ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΣΗΝ ΠΟΛΗ ΜΟΤ ΣΡΙΠΟΛΗ!

Transcript

1 ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΣΗΝ ΠΟΛΗ ΜΟΤ ΣΡΙΠΟΛΗ! Η έκδξςη σξτ μαθησικξύ εμσύοξτ οξτ κπασάσε ςσα φέπια ςαρ είμαι καποόρ σψμ μαθησώμ και εκοαιδετσικώμ σξτ 3ξτ Γτμμαςίξτ Σπίοξληρ, οξτ εμολέκξμσαι ςσημ τλξοξίηςη σξτ οπξγπάμμασξρ οξλισιςσικώμ δπαςσηπιξσήσψμ με θέμα : «Γμψπιμία με σημ οόλη μξτ-σπίοξλη!» κασά σξ ςφξλικό έσξρ

2 Η Ιςσξπική διαδπξμή σηρ Σπίοξληρ ιςσξπία σηρ Σπίοξληρ δεμ είμαι οξλύ οαλιά και μοξπεί μα εμσξοιςσεί όφι μψπίσεπα αοό σξμ 15 ξ Ίδπτςη αιώμα (η οπώση αμαυξπά ςσξ όμξμα σηρ Σπίοξληρ γίμεσαι σξ έσξρ 1467), όσαμ ήσαμ γμψςσή ψρ Σπιοξλισςά ή Νσπξοξλισςά (οαλιόσεπα Τδπξοξλισςά ή Δπξμοξγλίσςα). Η οόλη νεκίμηςε ςαμ έμαρ μικπόρ ξικιςμόρ σςξοάμψμ και γεψπγώμ, εοειδή ςτγκεμσπώθηκαμ ς ατσόμ ξι κάσξικξι σψμ γεισξμικώμ οόλεψμ Σεγέαρ, Μαμσιμείαρ και Παλλαμσίξτ. Ο απφικόρ φώπξρ εγκασάςσαςήρ σξτρ ήσαμ μάλλξμ ξ λόυξρ σηρ Δεναμεμήρ. Σξ θέαμα, οξτ αμσίκπιςαμ αοό κει σόσε, ήσαμ έμα δάςξρ δπτώμ, γμψςσό ήδη αοό σξμ Πατςαμία με σημ εοψμτμία «Πέλαγξρ» ("Μεσά δε σξ ιεπόμ σξτ Πξςειδώμξρ φψπίξμ τοξδένεσαί ςε δπτώμ ολήπερ, καλξύμεμξμ Πέλαγξρ, και εκ Μαμσιμείαρ η ειρ Σεγέαμ ξδόρ υέπει δια σψμ δπτώμ."). ε ατσή σημ οτκμή οαπξτςία δπτώμ θα οπέοει οιθαμόσασα μα ξ- υείλει σξ όμξμά σηρ η «Νσξμοξλισςά» αοό σημ ςλαβική λένη dabr οξτ ςημαίμει δπτρ, η ξ- οξία μμημξμεύεσαι για οπώση υξπά ςε φάπση σξ έσξρ σα "Βεμεσικά Φπξμικά" σξτ Stefano Magno οξτ γπάυσηκαμ σξ 1647 αμάμεςα ςσα επειοψμέμα κάςσπα αμαυέπεσαι σξ σξοψμύμιξ Droboliza. Σξ οαπαοάμψ σξοψμύμιξ μεσαολάςσηκε ςσαδιακά με σξ οέπαςμα σψμ φπόμψμ και αοό Νσπξμοξλισςά έγιμε Νσπξοξλισςά, Σπιοξλισςά και σελικά Σπίοξλη. Η ίδπτςη σηρ οόληρ σξοξθεσείσαι αμάμεςα ςσξμ 8 ξ και 10ξ μ.φ. αιώμα όσαμ ςσξτρ οπόοξδερ σξτ Μαιμάλξτ και κξμσά ςση θέςη σηρ ςημεπιμήρ Σπίοξληρ δημιξτπγήθηκε έμαρ απφικόρ μικπόρ ξικιςμόρ αοό λιγξςσξύρ μξμάδερ λάβξτρ. Ο ξικιςμόρ ατσόρ απγόσεπα εμώθηκε με σξτρ κξμσιμξύρ οξλτοληθείρ ξικιςμξύρ σψμ μσόοιψμ Ελλήμψμ (Θάμα κλο), με αοξσέλεςμα σξ νέμξ ςσξιφείξ ςσαδιακά μα αοξππξυηθεί και σελικά μα ενελλημιςθεί. Ο ξικιςμόρ με σξμ καιπό μεγάλψςε και ςση ςτμέφεια μεσακιμήθηκε οπξρ σημ οεπιξφή σξτ λόυξτ Μοιζάμι (Μεγάλη Σάοια). Με σημ οάπξδξ σξτ φπόμξτ ενελίφθηκε σελικά ςε οόλη. Σξτπκξκπασία Σ ημ οεπίξδξ σηρ Σξτπκξκπασίαρ η Σπίοξλη δξκιμάςσηκε ςκληπά αοό σιρ ςτμθήκερ σηρ ςκλαβιάρ και αοό σξτρ Σξύπκξτρ κασακσησέρ. H οόλη αμαοσύφθηκε με οξλύ απγό πτθμό ςσα οπώσα φπόμια σηρ σξτπκικήρ κασξφήρ (οπώση Σξτπκξκπασία ) και είφε μια τοξστοώδη ατσξδιξίκηςη. σα φπόμια ατσά μεσαυέπθηκαμ σα μεπά σηρ οηγήρ «Μάμα» ςε φσιςσό τδπαγψγείξ για σημ ύδπετςη σξτ οληθτςμξύ. Ατσό σξ ςύςσημα τδπξδόσηςηρ αοξσελξύςε έμα οπξηγμέμξ για σημ εοξφή έπγξ. ε αοξγπαυικό κασάλξγξ (Tahrir Defteri) σηρ ε- οξφήρ σξτ ξτλεϊμάμ σξτ Μεγαλξοπεοξύρ ( ) η Σπιοξλισςά εμυαμίζεσαι ςσα μέςα σξτ 16ξτ αιώμα μα έφει οληθτςμό αμθπώοψμ. Η αμάοστνή σηρ οόληρ οπξφώπηςε όμψρ με γξπγά βήμασα κασά ση διάπκεια σηρ ςύμσξμηρ κασξφήρ σηρ αοό σξτρ Βεμεσξύρ ( ), όσαμ έγιμε κέμσπξ εμοξπίξτ αοό σξτρ Ϋλλημερ και σξτρ λίγξτρ Εβπαίξτρ φάπη ςση γεψγπαυική σηρ θέςη ςσξ κέμσπξ σξτ απκαδικξύ ξπξοεδίξτ και ςαμ ςσατπξδπόμι σψμ ξδικώμ απσηπιώμ οξτ διέςφιζαμ σημ Πελξοόμμηςξ. 2

3 Σ ημ οεπίξδξ ατσή ξ οληθτςμόρ σηρ ατνήθηκε και αμήλθε οεπίοξτ ςε , αοό σξτρ ξοξίξτρ ξι Σξύπκξι αοξσελξύςαμ σξ έμα σέσαπσξ. Η Σπιοξλισςά (σξ «κλξτβί σξτ οξτλιξύ», όοψρ ήσαμ η ξμξμαςία σηρ ςσα σξτπκικά), αοέκσηςε οεπιςςόσεπη οξλισική και απγόσεπα ξικξμξμική ςημαςία ςσα φπόμια σηρ δεύσεπηρ Σξτπκξκπασίαρ, όσαμ έγιμε έδπα σξ 1715 σξτ Σξύπκξτ Γεμικξύ Διξικησή σξτ Μξπιά (Μόπα Βαλεςή) οξτ ήσαμ οαςαλίκι (διξικησική οεπιυέπεια σξτ Μξπέψρ). Τοήπνε έμα αοό σα 17 βιλαέσια ςσα ξοξία διαιπέθηκε η οεπιξφή. Ϋσςι ενελίφθηκε ςση ςτμέφεια ςε ςοξτδαίξ αγπξσικό, εμοξπικό, ςτγκξιμψμιακό και ςσπασιψσικό κέμσπξ σηρ Πελξοξμμήςξτ. σημ οόλη δημιξτπγήθηκαμ βιξσεφμίερ και επγαςσήπια και ςτγφπόμψρ αμαοσύφθηκε ςημαμσικό εμοόπιξ με κασαςσήμασα διαυόπψμ ειδώμ: γξτμαπικά, τοξδήμασα, δέπμασα, όολα, τυάςμασα, σπόυιμα. Εοίςηρ η βιξσεφμία με οαπαγψγή μεσανψσώμ, μημάσψμ, ςσπώςειρ τοξζτγίψμ εμδτμάσψμ και ιδιαίσεπη αμάοστνη σηρ τυαμσξτπγίαρ και ςαοψμξοξιίαρ. Διαμξπυώθηκε αγξπά ςσεγαςμέμη και τοαίθπια οξτ κάλτοσε σξ κέμσπξ σηρ οόληρ. Ιδιαίσεπη αμαυξπά οπέοει μα γίμει ςσα οεπίυημα φάμια, οξτ ήσαμ οξλλά μέςα και γύπψ αοό σημ οόλη. Σξ εμοόπιξ και η βιξσεφμία ήσαμ κτπίψρ ςσα φέπια σψμ Ελλήμψμ. Οι Tξύπκξι αολά ειςέοπασσαμ σξτρ υόπξτρ και διαςκέδαζαμ ςσα φαπέμια και σα λξτσπά σξτρ. Παπάλληλα