέιμο ηυζμ βζα θυβμοξ πνμζηαζίαξ ημοξ, υζμ ηαζ ςξ πνάλδ ακηίζηαζδξ ζημοξ Γενιακμφξ ηαηαηηδηέξ (Αδάι-Βεθέκδ 2009 ηαζ 2011, Υμονιμογζάδμο 2006: 62 ηαζ 153). Ήδδ υιςξ απυ ημ 1923/24 μ Πεθεηίδδξ δζαπζζηχκμκηαξ υηζ μ πχνμξ δεκ είκαζ ζηακμπμζδηζηυξ πνμηείκεζ ηδκ ακέβενζδ κέμο ιμοζείμο. Δίκαζ αλζμζδιείςημ υηζ ηεθζηά μ πχνμξ πμο επζθέπεδηε 20 πνυκζα ανβυηενα είκαζ μ ίδζμξ πχνμξ πμο είπε πνμηείκεζ μ Πεθεηίδδξ (Βμημημπμφθμο 2001: ). Σμ αίηδια βζα ηδκ ακεφνεζδ πχνμο βζα ηδκ ακέβενζδ ημο ιμοζείμο επακέθααε μ Έθμνμξ Ανπαζμηήηςκ Υανάθαιπμξ Μαηανυκαξ ηαζ ηεθζηά ημ 1950 έβζκε δ παναπχνδζδ εκυξ ιεβάθμο μζημπέδμο ζηδκ πθαηεία ΥΑΝΘ. ημκ ανπζηέηημκα Πάηνμηθμ Κανακηζκυ εηθναζηή ημο ιμκηενκζζιμφ ακαηέεδηε μ ζπεδζαζιυξ ημο κέμο ιμοζείμο. Σμ θζηυ ηηήνζμ πμο δδιζμφνβδζε μ Κανακηζκυξ είπε ηδ ιμνθή ηδξ ανπαίαξ ηθαζζηήξ εθθδκζηήξ μζηίαξ πνμζανιμζιέκδ ζηζξ ανπέξ ηδξ ιμκηένκαξ ανπζηεηημκζηήξ. πζ ηοπαία ηδνφπηδηε ημ 2001 δζαηδνδηέμ ικδιείμ ηδξ κευηενδξ ανπζηεηημκζηήξ απυ ημ ΤΠΠΟ. Σα εβηαίκζα 1 π.χ. το Λοφβρο ιταν επίςθσ ανάκτορο, βλ. Χουρμουηιάδου 2006:

14 ημο κέμο ιμοζείμο έβζκακ ημ 1962 ηαζ ζοκέπεζακ ιε ημοξ εμνηαζιμφξ ηςκ πεκήκηα πνυκςκ απυ ηδκ εκζςιάηςζδ ηδξ Θεζζαθμκίηδξ ζηδκ Δθθάδα, αθθά ημ ηηήνζμ μθμηθδνχεδηε ημ ημ ιεηαλφ ςξ Ανπαζμθμβζηυ Μμοζείμ θεζημονβμφζε πανάθθδθα ηαζ ημ Γεκί Σγαιί έςξ ημ έημξ 1967 (Αδάι-Βεθέκδ 2011, Υμονιμογζάδμο 2006) Μόληκεο εθζέζεηο ηνπ Αξραηνινγηθνύ Μνπζείνπ Θεζζαινλίθεο ( ). Σμ 1965 δ ανπαζμθυβμξ Αβκή αηεθθανίμο μνβακχκεζ ηδκ πνχηδ έηεεζδ ημο ιμοζείμο ιε εηεέιαηα ηδξ πνμσζημνζηήξ ζοθθμβήξ. Σδκ επυιεκδ πνμκζά (1966) ζημ ιμοζείμ εηηίεεκηαζ αββεία πμο ηαθφπημοκ πνμκζηά ημοξ αζχκεξ απυ ηδκ ανπασηή έςξ ηαζ ηδ αογακηζκή πενίμδμ. ηδ ζοκέπεζα, ημ 1967 πανμοζζάγμκηαζ ζημ ημζκυ εονήιαηα πμο είπακ ανεεεί ζηζξ ακαζηαθέξ ηδξ Οθφκεμο. θεξ μζ πνχηεξ εηεέζεζξ μνβακχεδηακ ιε αάζδ ηζξ ιμοζεζαηέξ ανπέξ ημο 19μο αζ. ζφιθςκα ιε ηζξ μπμίεξ ηα εηεέιαηα πνμαάθθμκηαζ ηονίςξ ςξ ένβα ηέπκδξ απμημιιέκα απυ ημ ζζημνζηυ ηαζ ημζκςκζηυ πθαίζζμ ιέζα ζημ μπμίμ δδιζμονβήεδηακ. Αλίγεζ κα ακαθενεεί υηζ δ έηεεζδ ηςκ βθοπηχκ πανμοζίαγε ζδζαίηενμ εκδζαθένμκ αθμφ μ επζιεθδηήξ ανπαζμηήηςκ Γζχνβμξ Γεζπίκδξ εέθδζε κα αλζμπμζήζεζ ημ θοζζηυ θςξ ακαδεζηκφμκηαξ ηα βθοπηά ζακ κα ανίζημκηακ ζε ελςηενζηυ πχνμ, υπςξ ζοκέααζκε ζηδκ ανπαζυηδηα. Βέααζα μφηε ηαζ αοηή δ έηεεζδ δζαθμνμπμζμφκηακ απυ ηζξ ιμοζεζμθμβζηέξ ηάζεζξ ηδξ επμπήξ ηαζ βζ αοηυ ηα βθοπηά εηηίεμκηακ ιε πνμκμθμβζηή ζεζνά απυ ημοξ ανπασημφξ πνυκμοξ έςξ ηαζ ηδκ φζηενδ ανπαζυηδηα (ηέθδ 4 μο ι.υ. αζχκα) (Αδάι-Βεθέκδ 2011). Υαναηηδνζζηζηή είκαζ δ πενζβναθή ημο Γεζπίκδ πμο παναεέηεζ δ Υμονιμογζάδμο (2006: 76): «ηα εθθδκζηά βθοπηά εηηίεεηαζ ιε ελεθζηηζηή ζεζνά. Σα εηεέιαηα ημπμεεηήεδηακ μφηςξ χζηε υθεξ μζ υρεζξ ημοξ κα είκαζ πνμζζηέξ ζημκ ιεθεηδηή πνμξ παναηήνδζδ, ιεθέηδ ηαζ θςημβνάθδζδ». πςξ ακαθένεζ δ Αδάι-Βεθέκδ (2011) αοηέξ μζ πνχηεξ εηεέζεζξ ημο ιμοζείμο δεκ ηνμπμπμζήεδηακ ηαζ δεκ ειπθμοηίζηδηακ ιέπνζ ημ 1978, πνμκζά ηαηά ηδκ μπμία ημ ηηήνζμ οπέζηδ ζδιακηζηέξ γδιζέξ θυβς ηςκ δφμ ζεζζιχκ πμο έπθδλακ ηδκ πενζμπή. ημ ιεηαλφ είπακ ήδδ ιεηαθενεεί ζημ ιμοζείμ πνμξ θφθαλδ ηαζ ζοκηήνδζδ ηα εονήιαηα ημο Μακυθδ Ακδνυκζημο απυ ηζξ ακαζηαθέξ ηςκ ααζζθζηχκ ηάθςκ ηςκ 14

15 Αζβχκ ζηδ Βενβίκα. Σμ βεβμκυξ αοηυ ζηάεδηε αθμνιή βζα ηδκ μνβάκςζδ ιζαξ κέαξ έηεεζδξ «Μέβαξ Αθέλακδνμξ: ζζημνία ηαζ ενφθμξ ζηδκ ηέπκδ», ιε οπεφεοκδ ηδ δζεοεφκηνζα ηδξ Δθμνείαξ ηαζ ημο Μμοζείμο Αζηαηενίκδ Ρςιζμπμφθμο, υπςξ ακαθένεζ δ Αδάι-Βεθέκδ (2009 ηαζ 2011). Ζ έηεεζδ αοηή ζηεβάζηδηε ζηδ κέα πηένοβα ημο ιμοζείμο πμο ζπεδίαζε μ ανπζηέηημκαξ Αθ. Βμβζαηγήξ. Ο ζπεδζαζιυξ ημο ηηδνίμο αοημφ παναηηδνίζηδηε ςξ οπμδεέζηενμξ ημο ηηδνίμο ημο Κανακηζκμφ πμο υπςξ θαίκεηαζ ηηίζηδηε αζαζηζηά ιε ιυκμ ζημπυ ηδκ ελαζθάθζζδ κέςκ πχνςκ βζα ηδκ έηεεζδ ηςκ εονδιάηςκ ηςκ Αζβχκ ηαζ ηδ ζηέβαζδ ηςκ πενζμδζηχκ εηεέζεςκ. Σμ 1982 ιζα αηυιδ έηεεζδ μνβακχκεηαζ ιε ηίηθμ «Θδζαονμί ηδξ Μαηεδμκίαξ» ημ πενζεπυιεκμ ηδξ μπμίαξ πνμένπεηαζ απυ ηδκ ακαζηαθή ηςκ ηάθςκ ηδξ ίκδμο. Τπεφεοκδ ηδξ έηεεζδξ ήηακ δ Αζηαηενίκδ Γεζπμίκδ, δ μπμία ήηακ δ οπεφεοκδ ανπαζμθυβμξ ηδξ ακαζηαθήξ. Σμ 1984 έβζκε επακέηεεζδ ηςκ εονδιάηςκ πμο πνμένπμκηακ απυ ηδ Βενβίκα ηαζ ημ Γεναέκζ. Σδκ επυιεκδ πνμκζά, ημ 1985, βζμνηάγμκηαξ ηα πνυκζα απυ ηδκ ίδνοζδ ηδξ Θεζζαθμκίηδξ μνβακχεδηε ιζα ιεβάθδ έηεεζδ βζα ηδκ ζζημνία ηδξ πυθδξ. Πανάθθδθα πναβιαημπμζήεδηακ ηαζ άθθεξ αθθαβέξ ζημ ηηζνζαηυ ηέθοθμξ ημο ιμοζείμο ιε ημ ηθείζζιμ ηςκ ελςηενζηχκ παναεφνςκ ημο. Σδκ έηεεζδ επζιεθήεδηε δ ηυηε δζεοεφκηνζα ημο ιμοζείμο Ημοθία Βμημημπμφθμο (Αδάι-Βεθέκδ 2009 ηαζ 2011, Βμημημπμφθμο 1985 ηαζ 1986 α ηαζ α). Οζ πνμζπάεεζεξ ημο ιμοζείμο βζα ακάδεζλδ ηςκ εονδιάηςκ δεκ ζηαιαηά εδχ. Σμ ζφιθςκα ιε ηδκ Αδάι-Βεθέκδ (2011) πανμοζζάζηδηε ιζα κέα έηεεζδ ιζηνμηεπκίαξ αοηή ηδ θμνά ιε εονήιαηα ηδξ ανπασηήξ ηαζ ηθαζζηήξ επμπήξ απυ πενζμπέξ ηδξ ηεκηνζηήξ Μαηεδμκίαξ. Πνέπεζ κα ζδιεζςεεί υηζ δ ζοβηεηνζιέκδ έηεεζδ ειπθμοηίζηδηε ιε ηείιεκα, πάνηεξ, ζπέδζα ηαζ ακαζηαθζηέξ θςημβναθίεξ πανμοζζάγμκηαξ ιζα δζαθμνεηζηή ιμοζεζμθμβζηή πνμζέββζζδ. Δκχ 31 πνυκζα ιεηά ηδκ πνχηδ πανμοζίαζδ πνμσζημνζηχκ εονδιάηςκ μνβακχκεηαζ δ πνχηδ εηηεηαιέκδ έηεεζδ βζα ηδ Μαηεδμκία ηαηά ημοξ πνυκμοξ ηδξ πνμσζημνίαξ ιε ηδκ επμπηεία ημο ηυηε δζεοεοκηή ημο ιμοζείμο Γδιήηνδ Γναιιέκμο ηαζ ηδκ επζιέθεζα ηδξ ανπαζμθυβμο Μανίαξ Παππά. Ζ επυιεκδ ιυκζιδ έηεεζδ ιε ηίηθμ «Σα κμιίζιαηα ηδξ Μαηεδμκίαξ. Απυ ημκ 6 μ αζ. π.υ. έςξ ημ 148 π.υ.» μνβακχεδηε ημ 1997 ιε ηδκ επμπηεία ημο ανπαζμθυβμο Υνήζημο Γηαηγυθδ. 15

16 ημ ιεηαλφ μθμηθδνχκεηαζ ημ ιμοζείμ ηδξ Βενβίκαξ ηαζ ηα εονήιαηα ηςκ ααζζθζηχκ ηάθςκ ηςκ Αζβχκ ιεηαθένμκηαζ εηεί αθήκμκηαξ έκα δοζακαπθήνςημ ηεκυ ζημ Ανπαζμθμβζηυ Μμοζείμ Θεζζαθμκίηδξ. Σμ ηεκυ αοηυ έβζκε πνμζπάεεζα κα ηαθοθεεί ιε ηδ ιυκζιδ έηεεζδ «Ο πνοζυξ ηςκ Μαηεδυκςκ» (Σναημζμπμφθμο- αθαηίδμο 2003) Πεξηνδηθέο εθζέζεηο ηνπ Αξραηνινγηθνύ Μνπζείνπ Θεζζαινλίθεο. Πανά ηα πνμαθήιαηα πμο πνμηάθεζακ ζημ ηηήνζμ μζ ζεζζιμί ημο 1978 ηαζ πανά ηδκ έθθεζρδ πχνμο, ηδκ ίδζα πνμκζά (1978) μνβακχεδηε πενζμδζηή έηεεζδ ιε εέια ηδκ «Ανπαία Μεηαθθμηεπκία», ζηδκ μπμία εηηέεδηακ βζα πνχηδ θμνά υθα ηα εονήιαηα πμο πνμένπμκηακ απυ ημοξ ηάθμοξ ημο Γεναεκίμο, ηαεχξ επίζδξ ηαζ πμθφηζια ακηζηείιεκα απυ ημοξ ααζζθζημφξ ηάθμοξ ηςκ Αζβχκ. Αλζμζδιείςηεξ είκαζ ηαζ μζ ηηζνζαηέξ αθθαβέξ πμο έβζκακ ζημ πθαίζζμ αοηήξ ηδξ έηεεζδξ: ηα πανάεονα πνμξ ημ εζςηενζηυ αίενζμ ηθείζηδηακ ηαζ πνδζζιμπμζήεδηε απμηθεζζηζηά ηαζ ιυκμ ηεπκδηυξ θςηζζιυξ ηάηζ πνςηυβκςνμ ηαζ ηαζκμηυιμ βζα εθθδκζηυ ιμοζείμ. Κμζκυ ηαζ εζδζημί ελέθναζακ ηδκ επζδμηζιαζία ημοξ ηαζ επζζηέβαζια ηδξ πνμζπάεεζαξ αοηήξ ήηακ δ απμκμιή ημο πνχημο ανααείμο απυ ημ οιαμφθζμ ηδξ Δονχπδξ, ηάηζ πμο έθααε πχνα βζα πνχηδ θμνά ζε εθθδκζηυ ανπαζμθμβζηυ ιμοζείμ. Τπεφεοκδ ηδξ έηεεζδξ αοηήξ ήηακ δ δζεοεφκηνζα ηδξ Δθμνείαξ ηαζ ημο Μμοζείμο Αζηαηενίκδ Ρςιζμπμφθμο. Πανυηζ έβζκακ πνςημπμνζαηέξ αθθαβέξ δ εεςνδηζηή ιμοζεζμθμβζηή πνυεεζδ δεκ είπε αθθάλεζ ηαζ μ ζηυπμξ πανέιεζκε μ ίδζμξ υπςξ ηαζ ζηζξ πνμδβμφιεκεξ εηεέζεζξ, δδθαδή δ αζζεδηζηή απυθαοζδ ηαζ δ ζοκαζζεδιαηζηή θυνηζζδ ηςκ επζζηεπηχκ (Υμονιμογζάδμο 2006: 84). Σμ 1981 δ εηεεζζαηή πμθζηζηή ημο ιπαίκεζ ζε κέα ηνμπζά εβηαζκζάγμκηαξ ηδκ πνχηδ πενζμδζηή έηεεζδ εζηαζηζημφ πενζεπμιέκμο. Ζ έηεεζδ αοηή ήηακ αθζενςιέκδ ζημ Γ. Σζανμφπδ ηαζ ακέηνεπε βζα πνχηδ θμνά ζηδκ Δθθάδα ηδκ παβζςιέκδ άπμρδ υηζ ζηα ανπαζμθμβζηά ιμοζεία πνέπεζ κα εηηίεεκηαζ ιυκμ εονήιαηα ημο πανεθευκημξ. Δηεέζεζξ ιε εζηαζηζηυ πενζεπυιεκμ μνβακχεδηακ επίζδξ ηα έηδ 1990 ηαζ Σμ 1990 εηηέεδηακ βθοπηά ημο Βανθάιδ ηαζ δ έηεεζδ είπε ηίηθμ «Warlamis, ημ ηέθμξ ηδξ Αηθακηίδαξ Πμζδηζηή ανπζηεηημκζηή», εκχ ημ 1991 δ έηεεζδ ήηακ αθζενςιέκδ ζημ γςβνάθμ Pino 16

17 Pandolfini ηαζ είπε ηίηθμ «Δζηυκεξ απυ ημ πανεθευκ». Φαίκεηαζ επμιέκςξ πςξ μζ πνχηεξ πενζμδζηέξ εηεέζεζξ είπακ ηαεανά εζηαζηζηυ πνμζακαημθζζιυ. Ζ πθμφζζα δνάζδ ημο ιμοζείμο ζοκεπίγεηαζ ηαζ ηα επυιεκα πνυκζα ηαζ ακαθένμκηαζ εκδεζηηζηά: 1988 «Πνμξ ηδξ Δθθάδαξ ηδ βδ ηδκ ζενή», ηδκ ίδζα πνμκζά «Νέμζ ηφπμζ ηηδνίςκ βζα ιμοζεία ζηδ Γενιακία», 1989 «οκηήνδζδ ηαζ Απμηαηάζηαζδ», επίζδξ ηδκ ίδζα πνμκζά έηεεζδ ιε ακηίβναθα ιμοζζηχκ μνβάκςκ απυ ημκ Γζχνβμ Πμθφγμ ηαζ έηεεζδ ιε ηίηθμ «Νέα ανπαζμθμβζηά εονήιαηα απυ ημοξ κμιμφξ Θεζζαθμκίηδξ, Υαθηζδζηήξ ηαζ Πζενίαξ». Σμ 1990 μνβακχεδηε δ έηεεζδ «Ηζναήθ. Ανπαζμθμβζηέξ αενμθςημβναθίεξ», ημ 1992 «Αημφβμκηαξ ημκ αένα/ρεζξ ημο Άες», ημ 1996 «Ο απμζηζζιυξ ζημ Βυνεζμ Αζβαίμ», ημ 1997 «Cucuteni Ο ηεθεοηαίμξ ιεβάθμξ παθημθζεζηυξ πμθζηζζιυξ ηδξ Δονχπδξ» ηαζ ημ 1998 μνβακχεδηε έηεεζδ βζα έκα ελαζνεηζηά ζπάκζμ ηαζ ζδιακηζηυ εφνδια, ιε ηίηθμ «Ο Πάπονμξ ημο Γεναεκίμο». Σμ έημξ 2002 ηαζ βζα πέκηε ιήκεξ έθααε πχνα ιζα πνςηυηοπδ έηεεζδ ιε ηίηθμ «Απμεήηεξ ζημ θςξ» ηδκ επζιέθεζα ηδξ μπμίαξ είπε δ ανπαζμθυβμξ Γέζπμζκα Ηβκαηζάδμο. ημ πθαίζζμ αοηήξ ηδξ έηεεζδξ πανμοζζάγμκηακ ζημκ πνμεάθαιμ ημο ιμοζείμο έκα κέμ έηεεια ημ μπμίμ άθθαγε ηάεε ιήκα. Σέθμξ ηδ δζεηία ημ ιμοζείμ πνμπςνάεζ ζηδ δζμνβάκςζδ εηεέζεςκ εηηυξ ηςκ πχνςκ ημο. οβηεηνζιέκα δζμνβακχεδηακ δφμ πενζμδζηέξ εηεέζεζξ. Ζ πνχηδ είπε ηίηθμ «Ανπαίεξ αβνμζηίεξ ζε ζφβπνμκμοξ δνυιμοξ» ηαζ δζήνηδζε δουιζζζ πνυκζα. Ζ έηεεζδ αοηή θζθμλεκήεδηε ζηδκ Κνοπηή ημά ηδξ Αβμνάξ ηςκ αοημηναημνζηχκ πνυκςκ ηαζ δ δεφηενδ ιε ηίηθμ «Ρςιασηή Θεζζαθμκίηδ» δζήνηδζε έλζ ιήκεξ ηαζ πανμοζζάζηδηε ζημ Σεθθυβθεζμ (Αδάι-Βεθέκδ 2011, Σναημζμπμφθμο- αθαηίδμο 2003) Πεξηνδεύνπζεο εθζέζεηο ηνπ Αξραηνινγηθνύ Μνπζείνπ Θεζζαινλίθεο. Ζ εηεεζζαηή αοηή δναζηδνζυηδηα ημο ιμοζείμο λεηίκδζε ήδδ απυ ημ 1980 ιε πνχηδ ηδκ έηεεζδ «Search for Alexander» δ μπμία βζα ηνία πνυκζα πενζυδεοζε ζηζξ ΖΠΑ ηαζ ημκ Κακαδά. Δπίζδξ ημ ζηδ Μπμθυκζα πανμοζζάζηδηε δ έηεεζδ «Μαηεδμκία, απυ ηδκ πνμσζημνζηή επμπή έςξ ηδκ επμπή ημο Μ. Αθελάκδνμο», δ ίδζα έηεεζδ πανμοζζάζηδηε ηαζ ζηδ Ρχιδ ιε ημκ ηίηθμ «Μαηεδυκεξ, μζ Έθθδκεξ ημο Βμννά». Σμ ηαλίδερε ζηδκ Αοζηναθία δ έηεεζδ «Ancient Macedonia». 17

18 Δκχ βζα πμθθά πνυκζα απυ ημ 1992 έςξ ημ 2003 δ έηεεζδ «Δθθδκζηυξ Πμθζηζζιυξ: Μαηεδμκία, ημ Βαζίθεζμ ημο Μεβάθμο Αθελάκδνμο» πενζυδεοζε ζημκ Κακαδά, ζηδ Florida ηςκ ΖΠΑ, ζηδκ Ανβεκηζκή, ζηδκ Ηκδία ηαζ ζημ Συηζμ. Σδκ ίδζα πνμκζά (1992) μνβακχεδηε ζημ Μέβανμ ηαεάημο Αεδκχκ δ έηεεζδ ιε ηίηθμ «Ζ Μαηεδμκία απυ ημοξ ιοηδκασημφξ πνυκμοξ ςξ ημκ Μέβα Αθέλακδνμ», εκχ ημ ζηδ Ν. Τυνηδ πανμοζζάζηδηε δ έηεεζδ «Alexander the Great. Treasures from an epic era of Hellenism» (Αδάι-Βεθέκδ 2011, Mouliou 1994). Απυ υθα ηα παναπάκς πνμηφπηεζ υηζ ημ Ανπαζμθμβζηυ Μμοζείμ Θεζζαθμκίηδξ είκαζ απυ ηδκ ίδνοζή ημο έκα ελαζνεηζηά δναζηήνζμ ιμοζείμ πμο αημθμοεεί ηζξ ελεθίλεζξ ηαζ εκανιμκίγεηαζ ηάεε θμνά ιε ηζξ επζηναημφζεξ ιμοζεζμθμβζηέξ ηάζεζξ πνμζπαεχκηαξ κα δζαηδνήζεζ ακενςπμηεκηνζηυ παναηηήνα ηαζ κα πνμζεθηφζεζ κέμοξ επζζηέπηεξ ηαθφπημκηαξ ηζξ ακάβηεξ ηαζ ηα εκδζαθένμκηά ημοξ Ζ επαλέθζεζε ην Υνμκζά ζηαειυξ βζα ηδκ ζζημνία ημο είκαζ ημ έημξ Σδ πνμκζά εηείκδ ημ ιμοζείμ ιε ημ Πνμεδνζηυ Γζάηαβια 164/2002 δζαπςνίγεηαζ απυ ηδκ ημπζηή Δθμνεία Ανπαζμηήηςκ (ΗΣ ) ηαζ βίκεηαζ ακελάνηδηδ πενζθενεζαηή Τπδνεζία ημο Τπμονβείμο Πμθζηζζιμφ. Ζ δε μνβάκςζδ ηαζ θεζημονβία ημο δζέπμκηαζ απυ ημκ Ανπαζμθμβζηυ Νυιμ ηαζ ημ Π.Γ. 401/2001. ημ πθαίζζμ αοηήξ ηδξ αθθαβήξ ημ ιμοζείμ απέηηδζε δζηή ημο δζεφεοκζδ ηαζ επζζηδιμκζηυ πνμζςπζηυ ιε ιυκζιδ απαζπυθδζδ ιε ζηυπμ ημκ εηζοβπνμκζζιυ ηαζ ηδ αεθηίςζδ ηδξ θεζημονβίαξ ημο, αθθά ηαζ ημκ ειπθμοηζζιυ ηςκ δναζηδνζμηήηςκ ημο. Μάθζζηα δ πνυηαζδ ημο δζμζηδηζημφ δζαπςνζζιμφ ημο απυ ηδκ ημπζηή Δθμνεία Ανπαζμηήηςκ οπήνπε απυ ηδ δεηαεηία ημο 1960 (Αδάι-Βεθέκδ 2011: 49, Βμοδμφνδ 2003) 2. Δηηυξ απυ ηζξ εεζιζηέξ αθθαβέξ έβζκακ αθθαβέξ ηαζ ζημ ηηζνζαηυ ηέθοθμξ ημο. Ζ ζδιακηζηυηενδ ήηακ υηζ ημ ηεκηνζηυ αίενζμ ημο ιμοζείμο ζηεβάζηδηε ιε πςνμδζηηφςια δδιζμονβχκηαξ επζπθέμκ πχνμ βζα ηζξ πενζμδζηέξ εηεέζεζξ. Σδ ιεθέηδ ακέθααε μ ανπζηέηημκαξ Ν. Φζκηζηάηδξ (Αδάι 2 Βλ. και 18

19 -Βεθέκδ 2011, Grammenos 2011). Οζ ενβαζίεξ δζήνηδζακ ηέζζενα πνυκζα ηαηά ηδ δζάνηεζα ηςκ μπμίςκ δζαηυπδηε δ θεζημονβία ημο ιμοζείμο. Σμ ιμοζείμ οπμδέπηδηε λακά ημ ημζκυ ζηζξ 8 επηειανίμο 2006 ιε επηά κέεξ ιυκζιεξ εειαηζηέξ εηεέζεζξ πμο ηαθφπημοκ ηδκ ζζημνία ηδξ πενζμπήξ απυ ηδκ πνμσζημνζηή πενίμδμ ιέπνζ ηαζ ηδ νςιασηή επμπή (Αδάι-Βεθέκδ 2009 ηαζ 2011) Μόληκεο εθζέζεηο ηνπ Αξραηνινγηθνύ Μνπζείνπ Θεζζαινλίθεο. Οζ ιυκζιεξ πθέμκ εηεέζεζξ ημο είκαζ μζ αηυθμοεεξ: «Πνμσζημνζηή Μαηεδμκία» δ μπμία ηαθφπηεζ ααζζηέξ εκυηδηεξ βζα ημκ ηνυπμ ιε ημκ μπμίμ μ πνμσζημνζηυξ άκενςπμξ ελαζθάθζζε ηδκ επζαίςζή ημο (βεςνβία, ηηδκμηνμθία, αθζεία, ηοκήβζ, ηαηαζηεοή ενβαθείςκ), υρεζξ ηδξ ηαεδιενζκήξ ημο γςήξ (ιαβείνεια ηαζ απμεήηεοζδ ηςκ πνμσυκηςκ, οθακηζηή, ηεναιζηή) εκχ βίκεηαζ πνμζπάεεζα ακίπκεοζδξ ηςκ ζδεμθμβζηχκ ημο ακδζοπζχκ ηαζ ηςκ ηαθζηχκ εείιςκ ημο (ηεθακή 2008). Πνέπεζ κα ακαθενεεί υηζ ηα οθζηά ηαηάθμζπα ηδξ πνμσζημνζηήξ πενζυδμο είκαζ ζοπκά παναιεθδιέκα ηαζ δεκ εηηίεεκηαζ ηαεχξ δεκ έπεζ ζοκηεθεζεεί πθήνδ απαβηίζηνςζδ απυ ηδκ ηάζδ πμο επζηναημφζε ηαηά ηδ δδιζμονβία ηςκ ιμοζείςκ ημ 19 μ αζχκα. Σδκ επμπή εηείκδ ηφνζμ ιέθδια ήηακ δ δδιζμονβία ηαζ δ εκδοκάιςζδ ηδξ εεκζηήξ ηαοηυηδηαξ ηαζ ςξ πνμξ αοηή ηδκ πανάιεηνμ ηα εονήιαηα ηδξ πνμσζημνίαξ δεκ ιπμνμφζακ κα ζοιαάθθμοκ ζε ιεβάθμ ααειυ (Υμονιμογζάδμο 2006: 17 ηαζ 31). Ζ επυιεκδ έηεεζδ «Πνμξ ηδ βέκεζδ ηςκ πυθεςκ» πανμοζζάγεζ ηα οθζηά ηαηάθμζπα μζηζζιχκ ηδξ πενζμπήξ, εκχ βίκεηαζ πνμζπάεεζα ακάθοζδξ ηςκ παναηηδνζζηζηχκ ηςκ μζηζζιχκ αοηχκ ηαζ ηδξ μνβάκςζδξ ημο πχνμο αάζεζ εκυξ πνχζιμο πμθεμδμιζημφ ζπεδζαζιμφ. Δπζδζχηεηαζ ιέζς ηδξ έηεεζδξ κα θακεί υηζ μζ αζχκεξ αοημί δεκ ήηακ «ζημηεζκμί» μφηε βζα ημ ιαηεδμκζηυ πχνμ, πμο ήδδ είπε ανπίζεζ ηδ δοκαιζηή ημο πμνεία. ηδκ έηεεζδ «ημ ααζίθεζμ ηδξ Μαηεδμκίαξ» ηαθφπηεηαζ έκα ελαζνεηζηά εονφ πνμκζηυ δζάζηδια απυ ηα ανπασηά πνυκζα ιέπνζ ηδκ φζηενδ ανπαζυηδηα (3 μξ ι.υ. αζχκαξ). Ζ έηεεζδ αοηή δζανενχκεηαζ απυ οπμεκυηδηεξ (πμθζηζηή ηαζ ημζκςκζηή μνβάκςζδ, μζημκμιία, πυθειμξ, αεθδηζζιυξ, εηπαίδεοζδ, ειπυνζμ, ηέπκεξ, ηαεδιενζκή γςή, θαηνεία, εάκαημξ η.α.). 19

20 Ζ έηεεζδ πμο ακαζοκεέηεζ ημ νυθμ ηδξ Θεζζαθμκίηδξ ηαηά ηα νςιασηά πνυκζα ηαζ πανμοζζάγεζ υρεζξ ημο δδιυζζμο ηαζ ζδζςηζημφ αίμο ηςκ ηαημίηςκ ηδξ έπεζ ηίηθμ «Θεζζαθμκίηδ, Μαηεδμκίαξ Μδηνυπμθζξ». Ζ εκυηδηα αοηήξ ηδξ έηεεζδξ μθμηθδνχκεηαζ ιε ηδκ ακαζφζηαζδ ημο ζςκζημφ οζηενμανπασημφ καμφ, ικδιείμο ζπάκζμο ηαζ ζδζαίηενα ζδιακηζημφ βζα υθμ ημ αμνεζμεθθαδζηυ πχνμ, ιε πμθφ ιεβάθδ ζζημνζηή, ανπαζμθμβζηή ηαζ ηαθθζηεπκζηή αλία, πμο ιεηαθένεδηε ζηδ εέζδ πμο ανέεδηε ηαηά ηα νςιασηά πνυκζα ηαζ είκαζ πζεακυκ κα ζοκδέμκηακ ιε ηδκ αοημηναημνζηή θαηνεία, αθμφ ιέζα ζ αοηυκ ανέεδηακ αβάθιαηα αοημηναηυνςκ. «Ο Υνοζυξ ηςκ Μαηεδυκςκ» είκαζ ιζα έηεεζδ πμο πανμοζζάγεζ ιμκαδζηά ακηζηείιεκα πμο ακαηαθφθεδηακ ζε ανπαία κεηνμηαθεία. Μέζς ηδξ πνήζδξ ημο ακαδεζηκφεηαζ δ αλία ημο πνοζμφ βζα ημοξ ηαημίημοξ ηδξ Μαηεδμκίαξ ηδξ ανπασηήξ ηαζ ηθαζζηήξ επμπήξ, αθθά ηαζ μζ ακηζθήρεζξ ημοξ βζα ηδ ζπέζδ ημο οθζημφ αοημφ ιε ηδ γςή ηαζ ημ εάκαημ. Ζ επυιεκδ έηεεζδ πανμοζζάγεηαζ ζημκ αφθεζμ πχνμ ημο ιμοζείμο, έπεζ ηίηθμ «Αβνυξ Οζηία Κήπμξ Συπμξ» ηαζ έπεζ δφμ ααζζηέξ εκυηδηεξ: δ πνχηδ πενζθαιαάκεζ ζανημθάβμοξ ηαζ αςιμφξ απυ ηα δφμ κεηνμηαθεία ηδξ ανπαίαξ πυθδξ, εκχ ζηδ δεφηενδ ηαηαζηεοάζηδηε δ ακαπανάζηαζδ ιζαξ ηαημζηίαξ ηδξ νςιασηήξ επμπήξ. Πνέπεζ κα ζδιεζςεεί υηζ εκχ έπμοκ πνδζζιμπμζδεεί ζφβπνμκα δμιζηά οθζηά βζα ημοξ ημίπμοξ ηδξ μζηίαξ βζα κα είκαζ, υπςξ ακαθένεζ δ Εανηάδα-Πζζηζυθδ (2012), ακαβκςνίζζιδ δ ζφβπνμκδ επέιααζδ εηηίεεκηαζ ηαζ αοεεκηζηά ρδθζδςηά δάπεδα. ηδκ ηεθεοηαία ιυκζιδ έηεεζδ ημο δεκ πανμοζζάγμκηαζ εηεέιαηα ηαζ οθζηά ηαηάθμζπα ημο πανεθευκημξ. Ζ έηεεζδ «Μαηεδμκία. Απυ ηζξ ρδθίδεξ ζηα pixels» είκαζ ιζα πνςηυηοπδ έηεεζδ δζαδναζηζηχκ ζοζηδιάηςκ ιέζς ηςκ μπμίςκ ακηζηείιεκα, πχνμζ ηαζ ικδιεία βίκμκηαζ πνμζαάζζια ζημοξ επζζηέπηεξ. Σα ζοζηήιαηα αοηά ακαπηφπεδηακ ζηα ενβαζηήνζα ημο Ηκζηζημφημο Πθδνμθμνζηήξ ημο Ηδνφιαημξ Σεπκμθμβίαξ ηαζ Ένεοκαξ (ΗΣΔ). Ζ έηεεζδ αοηή είκαζ πνςημπμνζαηή βζα έκα «παναδμζζαηυ» ανπαζμθμβζηυ ιμοζείμ, άθθα υπςξ ακαθένμοκ μζ Νζηδθμνίδμο ηαζ Γηαγή (2008) έπμοκ ήδδ απμζπάζεζ εεηζηέξ ηνζηζηέξ ηαζ ζπυθζα απυ ημοξ επζζηέπηεξ υπςξ θαίκεηαζ ηαζ απυ ημ αζαθίμ ηςκ επζζηεπηχκ ημο 20

21 ιμοζείμο (Γναιιέκμξ 2007, Καναδέθμξ 2008: 334, ηεθακή 2008, ηεθακίδμο- Σζαενίμο 2008: 341) 3. Πθέμκ ζηζξ εηεέζεζξ ημο ημ επίηεκηνμ ημο εκδζαθένμκημξ είκαζ μ επζζηέπηδξ ηαζ βζ αοηυ ηαηααθήεδηε ηάεε δοκαηή πνμζπάεεζα κα δμεεί ιζα ζθαζνζηή πθδνμθυνδζδ βζα ηδ γςή ζηδ Μαηεδμκία ηαηά ηδκ ανπαζυηδηα παναηάιπημκηαξ ηδκ αοζηδνή πνμκμθμβζηή πανμοζίαζδ ηςκ εηεειάηςκ. Άθθμξ έκαξ ζηυπμξ είκαζ δ πνμζέθηοζδ ηςκ επζζηεπηχκ ιε ηνυπμ χζηε κα εζηζάζμοκ ζηα οθζηά ηαηάθμζπα βζα κα ακαηαθέζμοκ έζης ηαζ ζε οπμηοπχδδ ιμνθή ηάπμζμ πνμζςπζηυ ημοξ αίςια, ημ μπμίμ εα βίκεζ δ ανπή εκυξ πνμαθδιαηζζιμφ ή εκαζπυθδζδξ ιε ημ πανεθευκ (Αδάι-Βεθέκδ 2011, Γναιιέκμξ 2007: 73). «Κάεε ιία απυ ηζξ εηεέζεζξ πενζθαιαάκεζ ανηεηέξ εειαηζηέξ οπμεκυηδηεξ ηαζ δ ηάεε ιζα απυ αοηέξ ζφιθςκα ιε ηδκ άπμρδ ημο ηυηε δζεοεοκηή ημο ιμοζείμο, Γδιδηνίμο Γναιιέκμο (Grammenos 2011) είκαζ έκαξ μθμηθδνςιέκμξ δνυιμξ βζα δζαιεζμθάαδζδ ή επζημζκςκία ιεηαλφ ημο πανυκημξ ηαζ ηςκ οθζηχκ ηαηαθμίπςκ ημο πανεθευκημξ πςνίξ κα παναηάιπηεηαζ μ ακενςπμηεκηνζηυξ παναηηήναξ ηςκ εηεέζεςκ». Θα ήηακ πανάθεζρδ ακ ζημ πθαίζζμ ηδξ επζημζκςκίαξ ημο ιμοζείμο ιε ημ ημζκυ δεκ βζκυηακ ακαθμνά ηαζ ζηα ζοκμδεοηζηά ηείιεκα ηςκ κέςκ εηεέζεςκ ημο, ηαεχξ ηαηεαθήεδ ζδζαίηενδ πνμζπάεεζα κα λεθφβεζ δ βθχζζα ηςκ ηεζιέκςκ απυ ημ θυβμ πμο ζοκακηάιε ζηα πενζζζυηενα ανπαζμθμβζηά ιμοζεία ηαζ μ μπμίμξ ακαπανάβεζ ζηενευηοπεξ ανπαζμθμβζηέξ πθδνμθμνίεξ. ηδ ζοβηεηνζιέκδ πενίπηςζδ δ πανμοζίαζδ ηςκ ανπαζμθμβζηχκ πθδνμθμνζχκ έβζκε ιε ηέημζμ ηνυπμ χζηε κα πνμζεββίζεζ ηαζ ημκ ιδ εζδζηυ δδιζμονβχκηαξ ηζξ απαναίηδηεξ κμδηζηέξ πνμζαάζεζξ (Γηαγή 2008: 388). Αοηυ απμηεθεί άθθδ ιζα έκδεζλδ ημο ακενςπμηεκηνζημφ παναηηήνα ηςκ εηεέζεςκ ηαεχξ μζ ζπεδζαζηέξ ηςκ εηεέζεςκ απέθοβακ κα πνδζζιμπμζήζμοκ ακαθοηζηά επζζηδιμκζηά ηείιεκα ή θεπημιενείξ θεγάκηεξ πμο εοιίγμοκ ηαηάθμβμ δδιμζίεοζδξ ηαζ πμο μοζζαζηζηά απεοεφκμκηαζ ζε εζδζημφξ ιεθεηδηέξ. Δπίζδξ απμθεφβμκηαξ ηδκ ακηίθδρδ 3 (ςτο πεδίο ΕΚΚΕΣΕΛΣ Μόνιμεσ Εκκζςεισ),

22 πμο επζηναημφζε ηα πνμδβμφιεκα πνυκζα υηζ «ηα ακηζηείιεκα ιζθμφκ απυ ιυκα ημοξ» μζ εηεέζεζξ ζοκμδεφμκηαζ απυ πθμφζζμ επμπηζηυ οθζηυ (ζπέδζα, πάνηεξ, εζηυκεξ, ακηίβναθα, ιαηέηεξ, ακαπαναζηάζεζξ) έηζζ χζηε αηυιδ ηαζ ακ μζ επζζηέπηεξ δζαεέημοκ εθάπζζημ πνυκμ κα ιπμνέζμοκ κα ακηζθδθεμφκ ηα ζημζπεζχδδ (Γηαθζκίηδ, Κεθαθίδμο, Κμοημοαμφ, Μέθθζμο, Ξακεμπμφθμο ηαζ μοένεθ 2008: ). Ζ πμζηζθία ημο επμπηζημφ οθζημφ οπμζηδνίγεζ ηαζ δζαθμνμπμζδιέκμοξ ηνυπμοξ ακηίθδρδξ ηδξ πναβιαηζηυηδηαξ ηαζ επμιέκςξ θαιαάκεζ οπυρδ ηζξ ζδζαζηενυηδηεξ ηςκ δζαθυνςκ μιάδςκ ημζκμφ. Ηδζαίηενμ εκδζαθένμκ πανμοζζάγεζ ηαζ δ επακέηεεζδ ηςκ βθοπηχκ ζηζξ εηεέζεζξ ημο. πςξ ακαθένμοκ μζ Siapkas & Sjogren 4 δ κέα έηεεζδ ημο απμηεθεί έκα πανάδεζβια έηεεζδξ ζηδκ μπμία δ ανπαία βθοπηζηή πανμοζζάγεηαζ ιε ημκ ημπζηυ/ανπαζμθμβζηυ ηνυπμ. Μέζα απυ ηα βθοπηά έπεζ δμεεί ζηδκ αθήβδζδ ηδξ ζζημνίαξ ηδξ ανπαίαξ Θεζζαθμκίηδξ ηαζ ηδξ ανπαίαξ Μαηεδμκίαξ. Αοηυ εκζζπφεηαζ απυ ημ ζπεδζαζιυ ηδξ έηεεζδξ υπμο ηα πθδνμθμνζαηά ηείιεκα, μζ εζηυκεξ ηαζ ηα ακηζηείιεκα έπμοκ ημπμεεηδεεί ιε ηνυπμ πμο ημ έκα οπεζζένπεηαζ ζημ άθθμ. Αοηυξ μ ζπεδζαζιυξ ακαηνέπεζ ηζξ εηεέζεζξ βθοπηζηήξ υπμο δ απμιυκςζδ ηςκ ακηζηεζιέκςκ ημκίγεζ ηδκ αζζεδηζηή ημοξ αλία. Έκα παναηηδνζζηζηυ πανάδεζβια είκαζ ημ βθοπηυ ηδξ Αθνμδίηδξ ηφπμο Genetrix πμο εηηίεεηαζ ιαγί ιε άθθα εονήιαηα απυ ημ ζενυ ζημ μπμίμ ανέεδηε. Δδχ ημ βθοπηυ είκαζ πάκς απυ υθα έκα ακηζηείιεκμ ιε ενδζηεοηζηή πνήζδ. Τπμβναιιίγεηαζ δδθαδή ημ κυδια ημο βθοπημφ ιέζα ζημ ανπζηυ πμθζηζζηζηυ ημο πθαίζζμ. Οζ ίδζμζ ενεοκδηέξ, μζ Siapkas & Sjogren, ζε ιία άθθδ ιεθέηδ ημοξ ακαθένμοκ υηζ δ εηηεκχξ ακαηαζκζζιέκδ υρδ ημο ιμοζείμο δζαθένεζ απυ ηδκ πνμδβμφιεκδ έηεεζδ υπμο ηα οθζηά ηαηάθμζπα ζοιπενζθαιαακμιέκςκ ηςκ βθοπηχκ ήηακ ηαλζκμιδιέκα ιε πνμκμθμβζηά ηνζηήνζα, δδθαδή δ μνβάκςζδ αημθμοεμφζε ηάπμζμο είδμοξ παναδμζζαηήξ ζζημνζηήξ ελέθζλδξ ηδξ ηέπκδξ. Δκχ ηχνα ζημ Ανπαζμθμβζηυ Μμοζείμ Θεζζαθμκίηδξ δ βθοπηζηή ζπάκζα ειθακίγεηαζ ςξ ιζα λεπςνζζηή ιμοζεζαηή 4 Siapkas, & Sjogren, (last visit: ) 22

23 ηαηδβμνία, ακηίεεηα, εκζςιαηχκεηαζ ιε ηα άθθα ανπαία ακηζηείιεκα. Με αοηυκ ημκ ηνυπμ δ αζζεδηζηή αλία ημο βθοπημφ πμηέ δεκ απμηεθεί ημκ πνςηανπζηυ ζηυπμ ηδξ πανμοζίαζδξ. Ανηεί κα ακαθενεμφκ ιενζηά παναδείβιαηα. ημ ηιήια πμο εζηζάγεζ ζηδκ ζδζςηζηή γςή βοκαζηεία ιανιάνζκα ηεθάθζα πνδζζιμπμζμφκηαζ βζα κα επελδβήζμοκ ηα πηεκίζιαηα πμο αθθάγμοκ. Μζα επζηφιαζα ζηήθδ πμο απεζημκίγεζ έκακ άκηνα πμο ηναηάεζ ηζεάνα πανμοζζάγεηαζ ςξ απεζηυκζζδ ηδξ εκαζπυθδζδξ ιε ηδ ιμοζζηή ζημκ ημιέα πμο είκαζ αθζενςιέκμξ ζηζξ ηέπκεξ. Καζ ζοκεπίγμοκ οπμζηδνίγμκηαξ υηζ δ επακέηεεζδ ηςκ βθοπηχκ ζημ Ανπαζμθμβζηυ Μμοζείμ Θεζζαθμκίηδξ είκαζ δ ελαίνεζδ πμο απμδεζηκφεζ ημκ ηακυκα ζηα πενζζζυηενα ζφβπνμκα ιμοζεία μζ εηεέζεζξ ηδξ ανπαίαξ βθοπηζηήξ πανμοζζάγμοκ ηδ δζαπνμκζηή ζζημνζηή πμνεία ηδξ ηέπκδξ πμο έπεζ ηαεμνζζηεί βζα ηδ βθοπηζηή απυ ημκ 19 μ αζχκα Πεξηνδηθέο θαη πεξηνδεύνπζεο εθζέζεηο ηνπ Αξραηνινγηθνύ Μνπζείνπ Θεζζαινλίθεο. Δηηυξ απυ ηζξ ιυκζιεξ εηεέζεζξ ζε ζοπκή αάζδ πνμζθένμκηαζ δνάζεζξ πμο επζδζχημοκ κα εοπανζζηήζμοκ αηυιδ ηαζ ημκ πζμ απαζηδηζηυ επζζηέπηδ. Δπζζηδιμκζηά ζοκέδνζα, διενίδεξ, ζειζκάνζα, εεαηνζηά δνχιεκα, ηζκδιαημβναθζηέξ πνμαμθέξ, δζαθέλεζξ ηαζ ζοκαοθίεξ πνμζπαεμφκ κα ηναηήζμοκ αιείςημ ημ εκδζαθένμκ ημο ημζκμφ. ημ πθαίζζμ αοηυ ζημ ιμοζείμ έπμοκ πανμοζζαζηεί μζ αηυθμοεεξ πενζμδζηέξ εηεέζεζξ: «Καθίκδμζα, ιζα ανπαία πυθδ ζηδ Μαηεδμκία» (2008), «Μέβαξ Αθέλακδνμξ» (2008), «Μαηεδμκίαξ Νυιζζια» (2009), «Ζ ιαβεία ημο ηεπνζιπανζμφ, θοθαηηά ηαζ ημζιήιαηα απυ ηδ Νυηζα Ηηαθία ηαζ Μαηεδμκία» (2009), «Γοάθζκμξ ηυζιμξ» (2009), «Σμ πνμκζηυ ηςκ Ξέκςκ Ανπαζμθμβζηχκ πμθχκ» (Ημφθζμξ- Γεηέιανζμξ 2007), «Φοηά ηαζ Πμθζηζζιυξ» (επηέιανζμξ 2008-Απνίθζμξ 2009). Μέζα ζηδ δζεηία δζμνβακχεδηακ μζ εηεέζεζξ «ακέθενα εββνάθςξ» - Θδζαονμί ημο ζζημνζημφ ανπείμο ηδξ Ανπαζμθμβζηήξ Τπδνεζίαξ (2010), «Μφνηζξ Πνυζςπμ ιε πνυζςπμ ιε ημ πανεθευκ» (2011), «Άκενςπμζ ηαζ ικδιεία ζημκ 5 Siapkas, & Sjogren, (last visit: ) 23

24 ανααζηυ ηυζιμ» (2011), «Θάζμξ Δηαηυ πνυκζα ακαζηαθχκ ηδξ Γαθθζηήξ πμθήξ Αεδκχκ» (2011). Έλζ αηυιδ πανμοζζάζηδηακ ημ 2012 «Μέζδ Ακαημθή: άκενςπμζ ηαζ ικδιεία» ηαζ «Σμ δχνμ ημο Γζμκφζμο», «Μαηεδμκζηή Γεηάπμθδ ζηδκ Ημνδακία», «Οζ Δαναίμζ ζηδ Θεζζαθμκίηδ. Ακελίηδθα ζδιάδζα ζημ πχνμ», «Έθθδκεξ ηαζ Φμίκζηεξ ηα ζηαονμδνυιζα ηδξ Μεζμβείμο» ηαζ «Ανπαζμηαπδθία Σέθμξ». Δπίζδξ ιζηνυηενεξ ηαζ πζμ ζφκημιεξ ζε πνμκζηή δζάνηεζα εηεέζεζξ ήηακ μζ «Νέμ Δφνδια» (2007) ηαζ «Απμεήηεξ ζημ θςξ» (2008 ηαζ 2009). Φζθμλεκμφκηαζ αηυιδ εηεέζεζξ εζηαζηζημφ παναηηήνα ζημ πθαίζζμ δζμνβακχζεςκ υπςξ δ Biennale, Photobiennale, Φμζηδηζηή Δαδμιάδα (Αδάι-Βεθέκδ 2011). Δπζπθέμκ μνβακχκμκηαζ πενζμδεφμοζεξ εηεέζεζξ ζημ πθαίζζμ ηδξ δνάζδξ «Σμ Ανπαζμθμβζηυ Μμοζείμ ηαλζδεφεζ ζηδκ Δθθάδα». Έηζζ δ έηεεζδ «Φοηά ηαζ Πμθζηζζιυξ» ηαλίδερε ζηδκ Έδεζζα (Μάζμξ 2009), ζημ Ζνάηθεζμ Κνήηδξ ( ) ζηδ Φθχνζκα ηαζ ζημ Ανπαζμθμβζηυ Μμοζείμ Παηνχκ ( ). ε πμθθέξ πυθεζξ ηδξ Δθθάδαξ έπεζ ηαλζδέρεζ ηαζ δ πενζμδζηή έηεεζδ «50 πνυκζα Αζηενίλ 50 ans d Asterix» λεηζκχκηαξ ημ 2010 απυ ημ Ανπαζμθμβζηυ Μμοζείμ Θεζζαθμκίηδξ. ηζξ πενζμδεφμοζεξ εηεέζεζξ ακήηεζ ηαζ δ έηεεζδ θςημβναθίαξ ημο Ονέζηδ Κμονάηδ «Υνοζμί ηέθακμζ εη Μαηεδμκίαξ» 6. Φαίκεηαζ επμιέκςξ πςξ ιεηά ηδκ ακαηαίκζζδ ηαζ ηδκ επακέηεεζδ ηςκ ζοθθμβχκ ημο ημ Ανπαζμθμβζηυ Μμοζείμ Θεζζαθμκίηδξ επακήθεε δοκαιζηά, παναιέκμκηαξ ελαζνεηζηά δναζηήνζμ, ζοκεπίγμκηαξ ημ πμθοπμίηζθμ ένβμ ημο, ειπθμοηίγμκηαξ ηζξ δνάζεζξ ημο ηαζ δίκμκηαξ ακεθθζπχξ ημ πανυκ ζηα πμθζηζζηζηά δνχιεκα ηδξ πυθδξ ηδξ Θεζζαθμκίηδξ. Αοηή δ ηαηηζηή απμδεζηκφεζ πςξ επζεοιεί ηδκ πνμζέββζζδ υζμ ημ δοκαηυκ πενζζζυηενςκ επζζηεπηχκ ηαζ ημκίγεζ ημκ ακενςπμηεκηνζηυ ηαζ ελςζηνεθή παναηηήνα ημο ιμοζείμο. 6 (ςτο αντίςτοιχο πεδίο: «ΕΚΚΕΣΕΛΣ») 24

25 Κεθάιαην 2. Ζ εθπαηδεπηηθή θαη επηθνηλσληαθή πνιηηηθή ηνπ ΑΜΘ. Γίκμκηαξ ζδζαίηενδ έιθαζδ ζημκ εηπαζδεοηζηυ ημο νυθμ ημ Ανπαζμθμβζηυ Μμοζείμ Θεζζαθμκίηδξ ήδδ απυ ημ 1994 ζπεδζάγεζ ηαζ οθμπμζεί εηπαζδεοηζηά πνμβνάιιαηα, απυ ηδκ ηαηαβναθή ηςκ μπμίςκ έβζκε ειθακήξ δ πμζηζθία ηςκ εειάηςκ ημοξ. Σα εηπαζδεοηζηά πνμβνάιιαηα ημο ΑΜΘ απεοεφκμκηαζ ηυζμ ζηδκ πνςημαάειζα υζμ ηαζ ζηδ δεοηενμαάειζα εηπαίδεοζδ. Αθμνιή βζα ηδ δδιζμονβία ημοξ απμηεθμφκ μζ ιυκζιεξ ηαζ μζ πενζμδζηέξ εηεέζεζξ ηαεχξ επίζδξ ηαζ μζ εονςπασηέξ ηαζ πακεθθήκζεξ εηζηναηείεξ (π.π. Δονςπασηέξ Ζιένεξ Πμθζηζζηζηήξ Κθδνμκμιζάξ, Πενζαάθθμκ ηαζ Πμθζηζζιυξ). Σμ εκδζαθένμκ υιςξ ζηνέθεηαζ ηαζ εηηυξ ηδξ εηπαζδεοηζηήξ ημζκυηδηαξ βζ αοηυ ηαζ έπμοκ οθμπμζδεεί εηπαζδεοηζηέξ δνάζεζξ ζηζξ Φοθαηέξ Γζαααηχκ, πνμβνάιιαηα πενζήβδζδξ εκδθίηςκ, δνάζεζξ βζα μζημβέκεζεξ, ζοκενβαζίεξ ιε Γήιμοξ, ιε ημ diapolis (:δζαπμθζηζζιζηή εηπαίδεοζδ) η.α. ημ πθαίζζμ ηδξ επζημζκςκζαηήξ πμθζηζηήξ ημο ΑΜΘ εκηάζζεηαζ ηαζ δ παναβςβή εηπαζδεοηζηχκ εκηφπςκ, δ μνβάκςζδ ζειζκανίςκ βζα εηπαζδεοηζημφξ ηαζ μζ ένεοκεξ ημζκμφ Ζ ίδξπζε ηνπ πλδέζκνπ ησλ Φίισλ ηνπ Αξραηνινγηθνύ Μνπζείνπ Θεζζαινλίθεο. Σδκ πνςημαμοθία βζα ηδκ ίδνοζδ ημο «οκδέζιμο ηςκ Φίθςκ ημο Ανπαζμθμβζημφ Μμοζείμο Θεζζαθμκίηδξ» είπε δ ηυηε Πνμσζηαιέκδ ηδξ ΗΣ Δθμνείαξ Πνμσζημνζηχκ ηαζ Κθαζζηχκ Ανπαζμηήηςκ Ημοθία Βμημημπμφθμο. Πνάβιαηζ ημ 1985 ζδνφεδηε μ πνμακαθενεείξ φκδεζιμξ, πμο ζήιενα ανζειεί πενζζζυηενα απυ 500 ιέθδ ηαζ είκαζ επίζδξ ιέθμξ ηδξ Δθθδκζηήξ Οιμζπμκδίαξ ςιαηείςκ Φίθςκ Μμοζείςκ (ΔΟΦΗΜ). Ο φκδεζιμξ ηςκ Φίθςκ ημο (ΦΑΜΘ), ζφιθςκα ιε ημ ηαηαζηαηζηυ ημο, παναζηέηεηαζ δεζηά ηαζ οθζηά ζημ Ανπαζμθμβζηυ Μμοζείμ Θεζζαθμκίηδξ ηαζ ειπθμοηίγεζ ηζξ ζοθθμβέξ ημο αβμνάγμκηαξ ένβα ηέπκδξ. Δπζδζχηεζ ηδ ιμνθςηζηή ηαζ πμθζηζζηζηή πνμαβςβή ηςκ ιεθχκ ημο ηαζ πνμζπαεεί κα ειθοζήζεζ ζημ ημζκυ ημ εκδζαθένμκ βζα ηα ανπαία οθζηά ηαηάθμζπα ηαζ ηδκ πνμζηαζία ημοξ. Γζα κα επζηφπεζ ηα ακςηένς μ ΦΑΜΘ ακαπηφζζεζ πμζηίθεξ δναζηδνζυηδηεξ υπςξ δζμνβάκςζδ επζζηέρεςκ ηαζ λεκαβήζεςκ ζε ιμοζεία ηαζ ικδιεία ηδξ Δθθάδμξ αθθά ηαζ ημο ελςηενζημφ, δζμνβάκςζδ ζειζκανίςκ, δζαθέλεςκ, 25

26 εηεέζεςκ ηαζ άθθςκ εηδδθχζεςκ, ζοκενβαζία ιε ακηίζημζπμοξ οθθυβμοξ ηαζ θμνείξ πμο πνμάβμοκ ημοξ ζημπμφξ ημο 7. Πνέπεζ κα ζδιεζςεεί υηζ μ φκδεζιμξ ηςκ Φίθςκ ημο Ανπαζμθμβζημφ Μμοζείμο Θεζζαθμκίηδξ ακηζθαιαακυιεκμξ ηδ ζδιαζία ηδξ πανμπήξ εηπαζδεοηζημφ ένβμο ιέζα ζημ ιμοζείμ οπήνλε μ θμνέαξ ζπεδζαζιμφ ηςκ δφμ πνχηςκ εηπαζδεοηζηχκ πνμβναιιάηςκ ημο ηα μπμία πανμοζζάγμκηαζ εηηεκχξ ζηδκ παναηάης εκυηδηα Ζ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή ζε ζρέζε κε ηηο ζρνιηθέο νκάδεο. Σζξ πνμκζέξ οθμπμζήεδηακ δφμ εηπαζδεοηζηά πνμβνάιιαηα πμο απεοεφκμκηακ ζημ ιαεδηζηυ ημζκυ ηδξ πνςημαάειζαξ ηαζ ηδξ δεοηενμαάειζαξ εηπαίδεοζδξ. Σμ πνχημ είπε ηίηθμ «Σμ ανπαζμθμβζηυ Μμοζείμ ηδξ Θεζζαθμκίηδξ» ηαζ εέια ηα εονήιαηα πμο πνμένπμκηακ απυ ηζξ ακαζηαθέξ ηδξ Βενβίκαξ βζ αοηυ ηαζ οθμπμζμφκηακ ζηδκ ακηίζημζπδ αίεμοζα ημο ιμοζείμο. Σμ δεφηενμ είπε ηίηθμ «Σμ κεηνμηαθείμ ηδξ ίκδμο», είπε ςξ εέια ηα εηεέιαηα ημο πχνμο αοημφ ηαζ οθμπμζμφκηακ ζηδκ ακηίζημζπδ αίεμοζα υπμο εηηίεμκηακ ηα εονήιαηα αοηά (Παζπκίδζα Πμθζηζζιμφ 2003: 62-63) 8. Σμ Ανπαζμθμβζηυ Μμοζείμ Θεζζαθμκίηδξ, υπςξ ηαζ άθθα ιμοζεία ηδξ πχναξ εκηάπεδηε ζημ πνυβναιια Μεθίκα, πμο λεηίκδζε ημ 1995 (Αδάι-Βεθέκδ 2010) 9. Ζ ζοζηδιαηζηή εθανιμβή εηπαζδεοηζηχκ πνμβναιιάηςκ βζα ζπμθζηέξ μιάδεξ άνπζζε απυ ημκ Νμέιανζμ ημο ηδκ ανπή οπεφεοκδ βζα ηδ δζμνβάκςζή ημοξ ήηακ δ ΗΣ ΔΠΚΑ, αθμφ αηυιδ δεκ βίκεζ ημ Ανπαζμθμβζηυ Μμοζείμ Θεζζαθμκίηδξ ακελάνηδηδ πενζθενεζαηή Τπδνεζία ημο Τπμονβείμο Πμθζηζζιμφ. Σμ 1996 δδιζμονβήεδηε ημ πνχημ εηπαζδεοηζηυ πνυβναιια ιε ηίηθμ «Θεζζαθμκίηδ Φζθίππμο Βαζίθζζζα», δ οθμπμίδζδ ημο μπμίμο ζηαιάηδζε ιυκμ βζα ημ έημξ 1999, πνμκζά ηαηά ηδκ μπμία δδιζμονβήεδηε κέμξ πχνμξ ηαηάθθδθμξ βζα ηδκ οθμπμίδζδ ηςκ Ππωσ ιδθ αναφζρκθκε τα δφο αυτά προγράμματα οργανϊκθκαν από το ΣΦΑΜΚ (ςυμμετείχε κατά τα ζτθ , με τζςςερα (4) προγράμματα: 1. Θ Ρροϊςτορικι Τοφμπα τθσ Κεςςαλονίκθσ. 2 Θ αρχαία Αγορά τθσ Κεςςαλονίκθσ. Λςτορία και Τοπογραφία. 3. Πλυνκοσ. Λςτορία και πολεοδομικι οργάνωςθ τθσ πρωτεφουςασ των Χαλκιδζων, και 4. Ραλατιανό (αρχαίο Μωρον): Μια πόλθ τθσ αρχαίασ Κρθςτωνίασ). 26