ςημείψςε οπόξδξ η ομετμασική, κξιμψμική και θπηςκετσική ζψή. άδη αοό σξ 1673 και μεσά αοό αίσημα σψμ κασξίκψμ είφε ιδπτθεί ςσημ οόλη η «Απφιεοιςκξοή Τδπξβξλισςάρ» με οπώσξ απφιεοίςκξοξ σξμ Ϊμθιμξ. Η οόλη διέθεσε εοίςηρ διξικησικά κσήπια (δίολα αοό σα ςαπάι), λξτσπά και διάςοαπσερ βπύςερ. Σξ 1696 ςώζεσαι μια οπώση εμξπιακή αοξγπαυή σηρ οόληρ, όοξτ κασαγπάυξμσαι 7 εμξπίερ και μια ακόμα μικπόσεπη κξμσά ςσξ σόσε μξμαςσήπι σηρ Μεσαμόπυψςηρ (ξ ξικιςμόρ Απςεμέικα εμδεφξμέμψρ). Σξ 1716 μια αμαλτσική σξτπκική αοξγπαυή αμαυέπει όσι η οόλη έφει 8 εμξπίερ, έμα μεμσπεςέ (ιεπξςοξτδαςσήπιo) και σπία μεκσέμο (ςφξλεία ςσξιφειώδξτρ εκοαίδετςηρ). Οθψμαμικό Λξτσπό όοψρ αοξκαλύυθηκε σξ 2001 ςσημ ολ. Κξλξκξσπώμη Σξ 1770 νέςοαςε η εοαμάςσαςη σψμ Οπλώυ (Οπλψυικά). Σημ εοαμάςσαςη ατσή είφε τοξκιμήςει η ατσξκπάσειπα Αικασεπίμη Β', για μα ενεγείπει σξτρ Μξπαΰσερ κασά σψμ Σξύπκψμ. Η ατσξκπάσειπα αοέβλεοε ςσημ κάθξδξ σηρ Ρψςίαρ ςσα Δαπδαμέλια και σημ αμαςύςσαςη σηρ Ελλημικήρ Βτζαμσιμήρ ατσξκπασξπίαρ. Είφε μάλιςσα έσξιμξ και σξμ εγγξμό σηρ για ατσξκπάσξπα. Ϋςσειλε σξτρ α- δεπυξύρ Θεόδψπξ και Αλένη Οπλώυ με ςσπασό και καπάβια ςσημ Πελξοόμμηςξ. Σξ Υεβπξτάπιξ σξτ 1770 κασέολετςε ςσξ Οίστλξ σηρ Μάμηρ ξ Θεόδψπξρ Οπλώυ για μα τοξκιμήςει εοαμάςσαςη ςσξ Μξπιά. Οι Μξπαΰσερ οήπαμ θάππξρ και οίςσεχαμ όσι είφε υθάςει η ώπα για νεςηκψμό και αοξσίμανη σξτ ζτγξύ και ενεγέπθηκαμ. Σξμ Αοπίλιξ σξτ 1770 έυθαςε ςσημ Κξπώμη και ξ δεύσεπξρ α- δεπυόρ, ξ Αλένηρ Οπλώυ, μαύαπφξρ σξτ Ρψςικξύ ςσόλξτ με 15 ολξία και 500 ςσπασιώσερ. Οι α- δεπυξί Οπλώυ οαπακίμηςαμ σξτρ Ϋλλημερ εοαμαςσάσερ μα οξλιξπκήςξτμ σημ Σπιοξλισςά. Ππάγμασι ςσιρ 27 Αοπίλη σξτ 1770 έυθαςε ςσημ Σπίοξλη ξ Οπλώυ με 500 ςσπασιώσερ και 3 καμόμια και μαζί με ενεγεπμέμξτρ Ϋλλημερ άπφιςε μα οξλιξπκεί σημ οόλη φψπίρ εοιστφία. Οι Σξύπκξι σόσε έςοετςαμ μα καλέςξτμ ιςφτπέρ αλβαμικέρ εμιςφύςειρ μξιπάζξμσαρ χηλξύρ μιςθξύρ και οπξμόμια. Ϊπφιςαμ έσςι μα εοικπασξύμ μικώμσαρ μάλιςσα ςσα Σπίκξπυα σξτρ οξλιξπκησέρ Ϋλλημερ και Ρώςξτρ. Σελικά η οξλιξπκία λύθηκε αμήμεπα ση Μεγάλη Δετσέπα, εμώ είφε σπαγικέρ ςτμέοειερ για σξτρ Ϋλλημερ. Oι Σξύπκξι έςυαναμ οεπιςςόσεπξτρ αοό αμάφξτρ αμάμεςα ςσξτρ ξοξίξτρ σξμ μησπξοξλίση Ϊμθιμξ Βάπβξγλη, οξτ αμαςκξλξοίςσηκε, 7 ιεπείρ, 2 μψπξγιάμμηδερ και 11 οπξεςσξύρ. Μεσά σημ αοξστφία ατσή, ξι αδελυξί Οπλώυ εγκασέλειχαμ σημ Πελξοόμμηςξ αυήμξμσαρ αβξήθησξτρ σξτρ κασξίκξτρ σηρ ςσξ έλεξρ σψμ Σξύπκψμ. Οι Μξπαΰσερ ολήπψςαμ ακπιβά σημ ενέγεπςή σξτρ. Οι Σξύπκξι έςσειλαμ οξλύ ςσπασό αοό Αλβαμξύρ και ςκόσψςαμ φιλιάδερ Ϋλλημερ. 3

4 σα μεσέοεισα φπόμια ( ) ξι Σξύπκξι ξφύπψςαμ σημ οόλη και σημ μεσέσπεχαμ ςε κύπια ςσπασιψσική σξτρ βάςη ςση μόσια Ελλάδα. Σξ ξφτπψσικό σείφξρ οξτ κασαςκετάςσηκε σξ 1785 με φπηςιμξοξίηςη (δτςστφώρ) τλικώμ αοό σιρ απφαιόσησερ σηρ Σεγέαρ, είφε οεπίμεσπξ μ., ύχξρ 5,5 μ., οάφξρ 2 μ. και κασέληγε ςε 4 μεγάλξτρ και 13 μικπόσεπξτρ ούπγξτρ-ακπξοόλειρ (Σάοιερ) και 7 ούλερ (Καπύσαιμαρ-Λεξμσαπίξτ ή Ναταπίμξτ-Μτςσπά οπξρ σημ Σεγέα -Νατολίξτ οπξρ σα αμασξλικά-σεπαγίξτ-αγίξτ Αθαμαςίξτ- Καλαβπύσψμ ςσα βξπειμά). άσαμ φσιςμέμξ αοό οέσπα και είφε οξλεμίςσπερ και καμόμια με σξ ςήμα σξτ Αγίξτ Μάπκξτ αοό σημ Εμεσική κασξφή. Πεπίξοση θέςη ςσημ ξφύπψςη σηρ οόληρ είφε η μεγαλύσεπη σάοια, η λεγόμεμη Μεγάλη Σάοια, η ξοξία κάλτοσε σημ κξπτυή σξτ τχώμασξρ σηρ Δεναμεμήρ και ήσαμ εοιφπτςψμέμη και με τχψμέμερ ημιςελήμξτρ. Ο οεπιηγησήρ οξτ μαρ δίμει σιρ κτπιόσεπερ οληπξυξπίερ για σημ ζψή ςσημ Σπίοξλη είμαι ξ Γάλλξρ οπόνεμξρ Πξτκεβίλ. Κασά σα σελετσαία οπξεοαμαςσασικά φπόμια η Σπίοξλη είφε οεπί σξτρ κασξίκξτρ. Ο οληθτςμόρ σηρ αοξσελείσξ αοό Ϋλλημερ, Σξύπκξτρ και Εβπαίξτρ οξτ έμεμαμ ςε διακεκπιμέμερ ςτμξικίερ. Η οόλη είφε οεπίοξτ ςοίσια, αοό σα ξοξία σα ήσαμ ελλημικά, κσιςμέμα κξμσά ςσξ σείφξρ, όλα ιςόγεια και με φαμηλέρ οόπσερ. Η κτπιόσεπη ξδόρ σηρ οόληρ ήσαμ και σόσε ατσή οξτ ση διαςφίζει με κασεύθτμςη αοό Ν οπξρ Β μεσανύ σψμ οτλώμ Ναταπίμξτ και Καλαβπύσψμ. σημ κεμσπική απσηπία τοήπφε σξ Παζάπι (ςημεπιμή ολ. Αγ. Βαςιλείξτ) φψπιςμέμξ ςε οξλλά ςξκάκια, καθέμα με ση δική σξτ οπαμάσεια: γξτμαπικά, άπμασα, εδώδιμα κσλ. Πλασάμια και άλλα οελώπια δέμσπα ίςκιψμαμ σξ οαζάπι. Παμσξύ έβλεοε καμείρ υψλιέρ οελαπγώμ. Εκεί ςσξ οαζάπι γίμξμσαμ ξι εκσελέςειρ. Οι Σξύπκξι αοαγφόμιζαμ σξτρ κασαδίκξτρ ςσξ ολάσαμξ ςε κξιμή θέα. Διηγιόσαμ ξ Κξλξκξσπώμηρ ύςσεπα αοό σημ αοελετθέπψςη σηρ οόληρ : «Όσαμ εμβήκα ειρ σημ Σπιοξλισςά, μξτ έδειναμ ειρ σξ οαζάπι σξμ ολάσαμξ όοξτ εκπέμαγαμ σξτρ Έλλημαρ. Αμαςσέμανα και είοα : Άιμσε, οόςξι αοό σξ ςόγι μξτ και αοό σξ έθμξρ μξτ εκπεμάςθηςαμ εκεί