27 εηπαζδεοηζηχκ πνμβναιιάηςκ, ηαεχξ βζα δφμ πνυκζα δεκ οπήνπε ζηαεενυξ πχνμξ βζα ηδκ πναβιαημπμίδζδ ημο πνμβνάιιαημξ. Σμ εέια ημο ήηακ δ ζζημνία ηδξ πυθδξ ιέζα ζημ πνυκμ, υπςξ ηδκ απμηάθοπηακ ηα ικδιεία ηδξ, λεηζκχκηαξ απυ ημοξ πνμσζημνζημφξ μζηζζιμφξ ηαζ θηάκμκηαξ ζημκ Κάζζακδνμ πμο ζοκέκςζε ημοξ μζηζζιμφξ βζα ηδ δδιζμονβία ηδξ πυθδξ (Βμοδμφνδ 2003, Γηαηγυθδξ 2003: 631, 2004: 548, 2006: 515 ηαζ 2009: ) 10. Πθέμκ έπμκηαξ βίκεζ μ δζαπςνζζιυξ ημο απυ ηδκ ΗΣ ΔΠΚΑ ημ Ανπαζμθμβζηυ Μμοζείμ ζοκέπζζε ημ εηπαζδεοηζηυ ημο ένβμ ιε ιυκδ δζαημπή ηα έηδ ηαηά ηδ δζάνηεζα ηςκ ενβαζζχκ ακαηαίκζζήξ ημο. Πανυηζ ημ Μμοζείμ ανζζηυηακ ζε θάζδ μζημδμιζηχκ πανειαάζεςκ ημ έημξ 2002 οθμπμζήεδηε ζημ πθαίζζμ ηςκ εηδδθχζεςκ «Δονςπασηέξ Ζιένεξ Πμθζηζζηζηήξ Κθδνμκμιζάξ 2002» ημ πνυβναιια «Σα Νμιίζιαηα ηδξ Μαηεδμκίαξ». Σμ έημξ 2004 ήηακ δ πνμκζά δζελαβςβήξ ηςκ Οθοιπζαηχκ Αβχκςκ ζηδκ Δθθάδα άκμζλε βζα ημ ημζκυ δ έηεεζδ «Ο Υνοζυξ ηςκ Μαηεδυκςκ», έηεεζδ δ μπμία είπε εβηαζκζαζηεί ημ 1999 βζα κα ηαθφρεζ ημ ηεκυ πμο δδιζμονβήεδηε υηακ ηα εονήιαηα απυ ηζξ ακαζηαθέξ ηςκ Αζβχκ ιεηαθένεδηακ ζηδ Βενβίκα. ημ πθαίζζμ αοηήξ ηδξ έηεεζδξ ζπεδζάζηδηε εηπαζδεοηζηυ πνυβναιια ιε ηδ ιμνθή δακεζζηζημφ θαηέθμο πμο είπε ηίηθμ «Ο Υνοζυξ ηςκ Μαηεδυκςκ» (Αδάι-Βεθέκδ 2010, Βμοδμφνδ 2003) 11. Σμ 2006, ζημ ακαηαζκζζιέκμ πθέμκ Ανπαζμθμβζηυ Μμοζείμ Θεζζαθμκίηδξ μνβακχκμκηαζ ηα ελήξ πνμβνάιιαηα: «Πδθυξ, ημπφθζα ηζ υκεζνα» ηαζ «Υνοζαθέκζα ημθίδζα». Σμ πνχημ απεοεφκμκηακ ζημ ιαεδηζηυ ημζκυ ηςκ Γ ηαζ Γ ηάλεςκ ημο Γδιμηζημφ πμθείμο. Με εεαηνζηυ ηνυπμ πανμοζίαγε ηδκ ηαεδιενζκή γςή ηαηά ηδκ πνμσζημνζηή πενίμδμ. Σμ δεφηενμ απεοεφκμκηακ ζε παζδζά πνμζπμθζηήξ ηαζ πνχηδξ ζπμθζηήξ δθζηίαξ (έςξ Β Γδιμηζημφ). Θέια ημο πνμβνάιιαημξ ήηακ ηονίςξ δ έκδοζδ ηαζ δ ηυζιδζδ ηςκ ηαημίηςκ ηδξ ανπαίαξ Μαηεδμκίαξ. Αλίγεζ κα ακαθενεεί υηζ ημ πνυβναιια αοηυ οθμπμζήεδηε ηαζ ιε ηδ ζοιιεημπή εζδζηχκ ζπμθείςκ ηδξ Θεζζαθμκίηδξ, ηαεχξ ηαζ ιε ηδ πμθή Σοθθχκ

28 Σδκ επυιεκδ πνμκζά (2007) δφμ κέα εηπαζδεοηζηά πνμβνάιιαηα ένπμκηαζ κα πνμζηεεμφκ ζηα ήδδ οπάνπμκηα: «Μζηνά ιοζηζηά βζα θαβδηά ζηα πνυκζα ηα παθζά» ηαζ «Έκα ρδθζδςηυ ηαζ έκα παναιφεζ». Σμ πνχημ εηπαζδεοηζηυ πνυβναιια απεοεφκμκηακ ζε ιαεδηέξ ηαζ ιαεήηνζεξ ηδξ Α ηαζ Β Γοικαζίμο. Δίπε οθμπμζδεεί πζθμηζηά ηαηά ηα έηδ 2005 ηαζ 2006 ζημ πθαίζζμ ηςκ εηδδθχζεςκ βζα ημκ εμνηαζιυ ηςκ Δονςπασηχκ Ζιενχκ Πμθζηζζηζηήξ Κθδνμκμιζάξ. ηυπμξ ημο πνμβνάιιαημξ ήηακ δ βκςνζιία ηςκ παζδζχκ ιε ηζξ δζαηνμθζηέξ ζοκήεεζεξ ηςκ ανπαίςκ Μαηεδυκςκ ηαζ δ ζφβηνζζδ ηδξ ανπαίαξ δζαηνμθήξ ιε ηδ ζδιενζκή. Σμ δεφηενμ πνυβναιια πμο λεηίκδζε κα οθμπμζείηαζ ημ έημξ 2007 απεοεφκμκηακ ζηα παζδζά ηςκ Δ ηαζ η ηάλεςκ ημο Γδιμηζημφ πμθείμο. ηυπμξ ημο πνμβνάιιαημξ ήηακ δ βκςνζιία ηςκ παζδζχκ ιε ηδκ ηέπκδ ημο ρδθζδςημφ, δ ακαθμνά ζε άθθα επαββέθιαηα, αθθά ηαζ ζε ζημζπεία ηδξ ηαεδιενζκήξ ηαζ ενδζηεοηζηήξ γςήξ ηδξ Θεζζαθμκίηδξ ημο 3 μο ι.υ. αζχκα. Σμ 2008 ζημ πθαίζζμ ηδξ πενζμδζηήξ έηεεζδξ «Καθίκδμζα, ιζα ανπαία πυθδ ζηδ Μαηεδμκία» ζπεδζάζηδηε ημ πνυβναιια «Θεμί ηαζ αοημηνάημνεξ Ζ αοημηναημνζηή θαηνεία ζηα ανπαία Καθίκδμζα» πμο απεοεφκμκηακ ζημοξ ιαεδηέξ/ζηζξ ιαεήηνζεξ ημο Λοηείμο, βζα κα βκςνίζμοκ ηδκ αοημηναημνζηή θαηνεία ιέζα απυ ηα εονήιαηα πμο πανμοζζάγμκηακ ζηδκ έηεεζδ. Δπίζδξ, ζημ πθαίζζμ ηδξ έηεεζδξ «Μαηεδμκίαξ Νυιζζια. Απυ ηδ ζοθθμβή ηδξ Alpha Bank» ζπεδζάζηδηε εηπαζδεοηζηυ πνυβναιια βζα παζδζά ηςκ Γ, Δ ηαζ η ηάλεςκ ημο Γδιμηζημφ πμθείμο. Μέζς ημο πνμβνάιιαημξ ηα παζδζά ιπμνμφζακ κα ακαηαθφρμοκ ηδκ ζζημνία ηδξ Μαηεδμκίαξ υπςξ απμηοπχκεηαζ ζηα κμιίζιαηα. Σδκ ίδζα πνμκζά (2008) ζπεδζάζηδηακ ηνία εηπαζδεοηζηά πνμβνάιιαηα. «Έκαξ ανπαίμξ καυξ ιεηαημιίγεζ», πμο απεοεφκμκηακ ζε παζδζά Γ Γοικαζίμο ηαζ Α Λοηείμο. Δζηίαγε ζηδκ ανπαία ανπζηεηημκζηή ιε έκαοζια ηζξ πενζπέηεζεξ εκυξ καμφ πμο «πενζπθακήεδηε» ηαηά ηδκ ανπαζυηδηα. Σμ επυιεκμ εηπαζδεοηζηυ πνυβναιια ιε ηίηθμ «Ζ Θεζζαθμκίηδ ιαξ ηαλζδεφεζ» απεοεφκμκηακ ζε παζδζά Δ ηαζ η Γδιμηζημφ, Α ηαζ Β Γοικαζίμο. ηυπμξ ημο πνμβνάιιαημξ ήηακ δ βκςνζιία ηςκ παζδζχκ ιε ηδκ ημζκςκζηή ηαζ πμθζηζηή γςή ηδξ ανπαίαξ Θεζζαθμκίηδξ ηαηά ηδ νςιασηή επμπή. Δπίζδξ ηα παζδζά ηαθμφκηακ κα δζενεοκήζμοκ ηζξ μιμζυηδηεξ ηαζ ηζξ δζαθμνέξ εηείκδξ ηδξ επμπήξ ιε ηδ ζφβπνμκδ. Σμ πνυβναιια «Πθάες πνμ-ζζημνία» πνμμνίγμκηακ βζα παζδζά Γ ηαζ Γ 28

29 Γδιμηζημφ βζα κα βκςνίζμοκ ηδκ πνμσζημνζηή Μαηεδμκία ηαζ κα ελμζηεζςεμφκ ιε ηδ δζαδμπή ηςκ επμπχκ αθθά ηαζ ιε ηδκ έκκμζα ημο πνυκμο (Αδάι-Βεθέκδ 2010, Αδάι- Βεθέκδ, Γεςνβάηδ & Ξακεμπμφθμο 2010, Γηαηγυθδξ, Κμημνυηζμο & αηαθή 2010) 12. Σμ έημξ 2009 ζπεδζάζηδηακ ηέζζενα κέα πνμβνάιιαηα. Σμ πνυβναιια «Μζα διένα ζημ γςμθμβζηυ ηήπμ ημο Μμοζείμο» ζπεδζάζηδηε βζα ηα παζδζά ημο κδπζαβςβείμο. Μέζς ηδξ παναηήνδζδξ ηα παζδζά ηαθμφκηακ κα ακαηαθφρμοκ εζδχθζα γχςκ, αθθά ηαζ γχα γςβναθζζιέκα ζε αββεία, πναβιαηζηά ηαζ ιοεζηά. Σμ πνυβναιια μθμηθδνχκμκηακ ιε ηδκ ηαηαζηεοή ιοεζηχκ γχςκ. Γζα ηδκ Γ ηαζ Γ Γδιμηζημφ δδιζμονβήεδηε ημ πνυβναιια «Ακαηαθφπημκηαξ εεμφξ ηαζ ήνςεξ ζηδκ ανπαία Μαηεδμκία». Θέια ημο πνμβνάιιαημξ δ δδιζμονβία ημο ηυζιμο, αθθά ηαζ μζ πυθειμζ ηςκ εεχκ (ηζηακμιαπία ηαζ βζβακημιαπία). Χξ έκα ααειυ ημ πνυβναιια ζοκδέμκηακ ιε ηδ φθδ ηδξ ζζημνίαξ ηδξ Γ Γδιμηζημφ. Σα δφμ αοηά πνμβνάιιαηα ζοκεπίγμοκ κα οθμπμζμφκηαζ βζα ηδ ζπμθζηή πνμκζά «Ζ ηαεδιενζκή γςή ζηδκ ανπαία Μαηεδμκία» απεοεφκμκηακ ζε παζδζά ηδξ Δ ηαζ η Γδιμηζημφ. Σα παζδζά πςνίγμκηακ ζε μιάδεξ βζα κα δζενεοκήζμοκ δζαθμνεηζηέξ πηοπέξ ηδξ γςήξ ηςκ ηαημίηςκ ηαζ ζηδ ζοκέπεζα ηάεε μιάδα πανμοζίαγε ζηζξ οπυθμζπεξ ηα απμηεθέζιαηα ηδξ ένεοκάξ ηδξ. Ζ οθμπμίδζή ημο ζηαιάηδζε ιε ηδ θήλδ ημο ζπμθζημφ έημοξ ηα παζδζά ημο Λοηείμο απεοεφκμκηακ ημ πνυβναιια «Ζ απμεέςζδ ημο αοημηνάημνα». Παναηδνχκηαξ ηδκ απεζηυκζζδ ημο αοημηνάημνα ζε πμνηνέηα, ακδνζάκηεξ ηαζ κμιίζιαηα ηα παζδζά πανμηνφκμκηακ κα δζαθεοηάκμοκ έκκμζεξ υπςξ απμεέςζδ, ελζδακίηεοζδ, επζννμή πνμζχπςκ, αθθά ηαζ ηαηαδίηδ ηδξ ικήιδξ ακάλζςκ δβειυκςκ (damnatio memoriae). Δπζπεζνμφκηακ επίζδξ ζφκδεζδ ιε ακηίζημζπα ζδιενζκά θαζκυιεκα. Γφμ κέα πνμβνάιιαηα ζπεδζάζηδηακ ηαζ εθανιυζηδηακ ηαηά ημ ζπμθζηυ έημξ : «Γκςνίγς ημ εευ Γζυκοζμ» ηαζ «Οζ Δαναίμζ ηδξ Θεζζαθμκίηδξ. Ακελίηδθα ζδιάδζα ζημ πχνμ». Καζ ηα δφμ ααζίζηδηακ ζηζξ ακηίζημζπεξ πενζμδζηέξ εηεέζεζξ «Σμ δχνμ ημο Γζμκφζμο» ηαζ «Οζ Δαναίμζ ζηδ Θεζζαθμκίηδ. Ακελίηδθα ζδιάδζα ζημ πχνμ». ημ πνχημ ζοιιεηείπακ παζδζά Δ, η Γδιμηζημφ ηαζ Α

30 Γοικαζίμο. Σα παζδζά πςνζζιέκα ζε ιζηνυηενεξ μιάδεξ ακαγδημφζακ ζημζπεία βζα ηδ θαηνεία ημο Γζμκφζμο ζηδ Μαηεδμκία ηαζ ζηδκ Ηηαθία. Σμ δεφηενμ πνμμνζζιέκμ απμηθεζζηζηά βζα ηδ δεοηενμαάειζα εηπαίδεοζδ εζηίαγε ζε παζδζά Β, Γ Γοικαζίμο ηαζ Α Λοηείμο. Γίκμκηακ έκα ζημζπείμ ζε ηάεε παζδί ή ζε δοάδα παζδζχκ, ημ μπμίμ ηαζ ακαγδημφζακ ζηζξ εκυηδηεξ ηδξ έηεεζδξ. Ζ ακαγήηδζδ ηςκ ζημζπείςκ μδδβμφζε ηαζ ζηδ ζοβηνυηδζδ μιάδςκ πμο ηάεε ιία δζενεοκμφζε ιζα δζαθμνεηζηή πηοπή ηδξ γςήξ ηςκ Δαναίςκ ζηδ Θεζζαθμκίηδ. Οζ δζαθμνεηζηέξ αοηέξ πηοπέξ ζημ ηέθμξ πανμοζζάγμκηακ απυ ηα ίδζα ηα παζδζά ζε μθυηθδνδ ηδκ ηάλδ (Γηαηγυθδξ, Κμημνυηζμο & αηαθή 2010) 13. Γζα ημ ζπμθζηυ έημξ ζπεδζάγεηαζ μ ειπθμοηζζιυξ ηςκ εηπαζδεοηζηχκ πνμβναιιάηςκ ιε δφμ κέα πνμβνάιιαηα: «Θεζζαθμκίηδ: Ζ ανπή ιζαξ ζζημνίαξ» βζα ηα παζδζά ηδξ Α ηαζ Β Γδιμηζημφ, ιε εέια ηδκ ίδνοζδ ηδξ Θεζζαθμκίηδξ απυ ημκ Κάζζακδνμ, εκχ εα ακαπνμζανιμζηεί ημ πνυβναιια «Ζ απμεέςζδ ημο αοημηνάημνα» χζηε κα ακηαπμηνίκεηαζ βζα παζδζά Δ ηαζ η Γδιμηζημφ. Φαίκεηαζ επμιέκςξ δ αδζάημπδ πνμζπάεεζα ημο Ανπαζμθμβζημφ Μμοζείμο Θεζζαθμκίηδξ κα πνμζεββίζεζ ημ ιαεδηζηυ ημζκυ λεηζκχκηαξ απυ ηδκ πνμζπμθζηή δθζηία ηαζ ηαηαθήβμκηαξ ζημ Λφηεζμ. ηδκ πνμζπάεεζα αοηή αλζμπμζμφκηαζ ηυζμ μζ ιυκζιεξ ζοθθμβέξ ημο Μμοζείμο, υζμ ηαζ μζ πενζμδζηέξ εηεέζεζξ, ηαθφπημκηαξ ιε ημκ ηνυπμ αοηυ δζαθμνεηζηά εέιαηα, αηυιδ ηαζ εέιαηα πμο λεθεφβμοκ απυ ηα αιζβχξ ανπαζμθμβζηά Δθπαηδεπηηθέο επηθνηλσληαθέο δξαζηεξηόηεηεο γηα άιιεο νκάδεο θνηλνύ. Δθπαηδεπηηθέο δξαζηεξηόηεηεο πξνζέγγηζεο: Δηπαζδεοηζηή πανέιααζδ ζηζξ Φοθαηέξ Γζαααηχκ. Σμ 2007 ιε ημ πνυβναιια «Σμ Μμοζείμ πάεζ θοθαηή» οθμπμίδζε ηδκ πνχηδ εηπαζδεοηζηή ημο πανέιααζδ ζε μιάδα κεανχκ ηναημοιέκςκ ηδξ Φοθαηήξ Γζαααηχκ. ηδ ζοκέπεζα εθανιυζηδηε ηαζ δεφηενμ πνυβναιια ιε εέια «Γοκαίηεξ ζηδκ ανπαζυηδηα» ζπεδζαζιέκμ βζα ιζα μιάδα βοκαζηχκ ηναημοιέκςκ ζηδ Γζηαζηζηή Φοθαηή Γζαααηχκ. Ζ δνάζδ έθααε πχνα ζημ πθαίζζμ ημο Πνμβνάιιαημξ «ΔΠΑΦΖ Φμζηδηχκ ηδξ Νμιζηήξ ιε Νεανμφξ Κναημοιέκμοξ βζα ηδκ Καηαπμθέιδζδ ηςκ 13 ςτο πεδίο Τρζχοντα Εκπαιδευτικά Ρρογράμματα. 30

31 Γζαηνίζεςκ ηαζ ηδκ Κμζκςκζηή Έκηαλδ» ηαζ απμηεθμφζε πνμσυκ ζοκενβαζίαξ ιε ημκ Σμιέα Πμζκζηχκ ηαζ Δβηθδιαημθμβζηχκ Δπζζηδιχκ ημο Α.Π.Θ. (Γηαηγυθδξ, Κμημνυηζημο & αηαθή 2010) 14. Πξνγξάκκαηα ειεύζεξνπ ρξόλνπ: Δηπαζδεοηζηά Πνμβνάιιαηα Πενζήβδζδξ Δκδθίηςκ. Ακηαπμηνζκυιεκμ ζημ νυθμ ημο ςξ πχνμξ «δζα αίμο» εηπαίδεοζδξ ημ Ανπαζμθμβζηυ Μμοζείμ Θεζζαθμκίηδξ μνβάκςζε απυ ημ 2006 ιέπνζ ημ 2008 Δηπαζδεοηζηά Πνμβνάιιαηα Πενζήβδζδξ Δκδθίηςκ. Απεοεφκμκηακ ζε μιάδεξ απυ 5 έςξ 35 αηυιςκ ηαζ ηάθοπηακ ηζξ δθζηίεξ απυ ηδκ εθδαεία έςξ ημοξ οπενήθζηεξ. Αθμνμφζε είηε ζε υθεξ ηζξ εκυηδηεξ ημο Μμοζείμο, είηε ζε επζθεβιέκεξ εειαηζηέξ δζαδνμιέξ πμο είπε πνμεπζθέλεζ ημ ημζκυ. Καηά ηδ δζάνηεζα ηδξ πενζήβδζδξ επζδζχημκηακ δ ζφκδεζδ ηςκ ημζκςκζηχκ ηαζ παζδεοηζηχκ ειπεζνζχκ ηςκ ζοιιεηεπυκηςκ ιε ηα εονήιαηα ή ηζξ εειαηζηέξ εκυηδηεξ. Με ημκ ηνυπμ αοηυ επζπεζνμφκηακ δ αλζμπμίδζδ ηδξ δφκαιδξ ημο Μμοζείμο κα επζημζκςκεί ζηδ βθχζζα ημο ημζκμφ (Αδάι-Βεθέκδ 2010: 198, Αδάι- Βεθέκδ, Γεςνβάηδ & Ξακεμπμφθμο 2010, Γηαηγυθδξ, Κμημνυηζημο & αηαθή 2010) 15. Κονζαηή ζημ Μμοζείμ Καθμηαζνζκά Δνβαζηήνζα. Σμ έημξ 2009 έκαξ κέμξ εηπαζδεοηζηυξ εεζιυξ λεηίκδζε ζημ Ανπαζμθμβζηυ Μμοζείμ Θεζζαθμκίηδξ, μ μπμίμξ ζοκεπίγεηαζ ιέπνζ ηαζ ζήιενα. Πνυηεζηαζ βζα ημ πνυβναιια «Κονζαηή ζημ Μμοζείμ», ημ μπμίμ απεοεφκεηαζ ζε μζημβέκεζεξ ηαζ ζημ εονφ ημζκυ ηαζ έπεζ ενβαζηδνζαηή ιμνθή. Ανπζηά οθμπμζμφκηακ ιία Κονζαηή ηάεε ιήκα απυ Νμέιανζμ ιέπνζ ηαζ Ημφκζμ ηάεε έημοξ. Πθέμκ έπεζ πενζμνζζηεί ακάθμβα ιε ηδ δζαεεζζιυηδηα ηςκ πυνςκ (οθζημηεπκζηήξ οπμδμιήξ ηαζ έιροπμο δοκαιζημφ). Σα εέιαηα πμζηίθμοκ ακάθμβα ιε ηδκ επμπή ηαζ ηάπμζεξ θμνέξ ζοζπεηίγμκηαζ ιε ηζξ ιυκζιεξ ή ηζξ πενζμδζηέξ εηεέζεζξ. Δκδεζηηζηά ακαθένμκηαζ: «Μζα διένα ζε έκα ανπαίμ κμιζζιαημημπείμ», πμο ήηακ δ πνχηδ εηπαζδεοηζηή δνάζδ ζημ πθαίζζμ ηδξ «Κονζαηήξ ζημ Μμοζείμ», «Θέαηνμ ηαζ Μάζηεξ», «Δανζκά ηεθάκζα», «Κεναιζηή» «Ανπαζμηαπδθία Σέθμξ Ο οθθέηηδξ», «Πμζμξ ζηυηςζε ηδ Μφνηζδα;», εκχ ηαζ μ 14 Συντονίςτρια του Ρρογράμματοσ αυτοφ ιταν θ Σοφία Γιοβάνογλου, δρ. Νομικισ

32 ζημθζζιυξ ημο πνζζημοβεκκζάηζημο δέκηνμο ημο Μμοζείμο εκηάζζεηαζ ζημκ εηπαζδεοηζηυ αοηυ εεζιυ (Γηαηγυθδξ, Κμημνυηζημο & αηαθή 2010) 16. Σμ ηαθμηαίνζ ημο 2011 πναβιαημπμζήεδηακ δφμ ηφηθμζ ηαθμηαζνζκχκ ενβαζηδνίςκ βζα βμκείξ ηαζ παζδζά ιε ημ βεκζηυ ηίηθμ «Καθμηαζνζκέξ Δλενεοκήζεζξ». Ο πνχημξ ηφηθμξ είπε ηίηθμ «Φφζδ ηαζ Φακηαζία» ηαζ μζ ιζηνμί ελενεοκδηέξ έπνεπε κα ακαγδηήζμοκ ανπαία ακηζηείιεκα ειπκεοζιέκα απυ ημ γςζηυ ααζίθεζμ, ηάκμκηαξ ηα πνχηα αήιαηά ημοξ ςξ ανπαζμθυβμζ. ηδ ζοκέπεζα, δδιζμονβμφζακ ηα δζηά ημοξ ένβα πεζνμηεπκίαξ ιε πδθυ. Ο δεφηενμξ είπε ηίηθμ «Πενζπθάκδζδ ζε έκα ανπαίμ ζπίηζ», ζημ μπμίμ ηα παζδζά πενζδβμφκηακ ζε εηεέζεζξ ηαζ ελενεοκμφζακ μνζζιέκα ακηζηείιεκα ημο ιμοζείμο ακαηαθφπημκηαξ πμζηίθα εέιαηα ηαζ πηοπέξ ηδξ γςήξ ηςκ ακενχπςκ ζηδκ ανπαζυηδηα. ημ ηέθμξ ιε πεζνμηεπκία ειπέδςκακ ηαζ πανμοζίαγακ ηζξ εκηοπχζεζξ ηαζ ηζξ βκχζεζξ πμο είπακ απμημιίζεζ. Άιιεο πλεξγαζίεο. Σμ Ανπαζμθμβζηυ Μμοζείμ Θεζζαθμκίηδξ είκαζ πάκηα ακμζπηυ ζε ζοκενβαζίεξ ιε ζημπυ ηδκ πνμζέββζζδ υζμ ημ δοκαηυκ πενζζζυηενςκ επζζηεπηχκ ηαζ ηδκ εκδοκάιςζδ ημο ελςζηνεθμφξ παναηηήνα ημο. ημ πθαίζζμ αοηυ ζοιιεηέπεζ ζε πμζηίθεξ εηδδθχζεζξ ηαζ ζοκενβάγεηαζ ιε δζάθμνμοξ θμνείξ, μνβακχκμκηαξ εηπαζδεοηζηά πνμβνάιιαηα ηαζ εηπαζδεοηζηέξ δνάζεζξ εκηυξ ηαζ εηηυξ ηςκ πχνςκ ημο Μμοζείμο. Δκδεζηηζηά ακαθένμκηαζ μζ ζοκενβαζίεξ ηδξ ζπμθζηήξ πνμκζάξ : «Πενζαάθθμκ ηαζ Πμθζηζζιυξ 2011 Φςκέξ Νενμφ Μονζάδεξ», «Δονςπασηέξ Ζιένεξ Πμθζηζζηζηήξ Κθδνμκμιζάξ 2011: Κνίζεζξ, ζοκέπεζεξ ηαζ αζοκέπεζεξ ζηδκ ζζημνία», «Μένεξ έηθναζδξ ηαζ δδιζμονβίαξ Μεθίκαξ Μενημφνδ 2011», «Παναεζκμφπμθδ 2011», «Sleepover Γζακοηηένεοζδ ζημ Μμοζείμ», Δζδζηή Αβςβή (ΚΓΑΠ-ΜΔΑ οηεχκ, ΔΑΠ-ΑιεΑ «Ζ Εςή», ΣΔΔ Δζδζηήξ Αβςβήξ Πεφηςκ), Δηπαίδεοζδ Αθθμδαπχκ ηαζ Παθζκκμζημφκηςκ Μαεδηχκ 17, ςτο πεδίο ΕΚΡΑΛΔΕΥΣΘ, Δράςεισ , Για οικογζνειεσ και ΕΚΡΑΛΔΕΥΣΘ, Αρχείο Δράςεων, Δράςεισ , Για οικογζνειεσ Τα ςτοιχεία για τισ εκπαιδευτικζσ δράςεισ που αναφζρονται ςτθ ςχολικι χρονιά , αλλά και ςε προγενζςτερεσ, ζχουν κατά καιροφσ αναρτθκεί ςτο site του Αρχαιολογικοφ Μουςείου 32

33 Έληππα γηα νηθνγέλεηεο/επηζθέπηεο. Ήδδ απυ ημκ πνμβναιιαηζζιυ ηδξ ζπμθζηήξ πνμκζάξ πνμβναιιαηίγμκηακ δ δδιζμονβία εκηφπςκ πενζδβήζεςκ ηονίςξ βζα ηζξ μζημβέκεζεξ πμο επζζηέπημκηαζ ημ ιμοζείμ. Σα έκηοπα αοηά ανπζηά ηέζζενα ζημκ ανζειυ εηηοπχεδηακ ιε πμνδβία ηδξ Alpha Bank. Πθέμκ πνδζζιμπμζμφκηαζ ηνία έκηοπα, βζαηί ημ ηέηανημ αθμνμφζε ζε πενζμδζηή έηεεζδ. Ζ έηδμζδ ηςκ ηνζχκ αοηχκ εκηφπςκ επζπμνδβήεδηε απυ ημ Σαιείμ Ανπαζμθμβζηχκ Πυνςκ ηαζ Απαθθμηνζχζεςκ (ΣΑΠΑ) (Γηαηγυθδξ, Κμημνυηζημο & αηαθή 2010). Δηπαζδεοηζηά έκηοπα δδιζμονβήεδηακ επίζδξ ζημ πθαίζζμ ακηίζημζπςκ εηπαζδεοηζηχκ πνμβναιιάηςκ ηαζ είκαζ ηα αηυθμοεα: «Υνοζαθέκζα ημθίδζα», «Μζηνά ιοζηζηά βζα θαβδηά ζηα πνυκζα ηα παθζά» ηαζ «Έκα ρδθζδςηυ ηαζ έκα παναιφεζ» 19. εκηλάξηα γηα εθπαηδεπηηθνύο. ημ πθαίζζμ ηδξ εηπαζδεοηζηήξ πμθζηζηήξ ημο ιμοζείμο πμο αθμνά ηζξ ζπέζεζξ ιμοζείμο ζπμθείμο πναβιαημπμζήεδηακ ημ Φεζκυπςνμ ημο 2009, ιε ηδ ζοκενβαζία ηδξ Πνςημαάειζαξ Γζεφεοκζδξ ακαημθζηήξ ηαζ δοηζηήξ Θεζζαθμκίηδξ ζειζκάνζα βζα ημοξ εηπαζδεοηζημφξ. ηυπμξ αοηχκ ηςκ ζειζκανίςκ ήηακ κα βκςνίζμοκ μζ εηπαζδεοηζημί ημκ ηνυπμ ιε ημκ μπμίμ εα ιπμνμφζακ ιυκμζ ημοξ κα ζπεδζάζμοκ ηαζ κα οθμπμζήζμοκ έκα ιμοζεζαηυ εηπαζδεοηζηυ πνυβναιια ζημοξ πχνμοξ ημο (Γηαηγυθδξ, Κμημνυηζημο & αηαθή 2010). Έξεπλεο θνηλνύ. Δθυζμκ πθέμκ ηα ιμοζεία επζδζχημοκ ημ άκμζβια πνμξ μιάδεξ ημζκμφ πμο δεκ ακήημοκ ζε εηείκεξ πμο παναδμζζαηά ζοκήεζγακ κα επζζηέπημκηαζ ακηίζημζπμοξ πχνμοξ ιε ζημπυ κα απμημιίζμοκ αζζεδηζηή απυθαοζδ ηαζ κα εκδοκαιχζμοκ ημ ημζκςκζηυ ημοξ βυδηνμ είκαζ απαναίηδηδ δ δζελαβςβή ενεοκχκ βζα κα ένεμοκ ζημ θςξ ηα ηίκδηνα ηαζ μζ πνμζδμηίεξ ηονίςξ ηςκ εκ δοκάιεζ επζζηεπηχκ (μθμιχκ, Κεςςαλονίκθσ (ΑΜΚ), το οποίο βρίςκεται ςε διαδικαςία αναβάκμιςθσ γι αυτό και το αντίςτοιχο πεδίο τθσ ιςτοςελίδασ του ΑΜΚ, ΑΧΕΛΟ ΔΑΣΕΩΝ δεν είναι πλιρωσ ενθμερωμζνο

34 Βανζάηδ & Καναβημφκδ 2010). Σμ Ανπαζμθμβζηυ Μμοζείμ Θεζζαθμκίηδξ ακήηεζ ζίβμονα ζηα ιμοζεία αοηά πμο επζεοιμφκ ηδ δζεφνοκζδ ηςκ επζζηεπηχκ ημο, βεβμκυξ πμο απμδεζηκφεηαζ απυ ηδκ πθδεχνα ηαζ ηδκ πμζηζθία ηςκ δνάζεχκ ημο, υπςξ αοηέξ ακαθένεδηακ πνμδβμοιέκςξ. Γζα κα ακζπκεφζεζ ηζξ επζεοιίεξ ημο ημζκμφ έπεζ ήδδ πναβιαημπμζήζεζ δφμ ένεοκεξ. Σα ζημζπεία ηςκ ενεοκχκ ζοθθέπεδηακ ημ έημξ 2007 ηαζ Απεοεφκμκηακ πνμξ δφμ μιάδεξ ζηυπμο, δ ιία πνμξ ημ εονφ ημζκυ ηαζ δ άθθδ πνμξ ηδκ εηπαζδεοηζηή ημζκυηδηα. ηδκ πνχηδ ένεοκα ζοιπθδνχεδηακ πίθζα πέκηε ενςηδιαημθυβζα ηαζ απυ ηδκ επελενβαζία ημοξ πνμέηορακ ελαζνεηζηά εκδζαθένμκηα ζημζπεία. Έκα ζδιακηζηυ ζημζπείμ πμο ακαδείπεδηε είκαζ πςξ ηδ παιδθυηενδ απήπδζδ έπεζ ημ Μμοζείμ ζημκ ακδνζηυ πθδεοζιυ, ζημ ημζκυ άκς ηςκ 65 εηχκ ηαζ ζημοξ απμθμίημοξ ηδξ δεοηενμαάειζαξ εηπαίδεοζδξ πμο δεκ ζοκέπζζακ πεναζηένς ζπμοδέξ. Δπμιέκςξ ζηυπμξ πνέπεζ κα είκαζ δ πνμζέββζζδ ηαζ ηςκ μιάδςκ αοηχκ. Αοηυ εα ιπμνμφζε κα επζηεοπεεί ηαη ανπήκ ιε ηδκ πνμαμθή υθςκ ηςκ δναζηδνζμηήηςκ ημο ιμοζείμο (εηεέζεζξ, ζοκδοαζηζηυ εζζζηήνζμ, δςνεάκ αναδζκέξ εηδδθχζεζξ η.α.), ηαεχξ ηαζ ιε ηδκ ειρφπςζδ ηςκ εηεειάηςκ, αθμφ αοηυ γδηήεδηε απυ ηδκ πθεζμκυηδηα ημο δείβιαημξ. Δπίζδξ πνέπεζ κα θδθεεί οπυρδ ημ ζδζαίηενμ εκδζαθένμκ ημο ημζκμφ βζα δνάζεζξ εονφηενδξ εειαημθμβίαξ πμο ηα πνμδβμφιεκα πνυκζα απμηθείμκηακ απυ ηα ανπαζμθμβζηά ιμοζεία (μθμιχκ, Βανζάηδ & Καναβημφκδ 2010). Ζ δεφηενδ ένεοκα είπε ςξ ζηυπμ ηδ δζενεφκδζδ ηςκ απυρεςκ, ηςκ ακαβηχκ ηαζ ηςκ πνμζδμηζχκ ηςκ εηπαζδεοηζηχκ χζηε αοηέξ μζ πθδνμθμνίεξ κα αλζμπμζδεμφκ ζημ ζπεδζαζιυ ηςκ ιεθθμκηζηχκ εηπαζδεοηζηχκ πνμβναιιάηςκ ημο Μμοζείμο. ηδκ ένεοκα ζοιιεηείπακ 306 εηπαζδεοηζημί πμο ζοιπθήνςζακ ηα ακηίζημζπα ενςηδιαημθυβζα. Απυ ηδκ ένεοκα αοηή πνμέηορε υηζ εηηυξ απυ ηδ ζοιιεημπή ζε εηπαζδεοηζηυ πνυβναιια επζεοιμφκ επίζδξ ηδ δζελαβςβή επζιμνθςηζηχκ ζειζκανίςκ, ηδκ πανμπή πθδνμθμνζαημφ οθζημφ ζε έκηοπδ ή ρδθζαηή ιμνθή ηαεχξ ηαζ ηδκ φπανλδ δακεζζηζημφ οθζημφ πμο εα ημ επελενβαζημφκ ζηδκ ηάλδ, ζε πμζμζηυ 28,5% (Ξακεμπμφθμο & Μέθθζμο 2011). Οζ πνμζδμηίεξ ηαζ μζ επζεοιίεξ ηυζμ ημο εονφηενμο ημζκμφ, υζμ ηαζ ηδξ εηπαζδεοηζηήξ ημζκυηδηαξ, ιέζς ημο πμθοδζάζηαημο ένβμο ημο Μμοζείμο θαίκεηαζ πςξ ήδδ θαιαάκμκηαζ οπυρδ. ίβμονα πάκηςξ εα ηφπμοκ ηαζ πεναζηένς αλζμπμίδζδξ βζα κα αμδεήζμοκ ζδιακηζηά ζημ ζπεδζαζιυ ηςκ ιεθθμκηζηχκ εηπαζδεοηζηχκ ηαζ επζημζκςκζαηχκ δνάζεςκ ημο 34

35 χζηε αοηέξ κα ακηαπμηνίκμκηαζ ζηζξ ακάβηεξ ημοξ υζμ ημ δοκαηυκ πενζζζυηενμ. 35

36 Κεθάιαην 3. Μνπζεηνζθεπέο: ε ειιεληθή εκπεηξία. ηδκ εκυηδηα αοηή εα ελεηαζηεί δ εθθδκζηή πναβιαηζηυηδηα ζπεηζηά ιε ημ ζπεδζαζιυ ηαζ ηδ δζαηίκδζδ ιμοζεζμζηεοχκ απυ δζαθμνεηζηά είδδ ιμοζείςκ αθθά ηαζ απυ άθθμοξ θμνείξ. Ζ πανμοζίαζδ ηςκ ιμοζεζμζηεοχκ λεηζκά απυ ηζξ πνχηεξ πμο δδιζμονβήεδηακ ηαζ ηαηαθήβεζ ζε εηείκεξ πμο ανίζημκηαζ οπυ ζπεδζαζιυ. Πανάθθδθα επζπεζνείηαζ δ εεςνδηζηή ηεηιδνίςζδ ηςκ ιμοζεζμζηεοχκ απυ ηδ δζεεκή αζαθζμβναθία ςξ έκα ααζζηυ ενβαθείμ ηςκ πνμβναιιάηςκ πνμζέββζζδξ πμο εθανιυγμοκ εδχ ηαζ δεηαεηίεξ ηα ιμοζεία ζηδκ Δονχπδ ηαζ ζηδκ Αιενζηή πνμηεζιέκμο κα ένεμοκ πζμ ημκηά ζε απμιαηνοζιέκεξ μιάδεξ ημζκμφ Μνπζεηαθά πξνγξάκκαηα πξνζέγγηζεο, ε πεξίπησζε ησλ κνπζεηνζθεπώλ. Ζ ίδνοζδ δδιμζίςκ ιμοζείςκ ακάβεηαζ ζημκ 18μ αζχκα, πανά ηαφηα ακενςπμηεκηνζηυ παναηηήνα έπμοκ ανπίζεζ κα απμηημφκ αοηά ιυκμ ηζξ ηεθεοηαίεξ δεηαεηίεξ (Γηαγή 2004). Έκαξ απυ ημοξ πανάβμκηεξ πμο ζοκέααθε ζηδ δδιζμονβία αοηήξ ηδξ ηάζδξ ζπεηίγεηαζ ιε ημκ ημζκςκζηυ νυθμ ηςκ ιμοζείςκ ηαεχξ, υπςξ ακαθένεζ ηαζ μ Merriman (1999), ηα ιμοζεία εα έπνεπε κα απμπμζδεμφκ ημκ εθζηίζηζημ παναηηήνα ημοξ ηαζ κα βίκμοκ θμνείξ εκενβμφξ ιάεδζδξ. Οζ ιμοζεζαημί πχνμζ έπμοκ ηδκ λεπςνζζηή ζηακυηδηα κα δζεοημθφκμοκ ηδ ιάεδζδ. Αοηυ επζηοβπάκεηαζ επεζδή θαιαάκμοκ οπυρδ ημοξ δζαθμνεηζημφξ ηνυπμοξ ιάεδζδξ ακάθμβα ιε ηδκ δθζηζαηή μιάδα, αθθά ηαζ επεζδή ακηαπμηνίκμκηαζ ζηδκ επζεοιία πμθθχκ αηυιςκ κα ζοκδέζμοκ αοηά πμο αθέπμοκ ιε ηζξ δζηέξ ημοξ ζδζαίηενεξ ειπεζνίεξ. Με άθθα θυβζα δ ιάεδζδ ζημ ιμοζείμ ή ζηα πνμβνάιιαηα πμο πναβιαημπμζμφκηαζ εηηυξ ιμοζείμο ιε αθεηδνία ηζξ ζοθθμβέξ ημο δεκ είκαζ απθά δ απυηηδζδ βκχζεςκ ή εζδζηχκ δελζμηήηςκ πανυηζ ηα άημια ίζςξ επζθέλμοκ κα ηάκμοκ ηαζ ηα δφμ. πεηίγεηαζ επίζδξ ιε ηδκ πανμπή εθεοεενίαξ ζημοξ ακενχπμοξ κα δχζμοκ κυδια ζηζξ ειπεζνίεξ ηδξ γςήξ ημοξ ιέζς ηδξ πνμζςπζηήξ ημοξ ακηαπυηνζζδξ ζηα λεπςνζζηά ακηζηείιεκα ή ζε μθυηθδνεξ ζοθθμβέξ. Αοηέξ μζ ακηαπμηνίζεζξ εα ιπμνμφζακ κα ζπεηίγμκηαζ ιε ηζξ πνμηζιήζεζξ, ηα ζοκαζζεήιαηα ή ηζξ ακαικήζεζξ πμο πνμηθήεδηακ απυ αοηά πμο απμννμθήεδηακ ιέζς ηςκ αζζεήζεχκ ημοξ (Moffat & Woollard 1999: preface - ix). 36

37 Δπζπθέμκ, ημ εκδζαθένμκ εζηζάγεηαζ υπζ ιυκμ ζημοξ επζζηέπηεξ πμο ιπμνμφκ κα επζζηεθεμφκ ημ ιμοζείμ, αθθά ηαζ ζε εηείκμοξ πμο βζα θυβμοξ απυζηαζδξ, ημζκςκζημφξ ή πμθζηζζηζημφξ δεκ επζζηέπημκηαζ ηα ιμοζεία. Γζα ηδκ επζημζκςκία ηαζ ηδκ ηαθθζένβεζα ζπέζεςκ ιε ημοξ επζζηέπηεξ αοημφξ ζπεδζάγμκηαζ εκαθθαηηζηέξ δνάζεζξ βκςζηέξ ςξ πνμβνάιιαηα πνμζέββζζδξ (Μμοζμφνδ 1999α). Έηζζ υηακ ηα ιμοζεία αβαίκμοκ «εηηυξ ηςκ ηεζπχκ» απυ εζςζηνεθή ζδνφιαηα απμηημφκ ιζα κέα εζηυκα. Απμδεζηκφμοκ έιπναηηα υηζ επζεοιμφκ κα πνμζεββίζμοκ κέμ ημζκυ ημ μπμίμ δεκ ακηζιεηςπίγεηαζ ςξ παεδηζηυξ δέηηδξ ηςκ πμθζηζζηζηχκ ιδκοιάηςκ πμο ημ ηάεε ιμοζείμ ιεηαθένεζ αθθά εκεαννφκεηαζ κα ζοιιεηάζπεζ εκενβά ζηζξ πμθζηζζηζηέξ ημοξ δνάζεζξ (Καθεζμπμφθμο 1999). Αολάκμοκ δε ηζξ πζεακυηδηεξ επίζηερδξ ημο ιμοζείμο ζημ ιέθθμκ (Moffat & Woollard 1999). Με ηα πνμβνάιιαηα πνμζέββζζδξ πανέπμκηαζ οπδνεζίεξ βζα ημ ημζκυ ιέζα ζηδκ ημζκςκία πανά ιέζα ζημ ιμοζείμ. Σα ζπμθεία απμηεθμφκ ηαεζενςιέκμ ζηυπμ ηαζ μζ δνάζεζξ πμζηίθμοκ απυ ιμοζεζμζηεοέξ, θμνδηέξ ή ηζκδηέξ εηεέζεζξ ςξ ενβαζηήνζα ηαζ δναζηδνζυηδηεξ ιέζς δζαδζηηφμο. Οζ δνάζεζξ ηςκ πνμβναιιάηςκ αοηχκ είκαζ απμηεθεζιαηζηέξ βζαηί πνμζεββίγμοκ κέμ ημζκυ πμο δεκ απμηεθεί ημοξ ζοκδεζζιέκμοξ επζζηέπηεξ. Δζδζηά μζ ιμοζεζμζηεοέξ βζα ηα ζπμθεία ηςκ αβνμηζηχκ πενζμπχκ πανέπμοκ επαθή ιε ακηζηείιεκα ηα μπμία ηα παζδζά ελαζηίαξ ηδξ απυζηαζδξ δεκ εα ηα βκχνζγακ ηαεχξ δεκ είκαζ πζεακυ κα επζζηεθεμφκ ιε ημ ζπμθείμ ημοξ ιμοζεία (Swift & Wilkinson 1999). Βέααζα ζφιθςκα ηαζ ιε ηδ Νζημκάκμο (2002 & 2010α) μζ ιμοζεζμζηεοέξ ιπμνμφκ κα πνδζζιμπμζδεμφκ ηαζ βζα ηδκ πνμεημζιαζία ηςκ παζδζχκ βζα ιζα επζηείιεκδ επίζηερδ ζημ ιμοζείμ απυ ημ μπμίμ πνμένπεηαζ ημ οθζηυ πμο έπμοκ δακεζζηεί, αθθά ηαζ βζα κα μθμηθδνχζμοκ ηζξ επζζηέρεζξ πμο έπμοκ πνμδβδεεί ζημοξ ακηίζημζπμοξ ιμοζεζαημφξ πχνμοξ. Γδθαδή, ηα παζδζά ιε ηδ αμήεεζα ηςκ ιμοζεζμζηεοχκ ιπμνμφκ κα ειααεφκμοκ ζηζξ ζοβηεηνζιέκεξ εειαηζηέξ πμο είπακ επελενβαζηεί ηαηά ηδ δζάνηεζα ηςκ εηπαζδεοηζηχκ επζζηέρεςκ πμο πνμδβήεδηακ. Έκα αηυιδ εεηζηυ ζδιείμ ηςκ πνμβναιιάηςκ πνμζέββζζδξ είκαζ υηζ δεκ οπάνπεζ δζαημπή ηςκ πανεπυιεκςκ οπδνεζζχκ πνμξ ηα ζπμθεία ζε πενίπηςζδ πμο ηα ιμοζεία είκαζ ηθεζζηά θυβς ακαηαίκζζδξ. Δπζπθέμκ, απμηεθμφκ έκα είδμξ πνμαμθήξ ηαζ δζαθήιζζδξ πμο εκζζπφεζ ημ πνμθίθ ημο ιμοζείμο ζηδκ ημζκυηδηα. Αηυιδ πνμζθένμοκ ηίκδηνα ζηα παζδζά κα επζζηεθεμφκ ημ ιμοζείμ ηαζ ιε ημκ ηνυπμ αοηυ 37

38 εκεαννφκμκηαζ ηαζ μζ μζημβεκεζαηέξ επζζηέρεζξ. Κηίγμοκ ζπέζεζξ ιε ηα ζπμθεία ηαζ έηζζ δδιζμονβείηαζ ημ ηαηάθθδθμ οπυααενμ βζα ημοξ ιεθθμκηζημφξ επζζηέπηεξ. ε εονφηενμ ημπζηυ ή εεκζηυ επίπεδμ ίζςξ κα είκαζ μ ιυκμξ εθζηηυξ ηνυπμξ βζα κα ελοπδνεηδεμφκ ηα ζπμθεία πμο δεκ ανίζημκηαζ ημκηά. Μεβζζημπμζμφκ ηζξ εηπαζδεοηζηέξ δοκαηυηδηεξ ημο ιμοζείμο ηαζ ημο πνμζςπζημφ ημο. Σα πνμβνάιιαηα πνμζέββζζδξ ιπμνμφκ κα μνβακςεμφκ βζα κα ακηαπμηνζεμφκ ζηζξ ζδζαίηενεξ ιαεδζζαηέξ ακάβηεξ ηαζ ιπμνμφκ κα ηζκδημπμζήζμοκ ηαζ κα ειπκεφζμοκ ηα άημια ιε δζαθμνεηζημφξ ηνυπμοξ βζα ιζα επίζηερδ ζημ ιμοζείμ, πνμαάθθμκηαξ ημ ηεθεοηαίμ ςξ έκα πχνμ πμο πανμοζζάγεζ εκδζαθένμκ βζα κα ημκ επζζηεθεείξ (Swift & Wilkinson 1999). πςξ πνμακαθένεδηε ζημ πθαίζζμ αοηχκ ηςκ δνάζεςκ εκηάζζμκηαζ ηαζ μζ ιμοζεζμζηεοέξ πμο απμηεθμφκ παναδμζζαηυ ηαζ δδιμθζθέξ είδμξ ηςκ πνμβναιιάηςκ πνμζέββζζδξ (Swift & Wilkinson 1999). Ζ Houts (1997: 65) ακαθένεζ υηζ «ζην εμωηεξηθό νη αληίζηνηρεο δαλεηζηηθέο ππεξεζίεο κε ηε κνξθή κνπζεηνζθεπώλ ιακβάλνπλ ρώξα εδώ θαη δεθαεηίεο θέξλνληαο ην κνπζείν κέζα ζηε ζρνιηθή αίζνπζα ρωξίο λα είλαη απαξαίηεηε ε παξνπζία κνπζεηνπαηδαγωγώλ. Σα δαλεηδόκελα αληηθείκελα είλαη είηε γλήζηα αληίγξαθα, είηε πξωηόηππα αληηθείκελα. Σν ζπλνδεπηηθό πιηθό είλαη ζε έληππε κνξθή θαη πεξηέρεη πξνηάζεηο γηα ηελ επεμεξγαζία κέζα ζηελ ηάμε. Κάπνηεο θνξέο ππνζηεξίδεηαη από επηπιένλ νπηηθναθνπζηηθό πιηθό.» Ζ ίδζα θένκεζ ςξ πανάδεζβια ημ Newark Museum ημ μπμίμ έπεζ ακαπηφλεζ δακεζζηζηέξ οπδνεζίεξ ιε ηδ ιμνθή αοηή απυ ημ Πάκς απυ ακηζηείιεκα ζοβηνμημφκ πθέμκ ηδ δακεζζηζηή ζοθθμβή ημο δ μπμία πενζθαιαάκεζ αοεεκηζηά ακηζηείιεκα, ιμκηέθα, ακηίβναθα ηαζ κηοιέκεξ θζβμφνεξ. Δκχ, μζ Swift, & Wilkinson (1999: 59-61) ακαθένμοκ παναηηδνζζηζηά ημ Reading Museum Service ημ μπμίμ έπεζ δζαεέζεζ πενίπμο ιμοζεζμζηεοέξ πμο πενζείπακ πενίπμο αοεεκηζηά ηονίςξ ακηζηείιεκα πμο ηαθφπημοκ δζαθμνεηζηά επζζηδιμκζηά πεδία. Κάεε πνυκμ δακείγμοκ ζηα ζπμθεία ιμοζεζμζηεοέξ θένκμκηαξ παζδζά ζε επαθή ιε ακηζηείιεκα απυ ηζξ ζοθθμβέξ ημο ιμοζείμο. Καζ ζοκεπίγμοκ θέβμκηαξ υηζ μζ οπεφεοκμζ ηςκ ιμοζείςκ ακαθένμοκ υηζ κζχεμοκ οπμπνεςιέκμζ κα ελοπδνεηήζμοκ ηα ζπμθεία ζε εεκζηυ επίπεδμ ηαζ μζ ιμοζεζμζηεοέξ έπμοκ απμδεζπεεί ελαζνεηζηή επζθμβή βζα κα πνμζεββζζημφκ ζπμθεία ζε υθδ ηδ πχνα. 38

39 πςξ ακαθένεζ δ Νζημκάκμο (2010α: 94-95) ακήημοκ ζηζξ ιμνθέξ έιιεζδξ επζημζκςκίαξ πμο ημ ζφβπνμκμ ιμοζείμ οζμεεηεί ζημ πθαίζζμ ηδξ εηπαζδεοηζηήξ πμθζηζηήξ ημο. Δίκαζ αοημηεθείξ, θμνδηέξ, εειαηζηέξ εηπαζδεοηζηέξ ιμκάδεξ πμο πνδζζιμπμζμφκηαζ ηαηά ηφνζμ θυβμ ιέζα ζηδ ζπμθζηή ηάλδ. Έπμοκ ηδ ιμνθή ημοηζμφ ή ααθίηζαξ ιε ακηζηείιεκα πνςηυηοπα ή ακηίβναθα ηαζ εηπαζδεοηζηυ οθζηυ ιε μδδβίεξ πνήζδξ αθθά ηαζ πνμηάζεζξ βζα δναζηδνζυηδηεξ ιε ζηυπμ ηδ δζεοηυθοκζδ ηδξ ιαεδζζαηήξ δζαδζηαζίαξ (Λέηηα & Αθελίμο 2002: 32). Σα ακηζηείιεκα απμηεθμφκ ημ πζμ ζδιακηζηυ ιένμξ ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ. Κνζηήνζμ βζα ηδκ επζθμβή ημοξ απμηεθεί ηαζ ημ ιέβεευξ ημοξ. Δπίζδξ πνέπεζ κα δζαπεζνίγμκηαζ εφημθα υηακ πνδζζιμπμζμφκηαζ απυ ιδ εζδζημφξ (Swain 2002: 33-34). Έηζζ, ιπμνμφκ κα δχζμοκ ηδκ εοηαζνία ζημοξ ιαεδηέξ/ζηζξ ιαεήηνζεξ κα επελενβαζημφκ είηε αοεεκηζηά ακηζηείιεκα είηε ακηίβναθα ελαζνεηζηήξ πμζυηδηαξ ηαζ πζζηυηδηαξ. διακηζηυξ είκαζ ηαζ μ νυθμξ ημο ζοκμδεοηζημφ οθζημφ ημ μπμίμ αμδεάεζ ζηδκ πνμεημζιαζία ηςκ εηπαζδεοηζηχκ ηαζ ηςκ παζδζχκ ηαζ πανέπεζ ζδέεξ βζα ηδ ιεηέπεζηα επελενβαζία ημο εέιαημξ. Υαναηηδνζζηζηά ηςκ ιμοζεζμζηεοχκ είκαζ δ πμζηζθία ηςκ οθζηχκ πμο ιπμνμφκ κα πενζέπμοκ ηαζ δ εοεθζλία ζηδ πνήζδ ηςκ οθζηχκ αοηχκ, ηα μπμία ιπμνεί κα είκαζ εηηυξ απυ πνςηυηοπα ακηζηείιεκα ή ακηίβναθα, υπςξ ακαθένεηαζ πζμ πάκς, έκηοπα, μδδβίεξ ηαεχξ ηαζ πνμηάζεζξ δναζηδνζμηήηςκ. Οζ εηπαζδεοηζημί επμιέκςξ έπμοκ ηδ δοκαηυηδηα κα ηάκμοκ επζθμβή ημο οθζημφ ηαζ κα ημ πνδζζιμπμζήζμοκ ιε ημκ ηνυπμ πμο επζεοιμφκ βζα κα ηαθφρμοκ ηζξ εηπαζδεοηζηέξ ακάβηεξ ημο ηιήιαηυξ ημοξ (Λέηηα & Αθελίμο 2002). Αλζμζδιείςημ είκαζ ηαζ ημ βεβμκυξ υηζ ημ πενζεπυιεκμ ηςκ ιμοζεζμζηεοχκ ιπμνεί κα ζοζπεηζζηεί ιε ημ ακαθοηζηυ πνυβναιια ιέζς ιαεδιάηςκ υπςξ δ ζζημνία, ηα ιαεδιαηζηά, δ βεςβναθία ηαζ δ εζηαζηζηή παζδεία. Οζ ιμοζεζμζηεοέξ δδιζμονβμφκηαζ απυ άημια πμο θαιαάκμοκ οπυρδ ηζξ εηπαζδεοηζηέξ ακάβηεξ ηςκ εηπαζδεοηζηχκ ηαζ ηςκ παζδζχκ ηαζ απμηεθμφκηαζ απυ οθζηά πμο δζαπεζνίγμκηαζ εφημθα ηαζ απμηεθεζιαηζηά. Τπάνπεζ δε δ δοκαηυηδηα κα αλζμθμβμφκηαζ ζε ηαηηζηή αάζδ ηαζ κα ακακεχκμκηαζ πενζζηαζζαηά. οκήεςξ δακείγμκηαζ ζηα ζπμθεία βζα πενζμνζζιέκμ πνμκζηυ δζάζηδια, αθθά ζε μνζζιέκεξ πενζπηχζεζξ ηα ζπμθεία ιπμνμφκ κα αβμνάζμοκ ηδ ιμοζεζμζηεοή. (Dhanjal 2005, Swift & Wilkinson 1999). Πνέπεζ, ηέθμξ, κα ζδιεζςεεί υηζ μζ ιμοζεζμζηεοέξ ζοιαάθθμοκ ζηδ αεθηίςζδ ηδξ πμζυηδηαξ ηδξ πανεπυιεκδξ 39

40 εηπαίδεοζδξ ηςκ παζδζχκ πμο ηαημζημφκ ζε απμιαηνοζιέκεξ πενζμπέξ. Ζ αεθηίςζδ αοηή επζηοβπάκεηαζ βζαηί μζ ιμοζεζμζηεοέξ πανέπμοκ πθμφζζα πμθζηζζιζηά ενεείζιαηα ζηα παζδζά, ενεείζιαηα ηα μπμία ιπμνμφκ κα ζοκεζζθένμοκ μοζζαζηζηά ζηδ αεθηίςζδ ηςκ αηαδδιασηχκ επζδυζεςκ (Moffat & Woollard 1999) Οη Μνπζεηνζθεπέο ζηελ Διιάδα. Γζα ηδκ Δθθάδα μζ ιμοζεζμζηεοέξ απμηεθμφκ πθέμκ ιζα πναηηζηή πμο εθανιυγεηαζ απυ ηα ιμοζεία εδχ ηαζ πμθθά πνυκζα ιέζς ηςκ πνμβναιιάηςκ πνμζέββζζδξ, ηα μπμία έπμοκ ςξ ζηυπμ ηδκ επζημζκςκία ιε πμζηίθεξ μιάδεξ ημζκμφ πμο είκαζ απμιαηνοζιέκεξ είηε πςνμηαλζηά είηε ζδεμθμβζηά (Καθεζμπμφθμο 1999: 70, Λέηηα & Αθελίμο 2002: 32, Νζημκάκμο 2010α: 94-95). φιθςκα ιε ηδ Υαηγδαζθάκδ (2002β) απεοεφκμκηαζ ηονίςξ ζημ ιαεδηζηυ ημζκυ, αθθά οπάνπεζ ηαζ δ δοκαηυηδηα δακεζζιμφ ημοξ ηαζ ζε πμθζηζζηζημφξ ζοθθυβμοξ ηαζ άθθμοξ θμνείξ πμο εέθμοκ κα επελενβαζημφκ ακηίζημζπεξ ιμοζεζαηέξ εειαηζηέξ εκυηδηεξ (Γζαιάκηδ, Μζθάκμο, ηαζζκυπμοθμξ, Ανβονζάδδ & Φαννάηδ-Μπεθεζζχηδ 1991: 23). πςξ ακαθένεζ δ Νζημκάκμο (2010α) πνςημπυνμζ ζημ ζπεδζαζιυ ιμοζεζμζηεοχκ απυ ημ ήηακ ημ Μμοζείμ Μπεκάηδ, δ Τπδνεζία οκηήνδζδξ Μκδιείςκ Αηνυπμθδξ ιέζς ημο Κέκηνμο Μεθεηχκ ηδξ Αηνυπμθδξ (ΚεΜΑ), ημ Μμοζείμ Κοηθαδζηήξ Σέπκδξ ηαζ ημ Μμοζείμ Δθθδκζηήξ Λασηήξ Σέπκδξ. Ζ δδιζμονβία ηςκ πνχηςκ ιμοζεζμζηεοχκ μθείθεηαζ ζηδ ιεβάθδ επζηοπία ηςκ εηπαζδεοηζηχκ πνμβναιιάηςκ πμο είπακ ανπίζεζ κα εθανιυγμκηαζ. Έηζζ, ζπεδζάζηδηακ μζ πνχηεξ ιμοζεζμζηεοέξ αθεκυξ ιεκ επεζδή ήηακ αδφκαημ κα ελοπδνεηδεμφκ υθα ηα ζπμθεία πμο ήεεθακ κα ζοιιεηέπμοκ ζηα εηπαζδεοηζηά πνμβνάιιαηα, αθεηένμο δε βζα κα έπμοκ πνυζααζδ ζηα πμθζηζζιζηά αβαεά ηαζ ηα ζπμθεία ηδξ πενζθένεζαξ. Σδκ επυιεκδ πνμκζά (1989), ημ Σμπζηυ Μμοζείμ Μδθεχκ Πδθίμο πνςημπμνεί ζε πενζθενεζαηυ επίπεδμ δδιζμονβχκηαξ ηζξ δζηέξ ημο ιμοζεζμζηεοέξ εέθμκηαξ κα ηάκεζ βκςζηέξ πηοπέξ απυ ηδ γςή ζημ πςνζυ (ηαιάηδ 2002α). ημκ ημιέα ηδξ πενζααθθμκηζηήξ εηπαίδεοζδξ ηδκ πνχηδ ιμοζεζμζηεοή ιε ηίηθμ «Ζ Βαθίηζα ηδξ 40

41 Υεθχκαξ» δδιζμφνβδζε μ φθθμβμξ βζα ηδκ πνμζηαζία ηδξ εαθάζζζαξ πεθχκαξ «ΑΡΥΔΛΧΝ». Ζ ιμοζεζμζηεοή πανμοζζάζηδηε ημ 1986 ηαζ δ δζαηίκδζή ηδξ λεηίκδζε ημ 1990 (Κνειέγδ-Μανβανζημφθδ 1991). Σα εέιαηα ηςκ πνχηςκ ιμοζεζμζηεοχκ πμο δδιζμονβήεδηακ ήηακ άιεζα ζοκδεδειέκα ιε ημκ ηφπμ ηαζ ηζξ ζοθθμβέξ ημο ηάεε Μμοζείμο. Χξ εη ημφημο ημ Μμοζείμ Μπεκάηδ πμο αζπμθείηαζ ηαζ ιε ηδ θασηή πανάδμζδ ζπεδίαζε ηδ ιμοζεζμζηεοή «Δθθδκζημί παναδμζζαημί ηεθαθυδεζιμζ» (Γζαιάκηδ, Μζθάκμο, ηαζζκυπμοθμξ, Ανβονζάδδ, Φαννάηδ-Μπεθεζζχηδ 1991, Φαννάηδ-Μπεθεζζχηδ 2002, Παζπκίδζα Πμθζηζζιμφ 2003). Ζ Τπδνεζία οκηήνδζδξ Μκδιείςκ Αηνυπμθδξ (ΤΜΑ) ηδ ιμοζεζμζηεοή «Ζ Εςθυνμξ ημο Πανεεκχκα» (Παζπκίδζα Πμθζηζζιμφ 2003, Υαηγδαζθάκδ,1991 ηαζ 1994, Υαηγδαζθάκδ 2002α, Υαηγδαζθάκδ, Κασιάνα, Λεμκηή 2011). Απυ ημ Μμοζείμ Κοηθαδζηήξ Σέπκδξ δζαηζκήεδηε πνχηδ δ ιμοζεζμζηεοή ιε ηίηθμ «Κοηθαδζηυξ Πμθζηζζιυξ» (Πθαηή 1991 ηαζ 2010), εκχ ημ Μμοζείμ Δθθδκζηήξ Λασηήξ Σέπκδξ λεηίκδζε ιε δφμ ιμοζεζμζηεοέξ «Σμο Μμοζείμο ηα ιζθήιαηα» ηαζ «Σμ ιπαμοθάηζ ηδξ Πακδχναξ» πμο είπακ ςξ ζηυπμ ηδ βκςνζιία ηςκ παζδζχκ ιε ηδκ εθθδκζηή θασηή ηέπκδ ηαζ ηα ακηζηείιεκα ημο εθθδκζημφ θασημφ πμθζηζζιμφ (Ακηγμοθάημο-Ρεηζίθα 1991, Γάθκδ 2002, Παζπκίδζα Πμθζηζζιμφ 2003). Σέθμξ, δ πνχηδ ιμοζεζμζηεοή πμο δδιζμονβήεδηε απυ ημ Σμπζηυ Μμοζείμ Μδθεχκ Πδθίμο ήηακ «Σμ ζαιάνζ», ιε ζημπυ κα εοιίζεζ πςξ έκα επάββεθια άβκςζημ ή ηαζ λεπαζιέκμ απυ ημοξ πενζζζυηενμοξ ελαημθμοεεί κα είκαζ απαναίηδημ ζηα πζμ πμθθά πςνζά (ηαιάηδ 1991 ηαζ 2002α). Σμ πανάδεζβιά ημοξ αημθμφεδζακ ανηεηά ιμοζεία ηαζ θμνείξ πμο ζπεδίαζακ ακηίζημζπμ οθζηυ ηαθφπημκηαξ πμζηζθία εειάηςκ. Ζ ελέθζλδ ηδξ εκδοιαζίαξ, ηα παζπκίδζα, δ ζζημνία ηδξ βναθήξ, μζ ανπαίμζ καμί, ηα ανπαία ιμοζζηά υνβακα, ημ ανπαίμ εέαηνμ, δ ηεναιζηή ηαζ ηα αββεία, δ γςή ζημ απχηαημ ηαζ πζμ πνυζθαημ πανεθευκ, μ Καναβηζυγδξ, μ ανβαθεζυξ, μζ Οθοιπζαημί Αβχκεξ, ημ ρςιί, ημ θάδζ, ημ πενζαάθθμκ, δ δζαπμθζηζζιζηυηδηα είκαζ ηάπμζα απυ ηα εέιαηα πμο απαζπυθδζακ ημοξ δδιζμονβμφξ ηςκ ιμοζεζμζηεοχκ. θα αοηά ηα πνυκζα πζθζάδεξ παζδζά αζπμθήεδηακ ιε ηα εέιαηα αοηά, απέηηδζακ βκχζεζξ ηαζ δζαζηέδαζακ. Σα ακηζηείιεκα ηςκ ιμοζεζμζηεοχκ έβζκακ ημ υπδια πμο ηα ηαλίδερε ζε άθθεξ επμπέξ 41

42 ηαζ ζε άθθμοξ πμθζηζζιμφξ. Γκχνζζακ πηοπέξ ηδξ ημπζηήξ ημοξ ζζημνίαξ ηαζ ηδξ πανάδμζδξ πμο ηζξ αβκμμφζακ. Πνμαθδιαηίζηδηακ βζα γδηήιαηα ημζκςκζηά ηαζ πενζααθθμκηζηά πμο ιαξ απαζπμθμφκ ζηδ ζδιενζκή επμπή. ήιενα δ δδιζμονβία ηαζ μ δακεζζιυξ ηςκ ιμοζεζμζηεοχκ είκαζ έκα γδημφιεκμ πμο παναιέκεζ επίηαζνμ. Νέεξ ιμοζεζμζηεοέξ ζπεδζάγμκηαζ εκχ πμθθέξ απυ ηζξ ήδδ οπάνπμοζεξ ηνμπμπμζμφκηαζ ηαζ ακαααειίγμκηαζ. Σδκ ακάβηδ φπανλδξ εηπαζδεοηζημφ οθζημφ ζημκ ηφπμ ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ επζαεααζχκεζ ηαζ δ ένεοκα πμο δζελήπεδ απυ ημ Ανπαζμθμβζηυ Μμοζείμ Θεζζαθμκίηδξ απυ ημκ Ηακμοάνζμ ημο έημοξ 2007 έςξ ηαζ ημκ Γεηέιανζμ ημο έημοξ φιθςκα ιε ηα απμηεθέζιαηα αοηήξ ηδξ ένεοκαξ μζ εηπαζδεοηζημί, ζε πμζμζηυ 28,5%, έπμοκ ηδκ επζεοιία κα ιεηαθενεεί ημ ιμοζείμ ζηδ ζπμθζηή ηάλδ, είηε ιε ηδ ιμνθή εηπαζδεοηζηήξ δναζηδνζυηδηαξ, είηε ιε ηδ ιμνθή ιμοζεζμζηεοχκ ηαζ δακεζζηζημφ οθζημφ (Ξακεμπμφθμο & Μέθθζμο 2011). Ζ ηάζδ αοηή δεκ εα ιπμνμφζε κα απμοζζάγεζ απυ ηα κέα ζπμθζηά αζαθία ημο Τπμονβείμο Παζδείαξ ηα μπμία πανμηνφκμοκ πθέμκ ημοξ εηπαζδεοηζημφξ κα πνδζζιμπμζμφκ πμζηίθεξ πδβέξ, κα ακαθαιαάκμοκ πνςημαμοθίεξ ηαζ κα εκηάζζμοκ ημοξ ιμοζεζαημφξ πχνμοξ ζηδκ ηαεδιενζκή πναηηζηή ημο ζπμθείμο (Βέιδ 2010), ηαζ μζ Μμοζεζμζηεοέξ ιπμνμφκ κα απμηεθέζμοκ έκα ηέημζμ εζδζηά ζπεδζαζιέκμ οθζηυ. ημ πθαίζζμ αοηυ ιπμνμφκ κα πνδζζιμπμζδεμφκ μζ ιμοζεζμζηεοέξ ειπθμοηίγμκηαξ ηαζ δζεοημθφκμκηαξ ηδ ιαεδζζαηή δζαδζηαζία. Δίκαζ εκεαννοκηζηυ ημ βεβμκυξ υηζ μζ εηπαζδεοηζημί πμο αλζμπμζμφκ ηέημζμο είδμοξ δοκαηυηδηεξ αολάκμκηαζ ζηαδζαηά. Οζ ηεθεοηαίμζ ιε ημκ ηνυπμ αοηυ επζδζχημοκ ηδ ζθαζνζηή, εκζαία ηαζ δζαεειαηζηή πνμζέββζζδ ηςκ εειάηςκ πμο επελενβάγμκηαζ (Κφνδδ 2005 & 2011). Ο/Ζ εηπαζδεοηζηυξ ιπμνεί κα πνμζανιυζεζ ημ πενζεπυιεκμ ακάθμβα ιε ηζξ ακάβηεξ ηδξ ηάλδξ ημο/ηδξ δδιζμονβχκηαξ εθηοζηζηυ ιαεδζζαηυ πενζαάθθμκ πμο εα απμαθέπεζ ηυζμ ζηδ πνμζέββζζδ ημο ζοβηεηνζιέκμο εέιαημξ, υζμ ηαζ ζηδ βεκζηυηενδ ιυνθςζδ ηςκ παζδζχκ (Υαηγδαζθάκδ 2002α). Βέααζα, πανυθμ πμο ημ ίδζμ ημ ακαθοηζηυ πνυβναιια εκεαννφκεζ ηδ πνήζδ ηςκ ιμοζεζμζηεοχκ, εκημφημζξ ιπμνεί κα δοζημθέρεζ ηδκ επελενβαζία ημοξ ζε υ,ηζ αθμνά ηδκ ηαηακμιή ημο πνυκμο, αθμφ ζε μνζζιέκεξ πενζπηχζεζξ οπάνπεζ αοζηδνή πνμκζηή μνβάκςζδ ακάθμβα ιε ημ δζδαηηζηυ ακηζηείιεκμ. Έκαξ άθθμξ πενζμνζζιυξ 42

43 ζηδ πνήζδ ημοξ πμο ζοκδέεηαζ ηαζ πάθζ ιε ημ ακαθοηζηυ πνυβναιια είκαζ ζε ζπέζδ ιε ημ βκςζηζηυ ακηζηείιεκμ. Δπεζδή μζ ιμοζεζμζηεοέξ απμηεθμφκ ιζα πζμ πενζμνζζιέκδ εειαηζηή εκυηδηα ζοπκά δεκ θαίκεηαζ άιεζα δ ζπέζδ ημοξ ιε ημ δζδαηηζηυ ακηζηείιεκμ (Λέηηα & Αθελίμο 2002). ημ πθαίζζμ ηδξ πανμφζαξ ενβαζίαξ δζελήπεδ ένεοκα αζαθζμβναθζηή ηαζ ιέζς δζαδζηηφμο βζα ηα ιμοζεία ηαζ ημοξ θμνείξ πμο έπμοκ δδιζμονβήζεζ ιμοζεζμζηεοέξ. ε εθάπζζηεξ πενζπηχζεζξ γδηήεδηακ ηδθεθςκζηά πεναζηένς δζεοηνζκίζεζξ βζα ημ πενζεπυιεκμ ηςκ ιμοζεζμζηεοχκ. Απυ ηδκ ένεοκα αοηή πνμέηορε υηζ Μμοζεζμζηεοέξ έπμοκ δδιζμονβήζεζ 29 ιμοζεία ηαζ θμνείξ ζηδκ Δθθάδα ηαζ ζοκμθζηά ζοβηεκηνχεδηακ ζημζπεία βζα 102 Μμοζεζμζηεοέξ. Απυ αοηέξ μζ 3 είκαζ ζε θάζδ ζπεδζαζιμφ. ηδκ ηαηαβναθή πμο αημθμοεεί ακαθένμκηαζ ζηδκ ανπή ηα ιμοζεία ηαζ μζ θμνείξ πμο πνςημζηάηδζακ ζηδ δδιζμονβία ιμοζεζμζηεοχκ. ηδ ζοκέπεζα βίκεηαζ πνμζπάεεζα κα μιαδμπμζδεμφκ ακάθμβα ιε ηδκ ηαηδβμνία ζηδκ μπμία ακήημοκ ζφιθςκα ιε ηδκ μκμιαζία ημοξ ηαζ ημ πενζεπυιεκμ ηςκ ζοθθμβχκ ημοξ Οη πξσηνπόξνη θνξείο. Μνπζείν Μπελάθε Σμ Μμοζείμ Μπεκάηδ, έκα ιμοζείμ ιε ιαηνά πανάδμζδ ζηδ ιμοζεζμπαζδαβςβζηή έπεζ δδιζμονβήζεζ 10 Μμοζεζμζηεοέξ. Απυ αοηέξ 3 αθμνμφκ ηδκ ηέπκδ ηαζ ζοβηεηνζιέκα πνυηεζηαζ βζα ηζξ «Υαναηηζηή», «Ζ βθχζζα ηδξ ιμκηένκαξ γςβναθζηήξ» ηαζ «Σμ ηαζεθάηζ ημο αβζμβνάθμο». Γφμ πναβιαηεφμκηαζ εέιαηα ηδξ θασηήξ πανάδμζδξ: «Δθθδκζημί παναδμζζαημί ηεθαθυδεζιμζ» ηαζ «Δθθδκζηά θασηά παζπκίδζα». Πνςηυηοπδ είκαζ δ ιμοζεζμζηεοή: «Έκα ηαλίδζ ζηδ Μκήιδ Έκα ηαλίδζ ζηδ Μμνθή» πμο ιεθεηά ημ νυθμ ηδξ ικήιδξ βεκζηά, αθθά ηαζ ηδξ πνμζςπζηήξ ικήιδξ ημο ηαεεκυξ ζοκδοάγμκηαξ ηδκ ακάθοζδ εκυξ εζηαζηζημφ ένβμο ηαζ εκυξ ηεζιέκμο. Ζ ιμοζεζμζηεοή: «Γθχζζα ηαζ βναθή» αζπμθείηαζ ιε ηδκ ζζημνία ηδξ βναθήξ. Ζ γςή ζηδκ Αεήκα ηα πνμδβμφιεκα πνυκζα είκαζ έκαξ αηυιδ εειαηζηυξ 43

44 άλμκαξ ημκ μπμίμ ηαθφπηεζ ιε δφμ ιμοζεζμζηεοέξ: «Φςημβναθίγμκηαξ ηδκ Παθζά Αεήκα, » ηαζ «Ζ γςή ζηδκ Παθζά Αεήκα». ημ ίδζμ πθαίζζμ βζα ηδ γςή ζηδκ Δθθάδα ζηζξ πνμδβμφιεκεξ δεηαεηίεξ εκηάζζεηαζ ηαζ δ ιμοζεζμζηεοή ιε ηίηθμ: «Βμφθα Παπασςάκκμο Δζηυκεξ απυβκςζδξ ηαζ εθπίδαξ. Δθθάδα ». Σμ Μμοζείμ Μπεκάηδ έπεζ θάαεζ οπυρδ ημο ηζξ ακάβηεξ ηυζμ ηδξ Πνςημαάειζαξ υζμ ηαζ ηδξ Γεοηενμαάειζαξ Δηπαίδεοζδξ, ηαεχξ μζ 6 απυ ηζξ 10 ιμοζεζμζηεοέξ ακαθένμοκ υηζ πνμμνίγμκηαζ βζα ημοξ ιαεδηέξ ηαζ ηζξ ιαεήηνζεξ ηδξ Γεοηενμαάειζαξ Δηπαίδεοζδξ. Βέααζα είκαζ πζμ ζοκδεζζιέκμ ηυζμ ηα εηπαζδεοηζηά πνμβνάιιαηα, υζμ ηαζ ημ εηπαζδεοηζηυ οθζηυ (ιμοζεζμζηεοέξ, θάηεθμζ) κα απεοεφκμκηαζ ζηα παζδζά ηδξ Πνςημαάειζαξ Δηπαίδεοζδξ ηαζ ηονίςξ ζημοξ ιαεδηέξ ηαζ ζηζξ ιαεήηνζεξ ημο Γδιμηζημφ πμθείμο. οβηεηνζιέκα δ ιμοζεζμζηεοή «Υαναηηζηή» απεοεφκεηαζ ζε παζδζά ηαζ κέμοξ/κέεξ δθζηίαξ εηχκ. ηυπμ έπεζ κα πανμοζζάζεζ ηδκ ηέπκδ ηδξ παναηηζηήξ πάκς ζε δζαθμνεηζηά οθζηά: πέηνα, λφθμ ηαζ παθηυ. Πενζέπεζ ενβαθεία ηαεχξ ηαζ πνςηυηοπα παναηηζηά. Ζ ιμοζεζμζηεοή «Ζ βθχζζα ηδξ ιμκηένκαξ γςβναθζηήξ» δδιζμονβήεδηε ημ 2000 βζα κα βκςνίζμοκ ηα παζδζά ηδ ιμκηένκα γςβναθζηή. Πενζέπεζ δζάθμνα είδδ πανηζχκ, ιμοζαιά, πνχιαηα, πζκέθα ηαζ άθθα οθζηά. Μζα άθθδ ιμοζεζμζηεοή «Σμ ηαζεθάηζ ημο αβζμβνάθμο», πμο ζπεδζάζηδηε ημ 1989 ηαζ απεοεφκεηαζ ζε ιαεδηέξ/ιαεήηνζεξ ηδξ δεοηενμαάειζαξ εηπαίδεοζδξ έπεζ ςξ εειαηζηή ηδκ απμηάθορδ ηςκ ιοζηζηχκ ηδξ αογακηζκήξ αβζμβναθίαξ ιέζα απυ δζαθάκεζεξ ηαζ ζοκμδεοηζηά ηείιεκα. Σμ ζοκμδεοηζηυ οθζηυ πενζθαιαάκεζ ενβαθεία ηαζ πνχιαηα. Απυ ηδ θασηή πανάδμζδ πνμένπεηαζ ημ εέια ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ «Δθθδκζημί παναδμζζαημί ηεθαθυδεζιμζ» πμο ζπεδζάζηδηε ημ 1988 ηαζ απεοεφκεηαζ ζε παζδζά ημο δδιμηζημφ. Πενζέπεζ δείβιαηα ηεθαθυδεζιςκ βζα κα βκςνίζμοκ ηα παζδζά ηα παναδμζζαηά ηαπέθα ηαζ ιακηίθζα. Μζα αηυιδ ιμοζεζμζηεοή πμο αζπμθείηαζ ιε ηδ θασηή πανάδμζδ «Δθθδκζηά θασηά παζπκίδζα» ζπεδζάζηδηε ημ 1990 ηαζ απεοεφκεηαζ ζε παζδζά ημο δδιμηζημφ. Πενζέπεζ αοεεκηζηά θασηά παζπκίδζα, δζαθάκεζεξ ηαζ ηείιεκα βζα κα βκςνίζμοκ ηα παζδζά ηα παζπκίδζα άθθςκ επμπχκ. Ζ ιμοζεζμζηεοή «Έκα ηαλίδζ ζηδ Μκήιδ Έκα ηαλίδζ ζηδ Μμνθή» απεοεφκεηαζ ζε παζδζά ηαζ κέμοξ/κέεξ δθζηίαξ 13 έςξ 18 εηχκ ηαζ ζοκδέεζ ηδκ εζηαζηζηή «Νέηοζα» ημο Υνυκδ Μπυηζμβθμο ιε ηδ ναρςδία θ ηδξ Οδφζζεζαξ ημο Οιήνμο. Πενζέπεζ 44

45 ιαηέηα ημο ένβμο, ιμοζζηυ cd ηαζ ηεηνάδζα εεςνδηζηχκ ηεζιέκςκ ηαζ πνμηάζεςκ επελενβαζίαξ βζα ημ νυθμ ηδξ ικήιδξ ηαζ ηδκ πνμζςπζηή ικήιδ ημο ηάεε αηυιμο. Ζ ιμοζεζμζηεοή ιε ηίηθμ «Γθχζζα ηαζ βναθή» ζπεδζάζηδηε ημ 1990 ηαζ απεοεφκεηαζ ζε ιαεδηέξ/ιαεήηνζεξ ηδξ δεοηενμαάειζαξ εηπαίδεοζδξ ιε ζημπυ κα ημοξ θένεζ ημκηά ζηδκ ζζημνία ηδξ βναθήξ ιέζς ακηζβνάθςκ ιε ανπαίεξ βναθέξ, οθζηά ηαζ ενβαθεία. Ζ ιμοζεζμζηεοή «Φςημβναθίγμκηαξ ηδκ Παθζά Αεήκα, » δδιζμονβήεδηε ημ 1998 ηαζ απεοεφκεηαζ ζε ιαεδηέξ/ιαεήηνζεξ ηδξ δεοηενμαάειζαξ εηπαίδεοζδξ. Οζ αθθαβέξ ζηδκ πυθδ ηςκ Αεδκχκ ηαηαβνάθμκηαζ ιέζα απυ θςημβναθίεξ, δζαθάκεζεξ ηαζ ηείιεκα. Ζ ιμοζεζμζηεοή «Ζ γςή ζηδκ Παθζά Αεήκα» ακήηεζ ζηδκ ίδζα εειαηζηή ιε ηδκ πνμδβμφιεκδ ηαζ ζπεδζάζηδηε ημ Απυ ηυηε ηα παζδζά ημο δδιμηζημφ ιπμνμφκ κα βκςνίζμοκ υρεζξ ηδξ κεμεθθδκζηήξ γςήξ ιέζα απυ δζαθάκεζεξ, ηείιεκα αθθά ηαζ αοεεκηζηά ακηζηείιεκα. Παθζέξ θςημβναθίεξ ηαζ ζηδκζηυ ειπθμοηίγμοκ ηδ ιμοζεζμζηεοή ηαζ δζεοημθφκμοκ ημ ακέααζια εεαηνζηήξ πανάζηαζδξ. Ζ ηεθεοηαία ιμοζεζμζηεοή πμο πνμζθένεζ ημ Μμοζείμ Μπεκάηδ «Βμφθα Παπασςάκκμο Δζηυκεξ απυβκςζδξ ηαζ εθπίδαξ. Δθθάδα » ζπεδζάζηδηε ημ έημξ 2001 ηαζ αθμνά ιαεδηέξ/ιαεήηνζεξ ηδξ δεοηενμαάειζαξ εηπαίδεοζδξ. ηυπμξ είκαζ κα βκςνίζμοκ μζ κέμζ ηαζ μζ κέεξ ηδ γςή ζηδκ Δθθάδα ιεηά ημ 1940, υπςξ πανμοζζάζηδηε ζηδκ μιχκοιδ έηεεζδ ζημ Πανίζζ ημ Τπεξεζία πληήξεζεο Μλεκείσλ Αθξόπνιεο (ΤΜΑ) Ζ Τπδνεζία οκηήνδζδξ Μκδιείςκ Αηνυπμθδξ ηαζ πζμ ζοβηεηνζιέκα ημ Κέκηνμ Μεθεηχκ ηδξ Αηνυπμθδξ (ΚεΜΑ) ακήηεζ ζημοξ θμνείξ πμο πνχημζ ζπεδίαζακ ιμοζεζμζηεοέξ. Αοηυ ζοκέαδ έπμκηαξ ςξ ζηυπμ κα αμδεήζεζ ημοξ/ηζξ εηπαζδεοηζημφξ ηυζμ ζηδκ πνμεημζιαζία ημο ιαεήιαημξ ζημ ζπμθείμ αθμφ ζηδ δζδαηηέα φθδ πενζθαιαάκμκηαζ ηα ικδιεία ηδξ Αηνυπμθδξ, υζμ ηαζ ζηδκ πνμεημζιαζία βζα ιζα επζηείιεκδ εηπαζδεοηζηή επίζηερδ, είηε ζημκ Ανπαζμθμβζηυ Υχνμ ηδξ Αηνυπμθδξ, 20 Διαμάντθ, Μιλάνου, Σταςινόπουλοσ, Αργυριάδθ, Ψαρράκθ-Μπελεςιϊτθ 1991, Ψαρράκθ Μπελεςιϊτθ 2002, Ραιχνίδια Ρολιτιςμοφ

46 είηε ζημ Μμοζείμ. Γζα ημ ζημπυ αοηυ ζπεδζάζηδηακ 9 ιμοζεζμζηεοέξ. ε υ,ηζ αθμνά ημ πενζεπυιεκυ ημοξ δίκεηαζ θοζζηά έιθαζδ ζηδκ Αηνυπμθδ ηαζ ηα ικδιεία ηδξ, αθθά ηαζ ζε άθθεξ εειαηζηέξ πμο ιπμνμφκ κα ζοκδεεμφκ ηαζ ιε άθθα ιμοζεία ηαζ ανπαζμθμβζημφξ πχνμοξ, υπςξ «Σμ Γςδεηάεεμ», «Έκαξ Ανπαίμξ Ναυξ», «Λζεμλμσηή», «Ανπαία Δθθδκζηή Δκδοιαζία» ηαζ «Ανπαία Δθθδκζηά Μμοζζηά νβακα». Καζ απυ ηδκ ΤΜΑ έβζκε πνμζπάεεζα κα θδθεμφκ οπυρδ μζ ιαεδζζαηέξ ακάβηεξ ηυζμ ηςκ παζδζχκ ηδξ Πνςημαάειζαξ, υζμ ηαζ ηδξ Γεοηενμαάειζαξ Δηπαίδεοζδξ, ηαεχξ μζ 6 απυ ηζξ 9 ιμοζεζμζηεοέξ απεοεφκμκηαζ ζηα παζδζά ηαζ ηςκ δφμ εηπαζδεοηζηχκ ααειίδςκ ηαζ 1 έπεζ ζπεδζαζηεί απμηθεζζηζηά βζα ηδ Γεοηενμαάειζα Δηπαίδεοζδ. Αλζμζδιείςημ είκαζ ηαζ ημ βεβμκυξ υηζ έπεζ ζπεδζαζηεί ιμοζεζμζηεοή πμο απεοεφκεηαζ ζε μζημβέκεζεξ. Δζδζηυηενα, δ ιμοζεζμζηεοή «Πάιε ζηδκ Αηνυπμθδ» (1991, ιε ανπζηυ ηίηθμ: «Σμ Ηενυ ηδξ Αηνυπμθδξ») απεοεφκεηαζ ζε ιαεδηέξ/ιαεήηνζεξ ηδξ πνςημαάειζαξ ηαζ ηδξ δεοηενμαάειζαξ εηπαίδεοζδξ. Γδιζμονβήεδηε ημ 1991, επακαζπεδζάζηδηε ημ 2000 ηαζ ημ 2001 ηαζ δακείγεηαζ ιέπνζ ζήιενα. Απμηεθείηαζ απυ ημ πνυπθαζια ημο ανάπμο ηδξ Αηνυπμθδξ ηαζ απυ πνμπθάζιαηα ηςκ ηηδνίςκ ημο Ηενμφ. Έπεζ ςξ ζηυπμ ηδ βκςνζιία ηςκ ιαεδηχκ/ιαεδηνζχκ ιε ηδκ ζζημνζηή ελέθζλδ ημο Ηενμφ Βνάπμο απυ ηα πνμσζημνζηά πνυκζα ιέπνζ ηδκ επμπή ιαξ. Αηυιδ ιζα ιμοζεζμζηεοή «Σμ Γςδεηάεεμ» πνμμνίγεηαζ βζα ημ ιαεδηζηυ ημζκυ. Γδιζμονβήεδηε ημ 1997 ζημ πθαίζζμ ημο Πνμβνάιιαημξ ΜΔΛΗΝΑ ηαζ εκηάζζμκηακ ζημ «Ο ηυζιμξ ηδξ Ανπαζυηδηαξ». Δπακαζπεδζάζηδηε ημ 2001 ηαζ ημ 2007 ηαζ δακείγεηαζ ιέπνζ ζήιενα. ημπεφεζ ζηδ βκςνζιία ηςκ ιαεδηχκ/ιαεδηνζχκ ιε ημοξ εεμφξ ημο Οθφιπμο ηαζ ηα παναηηδνζζηζηά ημοξ. Πενζέπεζ παζπκίδζα: «Μζα θμνά ηζ έκα ηαζνυ» ηαζ «Πμζμξ είκαζ πμζμξ ζημκ θοιπμ». Ζ ιμοζεζμζηεοή «Έκαξ Ανπαίμξ Ναυξ» απεοεφκεηαζ ζε ιαεδηέξ/ιαεήηνζεξ ηδξ πνςημαάειζαξ ηαζ ηδξ δεοηενμαάειζαξ εηπαίδεοζδξ. Γδιζμονβήεδηε ημ 1992 ιε ανπζηυ ηίηθμ: «Οζ Ροειμί ηδξ Κθαζζηήξ Ανπζηεηημκζηήξ», ακακεχεδηε ημ 2001 ηαζ δακείγεηαζ ιέπνζ ζήιενα. Πενζέπεζ ακηίβναθμ ημο Πανεεκχκα, ηνεζξ ηίμκεξ ζημοξ ααζζημφξ ανπζηεηημκζημφξ νοειμφξ, 16 ζθναβίδεξ βζα κα δδιζμονβήζμοκ ηα παζδζά ηζξ δζηέξ ημοξ ζοκεέζεζξ. Αηυιδ ιέζς θςημβναθζχκ, ηανηεθχκ ηαζ ζπεδίςκ ηα παζδζά εα βκςνίζμοκ ηαζ άθθα ανπαία ηαζ κεμηθαζζηά ηηήνζα. Σμ 1990 δδιζμονβήεδηε δ ιμοζεζμζηεοή «Λζεμλμσηή» ηαζ δακείγεηαζ απυ 46

47 ηυηε ιέπνζ ζήιενα. Απεοεφκεηαζ ζε ιαεδηέξ/ιαεήηνζεξ ηδξ πνςημαάειζαξ ηαζ ηδξ δεοηενμαάειζαξ εηπαίδεοζδξ. ημπυξ είκαζ κα βκςνίζμοκ ηα παζδζά ηα δζάθμνα ενβαθεία πμο πνδζζιμπμζμφκηαζ ζηδ θζεμλμσηή. Ζ ιμοζεζμζηεοή «Ζ Εςθυνμξ ημο Πανεεκχκα» είκαζ δ πνχηδ πμο ζπεδίαζε δ ΤΜΑ ημ Σνμπμπμζήεδηε ημ 1991, ημ 2001, ημ 2003 ηαζ ημ 2009 ηαζ δακείγεηαζ απυ ηδ πνμκζά πμο δδιζμονβήεδηε (1989) ιέπνζ ηαζ ζήιενα. Απεοεφκεηαζ ζε ιαεδηέξ/ιαεήηνζεξ ηδξ πνςημαάειζαξ ηαζ ηδξ δεοηενμαάειζαξ εηπαίδεοζδξ. Πενζθαιαάκεζ ακηίβναθμ ημο Πανεεκχκα ζε ιζηνυ ιέβεεμξ, 16 ιήηνεξ ηδξ δοηζηήξ γςθυνμο, ιήηνα ημο ηεθαθζμφ ηδξ Ίνζδαξ, θςημβναθζηή ακαπανάζηαζδ υθδξ ηδξ γςθυνμο ηαζ ημ αζαθίμ «Πενίπαημζ ζημκ Πανεεκχκα». Οζ ιαεδηέξ/ιαεήηνζεξ έπμοκ ηδ δοκαηυηδηα κα θηζάλμοκ ηα δζηά ημοξ εηιαβεία. Ζ ιμοζεζμζηεοή «Ανπαία Δθθδκζηή Δκδοιαζία» έπεζ ηδκ ζδζαζηενυηδηα υηζ δδιζμονβήεδηε ζε ζοκενβαζία ιε ημ Μμοζείμ Κοηθαδζηήξ Σέπκδξ βζ αοηυ ηαζ δακείγεηαζ ηαζ απυ ηα δφμ ιμοζεία απυ ημ 1990 πμο ζπεδζάζηδηε ιέπνζ ηαζ ζήιενα. Απεοεφκεηαζ ζε ιαεδηέξ/ιαεήηνζεξ ηδξ πνςημαάειζαξ ηαζ ηδξ δεοηενμαάειζαξ εηπαίδεοζδξ. Πενζέπεζ ακηίβναθα ηςκ ααζζηχκ ηφπςκ ηδξ εκδοιαζίαξ ακδνχκ ηαζ βοκαζηχκ ηαεχξ ηαζ οθζηά απαναίηδηα βζα ηδ ζηενέςζδ ηςκ εκδοιάηςκ υπςξ πυνπεξ, πενυκεξ ηαζ γχκεξ, ηαεχξ ηαζ ζακδάθζα πμο μθμηθδνχκμοκ ηδκ εζηυκα ηδξ ανπαίαξ εθθδκζηήξ εκδοιαζίαξ. Μζα υρδ ημο ανπαίμο ηυζιμο λεδζπθχκεηαζ ιε ηδ ιμοζεζμζηεοή «Ανπαία Δθθδκζηά Μμοζζηά νβακα» πμο απεοεφκεηαζ ζε ιαεδηέξ/ιαεήηνζεξ ηδξ πνςημαάειζαξ ηαζ ηδξ δεοηενμαάειζαξ εηπαίδεοζδξ. Γδιζμονβήεδηε ημ 1990, επακαζπεδζάζηδηε ημ 1992 ηαζ δακείγεηαζ απυ ηυηε ιέπνζ ζήιενα. Πενζέπεζ ακηίβναθα ανπαίςκ μνβάκςκ (εβπυνδςκ, πκεοζηχκ ηαζ ηνμοζηχκ). Ζ ιμοζεζμζηεοή «Αηνυπμθδ ηαζ Ακαζηήθςζδ» αζπμθείηαζ ιε έκα απυ ηα ζδιακηζηυηενα ανπαία ικδιεία, ηδκ Αηνυπμθδ ηςκ Αεδκχκ ηαζ ηζξ πνμζπάεεζεξ βζα ηδ ζοκηήνδζή ηδξ. Γδιζμονβήεδηε ημ 1992, ιε ανπζηυ ηίηθμ: «Ακαζηδθχκμκηαξ ηα Μκδιεία ηδξ Αηνυπμθδξ» ηαζ επακαζπεδζάζηδηε ημ Απεοεφκεηαζ ηονίςξ ζε ιαεδηέξ/ιαεήηνζεξ ηδξ δεοηενμαάειζαξ εηπαίδεοζδξ. Μέζς ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ εα δζαπζζηχζμοκ ηα αίηζα ηςκ πνμαθδιάηςκ πμο ακηζιεηςπίγμοκ ηα ικδιεία ηαζ απυ ηα μπμία πνμηφπηεζ δ ακάβηδ ακαζηδθςηζηχκ επειαάζεςκ. Σέθμξ δ ιμοζεζμζηεοή πμο ζπεδζάζηδηε βζα μζημβέκεζεξ ηαζ έπεζ ηίηθμ: «Μζα ιένα ζημ Μμοζείμ Αηνυπμθδξ ιε ηδ εεά Αεδκά» είκαζ έκα εζδζηυ δακεζζηζηυ ζαηίδζμ πμο ζηυπμ έπεζ ηδκ πνμζέθηοζδ 47

48 μζημβεκεζχκ ηαζ ηδ δζεοηυθοκζδ ηδξ επίζηερήξ ημοξ ζημ ιμοζείμ. Πενζέπεζ παζπκίδζα ακαγήηδζδξ ηαζ ακαβκχνζζδξ ηδξ εεάξ Αεδκάξ. Απυ ημ 2009 οπεφεοκμ βζα ημ δακεζζιυ υθςκ ηςκ πνμακαθενεεζζχκ ιμοζεζμζηεοχκ είκαζ ημ Δηπαζδεοηζηυ Κέκηνμ ημο Μμοζείμο ηδξ Αηνυπμθδξ. Σμ 2001 λεηίκδζε ηαζ ημ πνυβναιια δςνεάξ ιμοζεζμζηεοχκ ζε επζθεβιέκα ζπμθεία ηαζ εηπαζδεοηζημφξ θμνείξ ηδξ Δθθάδαξ ηαζ ημο ελςηενζημφ. Δπζθέπεδηακ ηέζζενζξ ιμοζεζμζηεοέξ: «Πάιε ζηδκ Αηνυπμθδ», «Έκαξ Ανπαίμξ Ναυξ», «Ζ Εςθυνμξ ημο Πανεεκχκα» ηαζ «Σμ Γςδεηάεεμ», μζ μπμίεξ ειπθμοηίζηδηακ, έβζκακ ιζηνυηενεξ ηαζ εθαθνφηενεξ ηαζ ακαπανάπεδηακ ζε ακηίβναθα ζηδκ εθθδκζηή ηαζ αββθζηή βθχζζα. Μέπνζ ζήιενα οπμθμβίγεηαζ υηζ έπμοκ ςθεθδεεί απυ ημ πνυβναιια πενίπμο εηπαζδεοηζημί θμνείξ, εκχ πενίπμο ιαεδηέξ ημ πνυκμ πνδζζιμπμζμφκ ημ οθζηυ ηςκ ιμοζεζμζηεοχκ αοηχκ 21. Μνπζείν Κπθιαδηθήο Σέρλεο Σμ Μμοζείμ Κοηθαδζηήξ Σέπκδξ είκαζ ημ ηνίημ απυ ηα ηέζζενα Μμοζεία ηδξ Αεήκαξ πμο λεηίκδζε ημ 1987 κα ζπεδζάγεζ ηαζ κα δακείγεζ ιμοζεζμζηεοέξ ζε ζπμθεία. Ο ανπζηυξ ζπεδζαζιυξ ααζίζηδηε ζηδκ ζδέα «ηακ ημ πμθείμ δεκ πδβαίκεζ ζημ ιμοζείμ, ηυηε ημ ιμοζείμ πδβαίκεζ ζημ ζπμθείμ» (Υμνηανέα 2002: 187) ιε ηφνζμ ζηυπμ ηδκ ηάθορδ ηςκ ακαβηχκ ηςκ ζπμθείςκ πμο ανίζημκηακ ζε απμιαηνοζιέκεξ πενζμπέξ ηαζ αδοκαημφζακ θυβς ηδξ απυζηαζδξ κα επζζηεθεμφκ ημ Μμοζείμ. Φοζζηά δεκ πανααθέπεηαζ ημ βεβμκυξ υηζ ιπμνμφκ κα πνδζζιμπμζδεμφκ βζα ηδκ πνμεημζιαζία ηςκ παζδζχκ ιέζα ζηδ ζπμθζηή αίεμοζα πνζκ ηδκ επίζηερδ ζημ Μμοζείμ, ακ ηαζ αοηυ ζοιααίκεζ ζπάκζα. Έηζζ δδιζμονβήεδηακ 4 ιμοζεζμζηεοέξ. Ζ ιία ζοκδέεηαζ άιεζα ιε ημκ ηίηθμ ημο Μμοζείμο, αθθά μζ οπυθμζπεξ 3 ηζκμφκηαζ ζε εειαηζημφξ άλμκεξ πμο είκαζ ημζκμί ηαζ ζε άθθα ιμοζεία (ηεναιζηή, εκδοιαζία ηαζ παζπκίδζ ζηδκ ανπαία Δθθάδα). Σμ Μμοζείμ, υπςξ ακαθένεζ δ Νζημκάκμο (2002), έπεζ ζοκενβαζηεί ιε δζάθμνμοξ θμνείξ βζα ηδ δζαηίκδζδ ηςκ ιμοζεζμζηεοχκ ημο, υπςξ ημ Τπμονβείμ Αζβαίμο βζα κα βίκεζ βκςζηή ζηα ζπμθεία ηςκ κδζζχκ. Δπίζδξ δδιζμονβήεδηακ 8 ακηίβναθα ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ βζα ημκ Κοηθαδζηυ Πμθζηζζιυ απμηθεζζηζηά βζα ηα 21 Ραιχνίδια Ρολιτιςμοφ 2003, Χατηθαςλάνθ 1991 και 1994, Χατηθαςλάνθ 2002β, Χατηθαςλάνθ, Καϊμάρα, Λεοντι 2011, 48

49 κδζζά ηςκ Κοηθάδςκ. Ονβακχεδηακ δε ηαζ εζδζηά ζειζκάνζα βζα ηδκ εκδιένςζδ ηςκ εηπαζδεοηζηχκ. Ζ ζοκενβαζία ημο ιε ηδ Γεκζηή Γναιιαηεία Απυδδιμο Δθθδκζζιμφ ζοκέααθθε ζημ κα πανμοζζαζημφκ μζ ιμοζεζμζηεοέξ ζε ζπμθεία ημο απυδδιμο Δθθδκζζιμφ ηδξ Αοζηναθίαξ. Δζδζηά ζειζκάνζα δζμνβακχεδηακ ηαζ ζημοξ Νμιμφξ Ξάκεδξ, Κμιμηδκήξ ηαζ Αθελακδνμφπμθδξ ηαηά ημ ζπμθζηυ έημξ Αηυιδ ιζα ζοκενβαζία ιε ημ Σιήια Πενζααθθμκηζηήξ Δηπαίδεοζδξ, αθθά ηαζ ημ Κέκηνμ Νέςκ Ρεεφικδξ αμήεδζε κα δζαηζκδεμφκ μζ ιμοζεζμζηεοέξ ηαζ ζηδκ πυθδ ημο Ρεεφικμο. Πζμ ζοβηεηνζιέκα δ πνχηδ ιμοζεζμζηεοή ημο Μμοζείμο Κοηθαδζηήξ Σέπκδξ «Κοηθαδζηυξ Πμθζηζζιυξ» πενζέπεζ έκηοπμ οθζηυ, δζαθάκεζεξ, αζαθία, εηπαζδεοηζηά παζπκίδζα ηαζ αηνζαή ακηίβναθα εζδςθίςκ, ζηεοχκ ηαζ ενβαθείςκ ιε ζηυπμ κα βκςνίζμοκ μζ ιαεδηέξ ηαζ μζ ιαεήηνζεξ ημκ ηοηθαδζηυ πμθζηζζιυ. Ζ ιμοζεζμζηεοή «Ανπαία ηεναιζηή» πενζέπεζ ακηίβναθα ιεθακυιμνθςκ ηαζ ενοενυιμνθςκ αββείςκ, έκηοπμ οθζηυ, δζαθάκεζεξ, εηπαζδεοηζηά παζπκίδζα. Σα πνμακαθενεέκηα οθζηά εα αμδεήζμοκ ηα παζδζά κα ιάεμοκ βζα ηδκ ηαηαζηεοή ηςκ αββείςκ, ηζξ δζαθμνεηζηέξ ηεπκζηέξ βζα ηδ δζαηυζιδζή ημοξ, βζα ηα ζπήιαηα ηαζ ηζξ μκμιαζίεξ ημοξ. Γζα ιζα δζαπνμκζηή ακάβηδ ημο ακενχπμο, ηδκ έκδοζδ, ιαξ πθδνμθμνεί δ ιμοζεζμζηεοή «Σμ έκδοια ζηδκ ανπαία Δθθάδα» δ μπμία πενζέπεζ έκηοπα, δζαθάκεζεξ, πεζνμηεπκίεξ ηαζ δζαθμνεηζηά εκδφιαηα. Με ηα ηεθεοηαία ηα παζδζά ιπμνμφκ κα κηοεμφκ ηαζ ηα ίδζα. Σέθμξ, δ ιμοζεζμζηεοή «Παίγμκηαξ ζηδκ ανπαία Δθθάδα» αζπμθείηαζ ιε έκα εέια εφημθα πνμζεββίζζιμ ηαζ αβαπδηυ ζηα παζδζά, ημ παζπκίδζ. Πενζέπεζ ακηίβναθα ανπαίςκ παζπκζδζχκ ηαζ αζαθίμ. Έηζζ ηα παζδζά ιπμνμφκ υπζ ιυκμ κα βκςνίζμοκ ηα παζπκίδζα αθθά ηαζ κα παίλμοκ 22. Μνπζείν Διιεληθήο Λατθήο Σέρλεο Απυ ημ 1988 ημ Μμοζείμ Δθθδκζηήξ Λασηήξ Σέπκδξ ακηαπμηνζκυιεκμ ζηα αζηήιαηα ηδξ εηπαζδεοηζηήξ ημζκυηδηαξ δδιζμφνβδζε ιμοζεζμζηεοέξ εέθμκηαξ κα πνμζθένεζ 22 Ρλατι 1991 και 2010, Χορταρζα 2002, frontoffice/portal.asp?cpage=node&cnode=86&clang=0. 49

50 ζηα παζδζά πμο δεκ ιπμνμφζακ κα επζζηεθεμφκ ημ Μμοζείμ ηδ δοκαηυηδηα κα βκςνίζμοκ ηζξ ζοθθμβέξ ημο. Απμηέθεζια αοηήξ ηδξ πνμζπάεεζαξ ήηακ δ δδιζμονβία 10 ιμοζεζμζηεοχκ. Απυ αοηέξ 4 αζπμθμφκηαζ άιεζα ιε ηδ θασηή ηέπκδ ηαζ ημ θασηυ πμθζηζζιυ «Σμο Μμοζείμο ηα ιζθήιαηα», «Σμ ιπαμοθάηζ ηδξ Πακδχναξ», «Σμ ηέκηδια είκαζ βθέκηδια» ηαζ «Σμ ηαζεθάηζ ημο Θευθζθμο». Γφμ ιμοζεζμζηεοέξ έπμοκ ςξ εέια ημ εέαηνμ ζηζχκ. Σνεζξ ζπεηίγμκηαζ ιε παναδμζζαηέξ αζπμθίεξ ηαζ επαββέθιαηα «Ο ηνομθυβμξ ηαζ δ ηονά θμοθμφ» πμο ακαθένεηαζ ζηδκ ηεναιζηή, «Έκα ενβαθείμ πμο ημ θέβακ ανβαθεζυ» ηαζ «θμοββάνζα. Σμ πνοζάθζ ημο αοεμφ». Ζ ηεθεοηαία ακαθένεηαζ ζηα θασηά αβςκίζιαηα. Πανυηζ μζ ιμοζεζμζηεοέξ ζπεδζάζηδηακ ιε αάζδ ηζξ ζοθθμβέξ ημο Μμοζείμο, εκημφημζξ υπςξ θαίκεηαζ απυ ηα εέιαηά ημοξ ιπμνμφκ κα ζοκδεεμφκ ηαζ κα ιεθεηδεμφκ ηαζ ζημ πθαίζζμ άθθςκ ζοθθμβχκ ακηίζημζπςκ ιμοζείςκ. Ζ ιμοζεζμζηεοή «Σμο Μμοζείμο ηα ιζθήιαηα» δδιζμονβήεδηε ημ 1988 ηαζ απυ ηυηε δακείγεηαζ ζε ζπμθεία θένκμκηαξ ηα παζδζά ημκηά ζηδκ εθθδκζηή θασηή ηέπκδ ιε εκδιενςηζηά έκηοπα, εηπαζδεοηζηά θοθθάδζα ηαζ ακηίβναθα εηεειάηςκ. Ζ δεφηενδ ιμοζεζμζηεοή πμο δδιζμονβήεδηε ηδκ ίδζα πνμκζά (1988) «Σμ ιπαμοθάηζ ηδξ Πακδχναξ» έπεζ ηδκ ζδζαζηενυηδηα υηζ πενζέπεζ αοεεκηζηά ακηζηείιεκα ημο θασημφ ιαξ πμθζηζζιμφ. Δπζπθέμκ ζημ πχνμ ημο ζπμθείμο εθανιυγεηαζ απυ ηζξ παζδαβςβμφξ ημο ιμοζείμο. Μζα αηυιδ ιμοζεζμζηεοή ιε ηίηθμ «Σμ ηέκηδια είκαζ βθέκηδια» δδιζμονβήεδηε ημ 2001 βζα κα βκςνίζμοκ ηα παζδζά ιζα άθθδ πηοπή ημο εθθδκζημφ θασημφ πμθζηζζιμφ. Μέζς ημο επμπηζημφ οθζημφ πμο πενζθαιαάκεζ έκηοπα, δζαθάκεζεξ, πάγθ ηαζ ηέκηδια ηα παζδζά ιαεαίκμοκ βζα ηα δζαθμνεηζηά είδδ ηεκηδιάηςκ, ηα δζαημζιδηζηά ιμηίαα, ηα οθζηά ηαζ ηζξ ηεπκζηέξ. Ζ ιμοζεζμζηεοή «Σμ ηαζεθάηζ ημο Θευθζθμο» δδιζμονβήεδηε ιε ηδ πμνδβία ημο Τπμονβείμο Τπμδμιχκ, Μεηαθμνχκ ηαζ Γζηηφςκ Γεκζηή Γναιιαηεία Αζβαίμο ηαζ Νδζζςηζηήξ Πμθζηζηήξ. Πενζέπεζ μπηζημαημοζηζηυ οθζηυ, έκηοπα, επζηναπέγζμ παζπκίδζ, πάγθ, οθζηά γςβναθζηήξ βζα κα βκςνίζμοκ ηα παζδζά ημ Θευθζθμ, ηδ γςή ημο, ημ ένβμ ημο ηαζ ηα παναηηδνζζηζηά ημο, αθθά ηαζ βζα κα ειπκεοζημφκ κα δδιζμονβήζμοκ ηα δζηά ημοξ ένβα. Σμ 2000 δδιζμονβήεδηε δ ιμοζεζμζηεοή «Ο ηνομθυβμξ ηαζ δ ηονά θμοθμφ» ηαζ απυ ηυηε δακείγεηαζ ζε ζπμθζηέξ μιάδεξ. Σα παζδζά βκςνίγμοκ ηδκ εθθδκζηή ηεναιζηή (ιμνθέξ, πνήζδ, δζαημζιδηζηά ιμηίαα). Πενζέπεζ ημιιάηζα ρδιέκμο ηαζ 50

51 άρδημο πδθμφ, έκηοπα, δζαθάκεζεξ ηαζ επζηναπέγζμ παζπκίδζ. Ζ ιμοζεζμζηεοή «Έκα ενβαθείμ πμο ημ θέβακ ανβαθεζυ» δδιζμονβήεδηε ημ 1997 ηαζ δακείγεηαζ απυ ηυηε βζα κα βκςνίζμοκ ηα παζδζά ηδ κεμεθθδκζηή οθακηζηή. Πενζέπεζ έκηοπα, θςημβναθζηυ οθζηυ, λφθζκμ ηεθάνμ οθακηζηήξ, κήιαηα, ζαΐηα ηαζ οθακηυ. Ο ηυζιμξ ημο Καναβηζυγδ ηαζ δ ζζημνία ημο γςκηακεφεζ ιε ηδ ιμοζεζμζηεοή «Καθδζπένα ζαξ πένα βζα πένα! Ζ πανάζηαζδ ανπίγεζ» δ μπμία δακείγεηαζ ζε ζπμθζηέξ μιάδεξ απυ ημ 1996 πμο ζπεδζάζηδηε. ημ ζοκμδεοηζηυ οθζηυ πενζθαιαάκμκηαζ δζαθάκεζεξ, θζβμφνεξ, ιζηνμβναθία ημο ιπενκηέ, ηναβμφδζα ηαζ απμζπάζιαηα ακηίζημζπςκ ένβςκ. Απυ ηδκ ίδζα εειαηζηή εκυηδηα πνμένπεηαζ ηαζ δ ιμοζεζμζηεοή «Οζ ιμοζζηέξ ηδξ Δθθάδαξ ιέζα απυ ημ εέαηνμ ζηζχκ» πμο δδιζμονβήεδηε απυ ηδ Γζεφεοκζδ Νεχηενδξ Πμθζηζζηζηήξ Κθδνμκμιζάξ. Ζ ιμοζζηή πανμοζζάγεηαζ ςξ ααζζηυ ζημζπείμ ημο εεάηνμο ζηζχκ, αθθά ςξ ιέζμ δζαπμθζηζζιζημφ δζαθυβμο. Έκα εέια δζαθμνεηζηυ πναβιαηεφεηαζ δ ιμοζεζμζηεοή «θμοββάνζα. Σμ πνοζάθζ ημο αοεμφ» δ μπμία απεοεφκεηαζ ζημ ιαεδηζηυ ημζκυ ιέζς δακεζζιμφ απυ ημ 1997 πμο δδιζμονβήεδηε. Πενζέπεζ δείβια θοζζημφ ζθμοββανζμφ, θςημβναθζηυ οθζηυ ηαζ έκηοπα βζα κα βκςνίζμοκ ηα παζδζά ημ επάββεθια ημο ζθμοββανά, ημοξ ηζκδφκμοξ ημο ηαζ ηζξ ιεευδμοξ ζπμββαθζείαξ ηαζ επελενβαζίαξ ηςκ ζθμοββανζχκ απυ ηδκ ανπαζυηδηα ιέπνζ ζήιενα. Ζ ηεθεοηαία ιμοζεζμζηεοή ημο Μμοζείμο Δθθδκζηήξ Λασηήξ Σέπκδξ έπεζ ηίηθμ «Κάεε αβχκζζια ηαζ ιζα βζμνηή!» ηαζ πενζέπεζ δζαθάκεζεξ, εκδιενςηζηυ έκηοπμ, επζηναπέγζμ παζπκίδζ πμο αμδεμφκ ζηδ βκςνζιία ηςκ παζδζχκ ιε θασηά αβςκίζιαηα υπςξ δ πάθδ, ημ άθια, ημ ζήηςια αάνμοξ, ηδ δζεθηοζηίκδα, ημοξ ζππζημφξ αβχκεξ η.α. πμο δζμνβακχκμκηαζ αηυιδ ηαζ ζήιενα 23. Σνπηθό Μνπζείν Μειεώλ Πειίνπ Απυ ημ 1989 ημ Σμπζηυ Μμοζείμ Μδθεχκ Πδθίμο ζπεδζάγεζ ιμοζεζμζηεοέξ πνςημπμνχκηαξ ζε πενζθενεζαηυ επίπεδμ. Σμ έκαοζια πνμήθεε απυ ηδ δζαπίζηςζδ υηζ δ επαθή ιε ηδκ πανάδμζδ έπεζ παεεί ηαεχξ μζ επζζηέπηεξ ημο Μμοζείμο έδεζπκακ κα αβκμμφκ ηα παναηηδνζζηζηά πμο έπεζ δ γςή ζημ πςνζυ. Έηζζ ηάης απυ ημ βεκζηυ ηίηθμ «Ζ Εςή ζ έκα πςνζυ ημο Πδθίμο» ζπεδζάζηδηακ πέκηε ιμοζεζμζηεοέξ πμο 23 Αντηουλάτου-ετςίλα 1991, Δάφνθ 2002, Ραιχνίδια Ρολιτιςμοφ 2003, 51

52 πνμμνίγμκηαζ βζα ιαεδηέξ ηαζ ιαεήηνζεξ ημο δδιμηζημφ ζπμθείμο (ηάλεζξ Α έςξ ηαζ Γ ). Γζα ηα παζδζά ημο κδπζαβςβείμο απαζηείηαζ ηαηάθθδθδ πνμζανιμβή. ηυπμ έπμοκ αθεκυξ ιεκ κα πνμζθένμοκ ζημκ/ζηδκ εηπαζδεοηζηυ ημ ηαηάθθδθμ οθζηυ βζα κα βκςνίζμοκ ηα παζδζά ηδ γςή ζημ πςνζυ, αθεηένμο δε κα ηεκηνίζμοκ ημ εκδζαθένμκ ημοξ χζηε κα επζζηεθεμφκ ημ Πήθζμ. «Σμ ζαιάνζ» είκαζ δ πνχηδ ιμοζεζμζηεοή πμο δδιζμφνβδζε ημ Σμπζηυ Μμοζείμ Μδθεχκ Πδθίμο ημ 1989 βζα κα βκςνίζμοκ ηα παζδζά ημ ζπεηζηά άβκςζημ επάββεθια ημο ζαιανά, ημ μπμίμ υπςξ ελαημθμοεεί κα είκαζ απαναίηδημ ζε πενζμπέξ υπςξ ημ Πήθζμ. Σα επυιεκα πνυκζα δδιζμονβήεδηακ μζ αηυθμοεεξ ιμοζεζμζηεοέξ: «Ζ εθζά ηαζ ημ θάδζ», «Απυ ημ ζηάνζ ζημ ρςιί», «Σμ επάββεθια ημο πεηαθςηή» ηαζ «S.O.S βζα ημ πενζαάθθμκ». Κάεε ιία απυ αοηέξ πενζέπεζ δζαθάκεζεξ, εκδιενςηζηυ οθζηυ, θςημβναθίεξ, παζπκίδζ, πεζνμηεπκία ηαζ επζθεβιέκα ακηζηείιεκα βζα κα πνμζεββίζμοκ ηα παζδζά ημ ηάεε εέια. Δπίζδξ, υπςξ ακαθένεηαζ ζηδκ ζζημζεθίδα ημο ιμοζείμο, ζφκημια εα πνμζθένεηαζ ηαζ ιία αηυιδ: «Σμ ηνεκάηζ ημο Πδθίμο» Σκήκα Δθπαηδεπηηθώλ Πξνγξακκάησλ θαη Δπηθνηλσλίαο, Δθνξείεο Αξραηνηήησλ. ΣΔΠΔ (Σκήκα Δθπαηδεπηηθώλ Πξνγξακκάησλ θαη Δπηθνηλσλίαο) Ζ Γζεφεοκζδ Πνμσζημνζηχκ ηαζ Κθαζζηχκ Ανπαζμηήηςκ (ΓΗΠΚΑ) άνπζζε κα μνβακχκεζ εηπαζδεοηζηά πνμβνάιιαηα απυ ημ 1985, μπυηε ηαζ ίδνοζε ημ Σιήια Δηπαζδεοηζηχκ Πνμβναιιάηςκ ηδξ ΓΗΠΚΑ, ιε ανιμδζυηδηεξ υπςξ μ ζπεδζαζιυξ ηαζ δ μνβάκςζδ ανπαζμθμβζηχκ εηπαζδεοηζηχκ εηεέζεςκ, πνμβναιιάηςκ ηαζ άθθςκ εηδδθχζεςκ ζε ιμοζεία, ζπμθεία ηαζ ανπαζμθμβζημφξ πχνμοξ. Δπμιέκςξ ζοκενβάγεηαζ ιε ηζξ πενζθενεζαηέξ ιμκάδεξ ηδξ Γζεφεοκζδξ Πνμσζημνζηχκ ηαζ 24 Σταμάτθ 1991 και 2002α, 25 Στθν πόλθ του Βόλου τθ διακίνθςθ των μουςειοςκευϊν «Θ ελιά και το λάδι» και «Από το ςτάρι ςτο ψωμί» επιμελείται ο εκπαιδευτικόσ κ. Γεράςιμοσ Τςιμπλοφλθσ ενϊ για τθν υπόλοιπθ Ελλάδα από το 1999 θ διακίνθςθ των μουςειοςκευϊν γίνεται μζςω του Κζντρου Ερεφνθσ Ελλθνικισ Λαογραφίασ τθσ Ακαδθμίασ Ακθνϊν. 52