και διέσανα και σξμ έκξχαμ». φέδιξ ξφύπψςηρ σηρ Σπιοξλισςάρ κασά σξμ Pouqueville Οι δπόμξι ήσαμ λιθόςσπψσξι (καλμσεπίμια) μόμξ ςσξ μεςαίξ σμήμα και διακόοσξμσαμ αοό μικπέρ γέυτπερ, για μα διετκξλύμεσαι η πξή σψμ κασεπφξμέμψμ τδάσψμ και σψμ ακαθαπςιώμ σψμ ξικιώμ. Ατσό μεσέβαλλε δπόμξτρ και ακπαία ςημεία ςε βόθπξτρ. Σα ςοίσια ήσαμ φσιςμέμα αοό ολίμθξτρ, αλλά ψρ κασξικίερ ήσαμ γεμικώρ άθλιερ. Ϊμαβαμ υψσιά ςση βάςη εμόρ σξίφξτ και ξ καομόρ έυετγε αοό σα κεπαμίδια. Ο Πξτκεβίλ οπξςθέσει όσι μεπικξί Σξύπκξι είφαμ μεγάλα ςοίσια κσιςμέμα φψπίρ καμέμα γξύςσξ. Αμάμεςά σξτρ νεφώπιζαμ σα απφξμσικά σξτ δευσέπ-κιαγιά και σξτ αδελυξύ σξτ Αλή ευέμση, οπεςβετσή σηρ Πύληρ ςσξ Παπίςι. Οι Ελλημικέρ κασξικίερ ήσαμ καλύβερ, ειδικά σψμ υσψφόσεπψμ κασξίκψμ, υσιαγμέμερ οεπιμεσπικά σξτ σείφξτρ. Η Σπιοξλισςά είφε κπήμερ με σπεφξύμεμξ μεπό αοό σξ τδπαγψγείξ. Σξ σπξυξδξσξύςαμ οηγέρ αοό σα διολαμά βξτμά. Ϋμα μικπό οξσάμι (σξ οξσαμάκι σηρ τλίμμαρ) ευξδίαζε με μεπό σα δημόςια λξτσπά και σα βτπςξδεχεία, αλλά νεπαιμόσαμ σξ καλξκαίπι. Ϊλλξ μεπαύλακξ επφόσαμ αοό σα μόσια. Κάθε ςοίσι είφε σξ οηγάδι σξτ, αλλά τοήπφε και σξ ξλξκληπψμέμξ δίκστξ ύδπετςηρ ςσιρ ςτμξικίερ και σιρ ξδξύρ με καλά διασηπημέμερ βπύςερ. Ο οαςάρ, οξτ υξβόσαμ ειςβξλή σψμ Υπάγκψμ, υπόμσιςε μα τχψθεί εκεί έμα ξφύπψμα, για μα εναςυαλίςει σξ καμάλι οξτ ύδπετε όλξ σξ φπόμξ ατσήμ σημ ολετπά σηρ Σπιοξλισςάρ. 4

5 Σξ μόμξ ςσέπεξ κσίπιξ σηρ Σπιοξλισςάρ ήσαμ σξ καπαβάμ ςεπάι, σξ φάμι, οέσπιμξ, με ςιδεπόοξπσερ οξτ κάθε βπάδτ αςυαλίζξμσαμ με φξμσπέρ αλτςίδερ. ατσό σξ φάμι τοήπφε έμα θατμάςιξ τοέπθτπξ εμσξιφιςμέμξ ςσημ οξσίςσπα, όοξτ νεδιχξύςαμ σα άλξγα σψμ εμοόπψμ. Σξ οαμδξφείξ ατσό οπξνέμηςε μεγάλη εμσύοψςη ςσξμ Πξτκεβίλ. Τοήπφαμ σέςςεπα μεγάλα σζαμιά για σημ κασαςκετή σψμ ξοξίψμ φπηςιμξοξιήθηκαμ απφαίξι οξλύσιμξι κίξμερ με εοιγπαυέρ και οέμσε ή ένι επειοψμέμερ Ελλημικέρ εκκληςίερ. Ππξςθέσει μάλιςσα όσι ξι Σξύπκξι σα απφαιξελλημικά αμάγλτυα εοιμελώρ υπόμσιζαμ μα καλύοσξτμ εμσόρ σηρ σξιφξοξιίαρ ή, αμ λιθόςσπψμαμ έμα λξτσπό, οπόςεφαμ μα σξοξθεσξύμ μέςα ςσξ έδαυξρ σιρ εικξμιζόμεμερ μξπυέρ για μα μημ εοι- Σξ Σζαμί σηρ Σπιοξλισςάρ (αοό φαλκξγπαυία σηρ εοξφήρ) ςύπξτμ σξ βλέμμα σψμ μξτςξτλμάμψμ, γιασί ατσό επφόσαμ ςε αμσίθεςη με ση θπηςκεία σξτρ. Σ όσε (ςσξ σέλξρ σξτ 18ξτ αι.) ςση θέςη οξτ βπίςκεσαι ςήμεπα η Μησπόοξλη σξτ μαξύ σξτ Αγ. Βαςιλείξτ αμτχώθηκε σξ σζαμί σξτ Μοεκήπ οαςά. Σημ ίδια εοξφή ςσημ ολ. Πεσπιμξύ ήσαμ φσιςμέμξ σξ Ψπξλξγξςσάςιξ, έμαρ ούπγξρ λιθόκσιςσξρ, με εςψσεπική ςκάλα ψρ σημ κξπτυή, όοξτ βπιςκόσαμ ξ μηφαμιςμόρ. Ϋφει γίμει εοίςηρ λόγξρ για δύξ σεκέδερ (φώπξι εκσέλεςηρ θπηςκετσικώμ σελεσώμ σψμ μξτςξτλμαμικώμ μξμαςσικώμ σαγμάσψμ), έμα νεμξδξφείξ, μια βιβλιξθήκη και 12 ςφξλεία. Σξ ςαπάϊ σξτ οαςά, οξτ βπιςκόσαμ αμάμεςα ςσημ Πόπσα σξτ Αμαολιξύ και σημ Πόπσα σψμ Καλαβπύσψμ, ήσαμ ςση θέςη σηρ ςημεπιμήρ ολασείαρ Ϊπεψρ. Πξλύ μεγάλξ και ετπύφψπξ κσίςμα, κασαλάμβαμε έμα ξλόκληπξ αοξμξμψμέμξ σεσπάγψμξ, διαιπεμέμξ ςε 2 οσέπτγερ, ώςσε μα ςφημασίζξμσαι 2 ατλέρ. Μοξπξύςε μα φψπέςει αμθπώοξτρ. άσαμ έμα οελώπιξ νύλιμξ ξίκημα, έμα μικπό κάςσπξ μέςα ςση οόλη με σα σείφη σξτ και σιρ ούλερ σξτ. Πεπιελάμβαμε όλξ σξμ μηφαμιςμό σηρ διξίκηςηρ, σα φαπέμια, ση υπξτπά σξτ οαςά, σιρ τοηπεςίερ κσλ. Εκεί ζξύςαμ ξι τοηπέσερ οξτ εσξίμαζαμ και οπόςυεπαμ σξμ καυέ ςσξμ οαςά, εκείμξι οξτ υπόμσιζαμ για σα σςιμοξύκια, για σα οιξσά (ξι ςεποεσζήδερ), ξι λξτςσπάπηδερ, ξι παυσάδερ, ξι μοαπμοέπηδερ, ξι σςαξτςάδερ, σα ίσς-ξγλάμια (σα οαιδόοξτλα οξτ διαςκέδαζαμ σξμ οαςά), ξι γελψσξοξιξί, ξι μξτζικάμσερ, ξι φξπετσέρ, ξι καπαγκιξζξοαίφσερ, ξι οαλαιςσέρ (οεφλιβάμηδερ), έμαρ ιμάμηρ και ξ αοαπαίσησξρ δήμιξρ (ξ σζελάσηρ), σξ δενί φέπι σξτ οαςά, ξ μόμξρ οξτ είφε δικαίψμα μα κάθεσαι μοπξςσά ςσξμ αυέμση σξτ. 5

6 Σξ 1807 ήπθε και εγκασαςσάθηκε ςσημ Σπιοξλισςά ξ Βελήρ Παςάρ, γιόρ σξτ θπτλικξύ Αλή Παςά σψμ Ιψαμμίμψμ. Μαζί σξτ έυεπε και ςσπασό. Λίγα φπόμια οπιμ αοό σημ έκπηνη σηρ εοαμάςσαςηρ κτκλξυξπξύςαμ οξλλέρ υήμερ για εμδεφόμεμη ελλημική ενέγεπςη, ξι ξοξίερ και έυθαςαμ ςσα ατσιά σψμ Σξύπκψμ. Η σξτπκική διξίκηςη ςσημ Σπιοξλισςά σόσε αοείληςε αμηλεή διψγμό και ςυαγή σξτ ελλημικξύ οληθτςμξύ, αμ δεμ δίμξμσαμ εγγτήςειρ αοό σξτρ Ϋλλημερ οπξεςσξύρ, σξτρ ξοξίξτρ και κάλεςε σιρ οαπαμξμέρ σηρ εοαμάςσαςηρ δήθεμ για διαβξτλεύςειρ, ςσημ οπαγμασικόσησα όμψρ σξτρ κπάσηςε ψρ ξ- μήπξτρ. Κάοξιξι αοό υόβξ δεμ οπξςήλθαμ. Πξλλξί όμψρ οπόκπισξι οπξ σξτ διαυαιμόμεμξτ κιμδύμξτ εοέδειναμ ηπψική ςσάςη, έυθαςαμ ςσημ Σπιοξλισςά και οπξςυέπθηκαμ ψρ όμηπξι. ση ςτμέφεια υτλακίςσηκαμ, βαςαμίςσηκαμ και οξλλξί αοό ατσξύρ θαμασώθηκαμ. ήςξι εοέζηςαμ, αοελετθεπώθηκαμ - αμ και με βαπιά κλξμιςμέμη τγεία αοό σιρ κακξτφίερ- κασά σημ άλψςη σηρ οόληρ αοό σξμ εοαμαςσασικό ςσπασό. Ειδική αμαυξπά θα οπέοει μα γίμει ςσημ έμσξμη δπαςσηπιόσησα σηρ Υιλικήρ Εσαιπείαρ ςσημ Απκαδία και ειδικόσεπα ςσημ Σπίοξλη σα οπξεοαμαςσασικά φπόμια, οαπ' όλερ σιρ αμσίνξερ ςτμθήκερ οξτ εοικπασξύςαμ σόσε ςσημ οόλη. Η Υιλική Εσαιπεία άπφιςε μα ςσέλμει ςσημ οόλη εκοπξςώοξτρ σηρ αοό σξ σημ Σπίοξλη μτήθηκαμ 22 Σπιοξλίσερ, ξι ξοξίξι αμέοστναμ ςημαμσική δπάςη, με αοξσέλεςμα η δπάςη σηρ Υιλικήρ Εσαιπείαρ μα ατνηθεί και μα εναολψθεί και ςε άλλα εοαπφιακά κέμσπα. Η Σπίοξλη έσςι έγιμε έμα ςημαμσικόσασξ κέμσπξ σηρ Υιλικήρ Εσαιπίαρ. Αρ ςημειψθεί όσι ςσξ ςύμξλξ Υιλικώμ 200 ήσαμ Απκάδερ και αμάμεςά σξτρ 40 Σπιοξλίσερ. ημαμσικέρ οπξςψοικόσησερ μεσανύ σψμ Υιλικώμ με μεγάλη ςτμβξλή ςσξμ αγώμα τοήπναμ ξι αδελυξί έκεπη και ξ Παμαγιώσηρ Απβαλήρ. Σξ 1821, η Σπίοξλη διέθεσε ιςφτπέρ ξφτπώςειρ και οτπξβξλικό (σηλεβόλα και καμόμια). Ππξςσασετόσαμ αοό σείφξρ ολάσξτρ δύξ μέσπψμ ςση βάςη και 70 εκ. ςσημ άκπη σξτ και ύχξτρ οεπίοξτ 5 μέσπψμ με ούπγξτρ, μεπικξί αοό σξτρ ξοξίξτρ ήσαμ ενξολιςμέμξι με καμόμια και ημιςελήμξτρ σξοξθεσημέμερ αμά σακσά διαςσήμασα κασά μήκξρ σψμ 3,5 φλμ σξτ. Σξ σείφξρ οξτ είφε 7 οόπσερ δεμ ήσαμ ςε κλαςςικό κτκλικό ςφήμα. Τοήπφε εοίςηρ έμα μικπό σεσπάγψμξ υπξύπιξ ςσξ εςψσεπικό σξτ σείφξτρ, ςε έμα μξσιξδτσικό ύχψμα. Παπά σξμ καλό ενξολιςμό σξτ, ήσαμ οιξ εύκξλα οπξςβάςιμξ αοό σα τοόλξιοα κάςσπα σηρ Πελξοξμμήςξτ, γιασί βπιςκόσαμ κασαμεςήρ μιαρ οεδιάδαρ και γιασί σξ σείφξρ ήσαμ υσιαγμέμξ αοό αολέρ, φψπίρ εμίςφτςη οέσπερ, αλλά κτπιόσεπα εοειδή δεμ μοξπξύςε μα ελοίζει ςε ξοξιαδήοξσε τοξςσήπινη αοό ση θάλαςςα. Ση ςσπασηγική ςημαςία σηρ κασάληχηρ σηρ Σπίοξληρ οεπιςςόσεπξ αοό ξοξιξμδήοξσε άλλξμ είφε κασαμξήςει ξ Θεόδψπξρ Κξλξκξσπώμηρ. Φάπη ςσημ εοιμξμή σξτ ξι Ϋλλημερ αοέυτγαμ σημ οξλτδιάςοαςη οξτ είφε οπξσαθεί αοό άλλξτρ ξολαπφηγξύρ. Ατσξί ςσόφεταμ ςσα μικπά μεςςημιακά κάςσπα και γι ατσό εοικεμσπώθηκαμ ςε έμαμ μεγάλξ και κεμσπικό ςσόφξ, σξμ ξτςιαςσικό έλεγφξ σηρ Πελξοξμμήςξτ. Μεσαυξπά σψμ ξςσώμ σξτ Θ. Κξλξκξσπώμη, δξνξλξγία ςσξμ Μησπ. Ναό σξτ Αγ. Βαςιλείξτ, 10 Οκσ

7 ση Σπιοξλισςά σξτ ση διασπξυή σηρ εοξφήρ ςε όλα σα γεύμασα τοήπφαμ μαύπερ ελιέρ και φαβιάπι. Σξ φαβιάπι, θ έλεγε καμείρ, είμαι σξ εθμικό υαγησό κι «αλλξίμξμξ ςε εκείμξμ οξτ θα μιλξύςε γι ατσό φψπίρ ςεβαςμό» (Pouqueville). Η Ρψςία οπαγμασξοξιξύςε μεγάλερ εναγψγέρ ςσξ φώπξ σηρ ξθψμαμικήρ ατσξκπασξπίαρ. άσαμ μαύπξ και αοαίςιξ ςσημ όχη. σημ απφή οπξκαλξύςε αηδία ςσξτρ νέμξτρ, σελικά όμψρ έγιμε οεπιζήσησξ. Ϋοιμαμ κπαςί με ση ςειπά και εοαμειλημμέμα εοί οξλλή ώπα μεσά σξ υαγησό. Οι Ϋλλημερ είφαμ ση ςτμήθεια μα σπώμε οπόφειπα εκσόρ αοό σιρ γιξπσέρ. Αοέυετγαμ με αηδία σα οελώπια ςαζάμια (οξτλιά) σηρ στμυαλίαρ και σψμ βάλσψμ σηρ Απκαδίαρ, γιασί, όοψρ έλεγαμ, μεσέδιδαμ ση λέοπα. Σα οιξ ςτμηθιςμέμα υπξύσα ήσαμ σα οεοόμια, καποξύζια και αγγξύπια. Ιδιαίσεπα ατσά σα σελετσαία αοξσελξύςαμ λιφξτδιά για σξ λαό. Μεπικέρ υξπέρ σα έκξβαμ κξμμασάκια και σα έπιφμαμ ςσξ γάλα. Οι εύοξπξι έσπψγαμ μακαπόμια με στπί σπιμμέμξ. Και αοό γλτκά ςτμήθιζαμ μοξτπέκια, κξτπαμοιέδερ, φαλβάδερ και καμσαΰυια. Οι ςαλάσερ ήσαμ άγμψςσερ καθώρ και σα εοιδόποια. Σξ υαγησό σελείψμε οάμσξσε με σςιμοξύκι. Αυξύ έολεμαμ σξ ςσόμα και ση μύση σξτρ, ςαοξύμιζαμ σα μξτςσάκια σξτρ, κάθξμσαμ ςσατπξοόδι ςε μιαμ άκπη σξτ ςξυά, για μα υξτμάπξτμ. Σξ γιαξύπσι και σξ καϊμάκι ήσαμ η μεξελλημική αμβπξςία. Οι Σξύπκξι, αλλά και ξι Ϋλλημερ έοιμαμ μοξζά (οαφύππετςσξ ηδύοξσξ οξτ γιμόσαμ αοό αλεςμέμξ κπιθάπι ύςσεπα αοό ζύμψςη) και ςεπμοέσια (αοό βασόμξτπα, υπάξτλερ ή βεπίκξκα) οξτ διαλύξμσαμ ςσξ μεπό. Κτκλξυξπξύςαμ ςσξ εμοόπιξ και ςε οαςσίλιερ. σημ ύοαιθπξ ζύμψμαμ οάμψ ς έμα αολψμέμξ δέπμα και έχημαμ σξ χψμί ςση φόβξλη. Οι μαπαγκξί έφσιζαμ ξλόκληπα ςοίσια με μξμαδικά επγαλεία έμα οπιόμι, έμα ςκεοάπμι και έμα ςυτπί. ση Σπιοξλισςά και ςσημ Καπύσαιμα οαπαςκεταζόσαμ καλό ςαοξύμι. Για ση θεπαοεία σηρ ςύυιληρ φπηςιμξοξιξύςαμ όοιξ και κξλξκύθι. Η ελευαμσίαςη είφε μεγάλη διάδξςη γύπψ αοό σξτρ βάλσξτρ σξτ Αλυειξύ. σημ Σπιοξλισςά ξι κάσξικξι οίςσεταμ οψρ η λέοπα δεμ μεσαδίδεσαι με σημ εοαυή. Η μέθξδξρ σηρ θεπαοείαρ σξτ ςηοσικξύ οτπεσξύ οξτ ςτμήθιζαμ ξι φψπιάσερ ήσαμ μεπικά υλισζάμια κπαςί μεπψμέμξ, πόδια και λεμόμι. Για ση θεπαοεία σψμ κασαγμάσψμ ςτμήθιζαμ μα οεπιβάλλξτμ σξ οξμεμέμξ μέλξρ με οαυιλέμιξτρ μάπθηκερ. Μεπικέρ υξπέρ φπηςιμξοξιξύςαμ γι ατσό σξ ςκξοό ςσεπεή υλξύδα δέμσπξτ. Για μα γίμεσαι καλή εοαυή οπόςθεσαμ μοαμοάκι. Για σα κασάγμασα σξτ μηπξύ κασέυετγαμ ςσημ αμάσανη με βαθμιαία έλνη. Η αυαίμανη γιμόσαμ με μεγάλη σέφμη αοό σξύρ μοαπμοέπηδερ. Πεσύφαιμαμ ση ςτμοίεςη μ έμα μεσανψσό κξπδόμι για μα κλείςξτμ ση υλέβα, σξοξθεσώμσαρ βαμβάκι οάμψ ςσξ άμξιγμα και δέμξμσαρ σξ μοπάσςξ μ έμα μεσανψσό μαμσίλι. 7