53 Κθαζζηχκ Ανπαζμηήηςκ ηαζ ζοκημκίγεζ ηζξ εηπαζδεοηζηέξ ημοξ δνάζεζξ. Έπμκηαξ δεηαεηή ειπεζνία ζημκ ημιέα ηςκ εηπαζδεοηζηχκ πνμβναιιάηςκ ημ Σιήια Δηπαζδεοηζηχκ Πνμβναιιάηςκ ηδξ Γζεφεοκζδξ Πνμσζημνζηχκ ηαζ Κθαζζηχκ Ανπαζμηήηςκ πνμπχνδζε ηαζ ζηδ δδιζμονβία ιμοζεζμζηεοχκ έπμκηαξ ςξ ζηυπμ κα εκζζπφζεζ ημκ ημζκςκζηυ νυθμ ηςκ ιμοζείςκ. Δπίζδξ εέθεζ κα πνμςεήζεζ ηδκ εκδιένςζδ ηαζ ηδκ εοαζζεδημπμίδζδ πάκς ζε γδηήιαηα πμθζηζζηζηήξ ηθδνμκμιζάξ. Γζα ημ θυβμ αοηυ δδιζμφνβδζε 4 ιμοζεζμζηεοέξ. Απυ αοηέξ μζ 3 δίκμοκ έιθαζδ ζηδ καοηζηή πανάδμζδ ηαζ ζηδ γςή ζηα κδζζά ημο Αζβαίμο. Ζ ηέηανηδ ζπεηίγεηαζ ιε ημ ανπαίμ εέαηνμ. Δπίζδξ ζπεδζάγεζ ηδκ οθμπμίδζδ ιζαξ ιμοζεζμζηεοήξ ιε εέια «ηα ίπκδ ηδξ Γναθήξ: δ ζζημνία ηδξ βναθήξ ηαζ ηδξ βθχζζαξ ζημκ Δθθαδζηυ πχνμ». Ζ ιμοζεζμζηεοή εα δζακειδεεί ζηζξ 13 Πενζθένεζεξ ηδξ Δπζηνάηεζαξ. Πνμμνίγεηαζ βζα ημ ιαεδηζηυ ημζκυ ηδξ Πνςημαάειζαξ ηαζ ηδξ Γεοηενμαάειζαξ Δηπαίδεοζδξ. Ζ ιμοζεζμζηεοή δ μπμία ακαιέκεηαζ κα είκαζ έημζιδ ζημ ηέθμξ ημο έημοξ 2013 εα οπμζηδνίγεηαζ απυ έκηοπμ ηαζ ρδθζαηυ οθζηυ εκχ πνμαθέπεηαζ ηαζ δ δζελαβςβή επζιμνθςηζηχκ ζειζκανίςκ βζα ημοξ εηπαζδεοηζημφξ 26. Ζ πνχηδ απυ ηζξ ιμοζεζμζηεοέξ ημο ΣΔΠΔ «Λυβζα ηδξ πθχνδξ» ζπεδζάζηδηε βζα παζδζά εηχκ. Γδιζμονβήεδηε ημ 1995 ηαζ δζαηζκήεδηε ημκ Αφβμοζημ ηδξ ίδζαξ πνμκζάξ. Έπεζ ηδ ιμνθή καοηζημφ ιπαμφθμο. Πενζέπεζ πίκαηεξ ιε ιμκηέθα ζζηζμθυνςκ, πάνηεξ, καοηζημφξ ηυιπμοξ, ενβαθεία ηανααμιαναβηχκ ηαζ ζηυπμ έπεζ κα ηάκεζ βκςζηή ηδκ ζζημνία ηςκ Οζκμοζχκ ηαζ ηδ ιαηνυπνμκδ καοηζηή πανάδμζδ ημο κδζζμφ. Ζ ιμοζεζμζηεοή ««ρζξ», πθεονέξ ημο Ανπαίμο Θεάηνμο» απεοεφκεηαζ ζε ιαεδηέξ/ιαεήηνζεξ ηαζ ζημ εονφ ημζκυ ηαζ δδιζμονβήεδηε ημ Σδκ ίδζα πνμκζά παναπςνήεδηε ζημ Δηπαζδεοηζηυ Σιήια ημο Ανπαζμθμβζημφ Μμοζείμο ηδξ πυθδξ Arles, ζηδ Νυηζα Γαθθία. ηδκ πενζμπή αοηή οπάνπμοκ εθθδκμνςιασημί ανπαζμθμβζημί πχνμζ. Πενζέπεζ ακηίβναθα ηαζ εηιαβεία ακηζηεζιέκςκ ζπεηζηά ιε ημ εέαηνμ υπςξ πνμζςπεία, εζζζηήνζα εεάηνμο ηαζ ακηζηείιεκα πμο ζπεηίγμκηαζ ιε ηδ δδιυζζα γςή. Μζα αηυιδ ιμοζεζμζηεοή ιε ηίηθμ «Κζαςηυξ: Ακαημθζηυ Αζβαίμ Δζηυκεξ απυ ημ πανεθευκ» έπεζ εέια ηδ γςή ζημ Αζβαίμ ηαζ απεοεφκεηαζ ζε ιαεδηέξ

54 ηδξ Γεοηενμαάειζαξ Δηπαίδεοζδξ. Γδιζμονβήεδηε ημ 1993 ηαζ δζαηζκήεδηε ηδκ ίδζα ηαζ ηδκ επυιεκδ πνμκζά ζηα Γοικάζζα ηδξ Λέζαμο ηαζ ηδξ Λήικμο. Με ημ ίδζμ ζηεπηζηυ, δδθαδή ηδ βκςνζιία ιε έκα κδζί ημο Αζβαίμο δδιζμονβήεδηε ημ 1994 δ ιμοζεζμζηεοή «Κζαςηυξ: Λήικμξ, ημ κδζί ηδξ θςηζάξ» ηαζ απεοεφκεηαζ ζε κέμοξ ηαζ κέεξ εηχκ πμο ηαηάβμκηαζ ιεκ απυ ημ κδζί αθθά δεκ ηαημζημφκ ιυκζια ζ αοηυ ηαζ ημ επζζηέπημκηαζ ηονίςξ βζα κα πενάζμοκ ηζξ ηαθμηαζνζκέξ δζαημπέξ ημοξ. Μέζς ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ αοηήξ εα ιπμνέζμοκ κα βκςνίζμοκ ηδκ ζζημνία ημο κδζζμφ ημοξ 27. Δθνξείεο Αξραηνηήησλ Ζ ΚΔ Δθμνεία Πνμσζημνζηχκ ηαζ Κθαζζηχκ Ανπαζμηήηςκ δζαηζκεί 4 ιμοζεζμζηεοέξ, εκχ ζε πνμβεκέζηενεξ ηαηαβναθέξ (Νζημκάκμο 2002) ακαθένμκηαζ αηυιδ ηνεζξ. πςξ θαίκεηαζ δ ςξ άκς Δθμνεία είκαζ ζδζαίηενα εοαζζεδημπμζδιέκδ ζημκ ημιέα ηδξ εηπαίδεοζδξ ηαζ ιάθζζηα πνμζπαεεί κα πνμζεββίζεζ ηαζ μιάδεξ πμο δεκ ιπμνμφκ κα επζζηεθεμφκ ημ ιμοζείμ ή επζεοιμφκ κα πνμεημζιαζημφκ ηαθφηενα βζα ηδ ζοιιεημπή ημοξ ζηα πνμβνάιιαηα πμο έπεζ ζπεδζάζεζ ηαεχξ μζ ζοβηεηνζιέκεξ ιμοζεζμζηεοέξ ααζίγμκηαζ ζηα ακηίζημζπα εηπαζδεοηζηά πνμβνάιιαηα. Οζ ηςνζκέξ ιμοζεζμζηεοέξ είκαζ: «Κνήηδ-Αίβοπημξ: Πμθζηζζηζημί δεζιμί ηνζχκ πζθζεηζχκ ιέζα ζε έκα ααθζηζάηζ», «Απυ ημκ πάπονμ ζημ ηοπςιέκμ αζαθίμ: έκα δίβθςζζμ θελζηυ», «Ζ εθζά ηαζ ημ θάδζ. Μζα ιένα ζηδκ ΑΒΔΑ» ηαζ «Νήια, φθακζδ, έκδοια». Οζ ηνεζξ παθαζυηενεξ είκαζ «Ζ ζζημνία ηδξ Γναθήξ», «ηα πνυκζα ηα Μζκςζηά» ηαζ «Μζα ιένα ζημ ζπήθαζμ Γενακίμο». Δίκαζ δε αλζμζδιείςημ υηζ δ ιμοζεζμζηεοή «Νήια, φθακζδ, έκδοια» ιπμνεί κα βίκεζ ακηζηείιεκμ επελενβαζίαξ ηαζ απυ ηα παζδζά ημο Νδπζαβςβείμ, ιζα δθζηζαηή μιάδα πμο ζοπκά δεκ θαιαάκεηαζ οπυρδ ζηδ δδιζμονβία ακηίζημζπμο εηπαζδεοηζημφ οθζημφ. Ζ πνχηδ απυ ηζξ ιμοζεζμζηεοέξ πμο δζαηζκείηαζ ζήιενα έπεζ ημκ ηίηθμ «Κνήηδ-Αίβοπημξ: Πμθζηζζηζημί δεζιμί ηνζχκ πζθζεηζχκ ιέζα ζε έκα ααθζηζάηζ» ηαζ απεοεφκεηαζ ζημοξ ιαεδηέξ ηαζ ζηζξ ιαεήηνζεξ ημο Γδιμηζημφ πμθείμο ηαζ ημο Γοικαζίμο (δθζηίεξ 8-15). πεδζάζηδηε ημ 1999 ηαζ έπεζ ςξ ζηυπμ ηδκ ακάδεζλδ ηδξ πμθζηζζιζηήξ ζπέζδξ Κνήηδξ ηαζ Αζβφπημο ηαηά ηα πνμσζημνζηά πνυκζα. Δηηυξ απυ 27 Ανδρζου,1996, Ανδριϊτθσ & Ταςιοφ 2002, Ραιχνίδια Ρολιτιςμοφ 2003, Χατηθαςλάνθ, Καϊμάρα, Λεοντι

55 ημ αζαθίμ βζα ημκ/ηδκ εηπαζδεοηζηυ πενζέπεζ δζαθάκεζεξ, μιμζχιαηα ακηζηεζιέκςκ ηαζ θφθθα ενβαζίαξ. πςξ ακαθένεζ δ Νζημκάκμο (2002) δ ιμοζεζμζηεοή αοηή είκαζ δζαεέζζιδ ηαζ απυ ηζξ ΚΓ ηαζ ΚΓ ΔΠΚΑ. Ζ δεφηενδ ιμοζεζμζηεοή ηδξ ΚΔ Δθμνείαξ Πνμσζημνζηχκ ηαζ Κθαζζηχκ Ανπαζμηήηςκ «Απυ ημκ πάπονμ ζημ ηοπςιέκμ αζαθίμ: έκα δίβθςζζμ θελζηυ» ζπεδζάζηδηε ημ 1998 ηαζ απεοεφκεηαζ ζημ ιαεδηζηυ ημζκυ ηςκ Γδιμηζηχκ πμθείςκ ηαζ ηςκ Γοικαζίςκ (δθζηίεξ 8-15) βζα κα βκςνίζεζ ηδ βέκεζδ ηαζ ηδκ ζζημνία ηδξ βναθήξ. Πενζέπεζ ακηζηείιεκα απυ ηα πςθδηέα ακηίβναθα ημο ΣΑΠΑ. Μζα αηυιδ ιμοζεζμζηεοή ιε ηίηθμ «Ζ εθζά ηαζ ημ θάδζ. Μζα ιένα ζηδκ ΑΒΔΑ» ζπεδζάζηδηε ημ 1999 βζα παζδζά ημο Γδιμηζημφ πμθείμο ηαζ έπεζ ςξ ζηυπμ ηδ ζφκδεζδ ημο Ανπαζμθμβζημφ Μμοζείμο Υακίςκ ιε ημ ενβμζηάζζμ ηδξ ΑΒΔΑ, έκα παθζυ ενβμζηάζζμ παναβςβήξ θαδζμφ. Πενζέπεζ δζαθάκεζεξ, θφθθα ενβαζίαξ, ακηζηείιεκα ηαζ εκδιενςηζηυ οθζηυ. Ζ ηέηανηδ ιμοζεζμζηεοή «Νήια, φθακζδ, έκδοια» ζπεδζάζηδηε ημ 2003 βζα παζδζά Νδπζαβςβείμο, Γδιμηζημφ ηαζ Γοικαζίμο. Έπεζ ςξ ζηυπμ ηδκ πανμοζίαζδ ηδξ ζζημνίαξ ημο εκδφιαημξ, αθθά ηαζ ηδ δζενεφκδζδ άθθςκ πηοπχκ υπςξ δ παναβςβή, δ ειπμνζηή αλία ηαζ δ ημζκςκζηή θεζημονβία ηςκ εκδοιάηςκ. Πενζέπεζ θοθθάδζμ βζα ημκ εηπαζδεοηζηυ, θφθθα ενβαζίαξ ηαζ επμπηζηυ οθζηυ Λανγξαθηθά, εζλνινγηθά θαη ηζηνξηθά κνπζεία. Έιθαζδ ζηδ δδιζμονβία ιμοζεζμζηεοχκ έπμοκ δχζεζ ανηεηά πενζθενεζαηά θαμβναθζηά ηαζ εεκμθμβζηά ιμοζεία ζφιθςκα ηαζ ιε ηδκ ακάθοζδ πμο αημθμοεεί. Δίκαζ δδθαδή ειθακήξ δ πνμζπάεεζα κα δζαηδνδεεί ηαζ κα βίκεζ βκςζηή δ πμθζηζζηζηή ηθδνμκμιζά ηαζ δ ημπζηή ζζημνία ηδξ ηάεε πενζμπήξ. Λανγξαθηθό Ηζηνξηθό Μνπζείν Λάξηζαο Σμ Λαμβναθζηυ Ηζημνζηυ Μμοζείμ Λάνζζαξ ήδδ απυ ημ 1988 πνμζθένεζ εηπαζδεοηζηά πνμβνάιιαηα ηαζ ημ 1991 πνμπχνδζε ζηδ δδιζμονβία ιμοζεζμζηεοχκ. Γζαεέηεζ ηνεζξ ιμοζεζμζηεοέξ. Γζα ηάεε ιμοζεζμζηεοή οπάνπμοκ δφμ ακηίηοπα πμο

56 ιπμνμφκ κα δακεζζημφκ βζα πέκηε ενβάζζιεξ διένεξ. Απεοεφκμκηαζ ζημ ιαεδηζηυ ημζκυ ηδξ πνςημαάειζαξ εηπαίδεοζδξ, ιπμνμφκ κα ζοζπεηζζημφκ ιε ηδ ζπμθζηή φθδ ηαζ κα βίκεζ δ επελενβαζία ημοξ ζημ πθαίζζμ ηδξ Δοέθζηηδξ Εχκδξ. Ζ ιμοζεζμζηεοή «Παζπκίδζα βνάιιαηα ζημο παππμφ ηα πνυκζα» δδιζμονβήεδηε ημ 1991 ηαζ ακακεχεδηε ημ Πενζέπεζ μπηζημαημοζηζηυ οθζηυ ηαζ ιμοζεζαηά ακηίβναθα παζπκζδζχκ, ηεηναδίςκ ηαζ αζαθίςκ πμο πνμζπαεμφκ κα γςκηακέρμοκ ηδκ επμπή πμο δ βζαβζά ηαζ μ παππμφξ ήηακ ιζηνά παζδζά ( ). Μζα αηυιδ ιμοζεζμζηεοή «Δθθδκζηέξ Παναδμζζαηέξ Φμνεζζέξ ή Φμνεζζέξ ημο ηυπμο ιαξ ιαεαίκς βζα ηδκ εθθδκζηή θμνεζζά» δδιζμονβήεδηε ηδκ ίδζα πνμκζά (1991) ηαζ ακακεχεδηε ημ Σμ μπηζημαημοζηζηυ οθζηυ ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ αμδεά ηα παζδζά κα βκςνίζμοκ ηζξ δζαθμνεηζηέξ παναδμζζαηέξ θμνεζζέξ ηαζ κα ηζξ πνμζεββίγμοκ ιε πεζνμηεπκίεξ ηαζ θοθθάδζα ενβαζίαξ. Σμ εέια ηδξ οθακηζηήξ έπεζ απαζπμθήζεζ ηαζ ημ Λαμβναθζηυ Ηζημνζηυ Μμοζείμ Λάνζζαξ βζ αοηυ ηαζ δδιζμφνβδζε ηδ ιμοζεζμζηεοή «Σάημο-ηάημο μ ανβαθεζυξ ιμο». φιθςκα ιε ηδκ επζιεθήηνζα ημο ιμοζείμο, Κυκηζα (2010) δ ηεθεοηαία παναηηδνίγεηαζ ιεκ ςξ εηπαζδεοηζηυξ θάηεθμξ, αθθά πενζθαιαάκεηαζ ςξ ηνίηδ ιμοζεζμζηεοή ημο ιμοζείμο ιαγί ιε ηζξ δφμ πνμδβμφιεκεξ. Πενζθαιαάκεζ ζημζπεία βζα ηδκ ηέπκδ ηδξ οθακηζηήξ ηαζ ημο ανβαθεζμφ. Ακαααειίζηδηε ημ Λανγξαθηθό Μνπζείν ηεκλίηζαο Δίκαζ αλζμζδιείςημ υηζ ζε ιζα πενζμπή πμο δεκ θεζημονβεί ζπμθείμ οπάνπεζ έκα δναζηήνζμ Μμοζείμ, ημ μπμίμ ιάθζζηα μνβακχκεζ εηπαζδεοηζηά πνμβνάιιαηα ημοξ ηαθμηαζνζκμφξ ιήκεξ πμο απεοεφκμκηαζ ζε παζδζά ηαζ εθήαμοξ. ημ πθαίζζμ θμζπυκ ηςκ εηπαζδεοηζηχκ ημο δνάζεςκ ημ Λαμβναθζηυ Μμοζείμ ηεικίηζαξ ζπεδίαζε ημ 1996 ηαζ ιία ιμοζεζμζηεοή, ιε ηίηθμ «Σμ θμνηζένζ ηδξ βζαβζάξ» πμο δίκεζ ηδ δοκαηυηδηα ζημοξ εηπαζδεοηζημφξ κα ζοκδέζμοκ ηα εηπαζδεοηζηά παζπκίδζα, ηα πάγθ ηαζ ηα οθζηά πμο πενζέπεζ ιε ηα εηεέιαηα ημο ιμοζείμο Μουςιϊνθ, Βαφειαδάκθ και Κόντςα 2002, Κόντςα 2010, Ραιχνίδια Ρολιτιςμοφ 2003, 1&lang=gr. 30 Μαντηοφτςου 2002, Ραιχνίδια Ρολιτιςμοφ

57 Δζλνινγηθό Μνπζείν Θξάθεο Έκα αηυιδ πενζθενεζαηυ Μμοζείμ ημ Δεκμθμβζηυ Μμοζείμ Θνάηδξ έπεζ ζπεδζάζεζ ακηίζημζπμ οθζηυ ζηα δέηα πνυκζα ηδξ θεζημονβίαξ ημο ηαζ δζαηζκεί δφμ ιμοζεζμζηεοέξ: Ζ ιμοζεζμζηεοή «Ο Νυζηζιμξ Έανμξ ηαλζδεφεζ» απεοεφκεηαζ ζημ ιαεδηζηυ ημζκυ υθςκ ηςκ δθζηζχκ (απυ ημ Νδπζαβςβείμ έςξ ηαζ ηα πμθεία Γεφηενδξ Δοηαζνίαξ) αθμφ ιπμνεί κα πνμζανιμζηεί ηαηάθθδθα. Ζ ζδζαζηενυηδηα ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ αοηήξ είκαζ υηζ ηα ζπμθεία ζηα μπμία δακείγεηαζ έπμοκ ηδ δοκαηυηδηα κα ηδκ ειπθμοηίζμοκ ιε κέα ζημζπεία. Αοηυ ζοιααίκεζ βζαηί ημ οθζηυ πμο πενζέπεζ είκαζ δζαδναζηζηυ. Γδθαδή οπάνπμοκ διενμθυβζα ηαηαβναθήξ ηαζ αζαθίμ ζοκηαβχκ υπμο μζ εηπαζδεοηζημί ηαζ μζ ιαεδηέξ/ιαεήηνζεξ ιπμνμφκ κα ηαηαβνάρμοκ ζοκηαβέξ ηδξ πενζμπήξ ημοξ, αθθά ηαζ ζημζπεία ηςκ ενεοκχκ ημοξ. Αηυιδ δ ιμοζεζμζηεοή πενζέπεζ αζκηεμηάιενα βζα κα ιαβκδημζημπήζμοκ εάκ ημ επζεοιμφκ ηδ δζαδζηαζία παναζηεοήξ εκυξ θαβδημφ ή βθοημφ. Ζ δεφηενδ ιμοζεζμζηεοή έπεζ ηίηθμ «ηακ ημ πμηάιζ βίκεηαζ δνυιμξ» ηαζ απεοεφκεηαζ ζημ ιαεδηζηυ ημζκυ. ηυπμξ ηδξ είκαζ δ εοαζζεδημπμίδζδ ηςκ παζδζχκ βζα ημ πενζαάθθμκ ηαζ βζα γδηήιαηα πμθζηζζηζηήξ ηθδνμκμιζάξ 31. Ηζηνξηθό Λανγξαθηθό θαη Φπζηθήο Ηζηνξίαο Μνπζείν Κνδάλεο Έκα αηυιδ πενζθενεζαηυ ιμοζείμ, ημ Ηζημνζηυ Λαμβναθζηυ ηαζ Φοζζηήξ Ηζημνίαξ Μμοζείμ Κμγάκδξ δδιζμφνβδζε ημ 2002 ηδ ιμοζεζμζηεοή, ιε ηίηθμ: «Ο ηφηθμξ ημο ρςιζμφ» πμο ααζίζηδηε ζημ μιχκοιμ εηπαζδεοηζηυ πνυβναιια ημο ιμοζείμο. Σμ ζοβηεηνζιέκμ εέια θαίκεηαζ πςξ είκαζ ζδζαίηενα αβαπδηυ ζηα Ηζημνζηά Μμοζεία, αθθά ηαζ ζηα Λαμβναθζηά Μμοζεία. Απεοεφκεηαζ ζε παζδζά κδπζαβςβείμο ηαζ δδιμηζημφ. Πενζέπεζ δζαθάκεζεξ, πθαζηζημπμζδιέκεξ ηανηέθεξ, λφθζκεξ ιζκζαημφνεξ ακηζηεζιέκςκ, αθιονέξ ημοθμφνεξ, ημοηί ιε ζηάποα ηαζ video-tape. ηυπμξ είκαζ δ 31 Τθλεφωνικι επικοινωνία με τθν κα Σωκράτουσ Βαλεντίνα, υπεφκυνθ των εκπαιδευτικϊν προγραμμάτων, ςτισ , 57

58 δζαεειαηζηή πνμζέββζζδ ημο εέιαημξ ιε ηδ αμήεεζα ημο οθζημφ ηαζ ηςκ ακηζηεζιέκςκ 32. Ηζηνξηθό Μνπζείν Κξήηεο Γφμ ιμοζεζμζηεοέξ έπεζ ζπεδζάζεζ ηαζ ημ Ηζημνζηυ Μμοζείμ Κνήηδξ, εέθμκηαξ ηαη ανπήκ κα δζεοημθφκεζ ηα απμιαηνοζιέκα ζπμθεία πμο ανίζημκηαζ ζημ Νμιυ Ζναηθείμο, αθθά ηαζ ηα ζπμθεία ηςκ άθθςκ κμιχκ ηδξ Κνήηδξ. Σμ εέια ηδξ πνχηδξ ιμοζεζμζηεοήξ είκαζ ημ ρςιί, πμο υπςξ πνμακαθένεδηε ανηεηά ιμοζεία εέθδζακ κα ημ πνμζεββίζμοκ. Σμ δεφηενμ εκηάζζεηαζ ιεκ πενζζζυηενμ ζημ εέια ηδξ ημπζηήξ ζζημνίαξ αθθά έπεζ εονφηενδ ειαέθεζα αθμφ ημ θμβμηεπκζηυ ένβμ ημο Νίημο Καγακηγάηδ είκαζ ζδζαζηένςξ βκςζηυ. Οζ ιμοζεζμζηεοέξ απεοεφκμκηαζ ζε δζαθμνεηζηέξ δθζηζαηέξ μιάδεξ βζα κα πνμζεββίγμοκ ηαζ ηδκ Πνςημαάειζα ηαζ ηδ Γεοηενμαάειζα Δηπαίδεοζδ. Σμ εέια ηδξ πνχηδξ ιμοζεζμζηεοήξ έπεζ εέια ηδ δζαηνμθή ηαζ ηίηθμ «Ο ηφηθμξ ημο ρςιζμφ». Γδιζμονβήεδηε ημ 2000 ηαζ έηημηε δακείγεηαζ. Πενζέπεζ επμπηζηυ οθζηυ, ζαημοθάηζα ιε ζπυνμοξ ηαζ αθεφνζ, ακηίβναθα ενβαθείςκ ζε ιζηνμβναθία, πνμηάζεζξ πεζνμηεπκίαξ ηαζ δφμ παγθ ρςιζά. Σα παζδζά πθδνμθμνμφκηαζ βζα ημκ παναδμζζαηυ ηνυπμ παναζηεοήξ ρςιζμφ αθθά ηαζ βζα ηα ζδζαίηενα ρςιζά πμο ζοκμδεφμοκ βζμνηέξ ηαζ πακδβφνζα. Ζ δεφηενδ ιμοζεζμζηεοή «Νίημξ Καγακηγάηδξ, έκαξ ηαλζδεοηήξ ζε ηυπμοξ ηαζ ζδέεξ» απεοεφκεηαζ ζηα παζδζά ηςκ ηάλεςκ Δ ηαζ η ημο δδιμηζημφ ζπμθείμο ηαεχξ ηαζ ζηα παζδζά ημο βοικαζίμο ηαζ ημο θοηείμο. Ζ ιμοζεζμζηεοή έπεζ δφμ εηδμπέξ, ακάθμβα ιε ηδκ δθζηία ηςκ παζδζχκ ζηδκ μπμία απεοεφκεηαζ. Πενζέπεζ έκηοπα, θοθθάδζα, δθεηηνμκζηυ δζαδναζηζηυ παζπκίδζ, έκα παζδζηυ ηαζ έκα κεακζηυ ιοεζζηυνδια ημο Νίημο Καγακηγάηδ, ηαζ εηπαζδεοηζηέξ πνμαμθέξ 33. Μνπζείν Μαθεδνληθνύ Αγώλα 32 Γκουργκοφτα Καλοκαιρινόσ 2002, Ραιχνίδια Ρολιτιςμοφ 2003, 58

59 Σμ Ίδνοια Μμοζείμο Μαηεδμκζημφ Αβχκα έπεζ ζπεδζάζεζ ιία ιμοζεζμζηεοή πμο ζοκδέεηαζ άιεζα ιε ηζξ ζοθθμβέξ ημο, ακηαπμηνζκυιεκμ ζηζξ ακάβηεξ ηςκ ζπμθείςκ πμο δεκ ιπμνμφκ κα επζζηεθεμφκ ημ Μμοζείμ. Ο ηίηθμξ ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ είκαζ «Ο Μαηεδμκζηυξ Αβχκαξ ζημ Βάθημ ηςκ Γζακκζηζχκ» ηαζ ζπεδζάζηδηε ημ 2005 βζα παζδζά πνμζπμθζηήξ ηαζ πνχηδξ ζπμθζηήξ δθζηίαξ. Σα παζδζά ιεηαθένμκηαζ ζημ πανεθευκ ιε υπδια ηζξ ημφηθεξ, ηα παζπκίδζα ηαζ ηζξ ηαηαζηεοέξ ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ Μνπζεία θπζηθήο ηζηνξίαο, πεξηβαιινληηθέο νξγαλώζεηο, θνξείο Πεξηβαιινληηθήο Δθπαίδεπζεο. διακηζηή ηαζ πμθοδζάζηαηδ είκαζ ηαζ δ ζοκεζζθμνά ηςκ Μμοζείςκ ηαζ ηςκ Φμνέςκ πμο αζπμθμφκηαζ ιε ημ πενζαάθθμκ ηαζ ηδκ πενζααθθμκηζηή εηπαίδεοζδ. Ζ πθμφζζα πακίδα ηαζ πθςνίδα ηδξ Δθθάδαξ, αθθά ηαζ μζ ηίκδοκμζ πμο ηδκ απεζθμφκ, ζε ζοκδοαζιυ ιε ηα πνμβνάιιαηα πενζααθθμκηζηήξ εηπαίδεοζδξ πμο εηπμκμφκ ηα ζπμθεία απμηέθεζακ ημ έκαοζια βζα ηδ δδιζμονβία ιμοζεζμζηεοχκ, αθθά ηαζ εηπαζδεοηζηχκ θαηέθςκ, υπςξ ηαηαβνάθμκηαζ ζηδ ζοκέπεζα. Μνπζείν Φπζηθήο Ηζηνξίαο Παλεπηζηεκίνπ Κξήηεο Σμ Μμοζείμ Φοζζηήξ Ηζημνίαξ Πακεπζζηδιίμο Κνήηδξ θαίκεηαζ πςξ δίκεζ ζδζαίηενδ ζδιαζία ζηδκ ημιέα ηδξ εηπαίδεοζδξ αθμφ απυ ημ 2006 ιέπνζ ζήιενα έπεζ ζπεδζάζεζ ηαζ δακείγεζ έλζ ιμοζεζμζηεοέξ. Δπζεοιεί ιε ημκ ηνυπμ αοηυ κα πνμζεββίζεζ αηυιδ ηαζ ηα πζμ απυιαηνα ζπμθεία ακά ηδκ επζηνάηεζα ηαεχξ επίζδξ ηαζ ηα Κέκηνα Πενζααθθμκηζηήξ Δηπαίδεοζδξ, αθθά ηαζ άθθμοξ θμνείξ πμο εκδζαθένμκηαζ βζα ημ πενζαάθθμκ. Σα ηνία απυ ηα εέιαηα πμο έπεζ επζθέλεζ αθμνμφκ ηδκ Κνήηδ («Σα μνμπέδζα ημο Φδθμνείηδ», «Σμ ιμκαδζηυ δάζμξ ημο Ρμφαα» ηαζ «Ο ηνδηζηυξ αβνζυβαημξ») αθθά ηα άθθα ηνία είκαζ βεκζηυηενμο εκδζαθένμκημξ («Ζ Μμοζεζμααθίηζα ημο Γοπαεημφ», «Σμ οπυβεζμ ηαλίδζ ημο κενμφ» ηαζ «Πνμζηαηεφς ηα παζδζά απυ ημ ζεζζιζηυ ηαζ δθαζζηεζαηυ ηίκδοκμ»)

60 Πζμ ζοβηεηνζιέκα δ ιμοζεζμζηεοή «Σα μνμπέδζα ημο Φδθμνείηδ» δδιζμονβήεδηε ημ 2008 ηαζ πενζέπεζ έκηοπμ ηαζ δθεηηνμκζηυ οθζηυ πμο δίκεζ πθδνμθμνίεξ βζα ηα μνμπέδζα ηδξ Κνήηδξ ηαζ εζδζηά βζα εηείκα ημο Φδθμνείηδ. ημ ζοκμδεοηζηυ οθζηυ πενζθαιαάκμκηαζ ηαηαζηεοέξ ηαζ επζηναπέγζμ παζπκίδζ. Μζα αηυιδ ιμοζεζμζηεοή δδιζμονβήεδηε ημ ίδζμ έημξ (2008) ηαζ εζηζάγεζ ζε ιζα πενζμπή ηδξ Κνήηδξ, ζημ δάζμξ ημο Ρμφαα. Έπεζ ηίηθμ «Σμ ιμκαδζηυ δάζμξ ημο Ρμφαα» ηαζ υπςξ ηαζ δ πνμδβμφιεκδ πενζέπεζ έκηοπμ ηαζ δθεηηνμκζηυ οθζηυ, επζηναπέγζμ παζπκίδζ ηαζ ηαηαζηεοέξ. Σδκ ίδζα πνμκζά (2008) ζπεδζάζηδηε ηαζ δ ιμοζεζμζηεοή «Ο ηνδηζηυξ αβνζυβαημξ» έπμκηαξ ςξ ζηυπμ ηδκ ακάδεζλδ ηδξ ιμκαδζηυηδηαξ ηαζ ηδξ ζδζαζηενυηδηαξ αοημφ ημο γχμο πμο γεζ ζηα αμοκά ηδξ Κνήηδξ. Ζ ιμοζεζμζηεοή πενζέπεζ έκηοπμ ηαζ ρδθζαηυ εκδιενςηζηυ οθζηυ, αθίζα ηαζ παζπκίδζα (εεαηνζηυ παζπκίδζ νυθςκ, παζπκίδζ ιάζηαξ, θεηηζηά παζπκίδζα η.α.). Ζ πνχηδ ιμοζεζμζηεοή πμο είπε ζπεδζαζηεί ημ έημξ 2006 είκαζ «Ζ Μμοζεζμααθίηζα ημο Γοπαεημφ» ηαζ ακαθένεηαζ ζημ Γοπαεηυ αθθά ηαζ ζε άθθα ανπαηηζηά πμοθζά. Πενζθαιαάκεζ θοθθάδζα δναζηδνζμηήηςκ, επζηναπέγζμ παζπκίδζ, αθίζεξ, έκηοπμ ηαζ ρδθζαηυ εκδιενςηζηυ οθζηυ, αοημηυθθδηα, ζεθζδμδείηηεξ ηαζ παγθ. Γφμ πνυκζα ιεηά (2008) ζπεδζάζηδηε δ ιμοζεζμζηεοή «Σμ οπυβεζμ ηαλίδζ ημο κενμφ» βζα κα πθδνμθμνήζεζ ημ ιαεδηζηυ ημζκυ βζα ηδκ ηοηθμθμνία ημο κενμφ ζημ οπέδαθμξ αθθά ηαζ βζα ημκ οπυβεζμ οδνμθυνμ μνίγμκηα. Πενζέπεζ έκηοπμ ηαζ δθεηηνμκζηυ οθζηυ, ηαηαζηεοέξ ηαζ επζηναπέγζμ παζπκίδζ. Ζ ηεθεοηαία ιμοζεζμζηεοή ζπεδζάζηδηε ημ 2012 ηαζ έπεζ ηίηθμ «Πνμζηαηεφς ηα παζδζά απυ ημ ζεζζιζηυ ηαζ δθαζζηεζαηυ ηίκδοκμ». Ζ δδιζμονβία ηδξ είκαζ ζδζαζηένςξ ζδιακηζηή αθμφ δ Δθθάδα είκαζ ζεζζιμβεκήξ πχνα ηαζ έπεζ δθαίζηεζα εκενβά. Ζ παναβςβή ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ έβζκε ζημ πθαίζζμ ημο πνμβνάιιαημξ RACCE Raising Earthquake Awareness and Coping Children s Emotions ENV. A.4 CIVIL PROTECTION No /2010/579066/SUB/C4 ( ). Αλίγεζ κα ακαθενεεί υηζ ιπμνμφκ κα ηδ δακεζζημφκ υπζ ιυκμ ζπμθεία αθθά ηαζ μζημβέκεζεξ. Ζ ιμοζεζμζηεοή πενζέπεζ επζηναπέγζα παζπκίδζα, θεηηζηά παζπκίδζα ηαζ παζπκίδζα ικήιδξ ηαεχξ ηαζ οθζηά βζα πεζνάιαηα 35. Μνπζείν Γνπιαλδξή Φπζηθήο Ηζηνξίαο 35 Τθλεφωνικι επικοινωνία με τθν κα Κατερίνα Βορεάδου και παραλαβι θλεκτρονικισ επιςτολισ με πλθροφοριακό υλικό ςτισ

61 Σμ ςιαηείμ Φίθςκ ημο Μμοζείμο Γμοθακδνή Φοζζηήξ Ηζημνίαξ ζηδνίγμκηαξ ημ εηπαζδεοηζηυ ένβμ ημο Μμοζείμο ηαζ επζδζχημκηαξ ημ ζεααζιυ ζημ πενζαάθθμκ έπεζ δδιζμονβήζεζ ηαζ δζαηζκεί πέκηε ιμοζεζμζηεοέξ ιε ηδκ έβηνζζδ ημο Τπμονβείμο Παζδείαξ. θεξ πνμμνίγμκηαζ βζα παζδζά άκς ηςκ 10 εηχκ. Πζμ ζοβηεηνζιέκα δ ιμοζεζμζηεοή «Σα Ζθαίζηεζα ηδξ Δθθάδαξ» ζπεδζάζηδηε ημ 1992 ηαζ απεοεφκεηαζ ζε παζδζά άκς ηςκ 10 εηχκ. Σμ οθζηυ πμο πενζέπεζ είκαζ: θφθθα ενβαζίαξ, δείβιαηα δθαζζηεζαηχκ πεηνςιάηςκ, μπηζημαημοζηζηυ οθζηυ ηαζ δχνα βζα ηα παζδζά ηαζ ημκ/ηδκ εηπαζδεοηζηυ. Ζ επυιεκδ ιμοζεζμζηεοή πμο ζπεδζάζηδηε ημ 1994 έπεζ ηίηθμ «Σα Δθθδκζηά Γάζδ» ηαζ απεοεφκεηαζ ζε παζδζά άκς ηςκ 10 εηχκ. Σμ οθζηυ πμο πενζέπεζ είκαζ: πακυ, θφθθα ενβαζίαξ, αζαθίμ, ηανπμφξ απυ δέκηνα ημο δάζμοξ ηαζ άθθα, μπηζημαημοζηζηυ οθζηυ ηαζ δχνα βζα ηα παζδζά ηαζ ημκ/ηδκ εηπαζδεοηζηυ. Μζα αηυιδ ιμοζεζμζηεοή ημο Μμοζείμο Γμοθακδνή Φοζζηήξ Ηζημνίαξ «Σμ Έδαθμξ ζηδνίγεζ ηδ Εςή» ζπεδζάζηδηε ημ 2003 ηαζ απεοεφκεηαζ ζε παζδζά άκς ηςκ 10 εηχκ. Σμ οθζηυ πμο πενζέπεζ είκαζ: δείβιαηα δζαθμνεηζηχκ ηφπςκ εδαθχκ, πακυ, θφθθα ενβαζίαξ, DVD, μπηζημαημοζηζηυ οθζηυ ηαζ δχνα βζα ηα παζδζά ηαζ ημκ/ηδκ εηπαζδεοηζηυ. Σμ 2008 δδιζμονβήεδηε δ ιμοζεζμζηεοή «Ζ Μεηακάζηεοζδ ηςκ Ονβακζζιχκ» πμο απεοεφκεηαζ ζε παζδζά άκς ηςκ 10 εηχκ. Σμ οθζηυ πμο πενζέπεζ είκαζ: πάνηεξ, θφθθα ενβαζίαξ, δαηηοθίμοξ πμοθζχκ ηαζ ζήιαηα βζα ημ ιανηάνζζια ηςκ εαθαζζίςκ πεθςκχκ, DVD ηαζ μπηζημαημοζηζηυ οθζηυ. Σέθμξ, δ ιμοζεζμζηεοή «Σμ Αθάηζ ηδξ Εςήξ» ζπεδζάζηδηε ημ 2011 ηαζ απεοεφκεηαζ ζε παζδζά άκς ηςκ 10 εηχκ. Σμ οθζηυ πμο πενζέπεζ είκαζ: πακυ, θφθθα ενβαζίαξ, δμπεία ιε αθάηζ απυ υθμ ημκ ηυζιμ, DVD, μπηζημαημοζηζηυ οθζηυ ηαζ δχνα βζα ηα παζδζά ηαζ ημκ/ηδκ εηπαζδεοηζηυ 36. Μνπζείν Φπζηθήο Ηζηνξίαο Απνιηζσκέλνπ Γάζνπο Λέζβνπ Σμ ςιαηείμ Φίθςκ ημο Μμοζείμο Φοζζηήξ Ηζημνίαξ Απμθζεςιέκμο Γάζμοξ Λέζαμο έπεζ δδιζμονβήζεζ ηζξ αηυθμοεεξ ιμοζεζμζηεοέξ, ημ έημξ 2000, ζημ πθαίζζμ ημο ιέηνμο 5.2 ημο ΔΠΠΔΡ ημο Τ.ΠΔ.ΥΧ.ΓΔ. Καζ μζ ηνεζξ ζοκδέμκηαζ άιεζα ιε ημ 36 Κρεμζηθ-Μαργαριτοφλθ & Μακρίδου-Μαλλοφχου 2002, cmd=resetall. 61

62 Απμθζεςιέκμ Γάζμξ ηδξ Λέζαμο, εέθμκηαξ κα ζοιαάθθμοκ ζηδκ ακάδεζλδ ηαζ ηδκ πνμαμθή ςξ ιμκαδζημφ ζημκ ηυζιμ Γζαηδνδηέμο Μκδιείμο ηδξ Φφζδξ. Ζ πνχηδ ιμοζεζμζηεοή έπεζ ηίηθμ «Γεχναια: Ζ ααθίηζα ημο Απμθζεςιέκμο Γάζμοξ» ηαζ απεοεφκεηαζ ζε ιαεδηέξ/ιαεήηνζεξ ηδξ πνςημαάειζαξ εηπαίδεοζδξ. Σα παζδζά βκςνίγμοκ ημ απμθζεςιέκμ δάζμξ ηαζ ηα απμθζεςιέκα θοηά υπςξ επίζδξ ηαζ ηδ ζδιενζκή πθςνίδα ημο κδζζμφ. Πενζέπεζ ακηίβναθα απμθζεςιέκςκ θφθθςκ, ζαημφθα ιε δθαζζηεζαηή ζηάπηδ, ηάνηεξ, αθίζα, θοθθάδζα, cd ηαζ μδδβυ ημο Πάνημο Απμθζεςιέκμο Γάζμοξ. Ζ δεφηενδ ιμοζεζμζηεοή «Ονοηηά ηαζ Πεηνχιαηα ηδξ Λέζαμο» απεοεφκεηαζ ζε ιαεδηέξ/ιαεήηνζεξ ηδξ πνςημαάειζαξ ηαζ ηδξ δεοηενμαάειζαξ εηπαίδεοζδξ. Σα παζδζά ιαεαίκμοκ βζα ηα μνοηηά ηαζ ηα πεηνχιαηα ημο κδζζμφ ηαζ αθέπμοκ ηα δείβιαηα ηςκ ακηίζημζπςκ οθζηχκ πμο πενζέπεζ δ ιμοζεζμζηεοή. Ζ ηνίηδ ιμοζεζμζηεοή πμο δζαηζκείηαζ απυ ημ Μμοζείμ Φοζζηήξ Ηζημνίαξ Απμθζεςιέκμο Γάζμοξ Λέζαμο έπεζ ηίηθμ «Θευθναζημξ: Ζ ααθίηζα ημο Ζθαζζηείμο» απεοεφκεηαζ ζε ιαεδηέξ/ιαεήηνζεξ ηαζ έπεζ ςξ ζηυπμ ηδ βκςνζιία ημοξ ιε ημ Απμθζεςιέκμ Γάζμξ Λέζαμο, ηα δθαίζηεζα, ηα δθαζζηεζαηά πεηνχιαηα ηαζ ηδκ δθαζζηεζαηή δναζηδνζυηδηα. Πενζέπεζ έκηοπμ ηαζ δθεηηνμκζηυ εκδιενςηζηυ οθζηυ (αζαθία, αθίζα, ηεηνάδζα ενβαζζχκ, cd), δείβιαηα μνοηηχκ ηαζ πεηνςιάηςκ ηαεχξ ηαζ άθθα οθζηά βζα ηδκ πναβιαημπμίδζδ δναζηδνζμηήηςκ ηαζ πεζναιάηςκ (ιεβεεοκηζηυ θαηυ, λφδζ, ζυδα, άιιμ η.α.) 37. «ΑΡΚΣΟΤΡΟ», Mε θπβεξλεηηθή, κε θεξδνζθνπηθή νξγάλσζε Ζ ιμοζεζμζηεοή ηδξ μνβάκςζδξ ΑΡΚΣΟΤΡΟ «Σμ ααθζηζάηζ ηδξ ηαθέ ανημφδαξ» εδχ ηαζ 15 πνυκζα ζοιαάθθεζ ζηδ βκςνζιία ηςκ παζδζχκ ηδξ Πνςημαάειζαξ Δηπαίδεοζδξ ιε ηδκ ανημφδα, ημ ιεβαθφηενμ πενζαίμ εδθαζηζηυ πμο γεζ ζηδκ Δονχπδ. Ζ ιμοζεζμζηεοή αοηή δζαηίεεηαζ πνμξ πχθδζδ. Πενζέπεζ θφθθα δναζηδνζμηήηςκ, οπμζηδνζηηζηυ ρδθζαηυ ηαζ έκηοπμ οθζηυ, παγθ ηαζ αθίζεξ 38. ύιινγνο γηα ηελ πξνζηαζία ηεο ζαιάζζηαο ρειώλαο «ΑΡΥΔΛΧΝ» 37 Ηοφροσ 2002, Ηοφροσ, Μπεντάνα, & Βαλιάκοσ 2010, Ραιχνίδια Ρολιτιςμοφ 2003, Mouseioskeues.html , 62

63 Ο φθθμβμξ βζα ηδκ πνμζηαζία ηδξ εαθάζζζαξ πεθχκαξ ΑΡΥΔΛΧΝ ήηακ μ πνχημξ θμνέαξ πενζααθθμκηζηήξ εηπαίδεοζδξ πμο δδιζμφνβδζε ιμοζεζμζηεοή. Πνυηεζηαζ βζα έκα ιδ ηενδμζημπζηυ ςιαηείμ ιέθδ ημο μπμίμο είκαζ ηονίςξ κέμζ επζζηήιμκεξ ηαζ θμζηδηέξ. ήιενα δζαεέηεζ ηνία θμνδηά πενζααθθμκηζηά παηέηα ζημκ ηφπμ ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ υπςξ ακαθένεζ δ Κνειέγδ-Μανβανζημφθδ (2002). Καζ ηα ηνία αζπμθμφκηαζ ιε ηδ εαθάζζζα πεθχκα, ιε ημ πενζαάθθμκ ιέζα ζημ μπμίμ επζαζχκεζ, αθθά ηαζ ηδκ αθθδθεπίδναζδ πμο έπεζ ιε ημκ άκενςπμ. Ζ πνχηδ ιμοζεζμζηεοή πμο δδιζμφνβδζε μ φθθμβμξ ΑΡΥΔΛΧΝ «Ζ Βαθίηζα ηδξ Υεθχκαξ», πνμμνίγεηαζ βζα ηα παζδζά ηδξ πνςημαάειζαξ ηαζ ηδξ δεοηενμαάειζαξ εηπαίδεοζδξ βζ αοηυ ηαζ δζαηίεεηαζ ζε ηέζζενα επίπεδα. Έπεζ ςξ ζηυπμ υπζ ιυκμ ηδ βκςνζιία ιε ηδ εαθάζζζα πεθχκα αθθά ηαζ ηδκ εοαζζεδημπμίδζδ ηςκ παζδζχκ βζα ημ πενζαάθθμκ. Πενζέπεζ πακυ, δζαθάκεζεξ, έκηοπμ οθζηυ, ηαζκία ηαζ δχνα βζα ημοξ/ηζξ εηπαζδεοηζημφξ ηαζ ηα παζδζά. Ζ ααθίηζα αοηή πανμοζζάζηδηε ημ 1986 ηαζ ηαλζδεφεζ απυ ημ 1990 ζε υθδ ηδκ Δθθάδα. Απυ ημ 1992 δζαηζκείηαζ ιζα αηυιδ ιμοζεζμζηεοή «Ζ Εςή ζηζξ Αηηέξ» δ μπμία πνδζζιμπμζχκηαξ ςξ έκαοζια ηδ πεθχκα πμο έπεζ ακάβηδ ηαζ ηδκ λδνά ηαζ ηδ εάθαζζα επζπεζνεί κα ακαηαθφρεζ ηδκ ζδζαζηενυηδηα αοηήξ ηδξ γςήξ. Ζ πζμ πνυζθαηδ ιμοζεζμζηεοή «Φανάδεξ ηαζ Υεθχκεξ» πνμέηορε απυ ηδ δζαπίζηςζδ υηζ ηα ηναφιαηα ηςκ πεθςκχκ πνμένπμκηαζ ηονίςξ απυ ημκ άκενςπμ. Απεοεφκεηαζ ζε παζδζά ηαζ κέμοξ/κέεξ δθζηίαξ εηχκ. Πενζέπεζ έκηοπμ οθζηυ, θοθθάδζα, πακυ, αζαθία, αζκηεμηαζκία, ημοηί ιε ακηζηείιεκα ζπεηζηά ιε ηδκ αθζεία ηαζ ηζξ εαθάζζζεξ πεθχκεξ ηαζ δχνμ πμο ιέκεζ ζημ ζπμθείμ 39. Δθπαηδεπηηθνί θάθεινη από θνξείο Πεξηβαιινληηθήο Δθπαίδεπζεο Ανηεημί θμνείξ ηαζ ζφθθμβμζ πμο δναζηδνζμπμζμφκηαζ ηονίςξ ζημκ ημιέα ηδξ πενζααθθμκηζηήξ εηπαίδεοζδξ έπμοκ ζπεδζάζεζ εηπαζδεοηζηυ οθζηυ ιε ηδ ιμνθή εηπαζδεοηζημφ θαηέθμο. Ο ηεθεοηαίμξ δζαθμνμπμζείηαζ απυ ηζξ ιμοζεζμζηεοέξ ηαεχξ δεκ πενζέπεζ ηνζζδζάζηαηα ακηζηείιεκα, ζοκήεςξ πνςηυηοπα ή ακηίβναθα πμο ζπεηίγμκηαζ ιε ιμοζεζαηέξ ζοθθμβέξ. Δκημφημζξ ηαζ ηα παηέηα αοηά ιπμνμφκ κα δζεοημθφκμοκ ηδ ιαεδζζαηή δζαδζηαζία. Υνδζζιμπμζμφκηαζ βζα κα ηαθφρμοκ ηζξ 39 Κρεμζηθ-Μαργαριτοφλθ 1991, row=row6. 63

64 ακάβηεξ ηδξ πενζααθθμκηζηήξ εηπαίδεοζδξ ηαζ απμηεθμφκ πμθφηζιμ ενβαθείμ ηαηά ηδκ εθανιμβή ηδξ ιεευδμο «project» (Βέιδ 2005). ηδκ ηαηδβμνία αοηή ακήημοκ ηα αηυθμοεα εηπαζδεοηζηά παηέηα, ηα μπμία υπςξ θαίκεηαζ αθεκυξ ιεκ πνμζπαεμφκ κα ηάκμοκ βκςζηυ ζηα παζδζά ημ θοζζηυ πενζαάθθμκ ηδξ Δθθάδαξ ηαζ ηδ αζμπμζηζθυηδηα πμο ηδ παναηηδνίγεζ, αθεηένμο δε κα ηα εοαζζεδημπμζήζμοκ ηαζ κα ηα πνμαθδιαηίζμοκ βζα πενζααθθμκηζηά γδηήιαηα πμο ακηζιεηςπίγεζ μ ζφβπνμκμξ άκενςπμξ ηαζ πνέπεζ κα ανεζ ημκ ηνυπμ κα ηα επζθφζεζ. «Οζ πανημβνάθμζ ζημ Βένκμ ηαζ ημ Βανκμφκηα» ηαζ «Γάζμξ: Πδβή Νενμφ ηαζ Εςήξ» έπμοκ ζπεδζαζηεί απυ ηδ ιδ ηοαενκδηζηή, ιδ ηενδμζημπζηή μνβάκςζδ ΑΡΚΣΟΤΡΟ 40. Σμ Δθθδκζηυ Κέκηνμ Βζμηυπςκ Τβνμηυπςκ (ΔΚΒΤ), πμο ζδνφεδηε ςξ πανάνηδια ημο Μμοζείμο Γμοθακδνή Φοζζηήξ Ηζημνίαξ δζαεέηεζ ημ αηυθμοεμ οθζηυ: «Δηπαζδεοηζηυ παηέημ βζα ηζξ Λίικεξ Βυθαδ ηαζ Κμνχκεζα», «Δηπαζδεοηζηυ παηέημ βζα ημ Γάζμξ ηδξ ηνμθοθζάξ ηαζ ηδ Λζικμεάθαζζα Κμηφπζ», «Δηπαζδεοηζηυ παηέημ βζα ημκ πενπεζυ πμηαιυ», «Δηπαζδεοηζηυ παηέημ βζα ηδ Λίικδ ηοιθαθία ηαζ ημ Ονμπέδζμ Φεκεμφ Κμνζκείαξ» ηαζ «Δηπαζδεοηζηυ παηέημ βζα ηδ Λίικδ Κενηίκδ» 41. Ανηεηά εηπαζδεοηζηά παηέηα πνμένπμκηαζ απυ ημ Κμζκςθεθέξ Ίδνοια WWF Δθθάξ: «Ο Θαοιαζηυξ Κυζιμξ ηδξ Βζμπμζηζθυηδηαξ ηαζ μ Κάνμθμξ Γαναίκμξ», «Σμ Μέθθμκ ηςκ Γαζχκ Πάνκδεα: Γκςνίγς, οιιεηέπς, Πνμζηαηεφς», «Δλενεοκχκηαξ ημ Πενζαάθθμκ ηδξ Δονχπδξ», «Σα Γάζδ βφνς απυ ηδ Μεζυβεζμ» ηαζ «Πενζααθθμκηζηή Δηπαίδεοζδ ζημ Γδιμηζηυ πμθείμ» 42. Φμνδηά εηπαζδεοηζηά παηέηα έπμοκ δδιζμονβδεεί ηαζ απυ ηδκ Δθθδκζηή Ονκζεμθμβζηή Δηαζνία ηαζ είκαζ ηα αηυθμοεα: «Ο Μαονμπεηνίηδξ ιαξ ηαλζδεφεζ ζημ Αζβαίμ», «Γκςνζιία ιε ημ Φοζζηυ Πενζαάθθμκ ημο Πάνκςκα», «Δλυνιδζδ ζηδ θφζδ ημο Σαΰβεημο», «ηα ιμκμπάηζα ηδξ θζικμεάθαζζαξ Γζάθμαα» ηαζ «Γκςνζιία ιε ηδ θφζδ ηςκ πνμζηαηεουιεκςκ πενζμπχκ: 1. Λζικχκ Κμνχκεζαξ Βυθαδξ, 2. Λίικδξ

65 Κενηίκδξ, 3. Δεκζημφ Γνοιμφ Οθφιπμο, 4. Υεθιμφ Βμονασημφ, 5. Τβνμηυπςκ Κμηοπίμο ηνμθοθζάξ, 6.Κανπάεμο ανίαξ ηαζ 7. Δεκζημφ Γνοιμφ Αίκμο» 43. Δηπαζδεοηζηά οθζηά έπεζ ακαπηφλεζ ηαζ ημ Μεζμβεζαηυ βναθείμ πθδνμθυνδζδξ βζα ημ πενζαάθθμκ, ημκ πμθζηζζιυ ηαζ ηδκ αεζθυνμ ακάπηολδ. Αοηά είκαζ: «Σμ κενυ ζηδ Μεζυβεζμ», «Σα απμννίιιαηα ζηδ γςή ιαξ», «Ζ ηνμθή ηαζ δ δζαηνμθή ζηδ Μεζυβεζμ»,«Youthxchage: Οδδβυξ βζα ηδκ οπεφεοκδ ηαηακάθςζδ» ηαζ «Σμ δχνμ ηδξ ανμπήξ» Θεκαηηθά Μνπζεία. Κέληξν Μειέηεο Νεώηεξεο Κεξακηθήο Σμ Κέκηνμ Μεθέηδξ Νεχηενδξ Κεναιζηήξ «Ίδνοια Οζημβεκείαξ Γεςνβίμο Φανμπμφθμο» έπεζ ζπεδζάζεζ δφμ ιμοζεζμζηεοέξ ζε ζοκενβαζία ιε ηδ Γεκζηή Γναιιαηεία Νέαξ Γεκζάξ. Πνμτπήνπακ ηα ακηίζημζπα εηπαζδεοηζηά πνμβνάιιαηα πμο οθμπμζμφκηαζ ζημ Κέκηνμ ηαζ μζ ιμοζεζμζηεοέξ δδιζμονβήεδηακ ιε ζηυπμ κα ηάκμοκ βκςζηή ηδ κεμεθθδκζηή παναδμζζαηή ηεναιζηή ηαζ ζηζξ μιάδεξ πμο δεκ ιπμνμφκ κα επζζηεθεμφκ ημ Μμοζείμ. Ζ ιμοζεζμζηεοή ιε ηίηθμ «Ζ ηέπκδ ημο πδθμφ» δδιζμονβήεδηε ημ 1997 ηαζ έηημηε δακείγεηαζ. ημπυξ είκαζ δ βκςνζιία ηςκ παζδζχκ ημο δδιμηζημφ ζπμθείμο ιε ηζξ ηεπκζηέξ ηαηαζηεοήξ ηςκ ηεναιζηχκ ακηζηεζιέκςκ. Πενζέπεζ έκηοπα, ακηζηείιεκα ζε ιζηνμβναθία ηαζ δζαθμνεηζηά είδδ πχιαημξ ηαζ πδθμφ. Πζμ ελεζδζηεοιέκμ εέια ηδξ ηεναιζηήξ πναβιαηεφεηαζ δ ιμοζεζμζηεοή «Με αθμνιή ιζα ζηάικα» πμο απεοεφκεηαζ ζε παζδζά ημο δδιμηζημφ ζπμθείμο ηαζ πζμ ζοβηεηνζιέκα ηςκ ηάλεςκ Γ, Δ ηαζ η. Γδιζμονβήεδηε ημ 1997 ηαζ δακείγεηαζ. Σα παζδζά ιεθεημφκ ηδ ζηάικα ημ ηαηελμπήκ αββείμ βζα ηδκ απμεήηεοζδ ηαζ ηδ ιεηαθμνά οβνχκ ηαζ ηδκ πμνεία ημο ζημ πνυκμ. Πενζέπεζ επμπηζηυ οθζηυ, έκηοπα ηαζ ακηζηείιεκα ζε ζιίηνοκζδ 45. Ίδξπκα Μείδνλνο Διιεληζκνύ Κατςαοφνθ 2002, Ραιχνίδια Ρολιτιςμοφ 2003, 65

66 Με ημ ίδζμ ζηεπηζηυ πμο πνμακαθένεδηε βζα ηζξ ιμοζεζμζηεοέξ ημο Δανασημφ Μμοζείμο ηδξ Δθθάδμξ ιπμνεί κα πνμζεββζζηεί ηαζ δ ιμοζεζμζηεοή ημο Ηδνφιαημξ Μείγμκμξ Δθθδκζζιμφ «Μζα ααθίηζα βειάηδ ακαικήζεζξ». Δίκαζ εεηζηυ πμο ήδδ δφμ ιμοζεία δζαθμνεηζηά ιεηαλφ ημοξ αζπμθμφκηαζ ιε γδηήιαηα πμο ζοιαάθθμοκ ζηδκ ηαηαπμθέιδζδ ναηζζζηζηχκ ηάζεςκ ηαζ ζηδκ επαηυθμοεδ αθθαβή ζηάζδξ. Σμ Ίδνοια Μείγμκμξ Δθθδκζζιμφ θμζπυκ έπεζ ζπεδζάζεζ ηδ ιμοζεζμζηεοή «Μζα ααθίηζα βειάηδ ακαικήζεζξ» πμο απεοεφκεηαζ ζε ιαεδηέξ/ιαεήηνζεξ ηαζ έπεζ ςξ ζηυπμ κα πνμζεββίζεζ ηδκ πνμζθοβζά, έκα ημζκςκζηυ πνυαθδια ηδξ επμπήξ ιαξ ιέζα απυ ηα ιάηζα ημο ιζηναζζάηδ πνυζθοβα πμο ακαγδηά ιζα κέα παηνίδα. Πενζέπεζ επμπηζηυ οθζηυ, ακηζηείιεκα ηαζ θάηεθμ ιε δναζηδνζυηδηεξ. Δπίζδξ ζπεδζάγεηαζ ιζα αηυιδ ιμοζεζμζηεοή «Ακαγδηχκηαξ ημ Τβνυ πνοζάθζ», πμο ααζίγεηαζ ζημ μιχκοιμ εηπαζδεοηζηυ πνυβναιια ιε εέια ημ εθθδκζηυ εθαζυθαδμ. Θα έπεζ ηδ ιμνθή παζπκζδζμφ ηαζ εα πενζέπεζ επμπηζηυ οθζηυ 46. Οιπκπηαθό Μνπζείν Θεζζαινλίθεο θαη Μνπζείν ύγρξνλσλ Οιπκπηαθώλ Αγώλσλ Οζ ανπαίμζ Έθθδκεξ έδζκακ ζδζαίηενδ ζδιαζία ζηδκ άεθδζδ ημο ζχιαημξ. Γφμ Μμοζεία πμο αζπμθμφκηαζ ιε ημ εέια αοηυ δδιζμφνβδζακ ακηίζημζπεξ ιμοζεζμζηεοέξ, ηυζμ βζα κα ηάκμοκ βκςζηή ηδκ ζζημνία ηςκ Οθοιπζαηχκ Αβχκςκ, υζμ ηαζ βζα κα δείλμοκ ηδκ αλία πμο έπεζ δ άεθδζδ βζα ηδ ζςιαηζηή ηαζ πκεοιαηζηή οβεία ημο αηυιμο. Απεοεφκμκηαζ δε ζε δζαθμνεηζηέξ δθζηζαηέξ μιάδεξ ηαθφπημκηαξ εονφηενμ δθζηζαηυ θάζια. Σμ Οθοιπζαηυ Μμοζείμ Θεζζαθμκίηδξ έπεζ ζπεδζάζεζ ηαζ δακείγεζ ηδ ιμοζεζμζηεοή, ιε ηίηθμ «Οθοιπζαημί Αβχκεξ Παβηυζιζμ βεβμκυξ, Αεήκα 1896 Λμκδίκμ Γκςνίγς ημοξ Οθοιπζαημφξ Αβχκεξ ζημ ζπμθείμ ιμο». Απεοεφκεηαζ ζημοξ ιαεδηέξ ηαζ ζηζξ ιαεήηνζεξ ημο κδπζαβςβείμο ηαζ ημο δδιμηζημφ ζπμθείμο. ηυπμ έπεζ ηδκ πνμζέββζζδ ηςκ Οθοιπζαηχκ Αβχκςκ δζαεειαηζηά ηαζ δζαπνμκζηά. 46 Ρετροποφλου & Αλεξάκθ 2005, 66

67 ημ οθζηυ πμο πενζέπεζ πενζθαιαάκμκηαζ αθίζεξ ηαζ ιαζηυη, ιεηάθθζα ηαζ μθοιπζαηέξ δάδεξ 47. Απυ ημ Μμοζείμ φβπνμκςκ Οθοιπζαηχκ Αβχκςκ πνμένπεηαζ δ αηυθμοεδ ιμοζεζμζηεοή: «Οθοιπζαημί Αβχκεξ». Απεοεφκεηαζ ζε παζδζά 9 έςξ 14 εηχκ ηαζ έπεζ ςξ ζηυπμ ηδ βκςνζιία ηςκ παζδζχκ ιε ημοξ Οθοιπζαημφξ Αβχκεξ δζαπνμκζηά ηαζ ηδ ζοκεζδδημπμίδζδ ηδξ αλίαξ ημο αεθδηζζιμφ βζα ηδ ζςιαηζηή ηαζ πκεοιαηζηή ακάπηολδ ημο ακενχπμο. Απμηεθείηαζ απυ ηέζζενζξ εκυηδηεξ ηαζ πενζέπεζ μπηζημαημοζηζηυ οθζηυ, θςημβναθίεξ, θοθθάδζα ηαζ παζπκίδζα. Ζ ιμοζεζμζηεοή έπεζ ζπεδζαζηεί απυ ημ Δθθδκζηυ Παζδζηυ Μμοζείμ. Ζ ιεθέηδ ηδξ λεηίκδζε ημ 1995 ζε ζοκενβαζία ιε ηδκ Δπζηνμπή Οθοιπζαηχκ Αβχκςκ ηαζ απυ ημ 1997 άνπζζε μ δακεζζιυξ ηδξ. Σμ 2001 δ ιμοζεζμζηεοή παναδυεδηε ζηδ Γζεεκή Οθοιπζαηή Αηαδδιία πμο είκαζ οπεφεοκδ βζα ημ Μμοζείμ 48. Δβξατθό Μνπζείν ηεο Διιάδνο Οζ ιμοζεζμζηεοέξ πμο πνμένπμκηαζ απυ ημ Δανασηυ Μμοζείμ ηδξ Δθθάδμξ πναβιαηεφμκηαζ εέιαηα πμο ζοπκά ιέκμοκ ζημ πενζεχνζμ ηαεχξ έπμοκ ζοκήεςξ επεηεζαηυ παναηηήνα. Δπίζδξ εα ιπμνμφζακ κα πνμάβμοκ ηδ δζαπμθζηζζιζηυηδηα, ημ ζεααζιυ ηαζ ηδκ απμδμπή ημο δζαθμνεηζημφ πμο είκαζ ηαζ γδημφιεκμ ζηδκ επμπή ιαξ ηαεχξ ζοπκά αθέπμοκ ημ θςξ ηδξ δδιμζζυηδηαξ πενζζηαηζηά εηδήθςζδξ ναηζζζηζηχκ ζοιπενζθμνχκ. Ζ πνχηδ ιμοζεζμζηεοή «Κνοιιέκα παζδζά ζηδκ Δθθάδα ηδξ Καημπήξ» δδιζμονβήεδηε ζημ πθαίζζμ ηδξ μιχκοιδξ έηεεζδξ ημο Δανασημφ Μμοζείμο ηαζ απεοεφκεηαζ ζημ ιαεδηζηυ ημζκυ. Πανμοζζάγμκηαζ μζ ζζημνίεξ ηςκ ηνοιιέκςκ παζδζχκ, βίκεηαζ ακαθμνά ζε ζδιενζκέξ βεκμηημκίεξ ηαζ ζε εέιαηα ακενςπίκςκ δζηαζςιάηςκ. Ζ δεφηενδ ιμοζεζμζηεοή «Σμ Οθμηαφηςια ηςκ Δθθήκςκ Δαναίςκ, » δδιζμονβήεδηε ζημ πθαίζζμ ηδξ μιχκοιδξ πενζμδεφμοζαξ έηεεζδξ πμο πανμοζζάζηδηε ημ 2005 ηαζ απεοεφκεηαζ ηονίςξ ζε ιαεδηέξ/ιαεήηνζεξ Καλεςοποφλου

68 βοικαζίμο. ηυπμ έπεζ ημκ ειπθμοηζζιυ ημ ακαθοηζημφ πνμβνάιιαημξ ηαζ ηδκ ελέηαζδ ζοκαθχκ ζζημνζηχκ εειάηςκ Παηδνθεληξηθά Μνπζεία. Σα ηνία επυιεκα Μμοζεία εα ιπμνμφζακ κα παναηηδνζζημφκ παζδμηεκηνζηά ηαεχξ αζπμθμφκηαζ ιέζς ηςκ ζοθθμβχκ ημοξ ηαζ ηςκ δναζηδνζμηήηςκ ημοξ ιε ηα παζδζά ηαζ ηδκ παζδζηή δθζηία. Διιεληθό Παηδηθό Μνπζείν Σμ Δθθδκζηυ Παζδζηυ Μμοζείμ εβηαζκζάζηδηε ζηα ηέθδ ημο 1994 ηαζ ιέζα ζηδκ επυιεκδ δζεηία άνπζζε ηαζ ηδκ παναβςβή ιμοζεζμζηεοχκ. Μέπνζ ζήιενα έπεζ δδιζμονβήζεζ 8 ιμοζεζμζηεοέξ ιε πμζηίθα εέιαηα πμο αημθμοεμφκ ημκ πμθοεειαηζηυ παναηηήνα ημο ίδζμο ημο Μμοζείμο. Σα εέιαηα ιε ηα μπμία έπεζ αζπμθδεεί είκαζ δ δζαηνμθή («Μεβαθχκς ιε βάθα, βαθαηημημιζηά ηαζ άθθα», «Απυ ηδ εεά Γήιδηνα ζηα δδιδηνζαηά», «Ζ Δθζά ηαζ ημ Δθαζυθαδμ»), δ ζημιαηζηή οβεία («Σα Γυκηζα ιαξ»), δ πανάδμζδ («Ο Καναβηζυγδξ»), επζζηήιδ («Φοζαθίδεξ» ηαζ «Σα Ηάιαηα ημο Αζηθδπζμφ») ηαζ δ εοαζζεδημπμίδζδ βζα ημ πενζαάθθμκ («Ακαηοηθςπνάβιαηα»). Οζ ιμοζεζμζηεοέξ απεοεφκμκηαζ ζε παζδζά δθζηίαξ 4 έςξ 12 εηχκ. Πζμ ζοβηεηνζιέκα δ ιμοζεζμζηεοή «Σα Γυκηζα ιαξ» δδιζμονβήεδηε ημ 1997 ηαζ ακακεχεδηε ημ Απεοεφκεηαζ ζε παζδζά δθζηίαξ 4-12 εηχκ. ημπυξ ηδξ είκαζ δ ελμζηείςζδ ιε ηδ ζημιαηζηή ημζθυηδηα ηαζ ηζξ θεζημονβίεξ ηςκ δμκηζχκ ηαζ δ εοαζζεδημπμίδζδ βζα ημ νυθμ ηδξ δζαηνμθήξ ζηδ ζημιαηζηή οβεία. Ζ επυιεκδ ιμοζεζμζηεοή «Μεβαθχκς ιε βάθα, βαθαηημημιζηά ηαζ άθθα» δακείγεηαζ ζε ζπμθεία απυ ημ 2003 ηαζ απεοεφκεηαζ ζε παζδζά δθζηίαξ 4-12 εηχκ. ηδ ιμοζεζμζηεοή αοηή ημ βάθα πνμζεββίγεηαζ δζαεειαηζηά: ιέζς ηδξ δζαηνμθήξ, ηδξ παναβςβήξ ημο, ηδξ ηέπκδξ ηαζ ηςκ επαββεθιάηςκ πμο ζπεηίγμκηαζ ιε αοηυ ηαζ ηα πανάβςβά ημο. Θέια ηδ δζαηνμθή έπεζ ηαζ δ ιμοζεζμζηεοή «Ζ Δθζά ηαζ ημ Δθαζυθαδμ» πμο ζπεδζάζηδηε 49 Τρζβεηα-Σοφςθ 2002, classroom_workshop.html. 68

69 ημ 1999 ηαζ είκαζ βζα παζδζά δθζηίαξ 4-12 εηχκ. Ζ δζαδνμιή πμο λεηζκά απυ ημκ εθαζχκα βζα κα ηαηαθήλεζ ζημ πζάημ αμδεά ζηδκ ακαηάθορδ ηςκ ζδζμηήηςκ ηδξ εθζάξ, ημο εθαζμθάδμο ηαζ ηδξ δζαηνμθζηήξ ημοξ αλίαξ. Μζα αηυιδ ιμοζεζμζηεοή «Σα Ηάιαηα ημο Αζηθδπζμφ» απεοεφκεηαζ ζε παζδζά δθζηίαξ 4-12 εηχκ. ηυπμ έπεζ κα βκςνίζμοκ ηα παζδζά ημ επάββεθια ημο θανιαημπμζμφ ηαζ ηδκ ελέθζλδ ηδξ επζζηήιδξ αοηήξ απυ ηα ανπαία πνυκζα ιέπνζ ηα ζδιενζκά. Ηδζαίηενα πνςηυηοπμ είκαζ ημ εέια ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ «Φοζαθίδεξ» πμο δδιζμονβήεδηε ημ 1997 ηαζ πνμμνίγεηαζ βζα παζδζά δθζηίαξ 4-12 εηχκ. Πεζνάιαηα ιε κενυ ηαζ ζαπμφκζ μδδβμφκ ζε έκα ηαλίδζ ζηδκ επζζηήιδ ηαζ ζηδκ ηέπκδ. Με αθμνιή έκα γήηδια πενζααθθμκηζηήξ ζδιαζίαξ πμο απαζπμθεί ζήιενα ημκ άκενςπμ δδιζμονβήεδηε ημ 1997 δ ιμοζεζμζηεοή «Ακαηοηθςπνάβιαηα» πμο απεοεφκεηαζ ζε παζδζά δθζηίαξ 4-12 εηχκ. ηυπμξ είκαζ δ εοαζζεδημπμίδζδ βζα ηδκ ακαηφηθςζδ ηαζ ηδκ πνμζηαζία ημο πενζαάθθμκημξ. Γίκεηαζ δ δζάηνζζδ ιεηαλφ ηδξ επακαπνδζζιμπμίδζδξ ηαζ ηδξ ακαηφηθςζδξ. Ζ ιμοζεζμζηεοή «Απυ ηδ εεά Γήιδηνα ζηα δδιδηνζαηά» είκαζ βζα παζδζά δθζηίαξ 4-12 εηχκ. ηυπμ έπεζ κα βκςνίζμοκ ηα παζδζά ηδκ πμνεία πμο αημθμοεμφκ ηα δδιδηνζαηά απυ ημ πςνάθζ ςξ ημ ζπίηζ, κα πεζναιαηζζημφκ ιε ζοκηαβέξ ιαβεζνζηήξ ιε αάζδ ηα δδιδηνζαηά ηαζ κα ακαηαθφρμοκ ηδ δζαηνμθζηή ημοξ αλία. Σέθμξ, δ ιμοζεζμζηεοή «Ο Καναβηζυγδξ» δδιζμονβήεδηε ημ 2000 ηαζ πνμμνίγεηαζ βζα παζδζά δθζηίαξ 3-6 εηχκ. ηυπμξ είκαζ δ βκςνζιία ηςκ παζδζχκ ιε ημ εέαηνμ ζηζχκ 50. Μνπζείν Διιεληθήο Παηδηθήο Σέρλεο Δίκαζ ημ δεφηενμ Μμοζείμ ηδξ πανμφζαξ ένεοκαξ πμο αζπμθείηαζ απμηθεζζηζηά ιε παζδζά, δθζηίαξ 5 έςξ 14 εηχκ, εηεέημκηαξ ένβα γςβναθζηήξ ηαζ ηαηαζηεοέξ ημοξ ιε ζηυπμ ηδκ ακάδεζλδ ηδξ αλίαξ, αθθά ηαζ ηδξ ιμκαδζηυηδηαξ ηδξ παζδζηήξ ηέπκδξ είκαζ ημ Μμοζείμ Δθθδκζηήξ Παζδζηήξ Σέπκδξ. Έπεζ δε ζπεδζάζεζ ηέζζενζξ ιμοζεζμζηεοέξ, πμο απεοεφκμκηαζ ζε ιαεδηέξ/ιαεήηνζεξ κδπζαβςβείμο αθθά ηαζ υθςκ ηςκ ηάλεςκ ημο δδιμηζημφ ζπμθείμο ηαζ πναβιαηεφμκηαζ εέιαηα πμο είκαζ μζηεία ηαζ πνμζζηά ζηα παζδζά. 50 Ραπαδοποφλου 2002, 69

70 Οζ ιμοζεζμζηεοέξ πμο έπεζ ζπεδζάζεζ είκαζ μζ αηυθμοεεξ: «Ακενχπζκδ ιμνθή», «Εςβναθίγς ηδ εάθαζζα», «Εςβναθίγς ημ δέκηνμ» ηαζ «Εςβναθίγς ημ γχμ». θεξ πενζέπμοκ οθζηυ βζα ηδκ εκδιένςζδ ημο εηπαζδεοηζημφ, πνμηάζεζξ βζα ηδκ αλζμπμίδζδ ημο οθζημφ, θςημβναθίεξ ηαζ δζαθάκεζεξ, θοθθάδζμ βζα ηα παζδζά, πνμηεζκυιεκα οθζηά βζα κα γςβναθίζμοκ, θμβμηεπκζηά ηαζ πμζδηζηά απμζπάζιαηα ηαζ ιμοζζηή 51. Μνπζείν Παηδηθήο Ζιηθίαο «Ο ΣΑΘΜΟ» Αηυιδ έκα Μμοζείμ αθζενςιέκμ ζηα παζδζά, αθθά πενζθενεζαηυ αοηή ηδ θμνά, ημ Μμοζείμ Παζδζηήξ Ζθζηίαξ «Ο ΣΑΘΜΟ», πανάνηδια ημο Πεθμπμκκδζζαημφ Λαμβναθζημφ Ηδνφιαημξ έπεζ δδιζμονβήζεζ ηδ ιμοζεζμζηεοή «Φηζάπκμκηαξ ημ Πμοηάιζζμ». Σμ Πεθμπμκκδζζαηυ Λαμβναθζηυ Ίδνοια απυ ηδκ ίδνοζή ημο είκαζ ζδζαίηενα εοαζζεδημπμζδιέκμ ςξ πνμξ ημκ εηπαζδεοηζηυ νυθμ ηςκ ιμοζείςκ, βζ αοηυ ηαζ είκαζ απυ ηα πνχηα πμο δναζηδνζμπμζήεδηακ ζημκ ημιέα αοηυ. Απμηέθεζια ηςκ πνμζπαεεζχκ ημο είκαζ ηαζ δ ίδνοζδ ημο Μμοζείμο Παζδζηήξ Ζθζηίαξ «Ο ΣΑΘΜΟ» πμο πναβιαημπμζήεδηε ιε ηδ ζοκενβαζία ηδξ Σμπζηήξ Αοημδζμίηδζδξ. Ζ ιμοζεζμζηεοή «Φηζάπκμκηαξ ημ Πμοηάιζζμ» ζπεδζάζηδηε ημ 1998 ηαζ απεοεφκεηαζ ζε ιαεδηέξ/ιαεήηνζεξ ημο δδιμηζημφ ζπμθείμο. Ζ πμνεία ημο εκδφιαημξ γςκηακεφεζ απυ ημ δένια γχμο ηςκ πνχηςκ ακενχπςκ ςξ ημ κεμεθθδκζηυ πμοηάιζζμ. ημ επμπηζηυ οθζηυ πενζθαιαάκμκηαζ ηείιεκα, δζαθάκεζεξ ηαζ patron Άιινη θνξείο. Μμοζεζμζηεοέξ δδιζμονβμφκηαζ επίζδξ ζημ πθαίζζμ Δονςπασηχκ Πνμβναιιάηςκ ηαζ ζημ πθαίζζμ ιαεδιάηςκ Μεηαπηοπζαηχκ Πνμβναιιάηςκ υπςξ είκαζ μζ δφμ ιμοζεζμζηεοέξ πμο ακαθφμκηαζ πζμ ηάης: 51 Σταμάτθ 2002β, 52 Ραιχνίδια Ρολιτιςμοφ 2003, content&task=view&id=85&itemid=94. 70

71 Πξόγξακκα σθξάηεο «Ζ Μνπζεηαθή Αγσγή σο κέζνδνο δηδαζθαιίαο ηεο γιώζζαο» Σμ πνυβναιια αοηυ οθμπμζήεδηε ηαοηυπνμκα ζε ηνεζξ πχνεξ ζηδκ Δθθάδα, ζηδ Γενιακία ηαζ ζηδκ Ηζπακία απυ έςξ ηυπμ είπε ηδκ παναβςβή εηπαζδεοηζημφ οθζημφ βζα πμθοπμθζηζζιζηά ζπμθζηά πενζαάθθμκηα, ζοκδέμκηαξ ηδ Μμοζεζαηή ιε ηδ Γζαπμθζηζζιζηή Δηπαίδεοζδ. Πνμμνίγμκηακ βζα παζδζά ιεηακαζηχκ ηαζ πνμζθφβςκ πμο μζ μζημβέκεζέξ ημοξ ακηζιεηχπζγακ ημζκςκζηυ απμηθεζζιυ. ηδκ Δθθάδα ζοιιεηείπακ παζδζά Πυκηζςκ μιμβεκχκ απυ ηδκ πν. ΔΓ. Χξ εη ημφημο δδιζμονβήεδηε ιμοζεζμζηεοή ιε εέια ηδκ ζζημνζηή δζαδνμιή ηαζ ηα ημζκςκζηά παναηηδνζζηζηά ηςκ ημζκμηήηςκ ηςκ Πμκηίςκ. Σα ακηζηείιεκα ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ ζοκδέμκηαζ ιε ηα εηεέιαηα ημο Μμοζείμο Πμκηζαημφ Δθθδκζζιμφ. Πνμμνίγεηαζ βζα παζδζά 8-15 εηχκ. Μπμνεί κα πνδζζιμπμζδεεί βζα κα βκςνίζμοκ ηα παζδζά ημκ Πμκηζαηυ πμθζηζζιυ, βζα κα πνμεημζιαζημφκ βζα επίζηερδ ζημ Μμοζείμ Πμκηζαημφ Δθθδκζζιμφ ή, ηέθμξ, ςξ ακαηνμθμδυηδζδ ηαζ αλζμθυβδζδ ηδξ επίζηερδξ ζημ Μμοζείμ. Πενζέπεζ εκδιενςηζηυ οθζηυ βζα ημκ/ηδκ εηπαζδεοηζηυ, πάνηδ, ιζηνμδζαθάκεζεξ, πμκηζαηή θφνα, ημφηθα ιε παναδμζζαηή ζημθή ηαζ ρδθζαηυ οθζηυ 53. Σα Αξρεία πάλε ζρνιείν Μηα πξόηαζε κνπζεηνζθεπήο γηα ηα Γεληθά Αξρεία ηνπ Κξάηνπο Ζ ιμοζεζμζηεοή δδιζμονβήεδηε ζημ πθαίζζμ ημο ιαεήιαημξ Μεθέηεξ Πενζπηχζεςκ ημο Γζαηιδιαηζημφ Μεηαπηοπζαημφ Πνμβνάιιαημξ «Μμοζεζαηέξ πμοδέξ» ημο Πακεπζζηδιίμο Αεδκχκ. Απεοεφκεηαζ ζε ιαεδηέξ ηδξ Γεοηενμαάειζαξ Δηπαίδεοζδξ ηαζ έπεζ ςξ ζηυπμ ηδκ ελμζηείςζδ ηςκ ιαεδηχκ ηαζ ηςκ ιαεδηνζχκ ιε ηδ δζαπείνζζδ ανπεζαημφ οθζημφ ηαζ ηδκ επελενβαζία πνςημβεκχκ ζζημνζηχκ πδβχκ. Πενζέπεζ παζπκίδζα ιε ηάνηεξ ηαζ επμπηζηυ οθζηυ. Μπμνεί κα ζοκδεεεί ηαζ κα αλζμπμζδεεί ζημ πθαίζζμ ηδξ δζδαζηαθίαξ ηδξ Ηζημνίαξ ηςκ Νευηενςκ Υνυκςκ 54. Δθδόζεηο Καιεηδνζθόπην Γιαννίκου, Ηαχαροποφλου & Λιάςκα

72 Τπάνπμοκ επίζδξ ιμοζεζμζηεοέξ πμο δζαηίεεκηαζ πνμξ πχθδζδ. Αοηέξ είκαζ μζ ηνεζξ πμο αημθμοεμφκ απυ ηζξ εηδυζεζξ Καθεζδμζηυπζμ. Σμ εεηζηυ ζηδκ πενίπηςζδ αοηή είκαζ υηζ ημ οθζηυ παναιέκεζ ζημ ζπμθείμ ηαζ δεκ οπάνπεζ δ πίεζδ ημο πνυκμο βζα ηδκ επελενβαζία ημο. Μεζμκέηηδια είκαζ ημ ηυζημξ απυηηδζήξ ημοξ, πμο υιςξ δεκ είκαζ απαβμνεοηζηυ. Δλάθθμο ιυκμ μζ ιμοζεζμζηεοέξ ηςκ δδιυζζςκ ιμοζείςκ δζαηίεεκηαζ δςνεάκ, εκχ βζα εηείκεξ πμο πνμένπμκηαζ απυ ζδζςηζηά ιμοζεία οπάνπεζ ηυζημξ δακεζζιμφ. Ζ πνχηδ ιμοζεζμζηεοή ηςκ εηδυζεςκ Καθεζδμζηυπζμ «Σμ ημοηί ηδξ βναθήξ: Πάκς ζε ηζ ηαζ ιε ηζ» έπεζ ζπεδζαζηεί απυ ηδκ Δπίημονδ Καεδβήηνζα ημο ΠΣΓΔ ημο Πακεπζζηδιίμο Θεζζαθίαξ Βαζζθζηή Βέιδ. Απεοεφκεηαζ ζε παζδζά δθζηίαξ 4 έςξ 6 εηχκ. Σμ εέια ηδξ βναθήξ ακηζιεηςπίγεηαζ μθζζηζηά. Σμ ημοηί πενζέπεζ ηδνςιέκδ πζκαηίδα, ιπνμφκηγζκμ ακηίβναθμ ανπαίμο «ζηφθμο», δείβια αζβοπηζαημφ παπφνμο, βναθίδα απυ ηαθάιζ, ιεηαθθζηή πέκα ημο 50, ζηοπυπανημ, δείβια νογυπανημο, ηζκέγζημ πζκέθμ, ηανηέθεξ, αθίζα, ακεμθυβζμ ηαζ αζαθίμ βζα ημκ δάζηαθμ 55. Ζ δεφηενδ ιμοζεζμζηεοή «Έκα ημοηί βειάημ κενυ» έπεζ ζπεδζαζηεί απυ ηδ Νέθθδ Κμοζημθέηα, πδιζηυ. Απεοεφκεηαζ ζε παζδζά ημο Γδιμηζημφ πμθείμο. Έπεζ ςξ ζηυπμ ηδκ πανμοζίαζδ ημο κενμφ υπζ ιυκμ ςξ πδβή γςήξ, αθθά επζδζχηεζ κα δείλεζ ηαζ ημκ ηνυπμ πμο πανμοζζάγεηαζ ζηδκ ηέπκδ, ζημοξ ιφεμοξ, ζηα παναιφεζα ηαζ ζηζξ παναδυζεζξ. Πενζέπεζ έκηοπμ εκδιενςηζηυ οθζηυ, παζπκίδζ, αθίζα, πανημηαηαζηεοή, οθζηυ βζα πεζνάιαηα ηαζ CD ιμοζζηήξ 56. Σέθμξ, δ ηνίηδ ιμοζεζμζηεοή «Έδαθμξ Έκαξ μθυηθδνμξ ηυζιμξ» έπεζ ζπεδζαζηεί απυ ηζξ Νέθθδ Κμοζημθέηα, πδιζηυ ηαζ Άκκα Σαιπμφημο, βεςπυκμ - εηπαζδεοηζηυ. Απεοεφκεηαζ ζε παζδζά 9 έςξ 14 εηχκ. Έπεζ ςξ ζηυπμ κα ζοιαάθθεζ ζηδκ Πενζααθθμκηζηή Αβςβή πνμζεββίγμκηαξ ζθαζνζηά ηδκ έκκμζα ημο εδάθμοξ. Πενζέπεζ έκηοπμ εκδιενςηζηυ οθζηυ, ζαημοθάηζ ιε κηυπζμοξ ζπυνμοξ ζζηανζμφ, παζηίθζεξ εδάθμοξ, θφθθα πεπαιεηνζημφ πανηζμφ βζα δζελαβςβή πεζναιάηςκ, αθίζα ηαζ DVD

73 3.3. Αμηνιόγεζε κνπζεηνζθεπώλ. Σμ αιείςημ εκδζαθένμκ βζα ηδκ παναβςβή εηπαζδεοηζημφ οθζημφ ζημκ ηφπμ ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ εα πνέπεζ επίζδξ κα ζοκμδεφεηαζ απυ ηδκ αλζμθυβδζή ημο βζαηί ιέζς αοηήξ ημ οθζηυ πμο εα πανάβεηαζ εα ακηαπμηνίκεηαζ ηαθφηενα ζηζξ εηπαζδεοηζηέξ ακάβηεξ ηςκ παζδζχκ. Κάηζ ηέημζμ υιςξ δεκ έπεζ βίκεζ αηυιδ ζοζηδιαηζηά. οκήεςξ ηδ ιμοζεζμζηεοή ζοκμδεφεζ έκα ενςηδιαημθυβζμ ιε ζηυπμ ημκ ειπθμοηζζιυ ηαζ ηδ αεθηίςζδ ηςκ ιμοζεζμζηεοχκ ιε αάζδ ηζξ απακηήζεζξ ηςκ εηπαζδεοηζηχκ (ηαιάηδ 1991: 38, Κνειέγδ-Μανβανζημφθδ 1991: 42). ιςξ αηυιδ ηαζ υηακ οπάνπεζ έκηοπμ αλζμθυβδζδξ δεκ είκαζ βκςζηυ ακ επζζηνέθεηαζ πάκηα ζοιπθδνςιέκμ ή ζε ηζ πμζμζηυ. Ζ ιυκδ ζπεηζηή ακαθμνά πμο οπάνπεζ πνμένπεηαζ απυ ηδκ ΤΜΑ (Υαηγδαζθάκδ 1994: 11) πμο ακαθένεζ υηζ υθεξ μζ ιμοζεζμζηεοέξ ζοκμδεφμκηαζ απυ ενςηδιαημθυβζμ ημ μπμίμ επζζηνέθεηαζ ζοιπθδνςιέκμ. Καζ ζε πζμ πνυζθαηδ ακαθμνά ηδξ (Υαηγδαζθάκδ 2002β: 228) ζδιεζχκεζ υηζ ζηδκ ΤΜΑ έπμοκ ηαηανηίζεζ ανπείμ εηπαζδεοηζηχκ ιε ζημζπεία ηςκ ζπμθείςκ ηαζ ηςκ δζδαζηυκηςκ ζημ μπμίμ ηαηαβνάθμκηαζ ηυζμ μζ ιμοζεζμζηεοέξ πμο έπμοκ δακεζζηεί υζμ ηαζ ηα εηπαζδεοηζηά πνμβνάιιαηα ζηα μπμία έπμοκ ζοιιεηάζπεζ. Δπμιέκςξ, απυ ηδκ επελενβαζία ηςκ ζημζπείςκ πμο ζοβηεκηνχκμοκ εα ιπμνμφζακ κα πνμηφρμοκ ζδιακηζηά ζοιπενάζιαηα υπςξ π.π. βζα ηα ζπμθεία ηαζ ακηίζημζπα ηζξ βεςβναθζηέξ πενζμπέξ πμο δείπκμοκ εκδζαθένμκ βζα ημ δακεζζιυ ιμοζεζμζηεοχκ. Αοηυ ίζςξ μδδβμφζε πεναζηένς ηαζ ζηδκ πνμζπάεεζα πνμζέββζζδξ υζςκ δεκ αλζμπμζμφκ ηδ πνήζδ ηςκ ιμοζεζμζηεοχκ, αθμφ αέααζα δζενεοκδεμφκ πνχηα μζ θυβμζ βζα ημοξ μπμίμοξ ζοιααίκεζ αοηυ. Φοζζηά, υπςξ ακαθένεζ ηαζ δ Υμκημθίδμο (2010: 370) δ αλζμθυβδζδ δεκ πνέπεζ κα πενζμνίγεηαζ ιυκμ ζε ένεοκεξ «πμζμηζημφ» ηφπμο ιε ηδ πνήζδ ηθεζζηχκ δμιδιέκςκ ενςηδιαημθμβίςκ ηαζ ηδ ζοβηέκηνςζδ ζηαηζζηζηχκ ζημζπείςκ, αθθά είκαζ ακαβηαίεξ ηαζ άθθμο είδμοξ ενεοκδηζηέξ πνμζεββίζεζξ πμο ακήημοκ ζηζξ θεβυιεκεξ «πμζμηζηέξ ένεοκεξ» ηαζ είκαζ δοκαηυκ κα πενζθαιαάκμοκ αδυιδηεξ ζοκεκηεφλεζξ, αοημαλζμθμβήζεζξ, εεκμθμβζηέξ παναηδνήζεζξ η.α. Σέθμξ, ένεοκεξ πνέπεζ κα εηπμκδεμφκ ιε ζημπυ ηδ δζενεφκδζδ ηςκ επζεοιζχκ ηυζμ ηςκ εηπαζδεοηζηχκ υζμ ηαζ ηςκ ιαεδηχκ/ιαεδηνζχκ ηαζ ηςκ δφμ ααειίδςκ εηπαίδεοζδξ ζε ζπέζδ ιε ηα εέιαηα ή ημ οπμζηδνζηηζηυ οθζηυ ηςκ ιμοζεζμζηεοχκ 73

74 (έκηοπμ, ρδθζαηυ, παζπκίδζα) αθθά ηαζ βζα ηδκ επίθοζδ πναηηζηχκ γδηδιάηςκ υπςξ θυβμο πάνζκ πυζεξ ιένεξ εα ήεεθακ μζ εηπαζδεοηζημί κα ιπμνμφκ κα δακείγμκηαζ ημ οθζηυ πκπεξάζκαηα. Γζα ηδκ πανμφζα ενβαζία ιεθεηήεδηακ ζοκμθζηά 102 ιμοζεζμζηεοέξ απυ 29 ιμοζεία ηαζ θμνείξ πμο δναζηδνζμπμζμφκηαζ ζημκ ημιέα ζπεδζαζιμφ ηαζ δζάεεζδξ ιμοζεζμζηεοχκ. πςξ θαίκεηαζ απυ ηδκ πνχηδ ζπμθζηή πνμκζά πμο άνπζζε δ δζάεεζδ ηςκ πνχηςκ ιμοζεζμζηεοχκ ζε ζπμθζηέξ μιάδεξ ιέπνζ ηαζ ζήιενα οπάνπεζ αδζάημπδ ζοκέπεζα πμο απμδεζηκφεζ ηδ πνδζζιυηδηα ημο οθζημφ ηαζ ημ εκδζαθένμκ ηςκ ειπθεημιέκςκ ιενχκ. Ζ πνήζδ ηςκ ιμοζεζμζηεοχκ υπςξ ηαζ δ μνβάκςζδ εηπαζδεοηζηχκ πνμβναιιάηςκ ζηα εθθδκζηά ιμοζεία λεηίκδζε ιε ιεβάθδ ηαεοζηένδζδ ζε ζπέζδ ιε ηα ιμοζεία ηδξ Δονχπδξ ηαζ ηδξ Αιενζηήξ. Ζ απμδμπή ηαζ δ επζηοπία ηςκ εηπαζδεοηζηχκ πνμβναιιάηςκ οπαβυνεοζε ηαζ ηδ δδιζμονβία ηςκ ιμοζεζμζηεοχκ βζαηί αθεκυξ ιεκ δεκ ιπμνμφζε κα ελοπδνεηδεεί μ ιεβάθμξ ανζειυξ ηςκ ζπμθείςκ πμο ήεεθακ κα ζοιιεηέπμοκ ζηα εηπαζδεοηζηά πνμβνάιιαηα, αθεηένμο δε βζαηί ηα ιμοζεία έθααακ οπυρδ ηαζ ημ ιαεδηζηυ ημζκυ πμο δεκ ιπμνμφζε κα ζοιιεηάζπεζ ηονίςξ θυβς απυζηαζδξ. Δκδεζηηζηή είκαζ δ δζαθμνεηζηυηδηα ηςκ θμνέςκ πμο δζαεέημοκ ιμοζεζμζηεοέξ. Μμοζεία ηδξ πνςηεφμοζαξ, αθθά ηαζ ηδξ πενζθένεζαξ, δδιυζζα ηαζ ζδζςηζηά, ζςιαηεία ζοκδέζιςκ θίθςκ ιμοζείςκ, εθμνείεξ ανπαζμηήηςκ ηαζ πενζααθθμκηζημί ζφθθμβμζ έδεζλακ ηαζ ελαημθμοεμφκ κα δείπκμοκ εκδζαθένμκ βζα κα ιεηέπμοκ ζημ εβπείνδια ηαζ κα πνμζεββίζμοκ μιάδεξ παζδζχκ πμο αδοκαημφκ κα ημοξ επζζηεθεμφκ ζημ πχνμ ημοξ. Φοζζηά μζ ιμοζεζμζηεοέξ ιπμνμφκ κα πνδζζιμπμζδεμφκ ηαζ απυ άθθμοξ θμνείξ ηαζ υπζ ιυκμ απυ ηζξ ζπμθζηέξ μιάδεξ. Υαναηηδνζζηζηυ πανάδεζβια απμηεθμφκ μζ ιμοζεζμζηεοέξ ημο Λαμβναθζημφ Ηζημνζημφ Μμοζείμο Λάνζζαξ. πςξ ακαθένεζ δ Κυκηζα (2010) πνδζζιμπμζμφκηαζ εδχ ηαζ πνυκζα απυ ημ Κέκηνμ Πμθζηζζηζηήξ Κθδνμκμιζάξ Αιπεθαηίςκ ςξ οπμζηδνζηηζηυ οθζηυ βζα ηδκ οθμπμίδζδ εηπαζδεοηζηχκ πνμβναιιάηςκ. 74

75 Πανυθμ πμο οπάνπεζ πμζηζθία εειάηςκ, εκημφημζξ μνζζιέκα απυ αοηά θαίκεηαζ πςξ είκαζ πζμ δδιμθζθή βζ αοηυ ηαζ έπμοκ δδιζμονβεί ακηίζημζπεξ ιμοζεζμζηεοέξ απυ δζαθμνεηζηά Μμοζεία ηαζ θμνείξ. Αλίγεζ κα ακαθενεεί υηζ ηα εέιαηα αοηά δεκ πενζθαιαάκμκηακ ζηζξ πνχηεξ ιμοζεζμζηεοέξ πμο δδιζμονβήεδηακ. Σμ πζμ δδιμθζθέξ εέια είκαζ ηαζ ημ πζμ απαναίηδημ βζα ηδκ επζαίςζδ ημο ακενχπμο ηαζ ηάεε γχκημξ μνβακζζιμφ: δ ηνμθή/δζαηνμθή. Σζξ πενζζζυηενεξ ιμοζεζμζηεοέξ πάκς ζημ γήηδια αοηυ πνμζθένεζ ημ Παζδζηυ Μμοζείμ (Μεβαθχκς ιε βάθα, βαθαηημημιζηά ηαζ άθθα, Ζ Δθζά ηαζ ημ Δθαζυθαδμ, Απυ ηδ εεά Γήιδηνα ζηα δδιδηνζαηά. Δκχ ηαζ δ ιμοζεζμζηεοή Σα Γυκηζα ιαξ έπεζ ςξ ζηυπμ ηδκ εοαζζεδημπμίδζδ ηςκ παζδζχκ βζα ημ νυθμ ηδξ δζαηνμθήξ ζε ζπέζδ ιε ηδ ζημιαηζηή οβεία). Έπμοκ αηυιδ δδιζμονβήζεζ ζπεηζηέξ ιμοζεζμζηεοέξ: ημ Ίδνοια Μείγμκμξ Δθθδκζζιμφ (Ακαγδηχκηαξ ημ Τβνυ πνοζάθζ βζα ημ εθαζυθαδμ-), ημ Μμοζείμ Γμοθακδνή Φοζζηήξ Ηζημνίαξ (Σμ Αθάηζ ηδξ Εςήξ), ημ Δεκμθμβζηυ Μμοζείμ Θνάηδξ (Ο Νυζηζιμξ Έανμξ ηαλζδεφεζ), ημ Σμπζηυ Μμοζείμ Μδθεχκ Πδθίμο (Ζ εθζά ηαζ ημ θάδζ, Απυ ημ ζηάνζ ζημ ρςιί), ημ Ηζημνζηυ Λαμβναθζηυ ηαζ Φοζζηήξ Ηζημνίαξ Μμοζείμ Κμγάκδξ (Ο ηφηθμξ ημο ρςιζμφ). Με ημκ ίδζμ ηίηθμ ηαζ πενζεπυιεκμ έπεζ ζπεδζάζεζ ιμοζεζμζηεοή ηαζ ημ Ηζημνζηυ Μμοζείμ Κνήηδξ. Αοηυ πνμθακχξ ζοιααίκεζ βζαηί ζηα ακηίζημζπα ιμοζεία αθεκυξ ιεκ οπάνπμοκ οθζηά ηαηάθμζπα πμο ιπμνμφκ κα οπμζηδνίλμοκ ηδ δδιζμονβία ιμοζεζμζηεοήξ ιε ημ εέια αοηυ, αθεηένμο δε είκαζ εφημθδ δ δδιζμονβία ακηζηεζιέκςκ ηαεχξ ηαζ μζ δφμ ιμοζεζμζηεοέξ ακαθένμοκ υηζ πενζέπμοκ ακηζηείιεκα ζε ιζηνμβναθία. Αθθά ηαζ δ ΚΔ Δθμνεία Πνμσζημνζηχκ ηαζ Κθαζζηχκ Ανπαζμηήηςκ αζπμθήεδηε ιε ηδ δζαηνμθή (Ζ εθζά ηαζ ημ θάδζ. Μζα ιένα ζηδκ ΑΒΔΑ). Δπμιέκςξ, εζδζηά δ εθζά ηαζ ημ ρςιί ςξ ααζζηά ηνυθζια ηδξ εθθδκζηήξ δζαηνμθζηήξ πανάδμζδξ ηαηέπμοκ ελέπμοζα εέζδ ζηζξ πνμηζιήζεζξ ηςκ Μμοζείςκ ηαζ εζδζηά ηςκ Ηζημνζηχκ Λαμβναθζηχκ Μμοζείςκ. Δλίζμο δδιμθζθέξ είκαζ ημ εέια ηδξ εκδοιαζίαξ ηαζ ηδξ ηαηαζηεοήξ εκδοιάηςκ, ιε ημ μπμίμ έπμοκ αζπμθδεεί δ Τπδνεζία οκηήνδζδξ Μκδιείςκ Αηνυπμθδξ (Ανπαία εθθδκζηή εκδοιαζία), ημ Μμοζείμ Δθθδκζηήξ Λασηήξ Σέπκδξ ιε δφμ ιμοζεζμζηεοέξ (Έκα ενβαθείμ πμο ημ θέβακ ανβαθεζυ ηαζ Σμ ηέκηδια είκαζ 75

76 βθέκηδια), ημ Μμοζείμ Κοηθαδζηήξ Σέπκδξ (Σμ έκδοια ζηδκ ανπαία Δθθάδα 58 ), ημ Μμοζείμ Παζδζηήξ Ζθζηίαξ «Ο ΣΑΘΜΟ» (Φηζάπκμκηαξ ημ πμοηάιζζμ), ημ Λαμβναθζηυ Ηζημνζηυ Μμοζείμ Λάνζζαξ (Δθθδκζηέξ Παναδμζζαηέξ Φμνεζζέξ ή Φμνεζζέξ ημο ηυπμο ιαξ ιαεαίκς βζα ηδκ εθθδκζηή θμνεζζά ηαζ Σάημο-ηάημο μ ανβαθεζυξ ιμο) ηαζ δ ΚΔ Δθμνεία Πνμσζημνζηχκ ηαζ Κθαζζηχκ Ανπαζμηήηςκ (Νήια, φθακζδ, έκδοια). Σέθμξ, δ βναθή ηαζ δ ζζημνία ηδξ έπεζ απαζπμθήζεζ ημ Μμοζείμ Μπεκάηδ (Γθχζζα ηαζ βναθή), ηδκ ΚΔ Δθμνεία Πνμσζημνζηχκ ηαζ Κθαζζηχκ Ανπαζμηήηςκ (Απυ ημκ πάπονμ ζημ ηοπςιέκμ αζαθίμ: έκα δίβθςζζμ θελζηυ), ημ ΤΠΠΟ ιέζς ημο ΣΔΠ(Δ) (ηα ίπκδ ηδξ Γναθήξ: δ ζζημνία ηδξ βναθήξ ηαζ ηδξ βθχζζαξ ζημκ Δθθαδζηυ πχνμ) ηαζ ηζξ εηδυζεζξ Καθεζδμζηυπζμ (Σμ ημοηί ηδξ βναθήξ: Πάκς ζε ηζ ηαζ ιε ηζ ). Χξ πνμξ ημ γήηδια ηδξ ακααάειζζδξ ηςκ ιμοζεζμζηεοχκ θαίκεηαζ πςξ ιέπνζ ζηζβιήξ αοηή πενζεθάιαακε ηονίςξ ηδκ επίθοζδ πναηηζηχκ γδηδιάηςκ υπςξ δ ιείςζδ ημο αάνμοξ ή ημο υβημο ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ. Πθέμκ, υιςξ ηαθυ εα ήηακ ηαηά ηδκ ακααάειζζδ ή ημ ζπεδζαζιυ ηςκ ιμοζεζμζηεοχκ κα αλζμπμζμφκηαζ ηαζ μζ δοκαηυηδηεξ πμο πανέπμοκ μζ κέεξ ηεπκμθμβίεξ. Ζ πανμφζα ιεθέηδ είκαζ επίζδξ δοκαηυ κα ηαηαθήλεζ ζημ ζοιπέναζια υηζ ηα ανπαζμθμβζηά ιμοζεία ηδξ πχναξ ςξ δδιυζζμζ θμνείξ οζηενμφκ ζηδκ παναβςβή οθζημφ ζημκ ηφπμ ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ. Θα ιπμνμφζε κα οπμεέζεζ ηακείξ υηζ αοηυ μθείθεηαζ ζηδκ έθθεζρδ πυνςκ ηυζμ ζε μζημκμιζηυ επίπεδμ υζμ ηαζ ζε έιροπμ δοκαιζηυ. Ακηίεεηα πζμ εοέθζηημζ θαίκεηαζ κα είκαζ μζ θμνείξ πμο δεκ είκαζ αιζβχξ δδιυζζμζ ηαζ θοζζηά υζμζ είκαζ ζδζςηζημί. Βέααζα ημ ιεζμκέηηδια ζημοξ ηεθεοηαίμοξ είκαζ υηζ οπάνπεζ ηυζημξ δακεζζιμφ ηςκ ιμοζεζμζηεοχκ, εκχ ακηίεεηα μζ δδιυζζμζ θμνείξ υπζ ιυκμ δζαεέημοκ ηζξ ιμοζεζμζηεοέξ δςνεάκ αθθά ζε ηάπμζεξ πενζπηχζεζξ υπςξ δ Τπδνεζία οκηήνδζδξ Μκδιείςκ Αηνυπμθδξ ηζξ δςνίγεζ έπμκηαξ ελαζθαθίζεζ πμνδβίεξ βζα ημ ζημπυ αοηυ. Ίζςξ αοηυξ κα είκαζ ηαζ μ μοζζαζηζηυξ θυβμξ πμο ηα δδιυζζα ιμοζεία αδοκαημφκ κα δδιζμονβήζμοκ ακηίζημζπμ οθζηυ αθμφ αθεκυξ ιεκ εα πνέπεζ κα επςιζζημφκ ημ ηυζημξ ηαηαζηεοήξ, αθεηένμο δε εα πνέπεζ κα δζαεέημοκ δςνεάκ ηζξ ιμοζεζμζηεοέξ. 58 Θ μουςειοςκευι αυτι είναι θ ίδια που διακινεί και θ Υπθρεςία Συντιρθςθσ Μνθμείων Ακρόπολθσ «Αρχαία ελλθνικι ενδυμαςία» κακϊσ ςχεδιάςτθκε από κοινοφ γι αυτό και δανείηεται και από τα δφο Μουςεία. 76

77 Κεθάιαην 4. Ο ζρεδηαζκόο ηεο κνπζεηνζθεπήο. Έκαοζια βζα ηδ δδιζμονβία ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ απμηέθεζε ημ βεβμκυξ υηζ ακηίζημζπμ οθζηυ δεκ έπεζ δδιζμονβδεεί βζα ηαιζά απυ ηζξ ιυκζιεξ εηεέζεζξ ημο Ανπαζμθμβζημφ Μμοζείμο Θεζζαθμκίηδξ. ηυπμξ ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ είκαζ ιέζς ημο εηπαζδεοηζημφ οθζημφ πμο εα πενζέπεζ (ρδθζαηυ, έκηοπμ ηαζ ηνζζδζάζηαηα ακηζηείιεκα-ακηίβναθα) κα βκςνίζμοκ ηα παζδζά υρεζξ ηδξ γςήξ ζηδκ ανπαία Μαηεδμκία. οβηεηνζιέκα δ επελενβαζία ηςκ πενζεπμιέκςκ ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ ιπμνεί κα αλζμπμζδεεί ζηα παναηάης πθαίζζα: α) ζηδκ ελ απμζηάζεςξ βκςνζιία ιε ημ Ανπαζμθμβζηυ Μμοζείμ Θεζζαθμκίηδξ 59 ηαζ ηονίςξ ζηδ ιεθέηδ ηαζ ηδκ επελενβαζία ηςκ επζθεβιέκςκ εειαηζηχκ εκμηήηςκ ηδξ πνμακαθενεείζδξ ιυκζιδξ έηεεζήξ ημο, α) ζηδ ζοκαζζεδιαηζηή ηαζ βκςζηζηή πνμεημζιαζία ηςκ παζδζχκ βζα ιζα επζηείιεκδ επίζηερδ ζηδ ιυκζιδ έηεεζδ ημο : «Ζ Μαηεδμκία απυ ημκ 7 μ αζ. π.υ. ςξ ηδκ φζηενδ ανπαζυηδηα» ηαζ β) ζηδκ ειπέδςζδ ή ηαζ ηδκ πεναζηένς επελενβαζία ηςκ επζθεβιέκςκ εειαηζηχκ εκμηήηςκ έπμκηαξ πνμδβδεεί δ εηπαζδεοηζηή επίζηερδ ηςκ παζδζχκ ζηδκ πζμ πάκς ακαθενεείζα ιυκζιδ έηεεζδ ημο ΑΜΘ Ζ επηιεγκέλε ζεκαηηθή ελόηεηα. Ζ ιυκζιδ έηεεζδ ημο πμο επζθέπεδηε έπεζ ηίηθμ: «Ζ Μαηεδμκία απυ ημκ 7 μ αζ. π.υ. ςξ ηδκ φζηενδ ανπαζυηδηα» ηαζ δζανενχκεηαζ βφνς απυ ημοξ αηυθμοεμοξ άλμκεξ (Γναιιέκμξ 2007): 1. O πχνμξ. 2. O πνυκμξ. 3. Ζ ημζκςκζηή ηαζ πμθζηζηή μνβάκςζδ (πθδεοζιυξ ηαζ ημζκςκζηέξ ηάλεζξ, δμοθεία, δζμίηδζδ δίηαζμ εεζιμί, μ ζηναηυξ, δ εηπαίδεοζδ, μ αεθδηζζιυξ). 59 Είναι δικαίωμα όλων των μακθτϊν/τριϊν να ζχουν πρόςβαςθ ςτθν πολιτιςτικι κλθρονομιά όπωσ αναφζρει και θ Ηαφειράκου (2000). Πμωσ κάποιοι αποκλείονται λόγω πρακτικϊν, οικονομικϊν, κοινωνικϊν και πολιτιςμικϊν παραγόντων, γι αυτό και τα μουςεία μζςω των μουςειοςκευϊν επιχειροφν να προςεγγίςουν όςουσ αδυνατοφν να τα επιςκεφκοφν (Swain 2002:32, Swift & Wilkinson 1999:59). 77

78 4. Οζημκμιία ηαζ επζημζκςκία (αβνμζηίεξ, γςζηή ηαζ θοηζηή παναβςβή, αζμηεπκζηή παναβςβή μ πδθυξ, ηα ιέηαθθα, ημ βοαθί, ημ εθεθακηυδμκημ, ιεηαηζκήζεζξ, ειπυνζμ, ακηαθθαβέξ). 5. Οζημβέκεζα ηαζ ζδζςηζηή γςή (μίημξ ηαζ μζημκμιία, βκςνίγμκηαξ ηζξ ιαηεδμκζηέξ μζημβέκεζεξ, δ επίπθςζδ ηαζ μ ελμπθζζιυξ ημο ζπζηζμφ, ιαβείνεια ζεναίνζζια, οθακηζηή έκδοζδ, παζπκίδζα, ηαθθςπζζιυξ, ημιιχζεζξ, ημ ζοιπυζζμ, δ ενςηζηή γςή). 6. Σαθζηά έεζια. 7. Μφεμξ ηαζ θαηνείεξ (αββεία ιε ιοεμθμβζηέξ παναζηάζεζξ, ακαεήιαηα, ακαεδιαηζηά βθοπηά ηαζ ζηήθεξ, Γήιδηνα Κυνδ, θαηνείεξ απυ ηδκ Αίβοπημ Ακαημθή, ημπζημί εεμί ηαζ ήνςεξ, μζηζαηή θαηνεία). 8. Γνάιιαηα ηαζ ηέπκεξ (θζθμζμθία πμίδζδ, ιμοζζηή πμνυξ, εέαηνμ, γςβναθζηή, πθαζηζηή). Σμ ζηεπηζηυ πμο δζέπεζ ηδ δδιζμονβία ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ είκαζ εειαημηεκηνζηυ. Απυ ηζξ παναπάκς εηεεζζαηέξ εκυηδηεξ πμο πανμοζζάγμκηαζ ζηδ ζοβηεηνζιέκδ έηεεζδ, ηα πενζεπυιεκά ηδξ εζηζάγμοκ ζηζξ αηυθμοεεξ εειαηζηέξ εκυηδηεξ: ζηδκ εηπαίδεοζδ ηαζ ζημκ αεθδηζζιυ (άλμκαξ ημζκςκζηήξ μνβάκςζδξ), ζηδ γςζηή ηαζ θοηζηή παναβςβή (άλμκαξ μζημκμιίαξ) ηαζ ζημ ιαβείνεια ζεναίνζζια, οθακηζηή έκδοζδ, παζπκίδζα, ηαθθςπζζιυξ (άλμκαξ μζημβέκεζαξ ηαζ ζδζςηζηήξ γςήξ) Οη αξρέο ζρεδηαζκνύ ηεο κνπζεηνζθεπήο. Ο ζπεδζαζιυξ ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ ζηδνίγεηαζ ζηζξ ανπέξ ηδξ εκενβμφξ ιάεδζδξ ηαζ ηδξ εκκμζμηεκηνζηήξ δζδαζηαθίαξ. φιθςκα ιε αοηέξ, εκενβή ιάεδζδ επζηοβπάκεηαζ υηακ μζ ιαεδηέξ/ιαεήηνζεξ ειπθέημκηαζ ζε δναζηδνζυηδηεξ πμο δδιζμονβμφκ ηζξ πνμτπμεέζεζξ κα ακαζημπαζημφκ πάκς ζηζξ ζδέεξ ημοξ ηαζ ζημ πχξ κα ηζξ πνδζζιμπμζήζμοκ. Δπίζδξ, επζηοβπάκεηαζ υηακ γδηείηαζ ηαηηζηά απυ ηα παζδζά κα αλζμθμβήζμοκ ημ πνμζςπζηυ ημοξ επίπεδμ ηαηακυδζδξ ζημ πεζνζζιυ εκκμζχκ ζε έκα ζοβηεηνζιέκμ επζζηδιμκζηυ πεδίμ. Ζ εκενβή ιάεδζδ ζοιπενζθαιαάκεζ αηυιδ ηδ δζαδζηαζία πκεοιαηζηήξ ηαζ ζςιαηζηήξ εβνήβμνζδξ ιέζς δναζηδνζμηήηςκ υπςξ δ 78

79 ζοθθμβή πθδνμθμνζχκ, δ ζηέρδ ηαζ δ επίθοζδ πνμαθδιάηςκ (Michael 2006). Απμηεθεί, δδθαδή, ιζα ιέεμδμ πμο ειπθέηεζ ημοξ ιαεδηέξ/ηζξ ιαεήηνζεξ ζηδ δζαδζηαζία ηδξ ιάεδζδξ, αθμφ γδημφιεκμ απυ αοημφξ/αοηέξ είκαζ κα ηάκμοκ δναζηδνζυηδηεξ πμο έπμοκ κυδια βζα ημοξ ίδζμοξ/ηζξ ίδζεξ ηαζ κα ζηεθημφκ πάκς ζ αοηέξ. Ζ εκενβή ιάεδζδ ακαθένεηαζ ζε δναζηδνζυηδηεξ πμο εζζάβμκηαζ ιέζα ζηδκ ηάλδ ηαζ θοζζηά ένπεηαζ ζε ακηζπανάεεζδ ιε ηδκ παναδμζζαηή ιμνθή δζδαζηαθίαξ, ηδ δζάθελδ ηαηά ηδκ μπμία ηα παζδζά θαιαάκμοκ παεδηζηά πθδνμθμνίεξ απυ ημκ/ηδκ εηπαζδεοηζηυ (Prince 2004). Σμ πζμ ζπμοδαίμ παναηηδνζζηζηυ ηδξ εκενβμφξ ιάεδζδξ είκαζ υηζ μζ ειπθεηυιεκμζ ζηδ ιαεδζζαηή δζαδζηαζία πνέπεζ κα ακαπηφζζμοκ πνςημαμοθίεξ ηαζ κα έπμοκ εοεφκδ βζα ηδ δζηή ημοξ πνυμδμ. ηναηδβζηέξ βζα ηδκ επίηεολδ αοηχκ είκαζ δ ακελάνηδηδ ένεοκα, δ δυιδζδ ηαζ δ απμδυιδζδ βκχζεςκ. Δπμιέκςξ, είκαζ απαναίηδηδ δ ηνζηζηή πνμζέββζζδ ηαζ δ αλζμθυβδζδ ηδξ βκχζδξ. Αοηά επζηοβπάκμκηαζ ιέζς ηδξ αοημαλζμθυβδζδξ ηςκ παναβυιεκςκ πνμσυκηςκ ηςκ ιαεδηχκ/ιαεδηνζχκ. Μάθζζηα, μζ ιαεδηέξ/ιαεήηνζεξ εεςνμφκ ςξ εεηζηέξ ειπεζνίεξ ηζξ εοηαζνίεξ βζα αοημαλζμθυβδζδ. Ακαθένμοκ υηζ ημ ημζκυ παναηηδνζζηζηυ υθςκ αοηχκ ηςκ δναζηδνζμηήηςκ ήηακ ιζα αίζεδζδ ηονζυηδηαξ, ηαεχξ επελενβάζηδηακ βκχζεζξ βζα κα πανάβμοκ ηάηζ ηαζ αοημαλζμθυβδζακ αοηυ πμο πανήβαβακ ή ηδκ αημιζηή ημοξ πνυμδμ (Κμοθμοιπανίηζδ & Μμοναηζάκ 2004α, Niemi 2002). Γζα ημ θυβμ αοηυ ζηδ ζοβηεηνζιέκδ ιμοζεζμζηεοή πνμηείκεηαζ ιεηά ηδκ μθμηθήνςζδ ηδξ ένεοκαξ πμο εα δζελάβμοκ ηα παζδζά (π.π. ιέζς δζαδζηηφμο, αζαθίςκ) κα εθέβλμοκ ηζξ ανπζηέξ οπμεέζεζξ πμο είπακ ηάκεζ ηαζ κα ηζξ δζμνεχζμοκ/ηνμπμπμζήζμοκ υπμο πνεζάγεηαζ. Άθθμζ ηνυπμζ είκαζ δ ακαγήηδζδ πθδνμθμνζχκ ιέζς δθεηηνμκζηχκ δζηηφςκ βζα ηζξ ενβαζίεξ ημοξ ηαζ μζ ζοββναθζηέξ δναζηδνζυηδηεξ. φιθςκα ιε ηδ Νiemi (2002) δ πνήζδ Σεπκμθμβζχκ ηδξ Πθδνμθμνίαξ ηαζ Δπζημζκςκίαξ (ΣΠΔ) απμηεθεί ιζα απυ ηζξ ζηναηδβζηέξ ηδξ εκενβμφξ ιάεδζδξ. Ηδζαίηενα δ πνήζδ ημο δζαδζηηφμο πνμςεεί ηδ δζαδναζηζηή δζδαζηαθία ηαζ πανέπεζ δζδαηηζηή οπμζηήνζλδ ιε εφημθδ πνυζααζδ ζηδκ πθδνμθυνδζδ, ηαεχξ είκαζ δοκαηή δ εφνεζδ πθμφζζμο οθζημφ ηυζμ ακαπαναζηάζεςκ, υζμ ηαζ ηεζιέκςκ. Έηζζ, βζα πανάδεζβια ζηδ ιμοζεζμζηεοή πνμηείκμκηαζ ζημοξ εηπαζδεοηζημφξ ζοβηεηνζιέκεξ ζζημζεθίδεξ βζα ηδκ ακαγήηδζδ πθδνμθμνζαημφ οθζημφ απυ ημοξ/ηζξ ιαεδηέξ/ηνζεξ. Καζ δ Βαηαθμφδδ (2001) 79