8 Η αοελετθέπψςη σηρ Σπιοξλισςάρ έγιμε αοό σξ μεγάλξ ελετθεπψσή σξτ Γέμξτρ Θεόδψπξ Κξλξκξσπώμη, οξτ διέχετςε έσςι σημ οπόβλεχη σξτ οαοοξύ σξτ, Γιάμμη Κξλξκξσπώμη. ήσαμ σξτ οήγαμ σα ςτφαπίκια για ση γέμμηςη σξτ εγγξμξύ σξτ δε φάπηκε, γιασί ςσξ οπόςψοό σξτ έβλεοε ση γέμμηςη εμόρ ακόμη παγιά. Αοξγξησετμέμξρ αοό σημ αοξστφία σψμ μέφπι σόσε εοαμαςσάςεψμ και α- οελοιςμέμξρ αοό ση ςκλαβιά, είοε οικπαμέμξρ: "Σξύσξ σξ οαιδί θα οαμσπετσεί και θα κάμει οαιδιά κι αγγόμια και οάλι λετσεπιά δε θα δξύμε" Δεμ μοξπξύςε μα υαμσαςσεί οψρ σξ οαιδί ατσό θα έοαιπμε εκδίκηςη για σξμ κασασπεγμό σηρ γεμιάρ σξτ και σξτ έθμξτρ σξτ και θα έυεπμε σημ ελετθεπία. Σξμ βάυσιςαμ Θεόδψπξ, καιμξύπιξ όμξμα ςση γεμιά σξτ. άσαμ σηρ μόδαρ εκείμη σημ εοξφή ατσό σξ όμξμα. Ο Θεόδψπξρ ήσαμ έμαρ αοό σξτρ αδεπυξύρ Οπλώυ, οξτ είφε γίμει αγαοησόρ, γιασί μιλξύςε ςτφμά για σημ απφαία ελλημική δόνα. ημείξ αμαυξπάρ σηρ ξμιλίαρ σξτ Θεόδψπξτ Κξλξκξσπώμη ςση Πμύκα (1838) αοξσελεί σξ οαπακάσψ αοόςοαςμα: " Όσαμ αοξυαςίςαμε μα κάμξμε σημ Εοαμάςσαςη, δεμ εςτλλξγιςθήκαμε, ξύσε οόςξι είμεθα, ξύσε οψρ δεμ έφξμε άπμασα, ξύσε όσι ξι Σξύπκξι εβαςσξύςαμ σα κάςσπα και σαρ οόλειρ, ξύσε καμέμαρ υπόμιμξρ μαρ είοε: «οξτ οάσε εδώ μα οξλεμήςεσε με ςισαπξκάπαβα βασςέλα», αλλά, ψρ μία βπξφή, έοεςε ςε όλξτρ μαρ η εοιθτμία σηρ ελετθεπίαρ μαρ, και όλξι, και ξι κληπικξί, και ξι οπξεςσξί, και ξι καοεσαμαίξι, και ξι οεοαιδετμέμξι, και ξι έμοξπξι, μικπξί και μεγάλξι, όλξι εςτμυψμήςαμε ειρ ατσό σξ ςκξοό και εκάμαμε σημ Εοαμάςσαςη». Η Η οξλιξπκία σηρ οόληρ οξλιξπκία σηρ Σπιοξλισςάρ νεκίμηςε σξμ Αοπίλιξ σξτ 1821 και σελείψςε ςσιρ 23 εοσεμβπίξτ σξτ ίδιξτ έσξτρ, όσαμ ξι Ϋλλημερ έκαμαμ γεμική εοίθεςη οηδώμσαρ οάμψ αοό σα σείφη. Σημ Σπίοξλη οξλιξπκξύςαμ ξι Κξλξκξσπώμηρ, Πέσπξρ Ματπξμιφάληρ, Γιασπάκξρ και Αμαγμψςσαπάρ. Εμσόρ σψμ σειφώμ βπίςκξμσαμ ςτγκεμσπψμέμξι οεπίοξτ έμξολξι και άμαφξρ οληθτςμόρ (Σξύπκξι, Απβαμίσερ, Εβπαίξι, φπιςσιαμξί) εκ σψμ ξοξίψμ Ϋλλημερ (γτμαικόοαιδα, γέπξμσερ και όμηπξι) οξτ λιγόςσεταμ διαπκώρ διαππέξμσαρ εκσόρ σψμ σειφώμ. Οι έμξολξι αοξσελξύμσαμ αοό Σξύπκξτρ ςσπασιώσερ, έμξολξτρ αοό σξ Υαμάπι, σημ Καπύσαιμα, σξ Λεξμσάπι και σξ Μτςσπά, Αλβαμξύρ ςεϊμέμηδερ, 900 ςψμασξυύλακερ σψμ αγάδψμ και σψμ ανιψμασξύφψμ σηρ Πελξοξμμήςξτ και Αλβαμξύρ οξτ είφαμ έπθει με σξμ Κεφαγιάμοεη. Οι Σξύπκξι διέθεσαμ εοίςηρ 30 οτπξβόλα, αοό σα ξοξία σα 18 ήσαμ ςε άπιςση κασάςσαςη. Οι Σξύπκξι απφικά τοξσίμηςαμ σημ οξλιξπκία με σημ οεοξίθηςη όσι θα μοξπξύςαμ μα ενέπφξμσαι εύκξλα με σξ ιοοικό σξτρ για μα δπάςξτμ οπξρ όλερ σιρ κασετθύμςειρ. Οι οξλιξπκησέρ ολεξμεκσξύςαμ γιασί είφαμ ένξφη θέα σηρ οόληρ αοό σα γύπψ βξτμά (Σπίκξπυα-σεμό-Εοάμψ Φπέοα-Πεπθώπι-βξτμό Παπθέμι) & θατμάςια οαπασήπηςη όλψμ σψμ εφθπικώμ δπαςσηπιξσήσψμ ςση γέμεςή σξτρ με αοξσέλεςμα μα μοξπξύμ μα λαμβάμξτμ έγκαιπα σα κασάλληλα αμσίμεσπα. Ϋσςι ξι Σξύπκξι φψπίρ μα σξ κασαλάβξτμ εγκλψβίςσηκαμ ςσημ οόλη. Οι Ϋλλημερ δεμ βιάζξμσαμ γιασί βαςίζξμσαμ ςση ςσαδιακή υθξπά σψμ οξλιξπκημέμψμ αοό σιρ ςσεπήςειρ και Έμα αοό σα καμόμια οξτ βπίςκξμσαμ ςσξ σείφξρ σηρ Σπιοξλισςάρ, όοψρ υψσξγπαυήθηκε σημ κάμχη σξτ ηθικξύ σξτρ. σημ "Ιςσξπία σηρ αμαγέμμηςηρ σηρ Ελλάδαρ" σξτ Η αοελετθέπψςη σηρ Σπιοξλισςάρ. Ξτλξγπαυία αοό ςσξμ κήοξ σηρ ξικίαρ Απγ. Πεσπόοξτλξτ ςσημ Bonomore οξτ στοώθηκε ςση Λειχία σξ 1880 Σπίοξλη ςσιρ απφέρ σηρ δεκαεσίαρ σξτ

9 Η άλψςη και η ςυαγή σψμ αμάφψμ σιρ 23 εοσεμβπίξτ 1821 ξ ξολαπφηγόρ Δξύμιαρ αοό σημ Κτμξτπία κασάυεπε μα ςκαπυαλώςει ςσα σείφη και μα αμξίνει σημ οόπσα σξτ Αμαολιξύ. Οι δτμάμειρ σψμ εοαμαςσασημέμψμ Ελλήμψμ τοό σημ απφηγία σξτ Θεόδψπξτ Κξλξκξσπώμη κασέλαβαμ σημ Σπίοξλη. Ο καοεσάμ Παμ. Κευάλαρ ήσαμ ξ οπώσξρ οξτ ύχψςε ςσα σείφη σηρ κτπιετμέμηρ οόληρ, σξ μοαϊπάκι (ςημαία) σψμ Εοαμαςσημέμψμ Ελλήμψμ αοό σημ ούλη σξτ Μτςσπά. Η ςυαγή οξτ ακξλξύθηςε σημ κασάληχη σηρ οόληρ αοό σξμ ςσπασό σξτ Κξλξκξσπώμη ήσαμ σπξμακσική. ύμυψμα με κάοξιερ οηγέρ τοξλξγίζεσαι όσι θαμασώθηκαμ Εβπαίξι και Σξύπκξι. Για ση ςυαγή ξ Θεόδψπξρ Κξλξκξσπώμηρ αμαυέπει φαπακσηπιςσικά ςσξ ημεπξλόγιό σξτ: «Σξ αςκέπι όοξτ ήσξμ μέςα, σξ ελλημικό, έκξβε και εςκόσψμε, αοό Παπαςκετή έψρ Κτπιακή, γτμαίκερ, οαιδιά και άμσπερ, σπιάμσαδύξ φιλιάδερ. Σξ άλξγό μξτ αοό σα σείφη έψρ σα ςαπάγια δεμ εοάσηςε γη. Έλλημερ εςκξσώθηκαμ εκασό.». τμέοειερ Η μίκη είφε θεσικό αμσίκστοξ ςσξ ηθικό σψμ εοαμαςσασημέμψμ ςύμυψμα με σξμ Π. Θεξφάπη οξτ ςημειώμει όσι «η οσώςιρ σηρ Σπιοξλισςάρ, μεσά αοό ενάμημξμ οξλιξπκίαμ, τοήπνε αοξυαςιςσική για σημ εδπαίψςιμ και σημ ενέλινιμ σξτ Αγώμξρ...δημιξτπγξύςε ατσξοεοξίθηςιμ ςσξτρ αγψμιςσέρ, οξτ σώπα μοξπξύςαμ ετκξλόσεπα μα κστοήςξτμ σα άλλα υπξύπια, όςα βπίςκξμσαμ ακόμη ςσα φέπια σψμ Σξύπκψμ, και αμέβαζε σξ ηθικό σξτρ, καθώρ είφε οια ε- νξτδεσεπψθεί η κτπιόσεπα εςσία σηρ σξτπκικήρ αμσιςσάςεψρ». Οι αγψμιςσέρ ςτμειδησξοξίηςαμ όσι ξ εφθπόρ δεμ ήσαμ οια αμίκησξρ. Με σα λάυτπα ενάλλξτ, ςσα ξοξία οεπιλαμβάμξμσαμ όολα, μοόπεςαμ μα ξολιςθξύμ οξλλξί αγψμιςσέρ, ώςσε η εοαμάςσαςη μα οάπει ολέξμ ετπύσεπερ διαςσάςειρ. Η άλψςη σηρ Σπίοξληρ ςε οίμακα σξτ Bonomore,

10 Οι κασαςσπξυέρ σξτ Ιμοπαήμ οαςά σαμ κόοαςε ξ οτπεσόρ σηρ μίκηρ ξι ή Σπιοξλισςιώσερ αμαζήσηςαμ σα ςοίσια σξτρ, σα κσήμασά σξτρ και ό,σι είφε οεπιςψθεί αοό ση θύελλα, για μα μξικξκτπετσξύμ. Κασά σα έση 1822, 1823 και 1824, οαπά σξμ εμυύλιξ οόλεμξ οξτ νέςοαςε και κασέςσηςε σημ Σπιοξλισςά εςσία μξμίμηρ οτπκαγιάρ, η αμαςτγκπόσηςη δεμ αμακόοηκε και ςιγά-ςιγά η οόλη εύπιςκε σξ πτθμό σηρ ελεύθεπηρ ολέξμ ζψήρ σηρ. Τ- οήπνε η οπώση οόλη σηρ Πελξοξμμήςξτ οξτ αοελετθεπώθηκε αοξσελώμσαρ σημ έδπα σηρ Πελξοξμμηςιακήρ Γεπξτςίαρ και απγόσεπα σηρ Ππξςψπιμήρ Διξικήςεψρ. Σξ 1822 λεισξύπγηςε σξ αλληλξδιδακσικό ςφξλείξ με διδάςκαλξ σξμ Δημησςαμίση ιεπξμόμαφξ Νεόυτσξ Νικησόοξτλξ. Σξ 1825 η εμυάμιςη σξτ Ιμοπαήμ οαςά με φιλιάδερ ξπγαμψμέμξτ ςσπασξύ, οεζικξύ, οτπξβξλικξύ, ιοοικξύ και ματσικξύ, ςσημ Μεθώμη έθεςε ςε κίμδτμξ σημ εοαμάςσαςη. Οι οπώσερ οπξςοάθειερ αμσίςσαςηρ αοέβηςαμ μάσαιερ καθώρ ξ Ιμοπαήμ ςάπψμε σξ οάμσα ςσξ οέπαςμά σξτ. Σξμ Ιξύμιξ ξ Ιμοπαήμ κτπίετςε σημ Σπιοξλισςά. Φπηςιμξοξιώμσαρ ψρ βάςη σημ Σπίοξλη όπγψμε κτπιξλεκσικά σημ φώπα ςκξσώμξμσαρ και κασαςσπέυξμσαρ σα οάμσα. Σξ 1828 υεύγξμσαρ αοό σημ Σπίοξλη ξ Ιμοπαήμ σημ ιςξοέδψςε κτπιξλεκσικά. Σξ μξμαδικό κσίςμα οξτ ςώζεσαι αοό σημ εοξφή σηρ Σξτπκξκπασίαρ ψρ ςήμεπα είμαι σξ Διδαςκαλείξ, βπίςκεσαι ςσημ ολ. Αγ. Δημησπίξτ. Η εοίςκεχη σξτ Καοξδίςσπια Η ζψή ςσημ οόλη άπφιςε οάλι αοό σξ μηδέμ. Ππώσξρ εγκασαςσάθηκε ςσιρ απφέρ σξτ Αοπιλίξτ 1828 ξ οπώσξρ έκσακσξρ εοίσπξοξρ Απκαδίαρ Αλενάκηρ Βλαφόοξτλξρ με σξμ γπαμμασέα σξτ Δημ. Φασζηαςλάμη. Είφαμ ςσήςει σα κασαλύμασά σξτρ 15 οεπίοξτ ξικξγέμειερ και αοξσέλεςαμ σξμ οτπήμα σηρ μέαρ οόληρ. Ετστφώρ ξ κόμηρ Ιψάμμηρ Καοξδίςσπιαρ -ξ ξοξίξρ είφε εκλεγεί με εοσαεσή θησεία Κτβεπμήσηρ σηρ Ελλάδαρ ςύμυψμα με σξ χήυιςμα σηρ Γ' Εθμξςτμελεύςηρ σψμ Ελλήμψμ-μεσαβαίμξμσαρ αοό ση Ζάκτμθξ ςσξμ Πόπξ ςσάθμετςε ςσξτρ Μύλξτρ Απγξλίδαρ και αοό εκεί νεκίμηςε για σημ Σπίοξλη. Θεώπηςε φπέξρ σξτ μα εοιςκευθεί και μα οπξςκτμήςει σημ οόλη. Ϋυσαςε καβάλα ςε ημίξμξ ςσιρ 11 lξτλίξτ 1828 και κασέλτςε ςσξ ςοίσι σξτ τοαςοιςσή σξτ Κξλξκξσπώμη και αοξςοαςμασάπφη Υψσάκξτ, εκεί οξτ σώπα είμαι σα Γπαυεία σξτ ΟΣΕ. Ο Καοξδίςσπιαρ έμειμε ςσημ Σπίοξλη δύξ ημέπερ. Εοικξιμώμηςε με σξτρ οπψσαγψμιςσέρ σξτ αγώμα και με σξτρ δημξγέπξμσερ και έδεινε ση ςσξπγή σξτ ςσημ έμδξνη οόλη δίμξμσαρ εμσξλή μα αμεγεπθεί ςφξλείξ. τγφπόμψρ αμέθεςε ςσξτρ οξλεξδξμικξύρ ςτμβξύλξτρ σξτ, σξμ Κεπκτπαίξ μηφαμικό σαμάση Βξύλγαπη και σπειρ Γάλλξτρ οξλεξδόμξτρ (Gaznot, Pauzie και Reytiez) σημ εκοόμηςη πτμξσξμικξύ ςφεδίξτ σηρ οόληρ με σιρ ςσξέρ μα οεπιςσξιφίζξτμ σξ κέμσπξ σηρ. 10

11 Ο Η αμξικξδόμηςη σηρ Σπίοξληρ οληθτςμόρ σηρ Σπίοξληρ σξ 1830 ήσαμ μόλιρ χτφέρ και σα ςοίσια μαζί με σα επγαςσήπια οεπί σα 650, σα οεπιςςόσεπα μξμώπξυξ. O δήμξρ Σπίοξληρ ςφημασίςσηκε με σξ Βαςιλικό Διάσαγμα σξτ 1834 (ΥΕΚ 16/1835) «Πεπί σξτ ςφημασιςμξύ σψμ δήμψμ σξτ μξμξύ Απκαδίαρ» ψρ δήμξρ σηρ ε- οαπφίαρ Μαμσιμείαρ με οληθτςμό κασξίκξτρ και έδπα σημ Σπίοξλη. Ο δημόσηρ ξ- μξμάςσηκε Σπιοξλίσηρ. Μεσανύ ε- γκασαςσάθηκαμ απκεσξί Κπήσερ ςσημ Σπίοξλη. Σξ οπώσξ ςφξλείξ εγκαιμιάςσηκε σξ Σξ οπώσξ Γτμμάςιξ σξ Ππώσξρ Δήμαπφξρ διεσέλεςε ξ Γιαμμάκξρ Πεσπιμόρ σξ Σξ ςφέδιξ σξτ Βξύλγαπη εσξιμάςσηκε σξ 1829, αλλά ευαπμόςσηκε ύςσεπα αοό εοσά φπόμια, σξ 1836, αοό σξμ σεφμικό Δημήσπιξ σατπίδη. Σόσε άπφιςε η αμξικξδόμηςη σηρ οόληρ αοό αμώμτμξτρ σεφμίσερ ξι ξοξίξι ακξλξτθξύςαμ ση λαϊκή απφισεκσξμική. ε λίγξ ξ οληθτςμόρ οξλλαολαςιάςσηκε και σξ 1850 έυσαςε σιρ Κάσξικξι ήςαμ, εκσόρ αοό σξτρ οεπιςψθέμσερ Σπιοξλίσερ, άλλξι Απκάδερ γεισξμικώμ εοαπφιώμ, αλλά και οπόςυτγερ αοό σημ δξύλη ακόμη Ελλάδα, όοψρ Κπήσερ και άλλξι. ήμψρ η διαβίψςη ςσημ οόλη ήσαμ δύςκξλη. Σξ δπιμύ κλίμα, η δτςφέπεια ςτγκξιμψμίαρ, η υσώφεια σψμ κασξίκψμ, η έλλειχη κευαλαίψμ κ.λ.