80 οπμζηδνίγεζ υηζ δ εζημκζηή πενζήβδζδ ζε ιμοζεία ηαζ ανπαζμθμβζημφξ πχνμοξ ιε ηδ πνήζδ ημο δζαδζηηφμο δίκεζ ζημοξ ιαεδηέξ/ζηζξ ιαεήηνζεξ ηδκ εοηαζνία κα πνδζζιμπμζήζμοκ ηδ θακηαζία ημοξ ηαζ κα ακαπθάζμοκ ημκ ηνυπμ γςήξ ημο πανεθευκημξ, κα ακαηαθφρμοκ ηα οθζηά πμο πνδζζιμπμζμφζακ ηαζ κα ελαβάβμοκ ζοιπενάζιαηα βζα ηζξ ημζκςκίεξ ημο πανεθευκημξ ηαζ ηζξ ζοκήεεζεξ ηςκ ακενχπςκ πμο έγδζακ ηυηε, ηαεχξ ηαζ βζα ημκ ηνυπμ γςήξ ημοξ. Αηυιδ έηζζ είκαζ δοκαηή δ πνυζααζδ ζε εζηυκεξ ακηζηεζιέκςκ πμο είκαζ απνυζζηα ζημοξ/ζξ ιαεδηέξ/ηνζεξ θυβς απυζηαζδξ, δδθαδή ανίζημκηαζ ζε ιμοζεία ή ανπαζμθμβζημφξ πχνμοξ πμο δεκ είκαζ δοκαηυκ κα ημοξ επζζηεθεμφκ. Έηζζ, μζ εζηυκεξ ιπμνμφκ ςξ έκα ζδιείμ κα επζθφζμοκ αοηυ ημ γήηδια ηαζ κα ζοιαάθθμοκ ζηδ αζςιαηζηή πνμζέββζζδ ηςκ ακηζηεζιέκςκ. Αοηυ ιπμνεί κα απμδεζπεεί πνήζζιμ ηαζ ζηδ ζοβηεηνζιέκδ πενίπηςζδ ηαεχξ ζηδ ιμοζεζμζηεοή πνμηείκεηαζ δ δδιζμονβία ιμοζεζαηήξ έηεεζδξ ζηδκ ηάλδ. Δπμιέκςξ, ημ οθζηυ πμο εα πνμηφρεζ απυ ηδ δζαδζηηοαηή ακαγήηδζδ εα ιπμνμφζε κα πθαζζζχζεζ ηδκ έηεεζδ αοηή ηαζ κα ηδκ ειπθμοηίζεζ δδιζμονβχκηαξ ημ πθαίζζμ ακαθμνάξ ζημ μπμίμ εα εκηαπεμφκ ηα ακηζηείιεκα ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ ηαζ ημ επμπηζηυ οθζηυ πμο εα επζθέλμοκ απυ ημ CD ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ. οπκά αέααζα δ εκενβή ιάεδζδ κμείηαζ ςξ θοζζηή δναζηδνζυηδηα πμο ζπεηίγεηαζ ιε ηδ ιάεδζδ βζ αοηυ ηαζ ζοκήεςξ ακαθένεηαζ ςξ hands-on ιάεδζδ. Ζ θοζζηή αθθδθεπίδναζδ ιε ημκ ηυζιμ, ιε ηδκ πνμτπυεεζδ υηζ ημ άημιμ έπεζ εκενβυ νυθμ ζηδ δζαδζηαζία, είηε ηαηαζηεοάγεζ ηάηζ, είηε θφκεζ έκα παγθ, είηε πεζνίγεηαζ ακηζηείιεκα ιπμνεί κα μδδβήζεζ ζε ηαηαζηάζεζξ πμο πνμζθένμοκ ιζα πμζηζθία επζθμβχκ μζ μπμίεξ απαζημφκ απυ ημ άημιμ κα ζηεθηεί. Αθθά δ δνάζδ πμο ακαθένεηαζ είκαζ πκεοιαηζηή δνάζδ δ μπμία ιπμνεί κα πνμένπεηαζ απυ ζςιαηζηή δνάζδ ιπμνεί ηαζ υπζ. Οζ ιμκυημκεξ επακαθαιαακυιεκεξ ζςιαηζηέξ δνάζεζξ ή μζ δνάζεζξ πμο εηπμκμφκηαζ ιδπακζηά δεκ μδδβμφκ ζδζαίηενα ζε κμδηζηέξ ιεηααμθέξ πμο ζπεηίγμκηαζ ιε ηδ ιάεδζδ βζ αοηυ ηαζ εα πνέπεζ δ εκαζπυθδζδ κα ζοκδοάγεζ ηδκ απηζηή δνάζδ (hands-on) ιε ηδ δζακμδηζηή (minds-on) (Hein 1998). Δπίζδξ ααζίγεηαζ ζηδκ εηπαζδεοηζηή εεςνία ηδξ ακαηάθορδξ, ζφιθςκα ιε ηδκ μπμία δ ιάεδζδ είκαζ ιζα δζαδζηαζία εκενβδηζηή ηαζ ζοκδέεηαζ ιε ηδκ παναδμζζαηή επζζηδιμθμβζηή ανπή υηζ δ βκχζδ είκαζ ακηζηεζιεκζηή. Γδθαδή, πανέπεηαζ ζηα παζδζά ημ ηαηάθθδθμ οθζηυ ηαζ ιέζα απυ ηδ δνάζδ ημοξ εα 80

81 ακαηαθφρμοκ ιυκα ημοξ ηδκ αθήεεζα, δδθαδή ηδκ «ακηζηεζιεκζηή» βκχζδ, πμο έπεζ πνμηαεμνζζηεί ζφιθςκα ιε ημοξ δζδαηηζημφξ ζηυπμοξ. Δπμιέκςξ, αλζμπμζμφκηαζ εηπαζδεοηζηά μζ αοεαίνεηεξ ενιδκείεξ ζηζξ μπμίεξ πζεακυκ κα έπμοκ μδδβδεεί ηα παζδζά. ηακ ιπμνμφκ κα εκημπζζημφκ μζ αοεαίνεηεξ ακηζθήρεζξ ηςκ παζδζχκ είκαζ δοκαηή δ εεηζηή πανέιααζδ πμο εα έπεζ ςξ ζηυπμ ηδκ ακααάειζζδ ημο ηνυπμο ζηέρδξ ημοξ ηαζ ηδκ ακαδυιδζδ ηςκ ακηζθήρεχκ ημοξ (Νάημο 2001). Σέθμξ, εθήθεδζακ οπυρδ μζ ανπέξ ημο ημκζηνμοηηζαζζιμφ ηαεχξ υπςξ ακαθένεζ ηαζ μ Hein (1998: 156) είκαζ υπζ ιυκμ δφζημθμ αθθά ζπεδυκ αηαηυνεςημ κα ιάεεζ ηάπμζμξ μηζδήπμηε πςνίξ κα βίκεζ δ ζφκδεζδ ιε μζηείεξ ηαηδβμνίεξ. Γζ αοηυ ηαζ δ ακίπκεοζδ ηδξ πνμτπάνπμοζαξ βκχζδξ είκαζ έκαξ ζδιακηζηυξ πανάβμκηαξ βζα ηδκ επίηεολδ ηδξ ιάεδζδξ. Ζ ακίπκεοζδ ηδξ πνμτπάνπμοζαξ βκχζδξ ηςκ παζδζχκ πνμηείκεηαζ κα βίκεζ ιε ηδ δδιζμονβία εκκμζμθμβζημφ πάνηδ («ανάπκδξ»), δναζηδνζυηδηα ιε ηδκ μπμία εα λεηζκά δ εηπαζδεοηζηή δζαδζηαζία Πεξηερόκελα ηεο κνπζεηνζθεπήο. ηα πενζεπυιεκα ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ πενζθαιαάκμκηαζ: α. εκδιενςηζηυ οθζηυ βζα ημοξ εηπαζδεοηζημφξ (1. CD, ημ μπμίμ πενζέπεζ βεκζηέξ πθδνμθμνίεξ βζα ηδκ ανπαία Μαηεδμκία, πθδνμθμνζαηυ οθζηυ πμο ακηζζημζπεί ζηζξ επζθεβιέκεξ εειαηζηέξ εκυηδηεξ, εζηυκεξ ηαζ ζηίηζα πμο ακηζζημζπμφκ ζηζξ εειαηζηέξ αοηέξ, μδδβίεξ ηςκ παζπκζδζχκ ηαζ αζαθζμβναθζηέξ ακαθμνέξ - πνμηεζκυιεκα αζαθία βζα ημοξ/ηζξ εηπαζδεοηζημφξ ηαζ αζαθία βκχζεςκ ιμοζεζαημφ πενζεπμιέκμο βζα παζδζά- 2. θφθθμ αλζμθυβδζδξ ηαζ 3. πθαζηζημπμζδιέκμξ ηαηάθμβμξ ηςκ πενζεπμιέκςκ ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ). α. εηπαζδεοηζηυ οθζηυ βζα πνήζδ ζηδκ ηάλδ (1. DVD, παναβςβήξ ημο ΑΜΘ, δζάνηεζαξ 4.44 θεπηχκ, ζημ μπμίμ ηαηαβνάθεηαζ δ ζζημνία ημο Ανπαζμθμβζημφ Μμοζείμο Θεζζαθμκίηδξ απυ ηδ ζηζβιή ηδξ ζφθθδρδξ ηδξ ζδέαξ βζα ηδ δδιζμονβία ημο ημ 1913 έςξ ηαζ ημ 2006 πνμκζά ηαηά ηδκ μπμία μθμηθδνχεδηακ μζ εηηεηαιέκεξ ενβαζίεξ ακαηαίκζζδξ ημο ηηδνίμο ηαζ επακέηεεζδξ ηςκ ζοθθμβχκ ημο ηαζ 2. ιία ηάνηα ιε δφμ «ανπαίεξ» ζοκηαβέξ πθαζηζημπμζδιέκδ). 81

82 β. δέηα ακηίβναθα αοεεκηζηχκ ακηζηεζιέκςκ, πμο πνμένπμκηαζ απυ ηδκ πνμακαθενεείζα ιυκζιδ έηεεζδ ημο ΑΜΘ. 60 οβηεηνζιέκα πενζθαιαάκεζ: ιία βναθίδα, έκα ιεθακμδμπείμ (εειαηζηή: εηπαίδεοζδ), έκακ ανφααθθμ (εειαηζηή: αεθδηζζιυξ), ημ εναφζια ιζαξ αλίκαξ (εειαηζηή: γςσηή ηαζ θοηζηή παναβςβή), έκακ ζηφθμ (εειαηζηή: δζαηνμθή/ιαβείνεια-ζεναίνζζια), έκα οθακηζηυ αάνμξ (εειαηζηή: οθακηζηή/έκδοζδ), έκα ιονμδμπείμ (εειαηζηή: ηαθθςπζζιυξ), ιία πθαββυκα, έκα εζδχθζμ ζηφθμο ηαζ ιία ηεναιίδα επζηναπέγζμο παζπκζδζμφ (εειαηζηή: παζπκίδζ). 61 δ. παζπκίδζα (1. παζπκίδζ ικήιδξ ιε είημζζ πθαζηζημπμζδιέκεξ ηάνηεξ, μζ μπμίεξ απεζημκίγμοκ ακά δφμ ηα ακηζηείιεκα-ακηίβναθα ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ, 2. μδδβίεξ βζα ημ ζπεδζαζιυ ηνζάναξ/εκκζάναξ, ημοξ πεζζμφξ [πζυκζα] βζα ηα παζπκίδζα αοηά -μζ πεζζμί εα είκαζ θαζυθζα ηαζ νεαίεζα ζε οθαζιάηζκα ζαημοθάηζα- 3. παζπκίδζ ενςηαπμηνίζεςκ/αζηήζεςκ πακημιίιαξ ηαζ εζηαζηζηήξ έηθναζδξ ιε ηάνηεξ, γάνζ βζα ημ θάπκζζια ηαζ ηθερφδνα βζα ημ παζπκίδζ ηςκ ενςηαπμηνίζεςκ). Να ζδιεζςεεί υηζ ηα ακηζηείιεκα ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ απμηεθμφκ αηνζαή ακηίβναθα απυ βφρμ ηςκ αοεεκηζηχκ πμο εηηίεεκηαζ ζηζξ πνμεήηεξ ηδξ ιυκζιδξ έηεεζδξ ημο Μμοζείμο ηαζ δδιζμονβήεδηακ απυ ημ Δνβαζηήνζμ Δηιαβείςκ ημο. Γζα κα δμεεί ημ ηεθζηυ απμηέθεζια πμο πθδζζάγεζ υζμ βίκεηαζ πενζζζυηενμ ζημ πνςηυηοπμ ακηζηείιεκμ πνδζζιμπμζήεδηε δ ηεπκζηή ηδξ ηεπκδηήξ παθαίςζδξ ζηζξ δζαθμνεηζηέξ εηδμπέξ ηδξ. Γδθαδή αημθμοεείηαζ δζαθμνεηζηή ηεπκζηή ακάθμβα ιε ημ οθζηυ ημο πνςηυηοπμο ακηζηεζιέκμο ηαζ ημκ ηνυπμ ηαηαζηεοήξ ημο (π.π. ιεηαθθζηυ ακηζηείιεκμ, ηεναιζηυ ιεθαιααθέξ ηθπ) 62. Δπμιέκςξ, επεζδή υθα ηα ακηζηείιεκα έπμοκ ηαηαζηεοαζηεί απυ βφρμ 63 δ παναηήνδζδ ηαζ δ ελέηαζή ημοξ ιπμνεί κα εζηζάζεζ ζημ ιέβεεμξ, ζηδκ πενζβναθή ηδξ δζαηυζιδζδξ ηαζ ζηδ πνήζδ ηςκ ακηζηεζιέκςκ (βζα πμζμ ζημπυ ηαζ πμζμζ ηα πνδζζιμπμζμφζακ). Οζ ιαεδηέξ/ηνζεξ εα πνέπεζ κα εκδιενςεμφκ υηζ ηα ακηζηείιεκα δζαθμνμπμζμφκηαζ απυ ηα πνςηυηοπα ακηζηείιεκα ςξ πνμξ ημ οθζηυ ηαηαζηεοήξ ημοξ ηαζ ςξ εη ημφημο ηαζ ςξ πνμξ ημ αάνμξ. 60 Βλ. Ενότθτα: Βλ. τισ εικόνεσ των αντικειμζνων ςτο παράρτθμα. 62 Οι πλθροφορίεσ αυτζσ προζρχονται από τον υπεφκυνο του Εργαςτθρίου Εκμαγείων του Αρχαιολογικοφ Μουςείου Κεςςαλονίκθσ κ. Λωάννθ Καλτςά. 63 Με αυτό τον τρόπο καταςκευάηονται και τα πωλθτζα είδθ του ΤΑΡΑ. 82

83 Κνζηήνζμ βζα ηδκ επζθμβή ημοξ ήηακ κα είκαζ ακηζπνμζςπεοηζηά βζα ηάεε εειαηζηή εκυηδηα ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ δζεοημθφκμκηαξ ιε ημκ ηνυπμ αοηυ ηδ δδιζμονβία ιμοζεζαηήξ έηεεζδξ ζηδκ ηάλδ ηαζ ημ πεζνζζιυ ημοξ ζε εεαηνζηά δνχιεκα ηαζ ζε παζπκίδζα ιίιδζδξ ζφιθςκα ιε ηζξ πνμηάζεζξ αλζμπμίδζδξ πμο αημθμοεμφκ. Δπίζδξ επζθέπεδηακ χζηε κα δίκμοκ ζηα παζδζά ημ έκαοζια βζα ειαάεοκζδ ζε ηάεε εειαηζηή εκυηδηα. Σέθμξ, εθήθεδζακ οπυρδ ηαζ πναηηζημί πανάβμκηεξ υπςξ δ πνμζηαζία ηςκ ίδζςκ ηςκ αοεεκηζηχκ ακηζηεζιέκςκ. Γδθαδή απυ ηδκ ανπζηή επζθμβή απμννίθεδηακ εηείκα πμο ημ Σιήια οκηήνδζδξ ημο έηνζκε υηζ δ δζαδζηαζία βζα ηδ δδιζμονβία ακηζβνάθμο εα ηα έθεεζνε θυβς ήδδ πνμπςνδιέκδξ δζάανςζδξ. διεζχκεηαζ υηζ υθα ηα ακηίβναθα ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ πνεζάγμκηαζ πνμζεηηζηή ιεηαπείνζζδ, εκκμείηαζ υηζ εα ζπάζμοκ ζε πενίπηςζδ πηχζδξ, εκημφημζξ μνζζιέκα απυ αοηά είκαζ αηυιδ πζμ εοαίζεδηα θυβς ζπήιαημξ ηαζ ιεβέεμοξ, υπςξ δ βναθίδα ηαζ ημ εναφζια ηδξ αλίκαξ Ζ παηδαγσγηθή αμία ησλ αληηθεηκέλσλ. Σα ηνζζδζάζηαηα ακηίβναθα ηςκ ακηζηεζιέκςκ απμηεθμφκ ζδιακηζηυ ηιήια ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ. Πνέπεζ κα ζδιεζςεεί υηζ μ πεζνζζιυξ ηςκ ακηζηεζιέκςκ απυ ηα παζδζά έπεζ ζδζαίηενδ παζδαβςβζηή αλία. Σμ άββζβια ηςκ αοεεκηζηχκ ιμοζεζαηχκ εηεειάηςκ είκαζ ζπεδυκ πάκηα απαβμνεοιέκμ. 64 Δπμιέκςξ δ δδιζμονβία ακηζβνάθςκ απμηεθεί ιζα εκαθθαηηζηή πνυηαζδ πμο δζεοημθφκεζ ηδ ιαεδζζαηή δζαδζηαζία βζαηί υπςξ ακαθένεζ ηαζ δ Hooper-Greenhill (1998) υηακ είκαζ εθζηηυ ημ άββζβια ηαζ μ πεζνζζιυξ ηςκ ακηζηεζιέκςκ δδιζμονβείηαζ εκεμοζζαζιυξ ηαζ αολάκεηαζ ημ ηίκδηνμ κα ιάεμοκ πθδνμθμνίεξ βζ αοηυ, υπςξ: απυ πμφ πνμένπεηαζ, πμζμξ ημ πνδζζιμπμζμφζε, ηζ ακηζηείιεκμ είκαζ η.θπ. Ζ ιεθέηδ ηςκ ακηζηεζιέκςκ εοκμεί ηδ ζοζπέηζζδ ιεηαλφ ημο 64 Σε ελάχιςτεσ περιπτϊςεισ επιτρζπεται το άγγιγμα αρχαίων αντικειμζνων (π.χ. 1. κραφςματα αγγείων, τοποκετθμζνα ςε ειδικοφσ χϊρουσ, για παράδειγμα ςτθ μόνιμθ ζκκεςθ ΑΜΚ: «Ρροϊςτορικι Μακεδονία» και 2. γλυπτά και ανάγλυφα μόνο για τυφλοφσ ι για άτομα με ςοβαρά προβλιματα όραςθσ. Οι πλθροφορίεσ αυτζσ προζρχονται από τθν αρχιφφλακα του ΑΜΚ, Ραναγιϊτα Ρανζλα). Συνικωσ μποροφν να αγγίξουν διαδραςτικά εκκζματα, καταςκευαςμζνα εκκζματα, εκκζματα παιδικϊν μουςείων και κζντρων επιςτθμϊν (Νικονάνου, 2010α:60). 83

84 πμθζηζζιμφ, ηδξ ηεπκμθμβίαξ, ηςκ ακενχπςκ, ηςκ ημζκςκζηχκ δμιχκ, ημο πανεθευκημξ, ημο πανυκημξ ηαζ ημο ιέθθμκημξ πνμςεχκηαξ ιε ημκ ηνυπμ αοηυ ηδκ μθζζηζηή ιάεδζδ. Σδκ ίδζα άπμρδ οπμζηδνίγεζ ηαζ δ Sheppard (1997) ακαθένμκηαξ υηζ ηα ακηζηείιεκα έπμοκ ζδζαίηενδ δφκαιδ ηαζ ιπμνμφκ κα βίκμοκ ημζκςκμί ζδεχκ, ιπμνμφκ κα εβείνμοκ ενςηήιαηα ηαζ κα δδιζμονβήζμοκ κέεξ μπηζηέξ. Γζα κα βίκεζ αοηυ πνεζάγεηαζ δ μνεή δζαιεζμθάαδζδ ιεηαλφ ηςκ ακηζηεζιέκςκ ηαζ ηςκ παζδζχκ. Αοηυ ιπμνεί κα επζηεοπεεί ιέζς ηδξ αζζεδηδνζαηήξ πνμζέββζζδξ ηςκ ακηζηεζιέκςκ. Σα παζδζά πνέπεζ κα πανμηνφκμκηαζ κα παναηδνμφκ, κα ελεηάγμοκ, κα ζοβηνίκμοκ ηαζ κα ακηζπανααάθμοκ ηα ακηζηείιεκα, επίζδξ κα ζοθθέβμοκ δεδμιέκα, κα ηα ακαθφμοκ ηαζ κα ηα αλζμθμβμφκ. Ζ οθζηή δζάζηαζδ ηςκ ακηζηεζιέκςκ ιπμνεί ζφιθςκα ηαζ ιε ηζξ Μπμφκζα ηαζ Νζημκάκμο (2008) κα εοκμήζεζ ηδκ άιεζδ επζημζκςκία ιε ημ πανεθευκ ζε πςνζηυ ηαζ πνμκζηυ επίπεδμ. Δπζπνμζεέηςξ ηα ζοκαζζεδιαηζηά ενεείζιαηα πμο δδιζμονβεί δ οθζηυηδηα ηςκ ακηζηεζιέκςκ είκαζ δοκαηυκ κα αμδεήζμοκ ηδ ικήιδ αθθά ηαζ κα πνμζεββζζημφκ αηυιδ ηαζ απυ άημια πμο έπμοκ δζαθμνεηζηυ ημζκςκζηυ, πμθζηζζηζηυ αηυιδ ηαζ βθςζζζηυ οπυααενμ Πξνηάζεηο εθπαηδεπηηθήο αμηνπνίεζεο ηεο κνπζεηνζθεπήο. Ζ ιμοζεζμζηεοή απεοεφκεηαζ ζημ ιαεδηζηυ ημζκυ ηδξ πνςημαάειζαξ εηπαίδεοζδξ, πςνίξ κα βίκεηαζ επζιένμοξ πνμζδζμνζζιυξ ηςκ δθζηζαηχκ μιάδςκ ηαεχξ μζ πνμηεζκυιεκεξ δναζηδνζυηδηεξ ιπμνμφκ κα ηνμπμπμζδεμφκ, κα ειπθμοηζζημφκ ή κα πνδζζιμπμζδεμφκ επζθεηηζηά απυ ημοξ/ηζξ εηπαζδεοηζημφξ ακάθμβα ιε ηζξ ζδζαζηενυηδηεξ ηςκ παζδζχκ ηδξ ηάλδξ ημοξ, ηζξ εειαηζηέξ εκυηδηεξ ζηζξ μπμίεξ εα επζθέλμοκ κα εζηζάζμοκ ηαζ ημο δζαεέζζιμο πνυκμο ηςκ εηπαζδεοηζηχκ, πςνίξ κα απμηθείεηαζ δ επελενβαζία ημο ζοκυθμο ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ. Με άθθα θυβζα μνζζιέκεξ απυ ηζξ δναζηδνζυηδηεξ ίζςξ ηάπμζμζ/ηάπμζεξ απυ ημοξ/ηζξ εηπαζδεοηζημφξ ηζξ πνμζπενάζμοκ βζαηί ηζξ έπμοκ ήδδ επελενβαζηεί ζε πνμβεκέζηενμ πνυκμ ιε ηα παζδζά ηδξ ηάλδξ ημοξ π.π. ηάπμζα παζδζά ιπμνεί κα είκαζ ήδδ ζδζαίηενα ελμζηεζςιέκα ιε ηζξ εηπαζδεοηζηέξ επζζηέρεζξ ζε ιμοζεία ηαζ κα ιδ πνεζάγεηαζ κα δμεεί ζδζαίηενδ έιθαζδ ζηδκ πνμεημζιαζία ημοξ ζημκ ημιέα αοηυ. ε ηάεε πενίπηςζδ μ/δ εηπαζδεοηζηυξ εα απμθαζίζεζ βζα ημκ ηνυπμ ιε ημκ μπμίμ εα ηζξ δζαπεζνζζηεί αθμφ 84

85 ιυκμ εηείκμξ/εηείκδ βκςνίγεζ ηαθφηενα απυ ηάεε άθθμκ ημ δοκαιζηυ ηδξ μιάδαξ ημο/ηδξ. Γίκεηαζ επίζδξ δ δοκαηυηδηα ζημοξ/ζηζξ εηπαζδεοηζημφξ κα ηναηήζμοκ ακηίβναθμ υθμο ημο οθζημφ πμο εα πενζθαιαάκεηαζ ζημ CD (πθδνμθμνίεξ, πάνηεξ, εζηυκεξ, ζπέδζα) χζηε κα έπμοκ ηδ δοκαηυηδηα πεναζηένς εκαζπυθδζδξ ιε ηζξ εειαηζηέξ ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ υηακ πθέμκ εα έπμοκ επζζηνέρεζ ηδ ιμοζεζμζηεοή ζημ ΑΜΘ. Αημθμοεμφκ ηνεζξ πνμηάζεζξ εηπαζδεοηζηήξ αλζμπμίδζδξ ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ ακάθμβα ιε πμζα ακάβηδ ηςκ εηπαζδεοηζηχκ πνμζπαεεί δ ηάεε ιία απυ αοηέξ κα ηαθφρεζ. Ππώηη ππόηαζη: Η μοςζειοζκεςή ωρ εκπαιδεςηικό ςλικό για ηην εξ αποζηάζεωρ γνωπιμία ηων παιδιών με ηο ΑΜΘ. Γδθαδή ζηδκ πενίπηςζδ αοηή δ ιμοζεζμζηεοή εα πνδζζιμπμζδεεί ςξ εηπαζδεοηζηυ οθζηυ βζα ηδ ιεθέηδ ηαζ ηδκ επελενβαζία ηςκ επζθεβιέκςκ εειαηζηχκ εκμηήηςκ ηδξ πνμακαθενεείζδξ ιυκζιδξ έηεεζδξ ημο ΑΜΘ. Ζ πνυηαζδ αοηή είκαζ δ εηηεκέζηενδ βζαηί δεκ εα αημθμοεήζεζ ή δεκ εα έπεζ πνμδβδεεί εηπαζδεοηζηή επίζηερδ ζημ ΑΜΘ. Καζ ζε αοηή ηδκ πενίπηςζδ υιςξ μ/δ εηπαζδεοηζηυξ εα ηαεμνίζεζ ημ ααειυ επελενβαζίαξ ηςκ εειαηζηχκ εκμηήηςκ ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ ιε αάζδ υζα ακαθένμκηαζ ζηδκ ανπή ηδξ πανμφζαξ. ηυπμζ: Να ελμζηεζςεμφκ ηα παζδζά ιε ηδκ έκκμζα ημο ιμοζείμο. Να βκςνίζμοκ ημ ΑΜΘ. Να ακηζθδθεμφκ υηζ ιέζς ηςκ ιμοζεζαηχκ ακηζηεζιέκςκ εα ιπμνμφζακ κα πνμζεββίζμοκ πηοπέξ ηδξ γςήξ ζηδκ ανπαζυηδηα. Να δζαηοπχζμοκ οπμεέζεζξ ηαζ κα ηζξ εθέβλμοκ. Να ζοβηνίκμοκ πηοπέξ ηδξ ηαεδιενζκή γςήξ ζηδκ ανπαία Μαηεδμκία ιε ηζξ ακηίζημζπεξ ζδιενζκέξ. Να βκςνίζμοκ επαββέθιαηα πμο ζπεηίγμκηαζ ιε ημ ιμοζείμ. Να ειπθμοηίζμοκ ημ θελζθυβζυ ημοξ ιε υνμοξ πμο ζπεηίγμκηαζ ιε ηα ανπαζμθμβζηά ιμοζεία ηαζ ηζξ ζοθθμβέξ ημοξ. 85

86 Να ζοκενβαζημφκ ιεηαλφ ημοξ. Να ροπαβςβδεμφκ. Δηπαζδεοηζηυ οθζηυ ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ πμο πνμηείκεηαζ κα πνδζζιμπμζδεεί: ημ DVD, εζηυκεξ/πάνηεξ/πθδνμθμνίεξ απυ ημ CD ημο εηπαζδεοηζημφ, ημ παζπκίδζ ικήιδξ, ηα ακηίβναθα ηςκ ακηζηεζιέκςκ, ημ παζπκίδζ ιε ηζξ ενςηαπμηνίζεζξ/ πακημιίια/εζηαζηζηή έηθναζδ, δ πθαζηζημπμζδιέκδ ηάνηα ιε ηζξ ζοκηαβέξ, ηα παζπκίδζα ηδξ ηνζάναξ ηαζ ηδξ εκκζάναξ. 1.- Δζζαβςβή ζημ εέια: α) Ανπζηά πνδζζιμπμζχκηαξ ηδκ «ανάπκδ» 65 μ/δ εηπαζδεοηζηυξ εα ιπμνέζεζ κα ακζπκεφζεζ ηζξ βκχζεζξ, ηζξ απυρεζξ, ηζξ πνμζδμηίεξ ηαζ ηα εκδζαθένμκηα ηςκ παζδζχκ βζα ημ εέια «Μμοζείμ» ηαζ ημ νυθμ ημοξ. Ο ηαηαζβζζιυξ ζδεχκ αοημφ ημο ηφπμο είκαζ πνμηζιυηενμ κα πάνεζ βναπηή ιμνθή ηαζ κα ακανηδεεί ζηδκ ηάλδ ιε ζημπυ είηε ημκ ειπθμοηζζιυ ημο (επζδζχηεηαζ δ υζμ ημ δοκαηυκ ζθαζνζηή πνμζέββζζδ ηςκ ιμοζεζαηχκ πχνςκ ηαζ ιέζς ηδξ ζογήηδζδξ κα πνμηφρμοκ ηαζ μζ ααζζηέξ θεζημονβίεξ ηςκ ιμοζείςκ, δδθαδή δ ζοθθμβή, ζοκηήνδζδ, δζαθφθαλδ, έηεεζδ, εηπαζδεοηζηή ηαζ ενεοκδηζηή αλζμπμίδζδ ηςκ εονδιάηςκ), είηε ηδ πνήζδ ημο ςξ ζδιείμο ακαθμνάξ, α) ηδ ζοκέπεζα ιπμνεί κα πνμαθδεεί ημ DVD ηαζ ιεηά ηδκ πνμαμθή κα εκημπίζμοκ ηα παζδζά ηα ηφνζα ζημζπεία βζα ηδκ ζζημνία ηαζ ημοξ πχνμοξ ημο ΑΜΘ. Πνμηείκεηαζ κα πενζβνάρμοκ πμζμοξ πχνμοξ εκηυπζζακ (π.π. εηεεζζαημφξ, ενβαζηήνζα ζοκηήνδζδξ) ηαζ κα ακαθενεμφκ ζηα ανπαία ακηζηείιεκα πμο είδακ ζηδκ πνμαμθή πενζβνάθμκηάξ ηα. ημ ζδιείμ αοηυ εα ιπμνμφζακ επίζδξ κα εκημπίζμοκ πμζα ακηζηείιεκα δεκ ζχγμκηαζ εφημθα βζ αοηυ ηαζ δεκ ηα ανίζημοιε εφημθα ζ έκα ανπαζμθμβζηυ ιμοζείμ (:ηα θεανηά οθζηά: π.π. οθάζιαηα-νμφπα, δένια, λφθμ, βφρμξ, πενβαιδκέξ, πάπονμζ) ηαζ β) Μπμνμφκ κα μθμηθδνχζμοκ ηδκ εζζαβςβή παίγμκηαξ ιε ημ παζπκίδζ ικήιδξ. Οζ είημζζ πθαζηζημπμζδιέκεξ ηάνηεξ ημο παζπκζδζμφ απεζημκίγμοκ ακά δφμ ηα ακηζηείιεκα-ακηίβναθα πμο πενζέπεζ δ ιμοζεζμζηεοή. Ο/Ζ εηπαζδεοηζηυξ εα ιμζνάζεζ απυ ιία ζε ηάεε παζδί. Ακ ηα παζδζά είκαζ πενζζζυηενα ιπμνεί κα δδιζμονβήζεζ γεοβάνζα ιε ιία ηάνηα. Σα παζδζά εα ηζκδεμφκ ζημ πχνμ ηδξ ηάλδξ πνμζπαεχκηαξ κα ανμοκ ημ ηαίνζ ημοξ (ιε αάζδ ηδκ εζηυκα ηδξ ηάνηαξ). Αθμφ μθμηθδνχζμοκ ημ παζπκίδζ, έπμκηαξ ανεεεί ημ ηαίνζ ηδξ 65 Αναφζρονται και ωσ αραχνογράμματα, εννοιολογικοί χάρτεσ και ουςιαςτικά είναι θ ςχθματικι εξακτίνωςθ ενόσ κζματοσ (Κουλουμπαρίτςθ & Μουρατιάν, 2004β: ). 86

87 ηάεε ηάνηαξ ηαθυ είκαζ κα αημθμοεήζεζ ζογήηδζδ ηαηά ηδκ μπμία ηα παζδζά εα πενζβνάθμοκ ημ ακηζηείιεκμ ηδξ ηάνηαξ, ηδκ πζεακή ημο πνήζδ ηαζ ακ ζήιενα πνδζζιμπμζείηαζ ηάπμζμ ακηίζημζπμ ακηζηείιεκμ. Οζ ζδέεξ ηςκ παζδζχκ ιπμνμφκ κα ηαηαβναθμφκ ζε πανηί ημο ιέηνμο. Έπεζηα μ/δ εηπαζδεοηζηυξ εα ειθακίζεζ ηα ακηζηείιεκα ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ ηαζ πθέμκ ηα παζδζά ιπμνμφκ κα ηαοηίζμοκ ηζξ ηάνηεξ ημοξ ιε ηα ίδζα ηα ακηζηείιεκα ηαζ κα δζαηοπχζμοκ ηζξ ζηέρεζξ ημοξ βζα ηδ πνήζδ (π.π. ηα πνδζζιμπμζμφζακ άκηνεξ, βοκαίηεξ, παζδζά ηαζ ιε πμζμ ηνυπμ), ημ ιέβεεμξ ηαζ ηδ ιμνθή ηςκ ακηζηεζιέκςκ, ακ ηεθζηά μζ θςημβναθίεξ πμο αθέπμοιε αμδεάκε ή ιαξ παναπθακμφκ ηονίςξ ςξ πνμξ ημ ιέβεεμξ ή ηαζ ημ πνχια ηάπμζεξ θμνέξ. 2.- Δπελενβαζία ηςκ εειαηζηχκ εκμηήηςκ: α) Ζ επελενβαζία ιπμνεί κα λεηζκήζεζ ιε ηδκ μιαδμπμίδζδ ηςκ ακηζηεζιέκςκ απυ ηα παζδζά ακάθμβα ιε ηδ πνήζδ πμο είπακ πνμηείκεζ ζηδκ πνμδβμφιεκδ θάζδ, ηαηά ηδκ εζζαβςβή ζημ εέια. Σα παζδζά ηαθμφκηαζ κα ζοβηνμηήζμοκ ηζξ ακηίζημζπεξ μιάδεξ ενβαζίαξ (ζοκμθζηά επηά μιάδεξ ακάθμβα ιε ηδ πνήζδ ηςκ ακηζηεζιέκςκ) ηαζ κα δχζμοκ υκμια ζηδκ μιάδα ημοξ. Ζ απμζημθή ημοξ είκαζ κα ακηθήζμοκ ζημζπεία απυ ημ ζοκμδεοηζηυ επμπηζηυ ηαζ πθδνμθμνζαηυ οθζηυ ηςκ εηπαζδεοηζηχκ ηαζ ηζξ πνμηεζκυιεκεξ ζζημζεθίδεξ (π.π. Κυιαμξ ηδξ Γναιιαηείαξ Πμθζηζζιμφ: Δεκζηυ Ανπαζμθμβζηυ Μμοζείμ: Νυδζζξ: Ίδνοια Μείγμκμξ Δθθδκζζιμφ: Μμοζείμ Κοηθαδζηήξ Σέπκδξ: ή ηαζ άθθα αζαθία ημο ζπμθείμο ημοξ ή δζηά ημοξ ακάθμβα ιε ηδ εειαηζηή ηδξ μιάδαξ ημοξ. Μεηά ηδκ μθμηθήνςζδ ηδξ ένεοκάξ ημοξ είκαζ απαναίηδημ κα εθέβλμοκ ηζξ ανπζηέξ ημοξ οπμεέζεζξ ηαζ κα ηζξ δζμνεχζμοκ υπμο πνεζάγεηαζ. ηακ μθμηθδνςεεί αοηή δ δζαδζηαζία μζ μιάδεξ είκαζ πθέμκ έημζιεξ κα πανμοζζάζμοκ ηα ηεθζηά απμηεθέζιαηα ηδξ ένεοκάξ ημοξ ζηδκ ηάλδ ηαζ κα ζογδηήζμοκ βζα ηδ γςή ηςκ ανπαίςκ ζοβηνίκμκηαξ ηζξ ακηίζημζπεξ εειαηζηέξ ιε ηδ ζφβπνμκδ γςή (π.π. ακ έπμοιε ηζξ ίδζεξ ακάβηεξ, ιε πμζμ ηνυπμ ηζξ ζηακμπμζμφιε η.θπ), α) Δκαθθαηηζηά βζα κα πανμοζζάζμοκ ηδ εειαηζηή εκυηδηα ιε ηδκ μπμία αζπμθήεδηακ ιπμνμφκ κα πνδζζιμπμζήζμοκ ημ επμπηζηυ οθζηυ, ηα ακηίβναθα ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ, αθθά ηαζ άθθα οθζηά (π.π. οθάζιαηα-θυδνεξ, ημζιήιαηα 66 ) βζα κα 66 Κα μποροφςαν να καταςκευαςτοφν κάποια είδθ κοςμθμάτων από χρυςό ι αςθμί χαρτόνι από τα ίδια τα παιδιά, π.χ. διαδιματα, ςτεφάνια, διακοςμθτικά για τα ροφχα που κα τα 87

88 δδιζμονβήζμοκ αηίκδηεξ ζηδκέξ ηδξ ηαεδιενζκήξ γςήξ ζηδκ ανπαία Μαηεδμκία (tableaux vivant) ή κα μνβακχζμοκ ιζα εεαηνζηή πανάζηαζδ ιε εέια ηδκ ηαεδιενζκή γςή ζηδκ ανπαία Μαηεδμκία, βζα ηδκ μπμία ιπμνμφκ κα θηζάλμοκ ηαζ άθθα ακηζηείιεκα (π.π. απυ πδθυ, γοιάνζ) ιε ηδ αμήεεζα ηςκ εζηυκςκ ημο επμπηζημφ οθζημφ ηςκ εηπαζδεοηζηχκ ηαζ β) Ζ πανμοζίαζδ ηςκ παζδζχκ ιπμνεί κα πάνεζ ηδ ιμνθή ιμοζεζαηήξ έηεεζδξ ζηδκ ηάλδ. Γζα κα ηδκ μνβακχζμοκ πνμηείκεηαζ κα πνδζζιμπμζήζμοκ ηα ακηίβναθα, ηζξ εζηυκεξ πμο εα εηηοπχζμοκ απυ ημ ζοκμδεοηζηυ οθζηυ ηςκ εηπαζδεοηζηχκ ή ηαζ ζπέδζα/γςβναθζέξ ζπεηζηά ιε ηζξ εειαηζηέξ πμο εα θηζάλμοκ ηα ίδζα ηα παζδζά. Σα πενζεπυιεκα ηδξ έηεεζδξ ιπμνμφκ κα ειπθμοηζζημφκ ιε επζπθέμκ επμπηζηυ/πθδνμθμνζαηυ οθζηυ ημ μπμίμ εα ακαγδηήζμοκ ζημ δζαδίηηομ 67. Αηυιδ ιπμνμφκ κα θένμοκ ηαζ απυ ημ ζπίηζ ημοξ οθζηυ ακηίζημζπμ ηςκ εειαηζηχκ εκμηήηςκ ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ απυ άθθα ιμοζεία πμο έπμοκ επζζηεθεεί (π.π. ηανη πμζηάθ, ιμοζεζαηά ακηίβναθα). ημ ίδζμ πθαίζζμ ιπμνμφκ κα θςημβναθίζμοκ ηα ακηζηείιεκα ηαζ κα θηζάλμοκ ηαηάθμβμ ηδξ έηεεζήξ ημοξ. Πνμηείκεηαζ πεναζηένς κα δζμνβακχζμοκ λεκαβήζεζξ βζα ηα παζδζά ηςκ άθθςκ ηάλεςκ ημο ζπμθείμο, ημοξ εηπαζδεοηζημφξ ηαζ ημοξ βμκείξ. Δπίζδξ ιπμνμφκ κα μνβακχζμοκ ηα εβηαίκζα ηδξ έηεεζδξ βζα ηα μπμία κα εημζιάζμοκ ςξ ηέναζια ηα ανπαία εδέζιαηα ηςκ ζοκηαβχκ, κα ηάκμοκ δζαβςκζζιυ ανπαίςκ παζπκζδζχκ (ηνζάναξ/εκκζάναξ) ηαζ δζαβςκζζιυ ηαπφηενδξ επίθοζδξ παγθ ιε μπμζαδήπμηε εζηυκα ημο επμπηζημφ οθζημφ ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ 68. Δεύηεπη ππόηαζη: Η μοςζειοζκεςή ωρ εκπαιδεςηικό ςλικό για ηην πποεηοιμαζία ηηρ επίζκεψηρ ζηο ΑΜΘ. ηυπμζ: Να ελμζηεζςεμφκ ηα παζδζά ιε ηδκ έκκμζα ημο ιμοζείμο. Να βκςνίζμοκ ημ ΑΜΘ. κολλιςουν/ςτερεϊςουν επάνω ςτα υφάςματα. Οδθγίεσ για τθν ζνδυςθ κα υπάρχουν ςτο πλθροφοριακό υλικό των εκπαιδευτικϊν. 67 Βλ. πιο πάνω ςτθν ίδια Ενότθτα. 68 Θ δθμιουργία των παηλ (με δυνατότθτα επιλογισ και ςτο βακμό δυςκολίασ) και θ επίλυςι τουσ γίνεται -on line- ςφμφωνα με τισ οδθγίεσ που δίνονται ςτθν ακόλουκθ ιςτοςελίδα: 88

89 Να ακηζθδθεμφκ υηζ ιέζς ηςκ ιμοζεζαηχκ ακηζηεζιέκςκ εα ιπμνμφζακ κα πνμζεββίζμοκ πηοπέξ ηδξ γςήξ ζηδκ ανπαζυηδηα. Να δζαηοπχζμοκ οπμεέζεζξ ηαζ κα ηζξ εθέβλμοκ. Να ζοβηνίκμοκ πηοπέξ ηδξ ηαεδιενζκή γςήξ ζηδκ ανπαία Μαηεδμκία ιε ηζξ ακηίζημζπεξ ζδιενζκέξ. Να ειπθμοηίζμοκ ημ θελζθυβζυ ημοξ ιε υνμοξ πμο ζπεηίγμκηαζ ιε ηα ανπαζμθμβζηά ιμοζεία ηαζ ηζξ ζοθθμβέξ ημοξ. Να ζοκενβαζημφκ ιεηαλφ ημοξ. Να εηθναζημφκ δδιζμονβζηά. Να ροπαβςβδεμφκ. Δηπαζδεοηζηυ οθζηυ ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ πμο πνμηείκεηαζ κα πνδζζιμπμζδεεί: ημ DVD, εζηυκεξ/πθδνμθμνίεξ απυ ημ CD ημο εηπαζδεοηζημφ, ημ παζπκίδζ ικήιδξ, ηα ακηίβναθα ηςκ ακηζηεζιέκςκ. 1.- Δζζαβςβή ζημ εέια: αθ. πνχηδ πνυηαζδ (1.-α, α ηαζ β). 2.- Δπελενβαζία ηςκ εειαηζηχκ εκμηήηςκ: αθ. πνχηδ πνυηαζδ (2.-α ηαζ α). 3.- Πνμηεζκυιεκεξ δνάζεζξ ηαηά ηδκ επίζηερδ ζημ ΑΜΘ: α) Έπμκηαξ ήδδ επελενβαζηεί ιέζα ζηδκ ηάλδ ζε μιάδεξ ηζξ εειαηζηέξ βζα ηδ γςή ζηδκ ανπαία Μαηεδμκία ηαηά ηδκ επίζηερδ ζημ ιμοζείμ πνμηείκεηαζ κα έπμοκ ιαγί ημοξ ηζξ εζηυκεξ ηςκ ακηζηεζιέκςκ-ακηζβνάθςκ ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ ηαζ κα ελενεοκήζμοκ ημ πχνμ ακαγδηχκηαξ ηα πνςηυηοπα ακηζηείιεκα ιέζα ζηζξ πνμεήηεξ ηδξ έηεεζδξ (ςξ μιάδεξ) 69. Αθμφ ηα ακαηαθφρμοκ ιπμνμφκ κα ζογδηήζμοκ ηαζ βζα ημ οθζηυ ηαηαζηεοήξ ηςκ ακηζηεζιέκςκ 70, βζα ημκ ηαηαζηεοαζηή ημοξ ή ημ ενβαζηήνζυ ημο. ηδ ζοκέπεζα εα δμεμφκ ζηα παζδζά (ακά μιάδεξ) ζδιεζςιαηάνζα ηαζ ιμθφαζα πμο μ/δ εηπαζδεοηζηυξ έπεζ θνμκηίζεζ κα θένεζ ιαγί ημο/ηδξ ηαζ ηα παζδζά πνδζζιμπμζχκηαξ ημ οθζηυ ηςκ πνμεδηχκ (ακηζηείιεκα, θεγάκηεξ) αθθά ηαζ ημο ηαηαθυβμο ηδξ έηεεζδξ πανμηνφκμκηαζ κα δδιζμονβήζμοκ ιζα ζζημνία ιε πνςηαβςκζζηή ημ ακηζηείιεκμ πμο είπακ ακαγδηήζεζ. Σζξ ζζημνίεξ ημοξ ιπμνεί κα ηζξ 69 Εάν θ μουςειοςκευι ζχει επιςτραφεί μπορεί ο/θ εκπαιδευτικόσ να εκτυπϊςει τισ εικόνεσ των αντικειμζνων (ζγχρωμεσ ι αςπρόμαυρεσ) από το ςυνοδευτικό εποπτικό υλικό ςτο μζγεκοσ που επικυμεί. 70 Υπενκυμίηεται ότι το υλικό καταςκευισ των αντιγράφων είναι γφψοσ γι αυτό και δεν προτάκθκε θ επεξεργαςία των αντικειμζνων ωσ προσ αυτι τθ διάςταςθ μζςα ςτθν τάξθ. 89

90 δζααάζμοκ επζηυπμο ζδζαίηενα εάκ ειπθέημκηαζ ηαζ άθθα ακηζηείιεκα ηςκ πνμεδηχκ βζα κα ηα δείπκμοκ ζημοξ/ζξ ζοιιαεδηέξ/ηνζέξ ημοξ. α) Δκαθθαηηζηά δ δναζηδνζυηδηα αοηή ιπμνεί κα βίκεζ ζημκ οπαίενζμ πχνμ ημο ιμοζείμο (εάκ μ ηαζνυξ ημ επζηνέπεζ) ή υηακ επζζηνέρμοκ ζηδκ ηάλδ. 4.- Δπζζηνμθή ζημ ζπμθείμ: Ζ επελενβαζία ημο εέιαημξ ιπμνεί κα ζοκεπζζηεί ιε ημοξ ελήξ ηνυπμοξ: α) κα εζημκμβναθήζμοκ ηζξ ζζημνίεξ πμο δδιζμφνβδζακ, α) κα δδιζμονβήζμοκ έκα αζαθζανάηζ ιε ηζξ ζζημνίεξ αοηέξ βζα ηδ αζαθζμεήηδ ημο ζπμθείμο ηαζ β) ακ ημ ζπμθείμ ημοξ έπεζ ζζημζεθίδα κα ηζξ ακανηήζμοκ εηεί. Σέθμξ, εα ιπμνμφζε κα βίκεζ ιζα ζοκμθζηή ζογήηδζδ βζα ηζξ ειπεζνίεξ ηςκ παζδζχκ απυ ηδκ επελενβαζία ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ ηαζ ηδκ επίζηερή ημοξ ζημ ΑΜΘ ιέζς ηδξ μπμίαξ εα δζαπζζηςεεί εάκ μζ πνμζδμηίεξ ηςκ παζδζχκ ζηακμπμζήεδηακ (υπςξ είπακ δζαηοπςεεί ηαηά ηδκ εζζαβςβή ζημ εέια: -1.-α). Τπίηη ππόηαζη: Η μοςζειοζκεςή ωρ ςλικό μεηα-επεξεπγαζίαρ. ηυπμζ: Να ζοβηνίκμοκ πηοπέξ ηδξ ηαεδιενζκή γςήξ ζηδκ ανπαία Μαηεδμκία ιε ηζξ ακηίζημζπεξ ζδιενζκέξ. Να βκςνίζμοκ επαββέθιαηα πμο ζπεηίγμκηαζ ιε ημ ιμοζείμ. Να ειπθμοηίζμοκ ημ θελζθυβζυ ημοξ ιε υνμοξ πμο ζπεηίγμκηαζ ιε ηα ανπαζμθμβζηά ιμοζεία ηαζ ηζξ ζοθθμβέξ ημοξ. Να ζοκενβαζημφκ ιεηαλφ ημοξ. Να ροπαβςβδεμφκ. Δηπαζδεοηζηυ οθζηυ ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ πμο πνμηείκεηαζ κα πνδζζιμπμζδεεί: Δζηυκεξ/πάνηεξ/πθδνμθμνίεξ απυ ημ CD ημο εηπαζδεοηζημφ, ηα ακηίβναθα ηςκ ακηζηεζιέκςκ, ημ παζπκίδζ ιε ηζξ ενςηαπμηνίζεζξ/ πακημιίια/εζηαζηζηή έηθναζδ, ηδκ πθαζηζημπμζδιέκδ ηάνηα ιε ηζξ ζοκηαβέξ, ηα παζπκίδζα ηδξ ηνζάναξ ηαζ ηδξ εκκζάναξ. Διπέδςζδ ηδξ εηπαζδεοηζηήξ επίζηερδξ ζημ ΑΜΘ: α) Πνμηείκεηαζ κα παίλμοκ ημ παζπκίδζ ιε ηζξ ενςηαπμηνίζεζξ/πακημιίια/εζηαζηζηή έηθναζδ βζα κα εοιδεμφκ ηζξ εειαηζηέξ ιε ηζξ μπμίεξ αζπμθήεδηακ ιέζα ζημ ιμοζείμ, α) Με αθμνιή ηζξ εειαηζηέξ εκυηδηεξ πμο εα εοιδεμφκ ιέζα απυ ημ παζπκίδζ πμο πνμδβήεδηε κα ζογδηήζμοκ βζα ηδ γςή ηςκ ανπαίςκ ηαζ κα ζοβηνίκμοκ ηζξ ακηίζημζπεξ εειαηζηέξ ιε 90

91 ηδ ζφβπνμκδ γςή (ακ έπμοιε ηζξ ίδζεξ ακάβηεξ, ιε πμζμ ηνυπμ ηζξ ζηακμπμζμφιε η.θπ), β) οιπθδνςιαηζηά ιπμνμφκ κα πνδζζιμπμζήζμοκ ημ επμπηζηυ οθζηυ, ηα ακηίβναθα ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ, αθθά ηαζ άθθα οθζηά βζα κα δδιζμονβήζμοκ αηίκδηεξ ζηδκέξ ηδξ ηαεδιενζκήξ γςήξ ζηδκ ανπαία Μαηεδμκία (tableaux vivant) 71 ηαζ δ) Μπμνμφκ κα δδιζμονβήζμοκ ηδ δζηή ημοξ ιμοζεζαηή έηεεζδ ζηδκ ηάλδ Πξννπηηθέο εθπαηδεπηηθήο αμηνπνίεζεο ηεο κνπζεηνζθεπήο Σειηθά ζπκπεξάζκαηα. Έπμκηαξ μθμηθδνςεεί, ζημ πθαίζζμ ηδξ πανμφζαξ ενβαζίαξ, μ ζπεδζαζιυξ ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ πνμβναιιαηίγεηαζ κα αημθμοεήζεζ δ δζακμιή ηδξ ζε ζπμθεία. Γζα κα ιπμνέζεζ δ ιμοζεζμζηεοή κα θηάζεζ ζε αοηυ ημ ζηάδζμ εα πνέπεζ αηυιδ: Να επζθοεμφκ πναηηζηά γδηήιαηα υπςξ π.π. δ εφνεζδ ηαηάθθδθδξ ααθίηζαξ/ημοηζμφ πμο εα επζηνέπεζ ηδκ αζθαθή ηαζ εφημθδ ιεηαθμνά ηδξ. Να πναβιαημπμζδεεί ιζα δζαιμνθςηζηή αλζμθυβδζδ, ιε ζηυπμ ηδκ αθθαβή ή ηαζ ηδ αεθηίςζδ ημο οθζημφ πμο ζπεδζάζηδηε. Καεχξ δ παναβςβή ημο ηεθζημφ πνμσυκημξ δεκ έπεζ μθμηθδνςεεί, ιπμνεί κα οπάνλμοκ αθθαβέξ ζημ επμπηζηυ οθζηυ, ζηζξ ιεευδμοξ ηαζ ζηα δζδαηηζηά ιέζα, ζηζξ πνμηάζεζξ αλζμπμίδζδξ ημο οθζημφ η.α. Πανυηζ είκαζ επζαανοκηζηή δζαδζηαζία πνμκζηά ηαζ πνμθακχξ ηαζ μζημκμιζηά εκημφημζξ εθυζμκ εκημπζζημφκ ηαζ δζμνεςεμφκ ζπεδζαζηζηέξ δοζθεζημονβίεξ ημ ηεθζηυ πνμσυκ πμο εα παναπεεί εα επζθένεζ ζαθχξ ηαθφηενα εηπαζδεοηζηά απμηεθέζιαηα (Hein 1998: 57-60, Μμοζμφνδ 1999α: 58-60, Νζημκάκμο 2010α: 91-92). Θα γδηδεεί ηυζμ δ άπμρδ ημο/ηδξ εηπαζδεοηζημφ, υζμ ηαζ δ άπμρδ ηςκ παζδζχκ ζε υ,ηζ αθμνά ηδκ επζθμβή ηςκ ακηζηεζιέκςκ-ακηζβνάθςκ, ημο ζοκμδεοηζημφ επμπηζημφ οθζημφ ηαζ ηςκ πνμηάζεςκ αλζμπμίδζδξ ηςκ παναπάκς, δ μπμία εα θάαεζ πχνα ιε πζθμηζηή εθανιμβή ζε ζπμθζηή ηάλδ. 71 Ολοκλθρωμζνα θ δραςτθριότθτα περιγράφεται ςτθν πρϊτθ πρόταςθ επεξεργαςίασ τθσ μουςειοςκευισ (βλ. 2.- Επεξεργαςία των κεματικϊν ενοτιτων: β). 72 Ολοκλθρωμζνα θ δραςτθριότθτα περιγράφεται ςτθν πρϊτθ πρόταςθ επεξεργαςίασ τθσ μουςειοςκευισ (βλ. 2.- Επεξεργαςία των κεματικϊν ενοτιτων: γ). 91

92 Να πναβιαημπμζδεεί δ μθζηή αλζμθυβδζδ ιε αάζδ ημ έκηοπμ αλζμθυβδζδξ ημ μπμίμ εα πενζθαιαάκεηαζ ιέζα ζηδ ιμοζεζμζηεοή. ηυπμ εα έπεζ ηδ δζενεφκδζδ ηδξ απμηεθεζιαηζηήξ εθανιμβήξ ημο πνμσυκημξ ηαζ ηδξ επίηεολδξ ηςκ ζηυπςκ ηδξ. Με άθθα θυβζα οπάνπεζ πνυεεζδ ηαζ βζα μθζηή/δζμνεςηζηή αλζμθυβδζδ ηα απμηεθέζιαηα ηδξ μπμίαξ εα θδθεμφκ οπυρδ ζε ιεθθμκηζηυ επακαζπεδζαζιυ ηδξ ιμοζεζμζηεοήξ. ε ηάεε πενίπηςζδ αλίγεζ κα ακαθενεεί υηζ δ αλζμθυβδζδ είκαζ απαναίηδηδ πνμτπυεεζδ ζημ πθαίζζμ ιζαξ επζηοπδιέκδξ εηπαζδεοηζηήξ πμθζηζηήξ υπςξ ακαθένεζ ηαζ δ Νζημκάκμο (2010α). Μέζς αοηήξ ιπμνεί κα επζηεοπεεί δ αεθηίςζδ ηςκ οπδνεζζχκ πμο πανέπμκηαζ. Βέααζα, υπςξ πνμακαθένεδηε, δ αλζμθυβδζδ ημζηίγεζ ηυζμ ζε πνυκμ υζμ ηαζ ζε πνήια αθθά μ εκημπζζιυξ ηςκ ζδιείςκ πμο πνέπεζ κα δζμνεςεμφκ ζοιαάθεζ ζηδκ επίηεολδ ηαθφηενςκ, υζμ ημ δοκαηυ, εηπαζδεοηζηχκ απμηεθεζιάηςκ. ιςξ ημ θοθθάδζμ αλζμθυβδζδξ ζπάκζα επζζηνέθεηαζ ζοιπθδνςιέκμ (Νζημκάκμο 2002). Γζα κα ακηζιεηςπζζηεί ημ έθθεζιια αοηυ είκαζ πζεακυ κα γδηδεεί δ βκχιδ ηςκ ζοιιεηεπυκηςκ ιε ζοκεκηεφλεζξ ηαεχξ είκαζ ζδιακηζηυ κα ζοκεπζζηεί δ ένεοκα βζα κα παναπεεί έκα πνμσυκ πμο εα ακηαπμηνίκεηαζ αθεκυξ ιεκ ζημοξ ζηυπμοξ ηδξ εηπαζδεοηζηήξ πμθζηζηήξ ημο ιμοζείμο, αθεηένμο δε εα ηαθφπηεζ ηζξ πνμζδμηίεξ ηαζ ηζξ ακάβηεξ ηδξ εηπαζδεοηζηήξ ημζκυηδηαξ. 92