ο καθτςσεπξύςαμ σημ ενέλινή σηρ. Σημ ίδια εοξφή, δηλαδή ςσα μέςα σξτ 190τ αιώμα, ξι Σπιοξλίσερ άπφιςαμ μα αμσικαθιςσξύμ σα οπώσα κσίςμασά σηρ με μεόσεπα μεξκλαςικξύ πτθμξύ. Δεμ είμαι στφαίξ γεγξμόρ όσι εκσόρ αοό σξμ Καοξδίςσπια ξι βαςιλείρ, μόλιρ οάσηςαμ σξ οόδι σξτρ ςσημ Ελλάδα, έςοετςαμ μα οπξςκτμήςξτμ σημ οπψσεύξτςα σξτ Μξπιά. Ο 'Οθψμαρ σξμ ίδιξ φπόμξ οξτ κασέολετςε ςσξ Ναύολιξ, ςσιρ 5 εοσεμβπίξτ 1833 ειςήλθε έυιοοξρ ςσημ Σπίοξλη και υιλξνεμήθηκε ςσξ ςοίσι σξτ Δημησςαμίση αγψμιςσή Αμδπέα Παοαδιαμαμσόοξτλξτ, σξ ξοξίξ βπιςκόσαμ οίςψ αοό σξ ςημεπιμό Δημαπφείξ. Ο βαςιλιάρ Γεώπγιξρ Α' ςσημ Σπίοξλη έκαμε σξ οπώσξ σξτ σανίδι σξ 1865 και σημ αγάοηςε σόςξ, ώςσε αοξυάςιςε μα φσίςει εκεί θεπιμό αμάκσξπξ. Η κασάθεςη σξτ θεμέλιξτ λίθξτ έγιμε ςσιρ 15 Ατγξύςσξτ 1869 και ξι επγαςίερ οπξφώπηςαμ, ώςοξτ σξ ύχξρ σηρ ξικξδξμήρ έυσαςε σα οέμσε μέσπα. Ϋοεισα έοαχε μα τοάπφει εμδιαυέπξμ και σξ αμάκσξπξ εγκασαλείυθηκε. Ϋμειμε μόμξ η ξμξμαςία "Οδόρ Αμακσόπψμ" ςσξ δπόμξ οξτ οεπμξύςε αοό εκεί. Ωςσεπα αοό 63 φπόμια, σξ 1929, σα κσίςμασα κασεδαυίςσηκαμ για μα ετθτγπαμμιςσεί η ξδόρ Καλαβπύσψμ. ήοψρ είμαι γμψςσό, ώςοξτ μα λεισξτπγήςει ξ ςιδηπόδπξμξρ «Αθημώμ-Κξπίμθξτ-Σπιοόλεψρ», οξτ εγκαιμιάςσηκε σξ καλξκαίπι σξτ 1891, η Σπίοξλη ήσαμ οπξςισή μόμξμ αοό ση θάλαςςα, μέςψ Νατολίξτ. δηλαδή με ιςσιξυόπξ ψρ σξτρ Μύλξτρ και αοό εκεί με ημιόμξτρ. Σξ σανίδι Αθήμα - Σπίοξλη διαπκξύςε δύξ ημέπερ. Ωςσεπα αοό ση διάμξινη σξτ δπόμξτ σξ 1856, ξι ημίξμξι αμσικασαςσάθηκαμ αοό καπόσςερ, για δεκάψπη και εοικίμδτμη διαδπξμή αοό σημ οαπαλία σψμ Μύλψμ έψρ σξ κέμσπξ σηρ Σπιοόληρ, δηλαδή σημ ολασεία σηρ σξύπκικηρ αγξπάρ, όοξτ σξ σζαμί σξτ Μοεκίπ-Παςά. ση θέςη σξτ ξικξδξμήθηκε η μεγαλόοπεοη Μησπόοξλη σξτ Αγίξτ Βαςιλείξτ και μοπξςσά σηρ κασαςκετάςσηκε η κεμσπική ολασεία σηρ οόληρ. 11

12 Νεόσεπξι Φπόμξι Σημ οεπίξδξ σηρ γεπμαμικήρ κασξφήρ η οόλη ακξλξύθηςε ση μξίπα σηρ τοόλξιοηρ Ελλάδαρ. Η γεπμαμική διξίκηςη οξτ εγκασαςσάθηκε ςσημ Σπίοξλη αςφξλήθηκε με σημ οάσανη κάθε αμσίδπαςηρ και σημ ενξτδεσέπψςη κάθε εςσίαρ αμσιςσαςιακήρ δπάςηρ. Η ξικξμξμική, οξλισιςσική και κξιμψμική ζψή μαπάζψςε και εοακξλξύθηςαμ υσώφια, διψγμξί και οξλλά δειμά για σξτρ κασξίκξτρ. Πξλλξί Απκάδερ και ειδικόσεπα Σπιοξλίσερ οπξςφώπηςαμ ςσημ Εθμική Αμσίςσαςη, κύπια ςσιρ γπαμμέρ σηρ ΕΠΟΝ και σξτ ΕΛΑ, είσε υεύγξμσαρ για σξ βξτμό είσε βξηθώμσαρ κπτυά σημ Αμσίςσαςη μέςα αοό σημ οόλη. Η αμσιςσαςιακή δπάςη ςσημ Απκαδία και σα εοιστφή φστοήμασα σψμ αμσαπσώμ κασά σψμ Γεπμαμώμ ξδήγηςαμ ση γεπμαμική διξίκηςη ςε ςκληπά αμσίοξιμα. Ϋσςι οξλλξί Σπιοξλίσερ αμσιςσαςιακξί, άμαφξι και οξλλξί αμέσξφξι, ςτμελήυθηκαμ και εκσελέςσηκαμ ςσημ οόλη και ςσα οεπίφψπα. Οι υτλακέρ και σα κπασησήπια σηρ Γκεςσάοξ και σξτ δικαςσικξύ Μεγάπξτ ςσξ κέμσπξ σηρ οόληρ ήσαμ γεμάσα αμσιςσαςιακξύρ οασπιώσερ. Φαπακσηπιςσικέρ είμαι ξι οεπιοσώςειρ σξτ αοαγφξμιςμξύ ςσημ ξδό Σανιαπφώμ, σψμ ξμαδικώμ εκσελέςεψμ ςσιρ Βίγλερ και ςσξ Αλεοξφώπι και σξτ σξτυεκιςμξύ 39 Απκάδψμ και Μεςςήμιψμ οασπιψσώμ ςσξ πέμα σξτ μαξύ σξτ Αϊ-Θαμάςη (σξοξθεςία οξτ βπίςκεσαι αμάμεςα ςσιρ υτλακέρ και ςσξ 11ξ ύμσαγμα Πεζικξύ) σα φαπάμασα σηρ οπψσξμαγιάρ σξτ Οι οασπιώσερ, οξτ ξδηγξύμσαμ ςσξτρ σόοξτρ σηρ θτςίαρ, είσε οπξήπφξμσξ αοό σιρ υτλακέρ είσε είφαμ ςτλληυθεί αοό οπιμ και κπασξύμσαμ ςσα κπασησήπια είσε είφαμ ςτλληυθεί μεσά αοό διασαγέρ σηρ γεπμαμικήρ διξίκηςηρ ςσιρ οεπιξφέρ οξτ εκδηλψμόσαμ αμσιςσαςιακή δπάςη. Σξ Επγασικό Κέμσπξ Απκαδίαρ όοψρ και άλλξι υξπείρ σιμώμσαρ σξτρ οασπιώσερ οξτ θτςιάςσηκαμ έφει αμεγείπει ηπώα ςσημ οόλη. Για σιρ οαπαοάμψ οεπιοσώςειρ σξ έμα ηπώξ βπίςκεσαι ςσημ ολασεία Αμεναπσηςίαρ, εμώ σξ άλλξ είμαι οίςψ αοό σξ μεκπξσαυείξ σξτ Αϊ-Θαμάςη. Μεσά σημ αοξφώπηςη σψμ Γεπμαμώμ αοό σημ Σπίοξλη η οόλη έμειμε ςση κασξφή σψμ Σαγμάσψμ Αςυαλείαρ. Για σημ αοξυτγή αιμασξφτςίαρ αμάλξγηρ με εκείμερ σηρ Καλαμάσαρ, σξτ Μελιγαλά, σψμ Γαπγαλιάμψμ και σξτ Πύπγξτ οξτ είφαμ οπξηγηθεί μεςξλάβηςε ξ σόσε τοξτπγόρ και μεσέοεισα οπψθτοξτπγξύρ Π. Καμελλόοξτλξρ, οξτ οπόςυασα είφε έλθει αοό ση Μέςη Αμασξλή, με αοξσέλεςμα μα εοέλθει ςτμβιβαςμόρ. Εσςι η οόλη οαπαδόθηκε ςσξμ ΕΛΑ οξτ ειςήλθε θπιαμβετσικά ςσημ οόλη. Σημ αοελετθέπψςη σηρ Σπίοξληρ γιόπσαςε ξ λαόρ με εοικευαλήρ σξμ Π. Καμελλόοξτλξ και σξμ Ϊπη Βελξτφιώση. Σα κέμσπα σηρ μαζιςσικήρ κσημψδίαρ Κάοξια κσήπια σηρ Σπίοξληρ είμαι ςτμδεδεμέμα με σξ οέπαςμα και ση βαπβαπόσησα σψμ κασακσησώμ. Σξ κσήπιξ οξτ ςσεγαζόσαμ η Γκεςσάοξ ςώζεσαι μέφπι ςήμεπα και βπίςκεσαι ςε κεμσπικό ςημείξ σηρ οόληρ. Λεισξτπγεί ψρ καυεσέπια. Ππόκεισαι για έμα οέσπιμξ κσήπιξ, οξτ ςσα "οέσπιμα φπόμια " γμώπιςε σημ κσημψδία σξτ υαςιςμξύ. Ομάδα σπιώμ οασπιψσώμ ςσα σέλη Ιαμξταπίξτ σξτ 1944 αοξυάςιςε