93 Βηβιηνγξαθηθέο αλαθνξέο Αδάκ-Βειέλε, Π. (2009). Μαθεδνλία Θεζζαινλίθε, κέζα από ηηο εθζέζεηο ηνπ Αξραηνινγηθνύ Μνπζείνπ. Αεήκα: Τπμονβείμ Πμθζηζζιμφ ηαζ Σμονζζιμφ. Σαιείμ Ανπαζμθμβζηχκ Πυνςκ ηαζ Απαθθμηνζχζεςκ. Αδάκ-Βειέλε, Π. (2010). Δπυιεκδ ζηάζδ: «Μμοζείμ». Σμ Ανπαζμθμβζηυ Μμοζείμ Θεζζαθμκίηδξ ζοζηήκεηαζ ζημ ημζκυ ημο. ηo Π. Αδάι-Βεθέκδ & Κ. Σγακααάνδ (Δπζι.), Σν αξραηνινγηθό έξγν ζηε Μαθεδνλία θαη ζηε Θξάθε, 21 (2007), (ζεθ ). Θεζζαθμκίηδ: Τπμονβείμ Πμθζηζζιμφ, Ανζζημηέθεζμ Πακεπζζηήιζμ Θεζζαθμκίηδξ. Αδάκ-Βειέλε, Π., Γεσξγάθε, Π., & Ξαλζνπνύινπ, Κ. (2010). Δηπαζδεοηζηά πνμβνάιιαηα ημο. ημ Μπ. Βέιδ & Δζ. Νάημο (Δπζι.), Μνπζεία θαη Δθπαίδεπζε (ζεθ ). Αεήκα: Νήζμξ. Αδάκ-Βειέλε, Π. (2011). Ανπαζμθμβζηυ Μμοζείμ Θεζζαθμκίηδξ. Ηζημνία ηαζ εηεέζεζξ. ημ Α. ηεθακίδμο (Δπζι.), Δλ Υώξω Σερλήεζζα (ζεθ.38-54). Θεζζαθμκίηδ: ΑΠΘ Πμθοηεπκζηή πμθή. Ακηγμοθάημο Ρεηζίθα, Δ. (1991). Μμοζείμ Δθθδκζηήξ Λασηήξ Σέπκδξ: Οζ θμνδηέξ εηπαζδεοηζηέξ ιμκάδεξ. Αξραηνινγία, 38, Αλδξένπ, Α. (1996). Ιζηνξία, Μνπζείν θαη ρνιείν. Θεζζαθμκίηδ: Γ. Γεδμφζδ. Αλδξηώηεο, Ν., & Σαζηνύ, Φ. (2002). Σν εθπαηδεπηηθό πξόγξακκα ηνπ Μνπζείνπ καο: «Λόγηα ηεο πιώξεο». Μμοζείμ πμθείμ, 6 μ Πενζθενεζαηυ οκέδνζμ (ζ ). Αεήκα: Citronio. Αξραηνινγηθό Μνπζείν Θεζζαινλίθεο, ηαζ ηεθεοηαία επίζηερδ ζηζξ 13 επηειανίμο Βαθαινύδε, Α. (2001). Ζ ζοιαμθή ηςκ κέςκ ηεπκμθμβζχκ ζηδκ αλζμπμίδζδ ηςκ πδβχκ ηδξ ζζημνίαξ ηαζ ηδξ ηέπκδξ. Αξραηνινγία θαη Σέρλεο, 80,

94 Βέκε, Β. (2005). πεδζάγμκηαξ ιζα ανπαζμθμβζηή ιμοζεζμζηεοή. ημ Δ. ηαονίδμο, Β. Βέιδ & Θ. Κάααμονα (Δπζι.), Βηβιία, πιηθά, ινγηζκηθά γηα ηελ εθπαίδεπζε: από ηε ζρεδίαζε ζηε δηδαθηηθή πξάμε (ζ.9-17). Βυθμξ: Πακεπζζηήιζμ Θεζζαθίαξ. Βέκε, Μπ. (2010). Απυ ηζξ ημφθζεξ θέλεζξ ζηδκ μιζθία ημο αζχιαημξ. Ζ ιμοζεζαηή εηπαίδεοζδ ζημ Πακεπζζηήιζμ Θεζζαθίαξ. ημ Μπ. Βέιδ & Δζ. Νάημο (Δπζι.), Μνπζεία θαη Δθπαίδεπζε (ζ ). Αεήκα: Νήζμξ. Βνθνηνπνύινπ, Η. (1985). Δζζαβςβή. ημ Π. Αδάι-Βεθέκδ (Δπζι.), Μειέηεο γηα ηελ αξραία Θεζζαινλίθε (ζεθ.vii-x). Θεζζαθμκίηδ: Ανπαζμθμβζηυ Μμοζείμ Θεζζαθμκίηδξ. Βνθνηνπνύινπ, Η. (1986 α). Πνυθμβμξ. ημ Γζεφεοκζδ Γδιμζζεοιάηςκ ΣΑΠ (Δπζι.), Οδεγόο ηεο έθζεζεο: Θεζζαινλίθε Από ηα πξνϊζηνξηθά κέρξη ηα ρξηζηηαληθά ρξόληα (ζεθ.11-12). Αεήκα: Σαιείμ Ανπαζμθμβζηχκ Πυνςκ ηαζ Απαθθμηνζχζεςκ (ΣΑΠ). Βνθνηνπνύινπ, Η. (1986 α). Οδεγόο Αξραηνινγηθνύ Μνπζείνπ Θεζζαινλίθεο. Αεήκα: Καπυκ. Βνθνηνπνύινπ, Η. (2001). Ηπεηξωηηθά θαη Μαθεδνληθά Μειεηήκαηα. Αεήκαζ: Ζ εκ Αεήκαζξ Ανπαζμθμβζηή Δηαζνεία. Βνπδνύξε, Γ. (2003). Κξάηνο θαη Μνπζεία: Σν ζεζκηθό πιαίζην ηωλ αξραηνινγηθώλ κνπζείωλ. Αεήκα Θεζζαθμκίηδ: άηημοθα. Γηαλλίθνπ, Μ., Εαραξνπνύινπ, Μ., & Ληάζθα, Μ. (2007). Σα Ανπεία πάκε ζπμθείμ Μζα πνυηαζδ ιμοζεζμζηεοήξ βζα ηα Γεκζηά Ανπεία ημο Κνάημοξ. Μνπζείν, 5, Γθαδή, Α. (2004). Μμοζεία βζα ημκ 21 μ αζχκα. Σεηξάδηα Μνπζεηνινγίαο, 1, Γθαδή, Α. (2008). «Δ, αξ ακμίλμοκ ηαζ ηακέκα θελζηυ!» Ή «Δπζηέθμοξ, ηείιεκα ηαηακμδηά!»; Πνμζεββίγμκηαξ ιμοζεζμθμβζηά ηδ ζοββναθή ηεζιέκςκ βζα ηδκ επακέηεεζδ ημο. ηo Π. Αδάι- 94

95 Βεθέκδ & Κ. Σγακααάνδ (Δπζι.), Σν αξραηνινγηθό έξγν ζηε Μαθεδνλία θαη ζηε Θξάθε, 20 (2006), (ζεθ ). Θεζζαθμκίηδ: Τπμονβείμ Πμθζηζζιμφ, Ανζζημηέθεζμ Πακεπζζηήιζμ Θεζζαθμκίηδξ. Γθαιηλίθε,., Κεθαιίδνπ, Δ., Κνπθνπβνύ, Α., Μέιιηνπ, Δ., Ξαλζνπνύινπ, Κ., & νπέξεθ, Κ. (2008). Οζ κέεξ εηεέζεζξ ημο Ανπαζμθμβζημφ Μμοζείμο Θεζζαθμκίηδξ: Οζ ζζημνζημί πνυκμζ. ηo Π. Αδάι-Βεθέκδ & Κ. Σγακααάνδ (Δπζι.), Σν αξραηνινγηθό έξγν ζηε Μαθεδνλία θαη ζηε Θξάθε, 20 (2006), (ζεθ ). Θεζζαθμκίηδ: Τπμονβείμ Πμθζηζζιμφ, Ανζζημηέθεζμ Πακεπζζηήιζμ Θεζζαθμκίηδξ. Γθαηδόιεο, Υ. (2003). Δηπαζδεοηζηά Πνμβνάιιαηα. ημ Ν. Εαθεζνμπμφθμο (Δπζι.), Αξραηνινγηθόλ Γειηίνλ, η. 52 (1997) Β 2, (ζεθ. 631). Αεήκα: Σαιείμ Ανπαζμθμβζηχκ Πυνςκ ηαζ Απαθθμηνζχζεςκ Γζεφεοκζδ Γδιμζζεοιάηςκ. Γθαηδόιεο, Υ. (2004). Δηπαζδεοηζηά Πνμβνάιιαηα. ημ Ν. Εαθεζνμπμφθμο (Δπζι.), Αξραηνινγηθόλ Γειηίνλ, η. 53 (1998) Β 2, (ζεθ ). Αεήκα: Σαιείμ Ανπαζμθμβζηχκ Πυνςκ ηαζ Απαθθμηνζχζεςκ Γζεφεοκζδ Γδιμζζεοιάηςκ. Γθαηδόιεο, Υ. (2006). Δηπαζδεοηζηά Πνμβνάιιαηα. ημ Δ. Κχηζμο (Δπζι.), Αξραηνινγηθόλ Γειηίνλ, η. 54 (1999) Β 2, (ζεθ ). Αεήκα: Σαιείμ Ανπαζμθμβζηχκ Πυνςκ ηαζ Απαθθμηνζχζεςκ Γζεφεοκζδ Γδιμζζεοιάηςκ. Γθαηδόιεο, Υ. (2009). Δηπαζδεοηζηά Πνμβνάιιαηα. ημ Υ. Μαηαναηγή (Δπζι.), Αξραηνινγηθόλ Γειηίνλ, η. 55 (2000) Β 2, (ζεθ ). Αεήκα: Σαιείμ Ανπαζμθμβζηχκ Πυνςκ ηαζ Απαθθμηνζχζεςκ Γζεφεοκζδ Γδιμζζεοιάηςκ. Γθαηδόιεο, Υ., Κνθνξόηζθνπ, Μ., & αθαιή, Ό. (2010). Δηπαζδεοηζηέξ δνάζεζξ ημο. ηα Α. Σζζημφνδ, Δ.-Μ. Πζηζζάαα (Δπζι.), Πξαθηηθά Ηκεξίδαο Proceedings «Δθπαηδεπηηθέο δξάζεηο γηα ηελ πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά θαη ην πεξηβάιινλ », (ζεθ ). Αεήκα: Γζεεκέξ οιαμφθζμ Μμοζείςκ Δθθδκζηυ Σιήια. Γθνπξγθνύηα, Κ. (2002). Δθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα ηνπ Μνπζείνπ. Μμοζείμ πμθείμ, 6 μ Πενζθενεζαηυ οκέδνζμ (ζ ). Αεήκα: Citronio. 95

96 Γξακκέλνο, Γ. (2007). Ζ επακέηεεζδ ζημ Ανπαζμθμβζηυ Μμοζείμ Θεζζαθμκίηδξ ( ). Αξραηνινγία & Σέρλεο, 102, Grammenos, D. (2011). The reconstruction and redisplay of the Archaeological Museum of Thessaloniki. Museology International Scientific Electronic Journal, 6, Γάθλε, Ν. (2002). Δθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα ηνπ Μνπζείνπ Διιεληθήο Λαϊθήο Σέρλεο. Μμοζείμ πμθείμ, 6 μ Πενζθενεζαηυ οκέδνζμ (ζ ). Αεήκα: Citronio. Dhanjal, S. (2005). Touching the Past? Papers from the Institute of Archaeology, 16, Γηακάληε, Μ., Μηιάλνπ, Κ., ηαζηλόπνπινο,., Αξγπξηάδε, Μ., & Φαξξάθε- Μπειεζηώηε, Ν. (1991). Μμοζείμ Μπεκάηδ. Αξραηνινγία, 38, Δβξατθό Μνπζείν ηεο Διιάδνο, orkshop.html, ηεθεοηαία επίζηερδ ζηζξ Δζλνινγηθό Μνπζείν Θξάθεο, ηεθεοηαία επίζηερδ ζηζξ Δθδόζεηο Καιεηδνζθόπην Σν θνπηί ηεο γξαθήο: Πάλσ ζε ηη θαη κε ηη, ηεθεοηαία επίζηερδ ζηζξ Δθδόζεηο Καιεηδνζθόπην Έλα θνπηί γεκάην λεξό, ηεθεοηαία επίζηερδ ζηζξ Δθδόζεηο Καιεηδνζθόπην Έδαθνο: Έλαο νιόθιεξνο θόζκνο, ηεθεοηαία επίζηερδ ζηζξ

97 Δθπαίδεπζε Αιινδαπώλ θαη Παιηλλνζηνύλησλ Μαζεηώλ, ηεθεοηαία επίζηερδ ζηζξ Διιεληθή Οξληζνινγηθή Δηαηξία, ηεθεοηαία επίζηερδ ζηζξ Διιεληθό Κέληξν Βηνηόπσλ Τγξνηόπσλ (ΔΚΒΤ), ηεθεοηαία επίζηερδ ζηζξ Διιεληθό Παηδηθό Μνπζείν, ηεθεοηαία επίζηερδ ζηζξ Εαξθάδα-Πηζηηόιε, Υ. (2012). Έηεεζδ ανπαζμηήηςκ νςιασηχκ πνυκςκ ζημκ ηήπμ ημο : Αβνυξ, Οζηία, Κήπμξ, Συπμξ. πεδζαζιυξ-οθμπμίδζδ. ημ Π. Αδάι-Βεθέκδ & Γ. Σενγμπμφθμο (Δπζι.), Αγξόο Οηθία Κήπνο Σόπνο (ζεθ ). Θεζζαθμκίηδ: Ανπαζμθμβζηυ Μμοζείμ Θεζζαθμκίηδξ. Εαθεηξάθνπ, Α. (2000). Μμοζεία ηαζ ζπμθεία: δζάθμβμξ ηαζ ζοκενβαζίεξ, ακαπαναζηάζεζξ ηαζ πναηηζηέξ. ημ Α. Εαθεζνάημο (Δπζι.), Μνπζεία θαη ζρνιεία: δηάινγνο θαη ζπλεξγαζίεο, αλαπαξαζηάζεηο θαη πξαθηηθέο (17-33). Αεήκα: Σοπςεήης. Ενύξνο, Ν. (2002). Δθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα θαη δξαζηεξηόηεηεο Μνπζείνπ Φπζηθήο Ιζηνξίαο Απνιηζωκέλνπ Γάζνπο Λέζβνπ. Μμοζείμ πμθείμ, 6 μ Πενζθενεζαηυ οκέδνζμ (ζ ). Αεήκα: Citronio. Ενύξνο, Ν., Μπεληάλα, Κ., & Βαιηάθνο, Ζ. (2010). Δηπαζδεοηζηά πνμβνάιιαηα ζε θοζζηά ικδιεία: Ζ πενίπηςζδ ημο Απμθζεςιέκμο Γάζμοξ Λέζαμο. ημ Μπ. Βέιδ & Δζ. Νάημο (Δπζι.), Μνπζεία θαη Δθπαίδεπζε (ζ ). Αεήκα: Νήζμξ. 97

98 Hein, G. (1998). Learning in the Museum. Routledge: London. Hooper-Greenhill, E. (1998). Museum and Gallery Education. London: Leicester University Press. Houts, M. (1997). School Outreach Programs and Materials. In B. Sheppard (Ed.) Building museum & school partnerships (p.61-69). Washington: American Association of Museums. Ίδξπκα Μείδνλνο Διιεληζκνύ, ηεθεοηαία επίζηερδ ζηζξ Ίδξπκα Μνπζείνπ Μαθεδνληθνύ Αγώλα, ηεθεοηαία επίζηερδ ζηζξ Ηλζηηηνύην Πιεξνθνξηθήο, Ίδξπκα Σερλνινγίαο θαη Έξεπλαο (ΗΣΔ), ηεθεοηαία επίζηερδ ζηζξ Ηζηνξηθό Μνπζείν Κξήηεο, ηεθεοηαία επίζηερδ ζηζξ Καιεζνπνύινπ, Γ. (1999). Ακμζπηυξ Γζάθμβμξ ιε ηδκ Κμζκυηδηα: Μζα εθθδκζηή πνυηαζδ ζηα πνμβνάιιαηα πνμζέββζζδξ. Αξραηνινγία θαη Σέρλεο, 73, Καιεζνπνύινπ, Γ. (2002). Η Μνπζεηνζθεπή ηνπ Μνπζείνπ ύγρξνλωλ Οιπκπηαθώλ Αγώλωλ. Μμοζείμ πμθείμ, 6 μ Πενζθενεζαηυ οκέδνζμ (ζ ). Αεήκα: Citronio. Καινθαηξηλόο, Α. (2002). Σα λέα εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα ηεο Δηαηξίαο Κξεηηθώλ Ιζηνξηθώλ Μειεηώλ. Μμοζείμ πμθείμ, 6 μ Πενζθενεζαηυ οκέδνζμ (ζ ). Αεήκα: Citronio. 98

99 Καξαδέινο, Γ. (2008). Ο «πενζπθακχιεκμξ» οζηενμανπασηυξ καυξ ηδξ Θεζζαθμκίηδξ. Μμοζεζμθμβζηή πανμοζίαζδ ηςκ ανπζηεηημκζηχκ ιεθχκ Πνμμπηζηέξ. ηo Π. Αδάι-Βεθέκδ & Κ. Σγακααάνδ (Δπζι.), Σν αξραηνινγηθό έξγν ζηε Μαθεδνλία θαη ζηε Θξάθε, 20 (2006), (ζεθ ). Θεζζαθμκίηδ: Τπμονβείμ Πμθζηζζιμφ, Ανζζημηέθεζμ Πακεπζζηήιζμ Θεζζαθμκίηδξ. Καηζανύλε, Φ. (2002). Δθπαηδεπηηθέο δξαζηεξηόηεηεο ηνπ Μνπζείνπ. Μμοζείμ πμθείμ, 6 μ Πενζθενεζαηυ οκέδνζμ (ζ ). Αεήκα: Citronio. ΚΔ Δθνξεία Πξντζηνξηθώλ θαη Κιαζηθώλ Αξραηνηήησλ, ηεθεοηαία επίζηερδ ζηζξ Κέληξν Μειέηεο Νεώηεξεο Κεξακηθήο, ηεθεοηαία επίζηερδ ζηζξ Κνηλσθειέο Ίδξπκα WWF Διιάο, blog&id=168&itemid=176, ηεθεοηαία επίζηερδ ζηζξ Κόληζα, Κ. (2010). Σμ ιμοζείμ, δ πυθδ ηαζ μζ άκενςπμζ: Σμιέξ ηαζ αζοκέπεζεξ. Σμ πανάδεζβια ημο Λαμβναθζημφ Μμοζείμο Λάνζζαξ. ημ Μπ. Βέιδ & Δζ. Νάημο (Δπζι.), Μνπζεία θαη Δθπαίδεπζε (ζ ). Αεήκα: Νήζμξ. Κνπινπκπαξίηζε, Α., & Μνπξαηηάλ Ε. (2004α). Δκαθθαηηζημί ηνυπμζ αλζμθυβδζδξ ζε έκα δζαεειαηζηυ ακαθοηζηυ πνυβναιια: Ο αημιζηυξ θάηεθμξ ημο ιαεδηή. ημ Γ. Μπαβάηδ (Δπζι.), Ο εθπαηδεπηηθόο θαη ην αλαιπηηθό πξόγξακκα (ζ ). Αεήκα: Μεηαίπιζμ. Κνπινπκπαξίηζε, Α., & Μνπξαηηάλ Ε. (2004α). ρέδηα εξγαζίαο ζηελ ηάμε θαη ζηελ πξάμε. ηόρνο-σξόπνο-αμηνιόγεζε. Αεήκα: Παηάηδξ. Κξεκέδε-Μαξγαξηηνύιε, Α. (1991). Ζ ααθίηζα ηδξ πεθχκαξ. Αξραηνινγία, 38,

100 Κξεκέδε-Μαξγαξηηνύιε, Α. (2002). «Φαξάδεο θαη Υειώλεο». Φνξεηό εθπαηδεπηηθό παθέην από ην ύιινγν ΑΡΥΔΛΧΝ. Μμοζείμ πμθείμ, 6 μ Πενζθενεζαηυ οκέδνζμ (ζ ). Αεήκα: Citronio. Κξεκέδε-Μαξγαξηηνύιε, Α., & Μαθξίδνπ-Μαιινύρνπ, Μ. (2002). «ΔΓΑΦΟ: ε κεηέξα όιωλ καο» Πεξηβαιινληηθή Δθπαηδεπηηθή Γξαζηεξηόηεηα. Μμοζείμ πμθείμ, 6 μ Πενζθενεζαηυ οκέδνζμ (ζ ). Αεήκα: Citronio. Κύξδε, Κ. (2005). Αλζμπμίδζδ ιμοζεζαηχκ πχνςκ ζημ πθαίζζμ ηδξ ζπμθζηήξ πνάλδξ ζηδκ πνςημαάειζα εηπαίδεοζδ. ημ Μπ. Βέιδ & Δζ. Νάημο (Δπζι.), Μνπζεία θαη Δθπαίδεπζε (ζ ). Αεήκα: Νήζμξ. Κύξδε, Κ. (2011). Απυ ηα εηπαζδεοηζηά πνμβνάιιαηα ζηζξ πμθζηζζηζηέξ δζαδνμιέξ: έκα αήια ιεηά. ημ Γ. Καθεζμπμφθμο (Δπζι.), Παηδί θαη Δθπαίδεπζε ζην Μνπζείν. Θεωξεηηθέο αθεηεξίεο, παηδαγωγηθέο πξαθηηθέο (ζ ). Αεήκα: Παηάηδξ. Λανγξαθηθό Ηζηνξηθό Μνπζείν Λάξηζαο, =3&belongs=14&area_id=1&lang=gr, ηεθεοηαία επίζηερδ ζηζξ Λέθθα, Α., & Αιεμίνπ, Θ. (2002). Σν κνπζείν «εθηόο ηωλ ηεηρώλ»: θηλεηέο πνιηηηζηηθέο κνλάδεο θαη ζρνιηθή πξάμε. Μμοζείμ πμθείμ, 6 μ Πενζθενεζαηυ οκέδνζμ (ζ ). Αεήκα: Citronio. Μαθεδνλία: Από ηηο ςεθίδεο ζηα pixels, ηεθεοηαία επίζηερδ ζηζξ Μαληδνύηζνπ, Έ. (2002). Δθπαηδεπηηθέο δξαζηεξηόηεηεο ηνπ Μνπζείνπ Μμοζείμ πμθείμ, 6 μ Πενζθενεζαηυ οκέδνζμ (ζ ). Αεήκα: Citronio. Merriman, N. (1999). Ακμίβμκηαξ ηα Μμοζεία ζημ Κμζκυ. Αξραηνινγία θαη Σέρλεο, 72,

101 Μεζνγεηαθό γξαθείν πιεξνθόξεζεο γηα ην πεξηβάιινλ, ηνλ πνιηηηζκό θαη ηελ αεηθόξν αλάπηπμε, ηεθεοηαία επίζηερδ ζηζξ Michael, J. (2006). Where s the evidence that active learning works? Advances in Physiology Education, 30: ΜΚΟ «ΑΡΚΣΟΤΡΟ», ηεθεοηαία επίζηερδ ζηζξ Moffat, H., & Woollard, H. (1999). Museum and gallery education: a manual of good practice. London: The Stationery Office. Mouliou, M. (1994). The Classical Past, The Modern Greeks and Their National Self; Projecting Identity Through Museum Exhibitions. Museological Review, 1, 1, Μνπζείν Διιεληθήο Λατθήο Σέρλεο, ηεθεοηαία επίζηερδ ζηζξ Μνπζείν Διιεληθήο Παηδηθήο Σέρλεο, ηεθεοηαία επίζηερδ ζηζξ Μνπζείν Κπθιαδηθήο Σέρλεο, =86&clang=0, ηεθεοηαία επίζηερδ ζηζξ Μνπζείν Μπελάθε, ηεθεοηαία επίζηερδ ζηζξ Μνπζείν Παηδηθήο Ζιηθίαο «Ο ΣΑΘΜΟ» ηνπ Πεινπνλλεζηαθνύ Λανγξαθηθνύ Ηδξύκαηνο, =94, ηεθεοηαία επίζηερδ ζηζξ

102 Μνπζείν Φπζηθήο Ηζηνξίαο Απνιηζσκέλνπ Γάζνπο Λέζβνπ, Mouseioskeues.html, ηεθεοηαία επίζηερδ ζηζξ Μνπζηώλε, Λ., Βαθεηαδάθε, Α., & Κόληζα, Κ. (2002). Δθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα θαη ζρνιεία. Μμοζείμ πμθείμ, 6 μ Πενζθενεζαηυ οκέδνζμ (ζ ). Αεήκα: Citronio. Μνπζνύξε, Θ. (1999α). Μμοζεία βζα θμοξ; Πνμβνάιιαηα Πνμζέββζζδξ ζημ Γζεεκή Υχνμ. Αξραηνινγία θαη Σέρλεο, 73, Μνπζνύξε, Θ. (1999α). Ένεοκα ημζκμφ ηαζ αλζμθυβδζδ ζηα ιμοζεία. Αξραηνινγία θαη Σέρλεο, 72: Μπνύληα, Α., & Νηθνλάλνπ, Ν. (2008). Μμοζεζαηά ακηζηείιεκα ηαζ ενιδκεία: δδιζμονβχκηαξ ηδκ ειπεζνία, επζδζχημκηαξ ηδκ επζημζκςκία. ημ Ν. Νζημκάκμο & Κ. Καζαίηδξ (Δπζι.), Δθπαηδεπηηθά ηαμίδηα ζην ρξόλν (66-95). Αεήκα: Παηάηδξ. Νάθνπ, Δη. (2001). Μνπζεία: Δκείο, ηα Πξάγκαηα θαη ν Πνιηηηζκόο. Αεήκα: Νήζμξ. Niemi, H. (2002). Active learning a cultural change needed in teacher education and schools. Teaching and Teacher Education, 18, Νηθεθνξίδνπ, Α. & Γθαδή, Α. (2008). Οπηζημαημοζηζηέξ εθανιμβέξ ζηδκ επακέηεεζδ ημο. Ζ ιμοζεζμθμβζηή πνμζέββζζδ. ηo Π. Αδάι-Βεθέκδ & Κ. Σγακααάνδ (Δπζι.), Σν αξραηνινγηθό έξγν ζηε Μαθεδνλία θαη ζηε Θξάθε, 20 (2006), (ζεθ ). Θεζζαθμκίηδ: Τπμονβείμ Πμθζηζζιμφ, Ανζζημηέθεζμ Πακεπζζηήιζμ Θεζζαθμκίηδξ. Νηθνλάλνπ, Ν. (2002). Αξραηνινγηθά Μνπζεία θαη ρνιείν: Δθπαηδεπηηθά Πξνγξάκκαηα Μνπζεηαθήο Αγωγήο γηα ηελ Πξωηνβάζκηα Δθπαίδεπζε ζηελ Διιάδα. Γζδαηημνζηή Γζαηνζαή. Θεζζαθμκίηδ. Νηθνλάλνπ, Ν. (2010α). Μνπζεηνπαηδαγωγηθή: από ηε ζεωξία ζηελ πξάμε. Αεήκα: Παηάηδξ. 102

103 Νηθνλάλνπ, Ν. (2010α). Ζ ιμοζεζμπαζδαβςβζηή ζηδκ ηνζημαάειζα εηπαίδεοζδ: Σμ πνυβναιια ζπμοδχκ ημο Σιήιαημξ Πμθζηζζιζηήξ Σεπκμθμβίαξ ηαζ Δπζημζκςκίαξ ημο Πακεπζζηδιίμο Αζβαίμο. ημ Μπ. Βέιδ & Δζ. Νάημο (Δπζι.), Μνπζεία θαη Δθπαίδεπζε (ζ ). Αεήκα: Νήζμξ. Ξαλζνπνύινπ, Κ., & Μέιιηνπ, Δ. (2011). Αλζμθυβδζδ εηπαζδεοηζηχκ πνμβναιιάηςκ ημο. Σα απμηεθέζιαηα ιζαξ ένεοκαξ ιε εηπαζδεοηζημφξ. Museology International Scientific Electronic Journal, 6, Οιπκπηαθό Μνπζείν Θεζζαινλίθεο, ηεθεοηαία επίζηερδ ζηζξ Παπαδνπνύινπ, Γ. (2002). Σα εηπαζδεοηζηά πνμβνάιιαηα ηαζ ημ ένβμ ημο Δθθδκζημφ Παζδζημφ Μμοζείμο. Μμοζείμ πμθείμ, 6 μ Πενζθενεζαηυ οκέδνζμ (ζ ). Αεήκα: Citronio. Πεηξνπνύινπ, Η., & Αιεμάθε, Μ. (2005). Σα εηπαζδεοηζηά πνμβνάιιαηα ςξ ιέζμ ακάδεζλδξ ζζημνίαξ ηαζ πμθζηζζιμφ: ημ πανάδεζβια ημο πμθζηζζηζημφ ηέκηνμο «Δθθδκζηυξ Κυζιμξ». ημ Δ. ηαονίδμο, Β. Βέιδ & Θ. Κάααμονα (Δπζι.), Βηβιία, Τιηθά, Λνγηζκηθά γηα ηελ Δθπαίδεπζε: Από ηε ζρεδίαζε ζηε δηδαθηηθή πξάμε (ζ ). Βυθμξ: Πακεπζζηήιζμ Θεζζαθίαξ. Πιαηή, Μ. (1991). Μμοζείμ Κοηθαδζηήξ Σέπκδξ. Αξραηνινγία, 38, Πιαηή, Μ. (2010). Ζ εηπαίδεοζδ ζημ Μμοζείμ Κοηθαδζηήξ Σέπκδξ: παζδζά ηαζ εκήθζηεξ. ημ Μπ. Βέιδ & Δζ. Νάημο (Δπζι.), Μνπζεία θαη Δθπαίδεπζε (ζ ). Αεήκα: Νήζμξ. Prince, M. (2004). Does Active Learning Work? A Review of the Research. Journal of Engineering Education, 93(3), Πξόγξακκα Μειίλα Δθπαίδεπζε θαη Πνιηηηζκόο ( ), ηεθεοηαία επίζηερδ ζηζξ

104 Πξόγξακκα σθξάηεο, ηεθεοηαία επίζηερδ ζηζξ Sheppard, Β. (1997). The Perfect Mix: Museums and Schools. In B. Sheppard (Ed.) Building museum & school partnerships (p.1-5). Washington: American Association of Museums. Siapkas, J., & Sjogren, L. Ancient Sculptures and National Museums: Universal and Local Claims of Antiquity. (last visit: ). Siapkas, J., & Sjogren, L. Appropriations of Antiquity A Diachronic Comparison of Museums and Scholarship. (last visit: ). νινκώλ, Δ., Βαξζάθε,., & Καξαγθνύλε, Η. (2010). Σζ βκςνίγμοκ ηαζ ηζ πνμζδμημφκ μζ ηάημζημζ ηδξ Θεζζαθμκίηδξ απυ ημ Ανπαζμθμβζηυ Μμοζείμ ηδξ πυθδξ ημοξ; οιπενάζιαηα ηδξ πνχηδξ ένεοκαξ ημζκμφ. ηo Π. Αδάι- Βεθέκδ & Κ. Σγακααάνδ (Δπζι.), Σν αξραηνινγηθό έξγν ζηε Μαθεδνλία θαη ζηε Θξάθε, 21 (2007), (ζεθ ). Θεζζαθμκίηδ: Τπμονβείμ Πμθζηζζιμφ, Ανζζημηέθεζμ Πακεπζζηήιζμ Θεζζαθμκίηδξ. ηακάηε, Δ. (1991). Κμζκμηζηυ Σμπζηυ Μμοζείμ ζηζξ Μδθζέξ, Πδθίμο. Αξραηνινγία, 38, ηακάηε, Δ. (2002α). Γλωξηκία κε ηελ ηζηνξία ηνπ ρωξηνύ θαη ηελ παξαδνζηαθή δωή ηωλ θαηνίθωλ ηνπ. Μμοζείμ πμθείμ, 6 μ Πενζθενεζαηυ οκέδνζμ (ζ ). Αεήκα: Citronio. ηακάηε, Δ. (2002α). Αηζζεηηθή αγωγή γηα κηθξνύο θαη κεγάινπο κε αθνξκή έξγα παηδηθήο έθθξαζεο θαη δεκηνπξγίαο. Μμοζείμ πμθείμ, 6 μ Πενζθενεζαηυ οκέδνζμ (ζ ). Αεήκα: Citronio. ηεθαλή, Λ. (2008). «5.000, , πνυκζα πνζκ ιζα έηεεζδ βζα ηδ γςή ζηδκ πνμσζημνζηή Μαηεδμκία» Ζ κέα ιυκζιδ έηεεζδ βζα ηδκ πνμσζημνία ηδξ 104

105 Μαηεδμκίαξ ζημ Ανπαζμθμβζηυ Μμοζείμ Θεζζαθμκίηδξ. ηo Π. Αδάι- Βεθέκδ & Κ. Σγακααάνδ (Δπζι.), Σν αξραηνινγηθό έξγν ζηε Μαθεδνλία θαη ζηε Θξάθε, 20 (2006), (ζεθ ). Θεζζαθμκίηδ: Τπμονβείμ Πμθζηζζιμφ, Ανζζημηέθεζμ Πακεπζζηήιζμ Θεζζαθμκίηδξ. ηεθαλίδνπ-σηβεξίνπ, Θ. (2008). Γέηα Αζχκεξ Πθαζηζηήξ ζηδ Μαηεδμκία. οιπενάζιαηα απυ ημ πνυβναιια «Μεθέηδ ηαζ Γδιμζίεοζδ ηςκ βθοπηχκ ημο». ηo Π. Αδάι-Βεθέκδ & Κ. Σγακααάνδ (Δπζι.), Σν αξραηνινγηθό έξγν ζηε Μαθεδνλία θαη ζηε Θξάθε, 20 (2006), (ζεθ ). Θεζζαθμκίηδ: Τπμονβείμ Πμθζηζζιμφ, Ανζζημηέθεζμ Πακεπζζηήιζμ Θεζζαθμκίηδξ. ύιινγνο γηα ηελ πξνζηαζία ηεο ζαιάζζηαο ρειώλαο «ΑΡΥΔΛΧΝ», ηεθεοηαία επίζηερδ ζηζξ ύλδεζκνο ησλ Φίισλ ηνπ Αξραηνινγηθνύ Μνπζείνπ Θεζζαινλίθεο, ηαζ ηεθεοηαία επίζηερδ ζηζξ 10 επηειανίμο Swain, H. (2002). The museum of London: archaeology, education and the public. Treballs d Arqueologia, 8, Swift, F., & Wilkinson, S. (1999). Museums and Education: Part 2. Outreach to schools. Museum Practice, 11 (Volume 4, Number 2), σκαηείν Φίισλ κνπζείνπ Γνπιαλδξή Φπζηθήο Ηζηνξίαο, ηεθεοηαία επίζηερδ ζηζξ Σνπηθό Μνπζείν Μειεώλ Πειίνπ, ηεθεοηαία επίζηερδ ζηζξ

106 Σξαθνζνπνύινπ-αιαθίδνπ, Δ. (2003). Σμ πνυζθαημ εηεεζζαηυ ένβμ ηδξ ΗΣ ΔΠΚΑ. Θεζζαινληθέωλ Πόιηο, 11, Σξέβεδα-νύζε, Ο. (2002). Δθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα ζην Δβξαϊθό Μνπζείν ηεο Διιάδαο. Μμοζείμ πμθείμ, 6 μ Πενζθενεζαηυ οκέδνζμ (ζ ). Αεήκα: Citronio. Τπεξεζία πληήξεζεο Μλεκείσλ Αθξόπνιεο (ΤΜΑ)/Κέληξν Μειεηώλ ηεο Αθξόπνιεο (ΚεΜΑ), ηεθεοηαία επίζηερδ ζηζξ Τπνπξγείν Παηδείαο θαη Θξεζθεπκάησλ, Πνιηηηζκνύ θαη Αζιεηηζκνύ ηαζ ηεθεοηαία επίζηερδ ζηζξ 10 επηειανίμο ΤΠ.ΠΟ. (εηδ. 2003). Παηρλίδηα Πνιηηηζκνύ. Δθπαηδεπηηθέο Γξάζεηο ηνπ Τπνπξγείνπ Πνιηηηζκνύ. Αεήκα: ΤΠ.ΠΟ. Τπνπξγείν Πνιηηηζκνύ θαη Σνπξηζκνύ, θήξ, ηεθεοηαία επίζηερδ ζηζξ Υαηδεαζιάλε, Κ. (1991). Α Δθμνεία Πνμσζημνζηχκ ηαζ Κθαζζηχκ Ανπαζμηήηςκ. Αξραηνινγία, 38, Υαηδεαζιάλε, Κ. (1994). φκημιμ ζζημνζηυ ηςκ εηπαζδεοηζηχκ πνμβναιιάηςκ ζηδκ Αηνυπμθδ. Αξραηνινγία, 52,

107 Υαηδεαζιάλε, Κ. (2002α). Δθπαηδεπηηθέο κνπζεηνζθεπέο. Μμοζείμ πμθείμ, 6 μ Πενζθενεζαηυ οκέδνζμ (ζ.48). Αεήκα: Citronio. Υαηδεαζιάλε, Κ. (2002α). Δθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα ζηελ Αθξόπνιε. Μμοζείμ πμθείμ, 6 μ Πενζθενεζαηυ οκέδνζμ (ζ.89-92). Αεήκα: Citronio. Υαηδεαζιάλε, Κ. (2002β). Ζ Αηνυπμθδ ιέζα απυ ηα ιάηζα ηςκ εηπαζδεοηζηχκ Δηπαζδεοηζηά πνμβνάιιαηα ζηδκ Αηνυπμθδ. ημ Γ. Κυηηζκμξ & Δ. Αθελάηδ (Δπζι.), Γηεπηζηεκνληθέο Πξνζεγγίζεηο ζηε Μνπζεηαθή Αγωγή (ζ ). Αεήκα: Μεηαίπιζμ. Υαηδεαζιάλε, Κ., Κατκάξα, Δ., & Λενληή, Α. (2011). Αθξόπνιε θαη Δθπαίδεπζε. Αεήκα: Τπδνεζία οκηήνδζδξ Μκδιείςκ Αηνυπμθδξ. Υνληνιίδνπ, Δ. (2010). Αλζμθυβδζδ εηπαζδεοηζηχκ οθζηχκ ηαζ ιμοζεζμζηεοχκ. ημ Μπ. Βέιδ & Δζ. Νάημο (Δπζι.), Μνπζεία θαη Δθπαίδεπζε (ζ ). Αεήκα: Νήζμξ. Υνξηαξέα, Δ. (2002). Ηζημνζηή ελέθζλδ ηςκ εηπαζδεοηζηχκ πνμβναιιάηςκ ιμοζείςκ ζηδκ Δθθάδα ηαζ ζημ ελςηενζηυ. ημ Γ. Κυηηζκμξ & Δ. Αθελάηδ (Δπζι.), Γηεπηζηεκνληθέο Πξνζεγγίζεηο ζηε Μνπζεηαθή Αγωγή (ζ ). Αεήκα: Μεηαίπιζμ. Υνπξκνπδηάδνπ, Α. (2006). Σμ Δθθδκζηυ Ανπαζμθμβζηυ Μμοζείμ. Ο εηεέηδξ ημ έηεεια μ επζζηέπηδξ. Θεζζαθμκίηδ: Βάκζαξ. Φαξξάθε-Μπειεζηώηε, Ν. (2002). Δθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα ζην Μνπζείν. Μμοζείμ πμθείμ, 6 μ Πενζθενεζαηυ οκέδνζμ (ζ ). Αεήκα: Citronio. 107

108 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ 1 Ανπαζμθμβζηυ Μμοζείμ Θεζζαθμκίηδξ: Γεκί Σγαιί. Ανπαζμθμβζηυ Μμοζείμ Θεζζαθμκίηδξ: Γεκί Σγαιί. Δηεέζεζξ ΑΜΘ

109 Δηεέζεζξ ΑΜΘ Δηεέζεζξ ΑΜΘ Άπμρδ ηδξ έηεεζδξ ημο επζιεθδηή ανπαζμηήηςκ Γζχνβμο Γεζπίκδ. 109

110 Άπμρδ ηδξ έηεεζδξ ημο ΑΜΘ (έημξ 1985). Απυρεζξ ηςκ εηεέζεςκ ημο ΑΜΘ ηαηά ημ έημξ Ζ επαλέθζεζε ην Ζ είζμδμξ ημο ΑΜΘ ηαζ δ ηάημρδ. 110

111 Άπμρδ ηδξ ιυκζιδξ έηεεζδξ ημο ΑΜΘ: «Πνμσζημνζηή Μαηεδμκία». Άπμρδ ηδξ ιυκζιδξ έηεεζδξ ημο ΑΜΘ: «Πνμξ ηδ βέκεζδ ηςκ πυθεςκ». Άπμρδ ηδξ ιυκζιδξ έηεεζδξ: «Ζ Μαηεδμκία απυ ημκ 7 μ π.υ. αζχκα ςξ ηδκ φζηενδ ανπαζυηδηα». Άπμρδ ηδξ ιυκζιδξ έηεεζδξ: «Ζ Μαηεδμκία απυ ημκ 7 μ π.υ. αζχκα ςξ ηδκ φζηενδ ανπαζυηδηα». 111

112 Άπμρδ ηδξ ιυκζιδξ έηεεζδξ: «Θεζζαθμκίηδ, Μαηεδμκίαξ Μδηνυπμθδ». Άπμρδ ηδξ ιυκζιδξ έηεεζδξ: «Ο πνοζυξ ηςκ Μαηεδυκςκ». Μυκζιδ έηεεζδ ημο ΑΜΘ: «Απυ ηζξ ρδθίδεξ ζηα pixels». Δθανιμβή: Πακυπηδξ. Μυκζιδ έηεεζδ ημο ΑΜΘ: «Απυ ηζξ ρδθίδεξ ζηα pixels». Δθανιμβή: Πμθφαπημ. 112

113 Μυκζιδ έηεεζδ ημο ΑΜΘ: «Απυ ηζξ ρδθίδεξ ζηα pixels». Δθανιμβή: Αβνμζηία. Μυκζιδ έηεεζδ ΑΜΘ: «Αβνυξ, Οζηία, Κήπμξ, Συπμξ». Μυκζιδ έηεεζδ ΑΜΘ: «Αβνυξ, Οζηία, Κήπμξ, Συπμξ». 113

114 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ 2 Πλθροφοριακό Υλικό τθσ Μουςειοςκευισ «Ταξιδεφουμε... ςτθν αρχαία Μακεδονία». Αγαπθτοί εκπαιδευτικοί, Σκοπόσ τθσ μουςειοςκευισ είναι θ γνωριμία των παιδιϊν με πτυχζσ τθσ ηωισ ςτθν αρχαία Μακεδονία. Τα περιεχόμενά τθσ (ψθφιακό εποπτικό και πλθροφοριακό υλικό, παιχνίδια, τριςδιάςτατα αντικείμενα-αντίγραφα) μποροφν να γίνουν θ αφορμι και το όχθμα για τθν επεξεργαςία πολλϊν και διαφορετικϊν κεματικϊν ενοτιτων του προαναφερκζντοσ κζματοσ. Οι πλθροφορίεσ που ακολουκοφν μποροφν να βοθκιςουν ςτθν εκπλιρωςθ του ςκοποφ αυτοφ. Ρεριεχόμενο τθσ μουςειοςκευισ. α. ενθμερωτικό υλικό για τουσ εκπαιδευτικοφσ (1. CD, το οποίο περιζχει γενικζσ πλθροφορίεσ για τθν αρχαία Μακεδονία, πλθροφοριακό υλικό που αντιςτοιχεί ςτισ επιλεγμζνεσ κεματικζσ ενότθτεσ, εικόνεσ και ςκίτςα που αντιςτοιχοφν ςτισ κεματικζσ αυτζσ, οδθγίεσ των παιχνιδιϊν και βιβλιογραφικζσ αναφορζσ -προτεινόμενα βιβλία για τουσ/τισ εκπαιδευτικοφσ και βιβλία γνϊςεων μουςειακοφ περιεχομζνου για παιδιά- 2. φφλλο αξιολόγθςθσ και 3. πλαςτικοποιθμζνοσ κατάλογοσ των περιεχομζνων τθσ μουςειοςκευισ). β. εκπαιδευτικό υλικό για χριςθ ςτθν τάξθ (1. DVD, παραγωγισ του ΑΜΚ, διάρκειασ 4.44 λεπτϊν, ςτο οποίο καταγράφεται θ ιςτορία του Αρχαιολογικοφ Μουςείου Κεςςαλονίκθσ από τθ ςτιγμι τθσ ςφλλθψθσ τθσ ιδζασ για τθ δθμιουργία του το 1913 ζωσ και το 2006 χρονιά κατά τθν οποία ολοκλθρϊκθκαν οι εκτεταμζνεσ εργαςίεσ ανακαίνιςθσ του κτθρίου και επανζκκεςθσ των ςυλλογϊν του και 2. μία κάρτα με δφο «αρχαίεσ» ςυνταγζσ πλαςτικοποιθμζνθ). γ. δζκα αντίγραφα αυκεντικϊν αντικειμζνων, που προζρχονται από τθν προαναφερκείςα μόνιμθ ζκκεςθ του ΑΜΚ. Συγκεκριμζνα περιλαμβάνει: μία γραφίδα, ζνα μελανοδοχείο (κεματικι: εκπαίδευςθ), ζναν αρφβαλλο (κεματικι: ακλθτιςμόσ), το κραφςμα μιασ αξίνασ (κεματικι: ηωϊκι και φυτικι παραγωγι), ζναν ςκφφο (κεματικι: διατροφι/μαγείρεμαςερβίριςμα), ζνα υφαντικό βάροσ (κεματικι: υφαντικι/ζνδυςθ), ζνα μυροδοχείο (κεματικι: καλλωπιςμόσ), μία πλαγγόνα, ζνα ειδϊλιο ςκφλου και μία κεραμίδα επιτραπζηιου παιχνιδιοφ (κεματικι: παιχνίδι). δ. παιχνίδια (1. παιχνίδι μνιμθσ με είκοςι πλαςτικοποιθμζνεσ κάρτεσ, οι οποίεσ απεικονίηουν ανά δφο τα αντικείμενα-αντίγραφα τθσ μουςειοςκευισ, 2. οδθγίεσ για το ςχεδιαςμό τριάρασ/εννιάρασ, τουσ πεςςοφσ *πιόνια+ για τα παιχνίδια αυτά -οι πεςςοί κα είναι φαςόλια και ρεβίκια ςε υφαςμάτινα ςακουλάκια- 3. παιχνίδι ερωταποκρίςεων/αςκιςεων παντομίμασ και εικαςτικισ ζκφραςθσ με κάρτεσ, ηάρι για το λάχνιςμα και κλεψφδρα για το παιχνίδι των ερωταποκρίςεων). Να ςθμειωκεί ότι τα αντικείμενα τθσ μουςειοςκευισ αποτελοφν ακριβι αντίγραφα από γφψο των αυκεντικϊν που εκτίκενται ςτισ προκικεσ τθσ μόνιμθσ ζκκεςθσ του Μουςείου και δθμιουργικθκαν από το Εργαςτιριο Εκμαγείων του Αρχαιολογικοφ Μουςείου Κεςςαλονίκθσ. Για να δοκεί το τελικό αποτζλεςμα που πλθςιάηει όςο γίνεται περιςςότερο ςτο πρωτότυπο αντικείμενο χρθςιμοποιικθκε θ τεχνικι τθσ τεχνθτισ παλαίωςθσ ςτισ διαφορετικζσ εκδοχζσ τθσ. Δθλαδι ακολουκείται διαφορετικι τεχνικι 114

115 ανάλογα με το υλικό του πρωτότυπου αντικειμζνου και τον τρόπο καταςκευισ του (π.χ. μεταλλικό αντικείμενο, κεραμικό μελαμβαφζσ κλπ)73. Επομζνωσ, επειδι όλα τα αντικείμενα ζχουν καταςκευαςτεί από γφψο74 θ παρατιρθςθ και θ εξζταςι τουσ μπορεί να εςτιάςει ςτο μζγεκοσ, ςτθν περιγραφι τθσ διακόςμθςθσ και ςτθ χριςθ των αντικειμζνων (για ποιο ςκοπό και ποιοι τα χρθςιμοποιοφςαν). Οι μακθτζσ/τριεσ κα πρζπει να ενθμερωκοφν ότι τα αντικείμενα διαφοροποιοφνται από τα πρωτότυπα αντικείμενα ωσ προσ το υλικό καταςκευισ τουσ και ωσ εκ τοφτου και ωσ προσ το βάροσ. Κριτιριο για τθν επιλογι τουσ ιταν να είναι αντιπροςωπευτικά για κάκε κεματικι ενότθτα τθσ μουςειοςκευισ διευκολφνοντασ με τον τρόπο αυτό τθ δθμιουργία μουςειακισ ζκκεςθσ ςτθν τάξθ και το χειριςμό τουσ ςε κεατρικά δρϊμενα και ςε παιχνίδια μίμθςθσ ςφμφωνα με τισ προτάςεισ αξιοποίθςθσ που ακολουκοφν. Επίςθσ επιλζχκθκαν ϊςτε να δίνουν ςτα παιδιά το ζναυςμα για εμβάκυνςθ ςε κάκε κεματικι ενότθτα. Τζλοσ, ελιφκθςαν υπόψθ και πρακτικοί παράγοντεσ όπωσ θ προςταςία των ίδιων των αυκεντικϊν αντικειμζνων. Δθλαδι από τθν αρχικι επιλογι απορρίφκθκαν εκείνα που το Τμιμα Συντιρθςθσ του Αρχαιολογικοφ Μουςείου Κεςςαλονίκθσ ζκρινε ότι θ διαδικαςία για τθ δθμιουργία αντιγράφου κα τα ζφκειρε λόγω ιδθ προχωρθμζνθσ διάβρωςθσ. Σθμειϊνεται ότι όλα τα αντίγραφα τθσ μουςειοςκευισ χρειάηονται προςεκτικι μεταχείριςθ, εννοείται ότι κα ςπάςουν ςε περίπτωςθ πτϊςθσ, εντοφτοισ οριςμζνα από αυτά είναι ακόμθ πιο ευαίςκθτα λόγω ςχιματοσ και μεγζκουσ, όπωσ θ γραφίδα και το κραφςμα τθσ αξίνασ. 73 Οι πλθροφορίεσ αυτζσ προζρχονται από τον υπεφκυνο του Εργαςτθρίου Εκμαγείων του Αρχαιολογικοφ Μουςείου Κεςςαλονίκθσ κ. Λωάννθ Καλτςά. 74 Με αυτό τον τρόπο καταςκευάηονται και τα πωλθτζα είδθ του ΤΑΡΑ. 115

116 1.- Γενικά γεωγραφικά και ιςτορικά ςτοιχεία. Στθν αρχαιότθτα θ Μακεδονία κάλυπτε τθν περιοχι μεταξφ του Ολφμπου και του ποταμοφ Αλιάκμονα ςτα δυτικά και του ποταμοφ Στρυμόνα ςτα ανατολικά. Θ περιοχι που οι αρχαίοι αποκαλοφςαν Άνω (ορεινι) Μακεδονία ςιμερα καλφπτει τα όρια τθσ Δυτικισ Μακεδονίασ, τθν οριοκετοφν οι ορεινοί όγκοι τθσ Ρίνδου και τθ διατρζχει ο ποταμόσ Αλιάκμονασ. Στα όρια τθσ αποκαλοφμενθσ Άνω Μακεδονίασ βρίςκονται ςιμερα οι νομοί Καςτοριάσ, Φλϊρινασ, Κοηάνθσ και Γρεβενϊν. Κάτω Μακεδονία (παρά κάλαςςαν) ςφμφωνα με τον Θρόδοτο και το Κουκυδίδθ ιταν θ περιοχι που κάλυπτε τθν πεδινι Ριερία και τθν Θμακία. Στθν αρχαιότθτα ςε αυτζσ τισ περιοχισ υπιρχαν βαςίλεια που ςυγκροτοφνταν από ομάδεσ ζκνθ που τουσ ζνωναν ςυγγενικοί και φυλετικοί δεςμοί, ενϊ το κοινωνικό και πολιτικό τουσ ςφςτθμα βαςίηονταν ςτισ αρχζσ τθσ αγροτικισ και ποιμενικισ ηωισ. Ρρϊιμθ φάςθ μακεδονικοφ κράτουσ Ακμι μακεδονικοφ κράτουσ 116

117 Ελλθνιςτικό βαςίλειο Επαρχία ρωμαϊκοφ κράτουσ 75 Ππωσ αναφζρει ο Θρόδοτοσ από εκεί προζρχονταν ελλθνικά φφλα που βόρεια τα αποκαλοφςαν μακεδονικά ενϊ ςτα νότια δωρικά. Αυτό δείχνει ότι ιδθ από τα χρόνια του Ομιρου οι Ζλλθνεσ που κατοικοφςαν νότια κεωροφςαν τουσ Μακεδόνεσ ωσ τμιμα του ελλθνικοφ ςτοιχείου. Εξάλλου, θ κατοικία των κεϊν για τουσ αρχαίουσ ιταν ο Πλυμποσ (Αδάμ-Βελζνθ 2009, Καραμιτρου-Μεντεςίδθ 2008). 75 Το εποπτικό υλικό προζρχεται από τα ψθφιακά αρχεία του Αρχαιολογικοφ Μουςείου Κεςςαλονίκθσ. 117

118 2.- Ο πλθκυςμόσ, θ κοινωνικι δομι και οι κεςμοί. Ενϊ ςτθν υπόλοιπθ Ελλάδα κατά τουσ πρϊιμουσ ιςτορικοφσ χρόνουσ αναπτφχκθκαν πόλεισ κράτθ, ςτθ Μακεδονία υπιρχε βαςιλεία, πολίτευμα το οποίο διατθρικθκε μζχρι και τθν κατάκτθςθ τθσ Μακεδονίασ από τουσ ωμαίουσ. Και ενϊ τον 5 ο π.χ. αιϊνα κυριαρχοφςαν ςτον οικονομικό και πολιτικό τομζα οι Ακθναίοι τον 4 ο π.χ. αιϊνα κυρίαρχοι τθσ οικονομικισ και πολιτικισ ηωισ αναδεικνφονται οι Μακεδόνεσ. Σε ό,τι αφορά τθ διοίκθςθ οι πόλεισ τθσ Μακεδονίασ είχαν μια ςχετικι αυτονομία, οικονομικι αυτοτζλεια ενϊ μποροφςαν να εκχωροφν πολιτικά δικαιϊματα. Υπιρχε βουλι και εκκλθςία για τθ διοίκθςι τουσ. Οι αςτυνόμοι, ζνα είδοσ ειδικϊν αξιωματοφχων φρόντιηαν για τθν τιρθςθ τθσ τάξθσ, τθν κακαριότθτα, αςκοφςαν τον ζλεγχο των οικοδομικϊν εργαςιϊν και οριςμζνων εμπορικϊν προϊόντων. Ραρά τθν φπαρξθ βζβαια τθσ βουλισ και τθσ εκκλθςίασ ο βαςιλιάσ αςκοφςε πλιρθ ζλεγχο ςε όλεσ οι πόλεισ. Για τθν τιρθςθ των αποφάςεϊν του ςε κάκε πόλθ ιταν εγκατεςτθμζνοι δικαςτζσ και βαςιλικόσ επιςτάτθσ. Στο βαςιλιά ανικαν πολλζσ πρωτογενείσ πθγζσ πλοφτου όπωσ μεταλλεία, δάςθ και μεγάλεσ εκτάςεισ γθσ. Ο βαςιλιάσ περιβάλλονταν από πλοφςιουσ γαιοκτιμονεσ που προζρχονταν όχι μόνο από τισ πόλεισ του βαςιλείου, αλλά και από τθν υπόλοιπθ Ελλάδα. Τα ςτοιχεία για τον πλθκυςμό τθσ Μακεδονίασ τουλάχιςτον ωσ τα χρόνια του Φιλίππου Εϋ είναι λιγοςτά. Ρολλοί ηοφςαν ςτθν φπαικρο. Απαςχολοφνταν ωσ ελεφκεροι γεωργοί ι μίςκωναν κτιματα του βαςιλιά και των ευγενϊν. Κάποιοι ιταν ιδιοκτιτεσ γθσ, μεγάλων ι μικρϊν εκτάςεων. Ρθγι γι αυτά αποτελοφν οι ωνζσ, δθλαδι τα ιδιωτικά ςυμβόλαια αγοραπωλθςίασ, τα οποία χαράςςονταν ςε λίκινεσ ςτιλεσ. Στθν κατϊτερθ κοινωνικι τάξθ ανικαν οι υπόλοιποι πλθκυςμοί τθσ Ανατολικισ Μακεδονίασ όπωσ οι Σκφκεσ, οι Δάρδανοι, οι Λλλυριοί και οι Κράκεσ, οι οποίοι δεν είχαν πολιτικά δικαιϊματα και ίςωσ αρκετοί από αυτοφσ δεν ιταν ελεφκεροι, παρότι θ δουλεία δεν ιταν διαδεδομζνθ οφτε καν ςτισ πόλεισ. Κατά τα χρόνια τθσ ρωμαιοκρατίασ το κζντρο βάρουσ τθσ οικονομικισ ηωισ ιταν ςτθ Μ. Αςία, αλλά και ςτθ Δφςθ λόγω του μεγαλφτερου φυςικοφ πλοφτου των περιοχϊν αυτϊν. Πμωσ παράγοντεσ όπωσ θ αςφάλεια, θ ειρθνικι διαβίωςθ και το οδικό δίκτυο τθσ Μακεδονίασ ςυνζβαλαν ςτθν ανάδειξθ τθσ περιοχισ ωσ τοπικι οικονομικι δφναμθ κυρίωσ κατά το 2 ο και 3 ο μ.χ. αι., με αποτζλεςμα τθν προςζλκυςθ τόςο εμπόρων και τεχνιτϊν, όςο και ανκρϊπων των γραμμάτων. Θ πόλθ ομορφαίνει από τα κτιρια που ανοικοδομοφνται. Τθν πολυτζλεια των αςτικϊν επαφλεων αυτισ τθσ περιόδου μαρτυροφν τα αποςπαςματικά ψθφιδωτά που ζχουν ςωκεί. Ραράλλθλα δθμιουργοφνται ςυντεχνίεσ όπωσ θ ιςχυρι ςυντεχνία των εμπόρων (Αδάμ Βελζνθ 2009). Οι κεματικζσ που ακολουκοφν είναι χωριςμζνεσ ςε τρεισ ενότθτεσ: α) οικογζνεια - ιδιωτικι ηωι, β) κοινωνικι οργάνωςθ και γ) οικονομία (ηωικι και φυτικι παραγωγι). Συνοδεφονται από εικόνεσ αντικειμζνων που εκτίκενται ςτο ΑΜΚ και ςχζδια από το εποπτικό τθσ αντίςτοιχθσ μόνιμθσ ζκκεςισ του κακϊσ και εικόνεσ από τα ψθφιακά αρχεία του ΑΜΚ. Θ πρϊτθ εικόνα κάτω από τον τίτλο τθσ κεματικισ ταυτίηεται με τα αντικείμενα- 118

119 αντίγραφα που υπάρχουν ςτθν μουςειοςκευι. Οι υπόλοιπεσ εικόνεσ απαρτίηουν το ςυνοδευτικό εποπτικό υλικό τθσ μουςειοςκευισ Στο τζλοσ κάκε κεματικισ ενότθτασ αναφζρονται προτεινόμενεσ δραςτθριότθτεσ οι οποίεσ μποροφν να υλοποιθκοφν, ςφμφωνα με τθν κρίςθ των εκπαιδευτικϊν και ανάλογα με τουσ δικοφσ τουσ ςτόχουσ, κατά τθν επεξεργαςία των αντίςτοιχων προτάςεων αξιοποίθςθσ τθσ μουςειοςκευισ. 119

120 3.- Α. Οικογζνεια και ιδιωτικι ηωι. 3.-Α.1. Θεματικθ: Διατροφθ και ςκεφη. κφφοσ με διακόςμθςθ, Θεςςαλονίκθ, Μακεδονικόσ Σάφοσ πλατείασ υντριβανίου, Σζλθ 4 ου αρχζσ 3 ου αι. π.χ. Κάκε ςπίτι είχε τα απαραίτθτα απλά ςκεφθ για τθν προετοιμαςία, το μαγείρεμα και το ςερβίριςμα των κακθμερινϊν γευμάτων, αλλά και πιο πολυτελι ςκεφθ που τα χρθςιμοποιοφςαν ςτισ γιορτζσ, ςτα επίςθμα γεφματα και ςτα ςυμπόςια. Μάλιςτα για τα ςυμπόςια υπιρχαν ειδικά ςκεφθ: ο κρατιρασ, μζςα ςτον οποίο γινόταν το ανακάτεμα του οίνου με νερό, οι ψυκτιρεσ που χρθςίμευαν για να διατθροφν το κραςί δροςερό, οι αρυτιρεσ για να ανακατεφουν το κραςί, οι οινοχόεσ, δθλαδι οι κανάτεσ για το ςερβίριςμα και οι κφλικεσ, τα ανοιχτά αγγεία πόςθσ για τθν κατανάλωςι του. Το ντουλάπι ςτο οποίο αποκικευαν τα ςκεφθ τθσ κουηίνασ το ονόμαηαν κυλικείο (Αδάμ-Βελζνθ 2009). Σφμφωνα με παραςτάςεισ που ζχουν βρεκεί φαίνεται ότι ιταν ςθμαντικό να τοποκετοφνται τα ςκεφθ ςυμμετρικά. Τα περιςςότερα ςκεφθ καταςκευάηονταν από πθλό και περιελάμβαναν χφτρεσ (:κατςαρόλεσ), τθγάνια, κανάτεσ, λεκάνεσ, πινάκια (:πιάτα), ςκφφουσ (:για τθν κατανάλωςθ υγρϊν) (Blanck 2004, Ελευκεράτου 2007). Οι αρχαίοι μαγείρευαν κάκε μζρα τθν ποςότθτα φαγθτοφ που κα χρειάηονταν, γιατί το φαγθτό ζπρεπε να καταναλωκεί αυκθμερόν, αφοφ φυςικά δεν υπιρχαν ψυγεία για να το διατθριςουν για τθν επομζνθ. Το μαγείρεμα ςυχνά γίνονταν ζξω ςτθν αυλι του ςπιτιοφ ςε φορθτζσ εςτίεσ που ζμοιαηαν με μαγκάλι. Ιταν ιδιαίτερα πρακτικζσ γιατί μζςα ςτο ςπίτι μποροφςαν να τισ μεταφζρουν και ςε άλλα δωμάτια για να τα ηεςτάνουν (Ελευκεράτου 2007, Tames 2003). Το λάδι και το κραςί ιταν γεωργικά προϊόντα ευρείασ κατανάλωςθσ, αλλά και προϊόντα εμπορίου. Θ κακθμερινι διατροφι των αρχαίων περιελάμβανε όςπρια (φαςόλια, μπιηζλια, φακζσ, λοφπινα) και λαχανικά, ενϊ κρζασ κατανάλωναν ςπάνια ακόμθ και οι πλοφςιοι. Θ κατανάλωςθ κρζατοσ ςυνδζονταν κυρίωσ με τισ κυςίεσ προσ τουσ κεοφσ, αν και ςτθ Μακεδονία κατανάλωναν πιο ςυχνά κρζασ το οποίο προζρχονταν από το κυνιγι. Οι πιο φτωχοί τρζφονταν με μάηα. Θ μάηα ιταν μια ηφμθ από κρικάρι, νερό και λάδι ι γάλα. Ρροτοφ τθν καταναλϊςουν τθν φγραιναν για να μαλακϊςει. Το ςταρζνιο ψωμί κεωροφνταν είδοσ πολυτελείασ. Επίςθσ οι αρχαίοι ζτρωγαν πίτεσ (πλακοφντεσ). Ραρότι και τα φρζςκα ψάρια δεν αποτελοφςαν είδοσ ευρείασ κατανάλωςθσ ςτθ Μακεδονία ςυμπεριλαμβάνονταν ςτο κακθμερινό διαιτολόγιο θ κατανάλωςθ ψαριϊν τόςο από τθ κάλαςςα όςο και από τισ λίμνεσ και τα ποτάμια τθσ περιοχισ. Επίςθσ ςυχνι ιταν και θ κατανάλωςθ οςτρακοειδϊν από τουσ μακεδόνεσ, ενϊ και το τυρί περιλαμβάνονταν ςτο κακθμερινό τουσ διαιτολόγιο. Αρκετά διαδεδομζνθ όμωσ ιταν και θ κατανάλωςθ παςτϊν ψαριϊν. Τα φαγθτά τουσ τα νοςτίμιηαν με αρωματικά φυτά (δυόςμο, κυμάρι), ενϊ χρθςιμοποιοφςαν και πιπζρι. Σε επιγραφζσ αναφζρονται και άλλα είδθ διατροφισ όπωσ αμφγδαλα, φουντοφκια, καρφδια, ςουςάμι, ςφκα, μοφρα, ςταφφλια. Οι αρχαίοι αςχολοφνταν και με τθ μελιςςοκομία. Βζβαια πολλά από τα είδθ που ςιμερα καταναλϊνουμε ιταν άγνωςτα ςτθν αρχαιότθτα όπωσ οι πατάτεσ, οι μελιτηάνεσ, οι ντομάτεσ, το καλαμπόκι, τα πορτοκάλια, τα μανταρίνια οι μπανάνεσ, οι ανανάδεσ και τα υπόλοιπα εξωτικά φροφτα, το ρφηι, τα μακαρόνια, αλλά και θ ςοκολάτα, ο καφζσ και θ ηάχαρθ (Ελευκεράτου 2007, Καραμιτρου-Μεντεςίδθ 2005α, Ρινγιάτογλου 2010). 120

121 Κυλικείο Κρεάγρα για το ςοφβλιςμα κρζατοσ Μεταλλικόσ τρίποδασ για το μαγείρεμα πάνω ςτθ φωτιά. «Ρινάκιο»: πιάτο. «Κιλαςτρο»: μπιμπερό. «Χφτρα»: κατςαρόλα. Χφτρα με τρίποδα. Ανάγλυφο με αναπαράςταςθ ςυμποςίου. Απεικονίηονται δφο ανδρικζσ μορφζσ που κάκονται ςε ανάκλιντρα, ενϊ ςτθ μζςθ ο δοφλοσ ςερβίρει κραςί από τον κρατιρα (θ απεικόνιςθ του δοφλου ςε μικρότερο μζγεκοσ υποδθλϊνει τθ διαφορετικι κοινωνικι κζςθ). Οι εικόνεσ που ακολουκοφν είναι από ςκεφθ που χρθςιμοποιοφνταν αποκλειςτικά ςτα ςυμπόςια. Κρατιρασ: ςκεφοσ για τθν ανάμειξθ του οίνου με νερό για να ζχουν ωσ τελικό προϊόν το κραςί. Το όνομά του προζρχεται από τθ λζξθ κράςθ, δθλαδι ανακάτεμα. «Αρφταινα ι αρυτιρασ»: Κουτάλα με τθν οποία ανακάτευαν τον οίνο με το νερό που περιείχε ο κρατιρασ. «Θκμόσ»: ςουρωτιρι για να ςτραγγίηουν το κραςί πριν το ςερβίρουν, γιατί ςυχνά αρωμάτιηαν το κραςί με διάφορα μυρωδικά, ακόμθ και με κομμάτια τυριοφ. 121

122 «Οινοχόθ»: κανάτα για το ςερβίριςμα του κραςιοφ (από τον κρατιρα ςτισ κφλικεσ). Κφλικεσ, για τθν κατανάλωςθ του κραςιοφ. Οι ςυμμετζχοντεσ ζτρωγαν και ζπιναν μιςοξαπλωμζνοι ςτα ανάκλιντρα, γι αυτό και το ςχιμα των κυλίκων ιταν τζτοιο (ανοιχτό και απλωτό) ϊςτε να διευκολφνει τθν κατανάλωςθ του κραςιοφ. Στόχοι κεματικισ: Να γνωρίςουν τθ διατροφι των αρχαίων Μακεδόνων και τα ςκεφθ που χρθςιμοποιοφςαν. Να ςυγκρίνουν τθ διατροφι τουσ με τισ ςθμερινζσ διατροφικζσ ςυνικειεσ. Να ςυγκρίνουν το κφπελλο (αντίγραφο που περιζχεται ςτθ μουςειοςκευι) και άλλα ςκεφθ με αντίςτοιχα που χρθςιμοποιοφμε ςιμερα. Να δοκιμάςουν «ςυνταγζσ» των αρχαίων. Ρροτεινόμενεσ Δραςτθριότθτεσ: 1.- Να φτιάξουν τα παιδιά πίνακα διπλισ ειςόδου ςτον οποίο κα καταχωριςουν είδθ διατροφισ που υπιρχαν ςτθν αρχαιότθτα και είδθ που δεν υπιρχαν και να τον κολλιςουν ςτον τοίχο τθσ τάξθσ (για τα παιδιά των μικρότερων τάξεων αυτό μπορεί να γίνει με φωτογραφίεσ των αντίςτοιχων τροφίμων). 2.- Να αναηθτιςουν ςχετικζσ εικόνεσ από κφπελλα, ακόμθ και από περιοδικά (διαφθμιςτικά ζντυπα κ.λπ.) ι να φζρουν ζνα παρόμοιο ςφγχρονο αντικείμενο από το ςπίτι τουσ για να το ςυγκρίνουν με το αρχαίο αντικείμενο (κφπελο-ςκφφοσ αντίγραφο τθσ μουςειοςκευισ). Επίςθσ μποροφν να ςυγκρίνουν τθν κφλικα ι τον κάνκαρο με τα ςθμερινά ποτιρια με πόδι («κολονάτα») αλλά και τα πινάκια με τα ςθμερινά πιάτα, ωσ προσ τα ςχιματα, τα ςχζδια, τθ χριςθ και τθ διαφοροποίθςθ κακθμερινά ςκεφθ «καλό» ςερβίτςιο, αφοφ και οι αρχαίοι είχαν ολόκλθρθ ςειρά αγγείων μόνο για τα ςυμπόςια. 3.-α. Να δοκιμάςουν αρχαίεσ ςυνταγζσ: Μια εφκολθ που κυμίηει τα ςθμερινά παςτζλια: ανακατεφετε ςουςάμι, αμφγδαλα, καρφδια και μζλι. 3.-β. Και μία λίγο πιο απαιτθτικι ςυνταγι (Καραμιτρου-Μεντεςίδθ 2005β, Ξανκοποφλου & Γκαλινίκθ 2005): Σθγανίτεσ με μζλι και ςουςάμι Υλικά για 4 μερίδεσ: 1 φλιτηάνι (120 γρ.) αλεφρι, 1 φλιτηάνι (225 ml) νερό, 2 κουταλιζσ (60 γρ.) μζλι, ελαιόλαδο για το τθγάνιςμα και μια κουταλιά (15 γρ.) ψθμζνο ςουςαμόςπορο. Εκτζλεςθ: Αναμιγνφετε το αλεφρι, το νερό και μια κουταλιά μζλι για να γίνει θ ηφμθ. Ηεςταίνετε 2 κουταλιζσ λάδι ςτο τθγάνι και ρίχνετε το ζνα τζταρτο του μίγματοσ ςτο λάδι. Μόλισ δζςει, 122

123 το γυρίηετε δυο ι τρεισ φορζσ για να αποκτιςει ομοιόμορφο χρϊμα. Με τον ίδιο τρόπο ετοιμάηετε και τισ υπόλοιπεσ τρεισ τθγανίτεσ. Σερβίρετε και τισ τζςςερισ ηεςτζσ αφοφ τισ περιχφςετε με το υπόλοιπο μζλι και τισ παςπαλίςετε με το ςουςάμι! 3.-γ. Να δοκιμάςουν και τθν αρχαία μάηα: οι κρικαροκουλοφρεσ ι τα κρίκινα παξιμάδια μοιάηουν αρκετά με αυτι! 3.-Α.2. Ζνδυςη - Υφαντικθ Πιλινθ ενςφράγιςτθ πυραμιδοειδισ αγνφκα (το αντίγραφο που περιζχει θ μουςειοςκευι είναι θ πρϊτθ αγνφκα από αριςτερά). Παλατιανό Κιλκίσ, 1 οσ 2 οσ αι. μ.χ. Θ διοίκθςθ του ςπιτιοφ και θ διαχείριςθ των ειςοδθμάτων ανικαν ςτισ γυναικείεσ αρμοδιότθτεσ. Οι γυναίκεσ μεριμνοφςαν επίςθσ ϊςτε να υπάρχει τάξθ και πεικαρχία ςτο ςπίτι ενϊ και οι δοφλοι ιταν υπό τθν εποπτεία τουσ. Μζλθμα των γυναικϊν του κάκε ςπιτιοφ ιταν και θ καταςκευι των ενδυμάτων. Μάλιςτα ςτθν περίπτωςθ οικονομικϊν δυςχερειϊν αςκοφςαν τθν υφαντουργικι τζχνθ επαγγελματικά. Οι πρϊτεσ φλεσ ιταν φυτικισ προζλευςθσ π.χ. λινάρι, βαμβάκι ι ηωικισ π.χ. μαλλί, μετάξι (Αδάμ-Βελζνθ 2009). Γι αυτό τόςο λόγω των υλικϊν όςο και των κλιματολογικϊν ςυνκθκϊν τθσ χϊρασ μασ ζχουν ςωκεί ελάχιςτα μικρά τμιματα υφαςμάτων κυρίωσ κάποια που ακουμποφςαν ςε αγγεία από χαλκό κακϊσ θ διάβρωςθ του χαλκοφ απελευκερϊνει χθμικζσ ενϊςεισ που ευνοοφν τθ διατιρθςθ των υφαςμάτων. Επομζνωσ μακαίνουμε για τον τρόπο ζνδυςθσ των αρχαίων από τα αγάλματα, τισ ηωγραφικζσ παραςτάςεισ, τθν αγγειογραφία, τα ψθφιδωτά και τισ γραπτζσ πθγζσ (Blanck 2004). Άντρεσ και γυναίκεσ φοροφςαν παρόμοια ενδφματα και ζνα από αυτά είναι ο χιτϊνασ. Καταςκευάηονταν κυρίωσ από λινό φφαςμα. Τα κορίτςια και οι γυναίκεσ φοροφςαν μακρφ χιτϊνα ωσ τον αςτράγαλο, ενϊ το μικοσ για το άλλο φφλο διζφερε: όταν ιταν νεαροί φοροφςαν πιο κοντό χιτϊνα και κακϊσ περνοφςαν τα χρόνια μάκραινε και ο δικόσ τουσ. οφχα χρωματιςτά φοροφςαν κυρίωσ οι πλοφςιοι, τα οποία ιταν βαμμζνα με φυτικζσ βαφζσ (Tames 2003). Άλλοι ςυνθκιςμζνοι τφποι ενδυμάτων ιταν ο πζπλοσ, το ιμάτιο και θ χλαμφδα. Ο πζπλοσ ιταν γυναικείο ζνδυμα ορκογϊνιο και μποροφςε να φορεκεί πάνω από το χιτϊνα. Άντρεσ και γυναίκεσ φοροφςαν το ιμάτιο, το οποίο ιταν ζνα μακρφ φφαςμα που το περνοφςαν κάτω από τθν αριςτερι μαςχάλθ και το ςτερζωναν πάνω από το δεξιό ϊμο. Χαρακτθριςτικό είναι το λοξό ιμάτιο που φοράνε οι αρχαϊκζσ κόρεσ τθσ Ακρόπολθσ. Θ χλαμφδα φοριόταν μόνο από τουσ άντρεσ και ςυνικωσ ιταν πιο κοντι από το ιμάτιο. Τθ φοροφςαν κυρίωσ οι ζφθβοι, οι ταξιδιϊτεσ και οι ςτρατιϊτεσ. Για να τθ φορζςουν δίπλωναν το φφαςμα κάκετα και το ςτερζωναν πάνω από το δεξιό ϊμο με πόρπεσ ι περόνεσ (παραμάνεσ ι καρφίτςεσ, όπωσ κα λζγαμε ςιμερα). Το αριςτερό χζρι καλφπτονταν εντελϊσ, ενϊ το δεξιό ζμενε ακάλυπτο 77. Τθν εμφάνιςθ ολοκλιρωναν ςυνικωσ τα δερμάτινα ςανδάλια, αλλά υπιρχαν και κλειςτά υποδιματα, οριςμζνα από τα οποία φοριόταν και από τα δφο φφλα (Blanck 2004). Στθ Μακεδονία το κεφάλι των αντρϊν καλφπτονταν με τθν καυςία. Αυτό το είδοσ καπζλου είχε ςτρογγυλό γείςο. Φοροφςαν ακόμθ πζταςο, δθλαδι πλατφγυρο καπζλο. Το κεφάλι το κάλυπταν και οι γυναίκεσ (Αδάμ-Βελζνθ 2009). Γενικά πάντωσ είναι δφςκολθ θ προςζγγιςθ των αρχαίων ενδυμάτων κακϊσ οι πλθροφορίεσ μασ προζρχονται, όπωσ προαναφζρκθκε, από αρχαιολογικά τεκμιρια

124 (αγάλματα, παραςτάςεισ, ψθφιδωτά, αγγειογραφία) οπότε δεν μποροφμε να είμαςτε ςίγουροι αν πρόκειται για ενδφματα που φοροφςαν ςτθ ςυγκεκριμζνθ εποχι ι αν απεικονίηουν προγενζςτερεσ ςυνικειεσ ι εξιδανικευμζνεσ καταςτάςεισ. Επίςθσ είναι δφςκολο να καταλιξουμε ςτο ςυμπζραςμα εάν τα ενδφματα που απεικονίηονται ςυνθκίηονταν ςτθν ιδιωτικι ηωι ι αν προορίηονταν για επίςθμεσ εμφανίςεισ (Blanck 2004). Ο αργαλειόσ ςτον οποίο φφαιναν τα υφάςματα ιταν κάκετοσ και οι αγνφκεσ (τα υφαντικά βάρθ) βοθκοφςαν με το βάροσ τουσ τισ κλωςτζσ (τα ςτθμόνια) να τεντϊνουν για να περνοφν ανάμεςά τουσ τα υφάδια. Στθν φςτερθ αρχαιότθτα οι αγνφκεσ ιταν λίκινεσ. Ζχουν βρεκεί επίςθσ πολλζσ μολφβδινεσ, αλλά αυτζσ οι πιο ςυνθκιςμζνεσ είναι οι πιλινεσ. Το ςχιμα τουσ είναι πυραμίδασ ι κϊνου και πιο ςπάνια δίςκου. Οριςμζνεσ ζχουν εμπίαιςτα ςφραγίςματα, όπωσ και θ αγνφκα τθσ μουςειοςκευισ. Να ςθμειωκεί ότι από το άνοιγμα τθσ αγνφκασ δεν περνοφςαν απευκείασ οι κλωςτζσ αλλά περνοφςε ζνα μικρό ξυλαράκι ι ζνασ μεταλλικόσ κρίκοσ όπου δζνονταν οι κλωςτζσ. Αυτό βοθκοφςε να δζνονται πιο πολλζσ κλωςτζσ μαηί, αλλά και ςτθν ομοιόμορφθ κατανομι τθσ τάςθσ. Ρόςεσ αγνφκεσ χρθςιμοποιοφςαν για κάκε αργαλειό; Ο αρικμόσ διζφερε ανάλογα με το πλάτοσ του αργαλειοφ, τθν ποιότθτα και το πάχοσ τθσ κλωςτισ αλλά και ανάλογα με το είδοσ του υφάςματοσ που κα υφαίνονταν. Φυςικά όςο πιο βαριζσ ιταν οι αγνφκεσ, τόςο πιο ιςχυρι ιταν και θ τάςθ, από τθν οποία επθρεάηονταν άμεςα θ ομοιόμορφθ όψθ τθσ φφανςθσ. Εννοείται ότι αν οι κλωςτζσ ιταν χοντρζσ θ τάςθ ζπρεπε να είναι ιςχυρότερθ ςε ςχζςθ με τισ λεπτότερεσ κλωςτζσ 78. Εκτόσ από τα υφαντικά βάρθ ςτισ αναςκαφζσ οι αρχαιολόγοι βρίςκουν και άλλα αντικείμενα που ςχετίηονται με τθν υφαντικι όπωσ βαρίδια για τισ ρόκεσ, βελόνεσ, αλλά και κουβαρίςτρεσ ςτισ οποίεσ τφλιγαν τισ κλωςτζσ (Ελευκεράτου 2007). Ανδρικά ροφχα Ειδϊλιο γυναικείασ μορφισ, ςτα ενδφματα τθσ οποίασ ζχουν ςωκεί τα χρϊματα

125 Ρόρπεσ (:παραμάνεσ) και (:καρφίτςεσ) για τθ ςτερζωςθ των υφαςμάτων πάνω ςτο ςϊμα. περόνεσ Κοκάλινθ βελόνα. Σφονδφλια (:βαρίδια για τισ ρόκεσ) «Αγνφκα»: Υφαντικό βάροσ. Στόχοι κεματικισ: Να αναηθτιςουν πλθροφορίεσ ςχετικζσ με το κζμα. Να γνωρίςουν το μφκο τθσ Αράχνθσ. Να κατανοιςουν τα παιδιά τον τρόπο καταςκευισ των υφαςμάτων και τον τρόπο ζνδυςθσ ςτθν αρχαία Μακεδονία. Ρροτεινόμενεσ δραςτθριότθτεσ: 1.- Να αναηθτιςουν ςτθν ιςτοςελίδα: πλθροφορίεσ για τθν ζνδυςθ. 2.- Να διαβάςουν τα παιδιά (ι να αφθγθκεί ο/θ εκπαιδευτικόσ) το μφκο τθσ Αράχνθσ. «Ηοφςε ςτ αρχαία χρόνια µια αρχοντοποφλα όµορφθ που τθν ζλεγαν Αράχνθ. Ιξερε πολφ καλά τθν τζχνθ του αργαλειοφ κι φφαινε υπζροχα υφαντά. Καυχιόταν πωσ ιξερε να υφαίνει καλφτερα κι από τθν Ακθνά. Κάποτε μάλιςτα τόλµθςε και ηιτθςε από τθ κεά να παραβγοφν ςτον αργαλειό. Θ Ακθνά δζχτθκε κι άρχιςαν να υφαίνουν. Φφαινε θ Ακθνά και πάνω ςτο υφαντό τθσ ζφτιαχνε τθν πάλθ τθσ µε τον Ροςειδϊνα πάνω ςτθν Ακρόπολθ τθσ Ακινασ. Φφαινε κι θ Αράχνθ κι ζφτιαχνε τα καµϊµατα του ία κι όλων των κεϊν του Ολφµπου. Κυµωµζνθ τότε θ Ακθνά, που µια κνθτι τόλµθςε να ςυγκρικεί µαηί τθσ, µεταµόρφωςε τθν κόρθ ςε ζντοµο και τθν καταράςτθκε όλεσ τισ µζρεσ τθσ ηωισ τθσ κρεμαςμζνθ να υφαίνει τον ιςτό τθσ 79.» Με βάςθ το μφκο μπορεί να γίνει ζνα μικρό κεατρικό δρϊμενο. 3.- Να χρθςιμοποιιςετε απλά ορκογϊνια υφάςματα (ακόμθ και φόδρεσ), παραμάνεσ και κορδόνια για να ντυκοφν τα παιδιά (πάνω από τα ροφχα τουσ), είτε ενδεικτικά π.χ. ζνα αγόρι και ζνα κορίτςι, είτε και όλα αν επιλζξετε να πραγματοποιιςετε ζνα κεατρικό δρϊμενο. Δεν 79 C103/88/698,2631/unit=1329 (1. Θ δθμιουργία του κόςμου Λςτορία (Γ Δθμοτικοφ): Θλεκτρονικό βιβλίο >> Λςτορία (Γ Δθμοτικοφ) >> Βιβλίο Μακθτι) 125

126 χρειάηεται να γίνουν ραφζσ. Στα ςθμεία που φαίνεται ότι το φφαςμα ενϊνεται (ϊμοι) χρθςιμοποιοφνται παραμάνεσ. Θ μία κάκετθ πλευρά μζνει ανοιχτι και θ ηϊνθ ςτθ μζςθ βοθκάει να μθν ανοίγει το φφαςμα από εκείνθ τθν πλευρά. Στθν ιςτοςελίδα του Κζντρου Διάδοςθσ Επιςτθμϊν (Νόθςισ) μπορείτε να δείτε ςχεδιαςτικζσ αποδόςεισ του πζπλου και του χιτϊνα Να φτιάξουν τα παιδιά το δικό τουσ υφαντό. Στθν ιςτοςελίδα υπάρχουν τα βιματα φφανςθσ με φωτογραφίεσ. Κα χρειαςτείτε χαρτόνι, χοντρό νιμα, βελόνα/ι τςιμπίδι για τθν φφανςθ, πιροφνι για να γίνεται πιο ςφιχτι και ψαλίδι για να αφαιρζςετε το χαρτόνι. 3.-Α.3. Καλλωπιςμόσ Αλάβαςτρο με βάςθ. Σίνδοσ Κεςςαλονίκθσ (νεκροταφείο, Tάφοσ 28) π.χ. (Φυςικά για να μθν εξατμίηεται το άρωμα το μπουκαλάκι είχε καπάκι. Τα καπάκια ςυνικωσ καταςκευάηονταν από φκαρτό υλικό ξφλο, κομμάτι φυςικοφ ςπόγγου ι ακόμθ και ζνα απλό κομμάτι υφάςματοσ-, γι αυτό και δεν ςϊηονται). Οι αςχολίεσ των γυναικϊν ιταν πολλζσ και παρότι δεν ζβγαιναν ςυχνά από το ςπίτι, εντοφτοισ φρόντιηαν τθν εμφάνιςι τουσ. Για το λόγο αυτό παραςκεφαηαν μόνεσ τουσ κρζμεσ και αρϊματα που τα ζβαηαν ςε μικρά πιλινα ι γυάλινα αγγεία. Τθν εμφάνιςι τουσ ολοκλιρωνε θ περιποίθςθ των μαλλιϊν, τα οποία τα μάηευαν χρθςιμοποιϊντασ κορδζλεσ, χτζνια και καρφίτςεσ (Ελευκεράτου 2007). Μάλιςτα ςυνικιηαν να τονίηουν ι να αλλάηουν το χρϊμα των μαλλιϊν τουσ. Για να αποκτιςουν τα μαλλιά τουσ μαφρο χρϊμα χρθςιμοποιοφςαν εκχυλίςματα λαχανικϊν, λειχινων, καρποφσ μυρτιάσ, καρποφσ βάτου, βραςμζνα φφλλα φαςκομθλιάσ κ.α. Στθν περίπτωςθ που επικυμοφςαν να αποκτιςουν ξανκά μαλλιά άπλωναν ς αυτά μια ςυγκεκριμζνθ αλοιφι και ζμεναν ςτον ιλιο για μερικζσ ϊρεσ. Τα αρϊματά τουσ ιταν αποςτάγματα από ρίηεσ, ξφλα, βότανα, φροφτα, ςπόροι, άνκθ, φφλλα και ρετςίνι. Συχνά ειςάγονταν αρϊματα από τθν Ανατολι. Οι κατακτιςεισ του Μ. Αλεξάνδρου ευνόθςαν τθ ςφναψθ εμπορικϊν δεςμϊν με τισ περιοχζσ αυτζσ. Εκτόσ από το ςϊμα αρωμάτιηαν επίςθσ τα μαλλιά τουσ, τα ροφχα, τα ζπιπλα, τουσ χϊρουσ που κατοικοφςαν, αλλά και το κραςί, το λάδι και ςε κάποιεσ περιπτϊςεισ και το νερό. Θ κρζμα για μακιγιάη (κάτι ςαν παχφρρευςτο μζικ απ), το ψιμφκιο είχε ωσ βάςθ το λευκό του μολφβδου (:δθλαδι ζκαναν τον μόλυβδο ςκόνθ και τον ανακάτευαν με ζλαια) και φυλάςςονταν ςτισ πυξίδεσ, δθλαδι ςε κυλινδρικά αγγεία με καπάκι. Μάλιςτα οι αρχαίεσ ελλθνίδεσ ιταν οι πρϊτεσ που υιοκζτθςαν τθ χριςθ του λευκοφ μολφβδου για να λευκαίνουν το πρόςωπό τουσ. Για να ανακατζψουν το ψιμφκιο *αφοφ δθμιουργοφνταν ανομοιογζνεια ςτο υλικό λόγω τθσ φπαρξθσ ελαίων+ χρθςιμοποιοφςαν κουταλάκια και ςπάτουλεσ. Θ χριςθ βζβαια του μολφβδου προκαλοφςε πολλζσ φορζσ ακόμθ και το κάνατο λόγω δθλθτθρίαςθσ. Για να περιποιθκοφν το δζρμα του προςϊπου τουσ χρθςιμοποιοφςαν επίςθσ μάςκεσ ομορφιάσ. Τθ μάςκα που αποτελοφνταν κυρίωσ από πλιγοφρι τθν άφθναν όλθ τθ νφχτα ςτο πρόςωπό τουσ και το πρωί χρθςιμοποιοφςαν γάλα για να τθν αφαιρζςουν. Για να απαλφνουν τισ κθλίδεσ και τουσ λεκζδεσ του δζρματοσ χρθςιμοποιοφςαν χυμό αγριοςτάφυλου. Οι αρχαίεσ ζβαφαν και τα χζρια τουσ με φφλλα χζννασ. Για τα μάτια προτιμοφςαν τθ ςτάχτθ και ειδικά αυτι που

127 προζρχονταν από ψίχα καρυδιοφ ι αμυγδάλου. Χρθςιμοποιοφςαν και ρουη, το οποίο παραςκεφαηαν από εκχυλίςματα φυτϊν όπωσ ζνα είδοσ λειχινασ, αλλά και εκχυλίςματα πορφφρασ. Άλλοσ τρόποσ για τθν παραςκευι ρουη ιταν τα ορυκτά όπωσ θ κιννάβαρισ. Φρόντιηαν και για τθν αποτρίχωςι τουσ χρθςιμοποιοφςαν τςιμπιδάκια για τα φρφδια ενϊ για τθν αποτρίχωςθ των ποδιϊν χρθςιμοποιοφςαν τισ ςτλεγγίδεσ (το ίδιο μεταλλικό εργαλείο που ςτουσ ακλθτζσ χρθςίμευε για τον κακαριςμό του δζρματοσ από τθ ςκόνθ, τον ιδρϊτα και το λάδι) (Αδάμ-Βελζνθ 2009) 81. Σχζδιο του Χ. Κοφντουρα. Χάλκινοσ κακρζφτθσ. Κοκάλινθ χτζνα. «Ρυξίδα»: κουτί αποκικευςθσ κρζμασ/κοςμθμάτων. Στερεοποιθμζνα κομμάτια ψιμυκίου με βάςθ το μόλυβδο. Σπάτουλεσ για το ανακάτεμα τθσ κρζμασ (:ψιμφκιο). φρφδια. Τςιμπιδάκι για τα Ρζτρινο αρωματοδοχείο (αλάβαςτρο) Γυάλινο αρωματοδοχείο. Στόχοι κεματικισ: Να αναηθτιςουν πλθροφορίεσ για τον καλλωπιςμό ςτθν αρχαία Μακεδονία. Να περιγράψουν τα αντικείμενα που ςχετίηονται με τον καλλωπιςμό και να τα ςυγκρίνουν με αυτά που χρθςιμοποιοφνται ςιμερα. Να υλοποιιςουν πείραμα για τθν ανίχνευςθ μολφβδου ςε κραγιόν. Ρροτεινόμενεσ δραςτθριότθτεσ: 1.- Να αναηθτιςουν ςτθν ιςτοςελίδα: πλθροφορίεσ για τον καλλωπιςμό ςτθν αρχαιότθτα. 2.- Να παρατθριςουν και να περιγράψουν ίςωσ και να ςχεδιάςουν το αλάβαςτρο (μυροδοχείο). Ζπειτα να τα ςυγκρίνουν (με τον ίδιο τρόπο) με τα ςθμερινά αρωματοδοχεία (για τα αρϊματα εξακολουκοφμε να χρθςιμοποιοφμε μικρά μπουκάλια κακϊσ πρόκειται

128 για ακριβό προϊόν). Να περιγράψουν και άλλα είδθ καλλωπιςμοφ (από τισ εικόνεσ του εποπτικοφ)και να τα ςυγκρίνουν με τα αντίςτοιχα ςφγχρονα. 3.- Να διεξάγουν ζνα απλό και χριςιμο πείραμα. Υλικά που κα χρειαςτοφν: κραγιόν (ίςωσ παραπάνω από ζνα), χρυςό δακτυλίδι. Ο μόλυβδοσ ανικει ςτα βαρζα μζταλλα. Είναι καρκινογόνο υλικό. Ακόμθ όμωσ και ςιμερα χρθςιμοποιείται ςτθν κοςμετολογία και κυρίωσ ςτα κραγιόν για να διατθρείται περιςςότερο το χρϊμα. Οδθγίεσ: Για να διαπιςτϊςουμε αν ζνα κραγιόν περιζχει μόλυβδο απλϊνουμε μια μικρι ποςότθτα ςτο εςωτερικό τθσ παλάμθσ μασ και τθν τρίβουμε με ζνα χρυςό δακτυλίδι (με περιεκτικότθτα χρυςοφ τουλάχιςτον 14 καράτια). Αν το μείγμα μαυρίςει καλφτερα να ποφνε ςτισ μαμάδεσ τουσ να πετάξουν το κραγιόν! 3.-Α.4. Παιχνίδια Πιλινο ειδϊλιο κακιςτισ γυμνισ γυναικείασ μορφισ-πλαγγόνα. Θεςςαλονίκθ, Λεωφόροσ τρατοφ, Ανατολικό νεκροταφείο, 2 οσ αι. μ.χ. Κεραμίδα (είναι τμιμα κεραμιδιοφ ςτζγθσ!) με εγχάρακτο παιχνίδι, «τριάρα» ι «εννιάρα» (είναι διπλισ όψθσ, εδϊ εικονίηεται θ πιο δφςκολθ εκδοχι του παιχνιδιοφ: θ εννιάρα) Θεςςαλονίκθ, πλ. Δικαςτθρίων, πθγάδι Σϋ, Ρωμαϊκι εποχι. Πιλινο ειδϊλιο ςκφλου. Θεςςαλονίκθ, Ραμόνα (δυτικό νεκροταφείο), 1 οσ αι. μ.χ. Το παιχνίδι αποτελεί μια διαχρονικι και πανανκρϊπινθ πολιτιςμικι δραςτθριότθτα που είναι ςε κζςθ να ψυχαγωγιςει, να εκπαιδεφςει και να μορφϊςει το παιδί (Κωνςταντινόπουλοσ 2007). Απόδειξθ για τθν ανάγκθ των παιδιϊν να παίξουν ανεξάρτθτα από το χρονικό πλαίςιο αποτελοφν τα υλικά κατάλοιπα των αναςκαφϊν, αλλά και οι απεικονίςεισ παιδιϊν που παίηουν κυρίωσ πάνω ςε αγγεία. Κουδουνίςτρεσ, πλαγγόνεσ άκαμπτεσ (ςαν αυτι τθσ μουςειοςκευισ), αλλά και άλλεσ που μποροφςαν να κουνιςουν χζρια και πόδια-ςτον τφπο του νευρόςπαςτου-, επιτραπζηια και ηάρια, αςτράγαλοι και πεςςοί, ςβοφρεσ, ςυρόμενα αλογάκια, αγαλματάκια ηϊων και πουλιϊν, μπάλεσ κ.α. ιταν μερικά από τα παιχνίδια των παιδιϊν ςτα αρχαία χρόνια. Οι αναςκαφζσ φζρνουν ςτο φωσ αυτά που είχαν δθμιουργθκεί από ανκεκτικά υλικά (πθλό, κόκκαλα ηϊων, μζταλλα). Τα περιςςότερα παιχνίδια των παιδιϊν φτιάχνονταν από τα ίδια τα παιδιά ι από ςυγγενικά 128

129 τουσ πρόςωπα και ιταν από φφαςμα, ξφλο, κερί, γφψο και άλλα φκαρτά υλικά. Οι μπάλεσ φτιάχνονταν από τθ φουςκωμζνθ με αζρα κφςτθ του γουρουνιοφ τθν οποία τθν τφλιγαν ςφιχτά με δζρμα. Ευκολότεροσ τρόποσ ιταν θ καταςκευι μπάλασ από φυςικό ςφουγγάρι που τυλίγονταν με φφαςμα και δζνονταν με ςπάγκο, αλλά δεν αναπθδοφςαν τόςο όςο οι μπάλεσ από κφςτθ χοίρου. Άλλεσ μπάλεσ για τα μικρότερα παιδιά φτιάχνονταν από περιςςεφματα υφαςμάτων, φτερά ι μαλλί τα οποία τα τφλιγαν με λινό φφαςμα. Χρθςιμοποιοφςαν επίςθσ καρφδια και φουντοφκια ςαν βόλουσ (Βελζνθ 2009, Ελευκεράτου 2007, Tames 2003). Θ ςυγκεκριμζνθ ενότθτα ςυνδζεται με τθν φλθ του μακιματοσ τθσ ιςτορίασ τθσ Δϋ Δθμοτικοφ «Στα αρχαία χρόνια», κακϊσ ςτθ ςελ.71 το παράκεμα 2 ζχει τίτλο «Τα κυριότερα παιχνίδια των παιδιϊν τθσ αρχαίασ Ελλάδασ» 82. Σχζδιο από το εποπτικό υλικό του ΑΜΚ. Βατικανοφ. Ο Αχιλλζασ και ο Αίασ παίηουν παιχνίδι με πεςςοφσ και ηάρια. ϊμθ. Μουςείο Μεταλλικι και πιλινεσ κουδουνίςτρεσ. Ριλινα ειδϊλια παιχνίδια. Ριλινθ κοφκλα «πλαγγόνα» ςτον τφπο του «νευρόςπαςτου», δθλαδι με μζλθ που είχαν κίνθςθ. Ειδϊλιο με δφο γυναικείεσ μορφζσ ςτο παιχνίδι του εφεδριςμοφ. Ριλινο ςυρόμενο αλογάκι με αναβάτθ. Στόχοι κεματικισ: Να αναηθτιςουν πλθροφορίεσ για τα αρχαία παιχνίδια. Να τα ςυγκρίνουν με τα ςθμερινά. Να βρουν οδθγίεσ αρχαίων παιχνιδιϊν. Να παίξουν αρχαία παιχνίδια. Ρροτεινόμενεσ δραςτθριότθτεσ: 1.- Να αναηθτιςουν πλθροφορίεσ ςτισ ακόλουκεσ ιςτοςελίδεσ: www2.fhw.gr/publications/electronic/gr/imeakia/issue10/webpages/page45.html,

130 users.sch.gr/triakoum/gloss_paignia.html, blogs.sch.gr/gympanop/files/2010/10/παιχνίδια-ςτθν-αρχαια-ελλάδα.pdf, egpaid.blogspot.com/2008/12/blog-post_5808.html 2.- Να ταξινομιςουν τα παιχνίδια που κα βρουν ςε κατθγορίεσ π.χ. ςε παιχνίδια ωσ αντικείμενα και ςε παιχνίδια που παίηονταν με το ςϊμα. Να καταγράψουν τισ ομοιότθτεσ και τισ διαφορζσ με τα ςθμερινά. 3.- Να παίξουν τριάρα ι εννιάρα (προτείνεται θ εκδοχι τθσ τριάρασ για τα παιδιά των μικρϊν τάξεων του Δθμοτικοφ και για τα μεγαλφτερα παιδιά θ πιο δφςκολθ εκδοχι). *Είναι ζνα από τα αγαπθμζνα παιχνίδια ςτρατθγικισ των αρχαίων. Ραίηονταν χωρίσ ηάρι, με πεςςοφσ (:πιόνια) ι ακόμθ και με χαλίκια, όςπρια, ξθροφσ καρποφσ ςε δφο χρϊματα. Στθ μουςειοςκευι περιλαμβάνονται 9 ρεβίκια, 9 φαςόλια και ηάρι για το λάχνιςμα (:για να οριςτεί ο παίκτθσ/θ παίκτρια που κα παίξει πρϊτοσ/θ). Οδθγίεσ τριάρασ: Σχεδιάηουμε ςτο χϊμα ι ςε χαρτί ζνα τετράγωνο. Σχθματίηουμε τισ διαγϊνιεσ και επίςθσ γραμμζσ που ενϊνουν τα μζςα των πλευρϊν. Συνολικά ζχουμε 9 ςθμεία. Το ζνα ςτο μζςο και τα άλλα 8 ςτισ πλευρζσ του τετραγϊνου. Κάκε παίκτθσ/κτρια ζχει 3 πεςςοφσ. ίχνουμε το ηάρι για να δοφμε ποιοσ/ποια κα ξεκινιςει να τοποκετεί τουσ πεςςοφσ ςτα ςθμεία τθσ τριάρασ. Εναλλάξ τοποκετοφν οι παίκτεσ/κτριεσ τουσ πεςςοφσ και ζπειτα αρχίηουν να τουσ μετακινοφν προςπακϊντασ να δθμιουργιςουν τριάρα (τρεισ ίδιοι πεςςοί ςτθ ςειρά). Κάκε πεςςόσ επιτρζπεται να μετακινθκεί μόνο ςε διπλανά ελεφκερα ςθμεία. Ο παίκτθσ/θ παίκτρια που κα ςχθματίςει πρϊτοσ/θ τριάρα είναι ο νικθτισ τθσ παρτίδασ. Ο αρικμόσ των παρτίδων πρζπει να είναι πάντα μονόσ και προκακορίηεται από τουσ παίκτεσ/τισ παίκτριεσ ςτθν αρχι του παιχνιδιοφ. Οδθγίεσ εννιάρασ: Ραίηεται όπωσ και θ τριάρα με τισ εξισ διαφορζσ: α) Σχεδιάηονται 3 ομόκεντρα τετράγωνα με μία γραμμι ςτο κζντρο τθσ κάκε πλευράσ. β) Οι πεςςοί είναι 9 για κάκε παίκτθ/κτρια. γ) Ο παίκτθσ/θ παίκτρια που κα ςχθματίςει τριάρα με τθν κίνθςθ των πεςςϊν (όπωσ περιγράφονται ςτθν τριάρα) αφαιρεί ζναν πεςςό του/τθσ αντιπάλου. δ) Νικθτισ/Νικιτρια αναδεικνφεται εκείνοσ/νθ που κα πάρει τουσ πεςςοφσ του/τθσ αντιπάλου. 4.- Να παίξουν ςτο μάκθμα τθσ Γυμναςτικισ ι ςε εκδρομζσ και κάποιο/κάποια από τα ομαδικά παιχνίδια που κα προκφψει από τθν αναηιτθςι τουσ ι να χαράξουν πάνω ςτο χϊμα τθν τριάρα ι τθν εννιάρα και να παίξουν χρθςιμοποιϊντασ πετραδάκια ωσ πεςςοφσ (:πιόνια). 130

131 3.-Β. Κοινωνικι οργάνωςθ. 3.-Β.1. Εκπαίδευςη Χάλκινθ γραφίδα με φολιδωτό κόςμθμα, που απολιγει ςτα δφο άκρα ςε κεφάλι ςαφρασ. Όλυνκοσ Χαλκιδικισ (Οικία A vi 2, δωμάτιο d), 4 οσ αι. π.χ. Μελαμβαφζσ μελανοδοχείο. Θεςςαλονίκθ, Πανεπιςτιμιο, Κτθνιατρικι κλινικι (ανατολικό νεκροταφείο), 2 οσ αι. π.χ. Θ εκπαίδευςθ ςτθ Μακεδονία από τθν περίοδο τθσ βαςιλείασ μζχρι και τθ ρωμαιοκρατία δεν διζφερε από εκείνθ τθσ υπόλοιπθσ Ελλάδασ. Τα παιδιά, αγόρια και κορίτςια, μζχρι τα επτά τουσ χρόνια ζμεναν μαηί με τθ μθτζρα ςτο ςπίτι. Και ενϊ τα κορίτςια εξακολουκοφςαν να παραμζνουν ςτο ςπίτι και να μακαίνουν τα απαραίτθτα για τθ διοίκθςθ του νοικοκυριοφ, τα αγόρια ςτθν θλικία αυτι άρχιηαν να μακαίνουν ανάγνωςθ, γραφι, μουςικι και μακθματικά. Ελάχιςτα κορίτςια πιγαιναν ςχολείο και ακόμθ λιγότερα λάμβαναν ανϊτερθ μόρφωςθ. Θ διδαςκαλία γινόταν ςτο ςπίτι του δαςκάλου, ςε υπαίκριουσ χϊρουσ ι ςε ςχολζσ. Λδιαίτερα γνωςτι είναι θ Σχολι του Αριςτοτζλθ ςτθ Μίεηα (Λευκάδια Νάουςασ). Ροια ιταν τα ςχολικά βιβλία τθσ εποχισ; Θ Λλιάδα και θ Οδφςςεια του Ομιρου και μεταγενζςτερα οι τραγωδίεσ του Ευριπίδθ. Οι μακθτζσ ζγραφαν τισ αςκιςεισ τουσ πάνω ςε ξφλινεσ πλάκεσ που είχαν αλειφκεί με κερί, χαράςςοντασ τα γράμματα με τθ γραφίδα, που ιταν μεταλλικι ι κοκάλινθ. Για να ςβιςουν χρθςιμοποιοφςαν τθν πίςω πλατιά άκρθ τθσ. Για τισ αςκιςεισ τουσ χρθςιμοποιοφςαν επίςθσ όςτρακα, δθλαδι κραφςματα πιλινων αγγείων. Πςτρακα χρθςιμοποιοφςαν για καταγραφι (είτε με χάραξθ είτε με γραφι με ςινικι μελάνθ) ςθμειϊςεων, φορολογικϊν αποδείξεων, επιςτολϊν και βεβαιϊςεων. Υπιρχαν και άλλα υλικά γραφισ, αλλά δεν χρθςιμοποιοφνταν από τουσ μακθτζσ γιατί ιταν ακριβά, όπωσ δζρματα ηϊων, ειςθγμζνοσ πάπυροσ από τθν Αίγυπτο - από το 600 π.χ.-, μελάνθ από αικάλθ (καπνιά) και φυτικό κόμμι (κόλλα) και πζνεσ από καλάμι. Τθ μελάνθ τθ διατθροφςαν ςε μελανοδοχείο και ζπρεπε να τθν καταναλϊςουν αυκθμερόν. Επίςθμα ζγγραφα γράφονταν (χαράςςονταν) πάνω ςε ξφλινεσ πινακίδεσ, ςε πιλινεσ ι πζτρινεσ πλάκεσ. Οι ξφλινεσ πινακίδεσ μποροφςαν να ςυνδεκοφν μεταξφ τουσ με κορδόνι και τότε δθμιουργοφνταν δίπτυχα, τρίπτυχα ι πολφπτυχα ανάλογα με τον αρικμό των πινακίδων που είχαν ςυνδεκεί. Επίςθσ ζγραφαν πάνω ςε μζταλλα, κατά προτίμθςθ μαλακά όπωσ ο μόλυβδοσ ι ο μαλακόσ καςςίτεροσ. Σε ελάςματα αυτοφ του είδουσ γράφονταν και οι κατάρεσ (ςτθ ςυγκεκριμζνθ περίπτωςθ τα ελάςματα ονομάηονται «κατάδεςμοι»). Τουσ κατάδεςμουσ ζπειτα είτε τουσ ζκαβαν, είτε τουσ ζριχναν ςε τάφουσ. Εξαιρετικά ςπάνια ιταν θ γραφι πάνω ςε πολφτιμα μζταλλα όπωσ ο χρυςόσ και ο άργυροσ και προορίηονταν κυρίωσ για αφιερϊματα ςε ιερά (Βελζνθ 2009, Ελευκεράτου 2007, Tames 2003)

132 Αναπαράςταςθ διδαςκαλίασ ςε ερυκρόμορφο αγγείο. Κραφςμα αγγείου με ςκαλιςμζνθ ανκρϊπινθ φιγοφρα και γράμματα του αλφαβιτου (ίςωσ ωσ άςκθςθ). Κοκάλινθ γραφίδα. Στόχοι κεματικισ: Να γνωρίςουν τθν εκπαίδευςθ των αρχαίων παιδιϊν. Να ςυγκεντρϊςουν πλθροφορίεσ για τθν εκπαίδευςθ τισ προθγοφμενεσ δεκαετίεσ. Να χρθςιμοποιιςουν ζνα «αρχαίο τετράδιο αςκιςεων». Ρροτεινόμενεσ δραςτθριότθτεσ: 1.- Να καταγράψουν τα παιδιά όςα γνωρίηουν για τθν εκπαίδευςθ των αρχαίων. Να εμπλουτίςουν το υλικό μετά από αναηιτθςθ. 2.- Να πάρουν ςυνζντευξθ από τουσ παπποφδεσ/τισ γιαγιάδεσ τουσ ι άλλα ςυγγενικά τουσ πρόςωπα μεγαλφτερθσ θλικίασ για το περιεχόμενο των μακθμάτων τουσ και για τα υλικά που χρθςιμοποιοφςαν (π.χ. μελανοδοχεία χρθςιμοποιοφνταν μζχρι πριν μερικζσ δεκαετίεσ). 3.- Να καταςκευάςετε το «τετράδιο αςκιςεων» τθσ αρχαίασ εποχισ. Οδθγίεσ: Σε μια απλι ξφλινθ κορνίηα, ρίχνετε μζςα λιωμζνο κακαρό κερί μζλιςςασ. Το αφινετε να κρυϊςει. Ζπειτα τα παιδιά μποροφν να δοκιμάςουν να γράψουν με ζνα μυτερό ξυλάκι (π.χ. καλαμάκι από ςουβλάκι). Για να ςβιςουν ξαναςτρϊνουν απαλά τθ γραμμζνθ επιφάνεια με ζνα κομμάτι ξφλου πιο πλατφ (γι αυτό οι γραφίδεσ είχαν μία μυτερι άκρθ και μία πιο πλατιά). 3.-Β.2. Αιλητιςμόσ φαιρικόσ αρφβαλλοσ με εγχάρακτο ρόδακα. Κςωσ ζργο τοπικοφ εργαςτθρίου. Καραμπουρνάκι Θεςςαλονίκθσ, 6οσ αι. π.χ. Σθμαντικζσ πλθροφορίεσ για τθ ςωματικι άςκθςθ εφιβων και νζων αντλοφμε από τουσ γυμναςιαρχικοφσ και τουσ εφθβαρχικοφσ νόμουσ. Θ άκλθςθ είχε ιδιαίτερθ ςθμαςία τόςο για τθ ςωματικι ευεξία όςο και για τθ ςτρατιωτικι εκπαίδευςθ. Οι ζφθβοι πιγαιναν ςτα γυμνάςια κατά τθν ελλθνιςτικι περίοδο και ςτισ παλαίςτρεσ κατά τθ ρωμαϊκι. Εκεί οι παιδοτρίβεσ και οι ακλοδιδάςκαλοι φρόντιηαν τθν καλλιζργεια των ςωματικϊν δεξιοτιτων των νζων. Συχνά προπονιςεισ γίνονταν και ςτθν φπαικρο. Επειδι ακλοφνταν χωρίσ ροφχα πριν τθν προπόνθςθ άλειφαν το ςϊμα τουσ με λάδι. Αυτό το μετζφεραν ςε μικρά αγγεία που λζγονται αρφβαλλοι με ζνα κορδόνι περαςμζνο ςτον καρπό του χεριοφ τουσ. Μετά τθν προπόνθςθ και προτοφ πλυκοφν, για να μθ χρθςιμοποιιςουν πολφ νερό κακάριηαν το ςϊμα τουσ από τθ ςκόνθ που είχε ανακατευτεί με τον ιδρϊτα και το λάδι που είχαν απλϊςει με μεταλλικά εργαλεία τισ ςτλεγγίδεσ. Στθ Μακεδονία αφορμι για τθ διεξαγωγι 132

133 ακλθτικϊν αγϊνων ζδιναν και οι κρθςκευτικζσ γιορτζσ, ενϊ ςυμμετείχαν και ςε αγϊνεσ που διοργανϊνονταν ςτθ νότια Ελλάδα. Εξαιρετικά ςθμαντικό ζπακλο ιταν οι πανακθναϊκοί αμφορείσ γιατί περιείχαν εκλεκτό λάδι. Τμιμα πανακθναϊκοφ αμφορζα που βρζκθκε ςτθν Ροτίδαια τθσ Χαλκιδικισ αποδεικνφει τθ ςυμμετοχι των Μακεδόνων ςτουσ αντίςτοιχουσ αγϊνεσ που γίνονταν ςτθν Ακινα. Ράνω ςτον αμφορζα ζχει ςωκεί το όνομα του Αριςτόβουλου που κζρδιςε ςε αγϊνεσ με τζκριππο. Αυτό ςθμαίνει ότι προζρχονταν από πλοφςια οικογζνεια κακϊσ θ εκτροφι αλόγων ιταν ιδιαίτερα δαπανθρι (Βελζνθ 2009). Ρροπονθτζσ γίνονταν ςυχνά οι ακλθτζσ που αποςφρονταν από το ςτίβο. Στθν αρχαιότθτα τα αγωνίςματα ιταν τα ακόλουκα: δρόμοσ (ταχφτθτασ και αντοχισ), πζντακλο (άλμα, δίςκοσ, ακόντιο, δρόμοσ, πάλθ), βαρζα άκλα (πάλθ, πυγμι, παγκράτιον), ιππικά αγωνίςματα (ιπποδρομίεσ και αρματοδρομίεσ). Για τα κορίτςια υπιρχαν ξεχωριςτοί αγϊνεσ, τα Θραία, που διεξάγονταν κάκε τζςςερα χρόνια ςτθν Ολυμπία (Tames 2003). Οι αγϊνεσ που διοργανϊνονταν ιταν πολλοί αλλά τζςςερισ είχαν πανελλινια εμβζλεια: τα Ολφμπια, προσ τιμι του Δία, διεξάγονταν κάκε τζςςερα χρόνια ςτθν Αρχαία Ολυμπία, τα Ρφκια, προσ τιμι του Απόλλωνα διεξάγονταν και αυτά κάκε τζςςερα χρόνια ςτουσ Δελφοφσ, ενϊ τα Μςκμια και τα Νζμεα διεξάγονταν κάκε δφο χρόνια. Τα πρϊτα ςτον Λςκμό ςτο ιερό του Ροςειδϊνα και τα δεφτερα ςτθ Νεμζα ςτο ιερό του Διόσ. Να ςθμειωκεί ότι οι ακλθτικοί αγϊνεσ ζδωςαν και ζναυςμα ςε καλλιτεχνικζσ δθμιουργίεσ κακϊσ οι νικθτζσ ςυνικιηαν να αφιερϊνουν ςτα αντίςτοιχα ιερά αγάλματα 84. του. Απεικόνιςθ ακλθτι που ρίχνει λάδι από τον αρφβαλλο για να το αλείψει ςτο ςϊμα Σχζδιο του Χ. Κοφντουρα από το εποπτικό υλικό του ΑΜΚ. Επιτφμβια ςτιλθ νικθτι. Απεικονίηονται τα βραβεία(κλαδί φοίνικα, ςτεφάνι και αμφορζασ με λάδι). Αμφορζασ, βραβείο. Αρφβαλλοσ. Στλεγγίδα, για τον κακαριςμό του δζρματοσ

134 Στόχοι κεματικισ: Να γνωρίςουν τα αρχαία αγωνίςματα. Να μάκουν για τουσ αρχαίουσ αγϊνεσ και τθ βράβευςθ των ακλθτϊν. Να ςυγκρίνουν τουσ αρχαίουσ Ολυμπιακοφσ Αγϊνεσ με τουσ ςφγχρονουσ. Να ζρκουν ςε επαφι με τα ιδανικά και τα ιδεϊδθ τθσ ευγενοφσ άμιλλασ. Ρροτεινόμενεσ δραςτθριότθτεσ: 1.- Να αναηθτιςουν αγάλματα ακλθτϊν και ακλθτικζσ ςκθνζσ ςε αγγεία ςτισ ακόλουκεσ ιςτοςελίδεσ, να περιγράψουν τθ ςτάςθ των ακλθτϊν και τισ ςκθνζσ g=0, Να μιμθκοφν τθ ςτάςθ των ακλθτϊν. 2.- Να διοργανϊςετε ίςωσ για τθ λιξθ του ςχολικοφ ζτουσ- αγϊνεσ π.χ. ανάμεςα ςτα τμιματα. 3.-Γ. Οικονομία (ζωικθ και φυτικθ παραγωγθ) 85 Θραφςμα ςιδερζνιασ αξίνασ. Λείβθκρα Πιερίασ, 3 οσ 2 οσ αι. π.χ. Οι Μακεδόνεσ αςχολοφνταν με τθν καλλιζργεια τθσ γθσ τθν κτθνοτροφία, τθν αλιεία και το κυνιγι κακϊσ περιβάλλονταν από γόνιμεσ εκτάςεισ, κάλαςςα, λίμνεσ, ποτάμια και δάςθ. Επομζνωσ οι εδαφολογικζσ και οι κλιματολογικζσ ςυνκικεσ τθσ περιοχισ ευνοοφςαν τθν καλλιζργεια αμπελιϊν, ελαιϊν, οπωροφόρων δζντρων, λαχανικϊν, δθμθτριακϊν (κυρίωσ ςιτάρι και κρικάρι) και οςπρίων. Κάποιεσ φορζσ τα προϊόντα εξάγονταν όπωσ το περίφθμο κραςί τθσ Μζνδθσ, γι αυτό και ο Διόνυςοσ απεικονίηονταν ςτα νομίςματά τθσ. Τα εργαλεία για τθν καλλιζργεια τθσ γθσ παρζμεναν τα ίδια ςτο πζραςμα των χρόνων χωρίσ ιδιαίτερεσ αλλαγζσ. Ευριματα όπωσ μια πιλινθ κυψζλθ αποδεικνφουν ότι είχε αναπτυχκεί και θ μελιςςοκομία κατά τουσ ελλθνιςτικοφσ χρόνουσ ςτθ Μακεδονία. Θ φπαρξθ ιχκυοτροφείων οφείλεται ςε ρωμαϊκζσ επιρροζσ. Θ κεά Διμθτρα ιταν θ προςτάτιδα τθσ καλλιζργειασ τθσ γθσ για τουσ αρχαίουσ. Επίςθσ οι αρχαίοι οργάνωναν το χρόνο ζχοντασ ωσ ςθμείο αναφοράσ τισ αγροτικζσ εργαςίεσ. Να ςθμειωκεί ότι ςε αγγεία ςπάνια απεικονίηονται ςκθνζσ τθσ αγροτικισ ηωισ και τα περιςςότερα ςτοιχεία που ζχουμε ςιμερα προζρχονται από τθν αρχαία ελλθνικι γραμματεία (Βελζνθ 2009, Σαρρι 1988) 86. Μάηεμα ελαιϊν. Ψάρεμα. Αγροτικά εργαλεία: 85 Ρολλά ςτοιχεία που ςχετίηονται με τθν ενότθτα αυτι παρουςιάηονται ςτθν Ενότθτα Α.1. του παρόντοσ «Διατροφι και ςκεφθ»

135 Στόχοι κεματικισ: Δρεπάνι. Δικζλι. Αγκίςτρια. Ρροτεινόμενεσ δραςτθριότθτεσ: 1.- Να ςυγκρίνουν τα παιδιά και να καταγράψουν τα είδθ που καλλιεργοφνταν ςτθν αρχαιότθτα με τα ςθμερινά. 2.- Με μίμθςθ και παντομίμα να αναπαραςτιςουν τα παιδιά αγροτικζσ δραςτθριότθτεσ ςε ομάδεσ. Θ μία ομάδα κα παρουςιάηει και οι άλλεσ κα προςπακοφν να μαντζψουν. 3.- Να φυτζψουν φυτά, να παρακολουκιςουν τθν ανάπτυξι τουσ και να τθν καταγράψουν ςε θμερολόγιο ίςωσ και ςε διαφορετικζσ ςυνκικεσ π.χ. ςτον ιλιο, ςε ςκιά, με ςυχνό πότιςμα ι όχι κ.λπ. 4.- Γενικζσ προτάςεισ επεξεργαςίασ τθσ μουςειοςκευισ: 1.- Να δθμιουργιςουν τα παιδιά εικονογραφθμζνο ι μθ γλωςςάρι με βαςικζσ ζννοιεσ που ςυνάντθςαν κατά τθν επεξεργαςία του υλικοφ. 2.- Να παίξουν με παηλ -on line-, δθμιουργϊντασ το δικό τουσ με οποιαδιποτε εικόνα του ςυνοδευτικοφ εποπτικοφ υλικοφ, ςφμφωνα με τισ οδθγίεσ που δίνονται ςτθν ακόλουκθ ιςτοςελίδα: Να επεξεργαςτοφν τισ κεματικζσ ενότθτεσ με τθ μορφι ςχεδίων εργαςίασ (project). Σε κάκε περίπτωςθ όλεσ οι προαναφερόμενεσ δραςτθριότθτεσ είναι ενδεικτικζσ και με βάςθ τουσ δικοφσ ςασ ςτόχουσ μπορείτε να δθμιουργιςετε και τισ δικζσ ςασ. Επίςθσ, μποροφν να υλοποιθκοφν επιλεκτικά ςε ςχζςθ με το διακζςιμο χρόνο ςασ ι να τισ τροποποιιςετε ανάλογα με τισ ιδιαιτερότθτεσ των μακθτϊν/μακθτριϊν τθσ τάξθσ ςασ. 135