μα ειςέλθει ςσξ κσίπιξ και μα ςκξσώςει σξ διεπμημέα Κώςσα Λέκκα, οξτ δπξύςε εμάμσια ςσξμ τοξδξτλψμέμξ λαό σηρ Πελξοξμμήςξτ και οξτ με εμσξλή σξτ είφαμ εκσελεςσεί οξλλξί ςσξ πέμα σξτ Αι- Νικόλα. Η αοόοειπα ατσή αοέστφε, αυξύ λίγξ οπιμ αοό σημ είςξδξ σξτ κσηπίξτ σξτρ ζησήθηκε αοό έμα ςτμεπγάση σψμ Γεπμαμώμ μα δείνξτμ σημ σατσόσησά σξτρ. Σόσε ατσξί σξμ οτπξβόληςαμ και σπάοηκαμ ςε υτγή. Σελικά ξ Κώςσαρ Λέκκαρ θα εκσελεςθεί αοό οασπιώσερ ςσιρ 9 Υεβπξταπίξτ 1944 κξμσά ςσξ Εοιςκξοείξ, ςσημ ξδό Γπηγξπίξτ Ε και ξι γεπμαμικέρ δτμάμειρ θα οπξβξύμ ςση ςτμέφεια ςε ςκληπά αμσίοξιμα εκσελώμσαρ 50 οασπιώσερ ςσιρ 23 Υεβπξταπίξτ Αοό ατσξύρ ξι 14 ήσαμ Απκάδερ. Σξ μεξκλαςικό κσίπιξ οξτ ςσέγαζε σξ οαλιό ιδιψσικό ςφξλείξ ςσημ Πλ.Πεσπιμξύ σηρ Σπίοξληρ σημ οεπίξδξ σηρ ισαλικήρ κασξφήρ εοισάφσηκε και ςσέγαςε σξτρ Ισαλξύρ καπαμοιμιέπξτρ. Αοό ατσό οέπαςε και ξ οεπιβόησξρ διξικησήρ σψμ καπαμοιμιέπψμ σηρ Ν. Πελξοξμμήςξτ Υεςσξύσςιξ. Σξ 1942 ςση μεγάλη διαδήλψςη σηρ 25ηρ Μαπσίξτ ςσημ Σπίοξλη γύπψ αοό σξ μμήμα σξτ Θ. Κξλξκξσπώμη, ξ Μίκηρ Θεξδψπάκηρ φστοά έμαμ Ισαλό ανιψμασικό, ςτλλαμβάμεσαι και υτλακίζεσαι. Σξ 1943, ξ Μίκηρ ςτλλαμβάμεσαι και οάλι αοό σξμ απφηγό σηρ ισαλικήρ αςστμξμίαρ Υεςσξύσςιξ. Αυήμεσαι ελεύθεπξρ φάπη ςση μεςξλάβηςη σξτ οασέπα σξτ. 12

13 Η Ο Δπόμξρ σψμ Κπεμαςμέμψμ ξδόρ Σανιαπφώμ ήσαμ η «οαλιά Αιόλξτ σηρ Αθήμαρ». Ο άλλξσε σπαγικόρ εκείμξρ δπόμξρ έφει σξ όμξμα «Οδόρ Σανιαπφώμ», γιασί απφίζει αοό σημ εκκληςία σψμ Παμμεγίςσψμ Σανιαπφώμ (σημ οπώση ιςσξπικά εκκληςία σηρ οαλιάρ Σπιοξλισςάρ) και κασαλήγει ςσξμ Aγιξ-Δημήσπη (ση δεύσεπη φπξμξλξγικά εκκληςία σηρ οόληρ). σξ δπόμξ σξύσξ, οξτ ςσημ οαλιά Σπιοξλισςά ήσαμ ξ κεμσπικόσεπξρ και ξ οιξ εμοξπικόρ, βπήκαμ ςκόοιμξ ξι Σξύπκξι μα κπεμξύμ σξτρ εοαμαςσάσερ παγιάδερ, ώςσε μα βλέοει τοξφπεψσικά σξ μαπσύπιό σξτρ ξλόκληπξρ ξ οληθτςμόρ και μα ςτμεσίζεσαι». Ο δπόμξρ ατσόρ ξμξμάςσηκε και ήσαμ κτπιξλεκσικά «δπόμξρ σψμ κπεμαςμέμψμ», αυξύ κάθε υξπά εκεί έβπιςκαμ κάοξιξμ μα κπεμάμε ξι Σξύπκξι... Ππξοαμσόρ, όμψρ, σξ όμξμα καθιεπώθηκε αοό σα 1770, αοό σξμ φπόμξ δηλ. εκείμξ σηρ «εοαμάςσαςηρ σψμ Οπλώυ», όσαμ ξι εναγπιψμέμξι Οθψμαμξί κι ξι ςύμμαφξί σξτρ Σξτπκαλβαμξί ςκόσψςαμ και κπέμαςαμ 4 φιλιάδερ Ϋλλημερ μέςα ςσημ Σπιοξλισςά... Σόσε ςσξ «δπόμξ σψμ κπεμαςμέμψμ» κπέμαςαμ σξ Δεςοόση Ϊμθιμξ Βάπβξγλη. Σπαγική ειπψμεία αοξσελεί σξ γεγξμόρ σηρ ςτμέφιςηρ σηρ... οαπάδξςηρ μα κπεμιξύμσαι ς ατσόμ σξ δπόμξ αγψμιςσέρ και οξλύ μεσά σημ Σξτπκξκπασία. σημ κασεφόμεμη αοό σξτρ Γεπμαμξύρ Σπίοξλη σξ 1944 νημεπώμξμσαρ άββασξ 15 Γεμάπη ξι Γεπμαμξί είφαμ αοξκλείςει σξ ςσατπξδπόμι σψμ ξδώμ 25 ηρ Μαπσίξτ και Σανιαπφώμ σξοξθεσώμσαρ ςκξοιέρ ςσημ ξδό Τχξύμσξρ και 25ηρ Μαπσίξτ, ςσημ ξδό Σανιαπφώμ κξμσά ςσημ εκκληςία, κάοξτ οπξρ σημ ολασεία Αμεναπσηςίαρ. Ϋμαρ θόπτβξρ ατσξκιμήσξτ ακξτγόσαμ και κάσι υψμέρ οξτ δεμ νεφώπιζαμ, εμώ ξ φσύοξρ σηρ γεπμαμικήρ μοόσαρ ςκξποξύςε σξ υόβξ και σξμ σπόμξ ςση γεισξμιά. ήσαμ νημέπψςε, ξι Γεπμαμικέρ ςκξοιέρ αοξςύπθηκαμ η κτκλξυξπία σξτ κξιμξύ,οξτ άπφιζε καμξμικά ςσιρ 8 η ώπα, εκείμη ση μέπα άπφιςε ςσιρ 9, σημ ίδια ώπα οξτ εοισπάοηκε και η είςξδξρ ςσημ οόλη αοό σα γεισξμικά φψπιά. Δειλά δειλά κτκλξυόπηςε ξ κόςμξρ και ξι οπώσξι γείσξμερ σξτ Αϊ- Σανιάπφη αμσίκπιςαμ σξ υπιφσό θέαμα, ςσατπξκξοήθηκαμ κι έκαμαμ σημ οπξςετφή σξτρ. αμ αςσπαοή μεσαδόθηκε σξ μέξ ς όλη σημ οόλη: «Κπέμαςαμ ςσξμ Αγιξσανιάπφη»! Κπεμάςσηκαμ δέκα Σπιοξλίσερ αοό μοαλκόμια ςοισιώμ και δέμσπα. ε έμαμ κπεμαςμέμξ σξ ςκξιμί είφε κξοεί δύξ υξπέρ, καθώρ οπξςοαθξύςαμ μα σξμ κπεμάςξτμ κι αοό σξ λαιμό σξτ κπέμξμσαμ δύξ θηλιέρ έμαρ άλλξρ είφε άλλη μία θηλιά κι έμαμ σπίσξ, αυξύ οπξςοάθηςαμ σπειρ υξπέρ μα σξμ κπεμάςξτμ, αλλά σξ ςκξιμί κξβόσαμ, σξμ οτπξβόληςαμ ςσξμ ατφέμα και η ςυαίπα βγήκε αοό σξ μέσψοξ. Ατσόρ κπεμόσαμ αοό μια ακακία. ε αμακξίμψςη σξτ Υπξτπαπφείξτ σψμ Δτμάμεψμ σηρ Κασξφήρ, οξτ σξιφξκξλλήθηκε ςσξμ ολάσαμξ σξτ Αγιξβαςίλη, δικαιξλξγξύςε ση θηπιψδία ατσή ψρ αμσίοξιμα, γιασί Ϋλλημερ οασπιώσερ είφαμ ςκξσώςει έμαμ Γεπμαμό ανιψμασικό. Σξ σπαγικό ατσό γεγξμόρ ςημάδεχε σξμ ιςσξπικό δπόμξ Σανιαπφώμ, εμώ ξ Δήμξρ Σπίοξληρ με αοόυαςη σξτ Δημξσικξύ τμβξτλίξτ αοξυάςιςε σημ αμέγεπςη μμημείξτ οεςόμσψμ ςσημ ολασεία Αμεναπσηςίαρ. Σα αοξκαλτοσήπια έγιμαμ ςσιρ 15 Ιαμξταπίξτ σξ μμημείξ είμαι φαπαγμέμα άςβηςσα: «Οι οαπακάσψ Ϋλλημερ οασπιώσερ κπεμάςσηκαμ ςσα μοαλκόμια σηρ ξδξύ Σανιαπφώμ αοό σα μαζιςσικό ςσπασεύμασα Κασξφήρ ςσιρ 15 Ιαμξταπίξτ σξτ Ο δήμξρ Σπίοξληρ, ςε α- οόδξςη σιμήρ και ετγμψμξςύμηρ». Και ακξλξτθξύμ σα ξμόμασα: 1) Δεληγιάμμηρ σέυαμξρ, 2) Εναπφέαρ Αμσώμηρ, 3) Ζτγξύπηρ Γεώπγιξρ, 4) Ματπξειδήρ Υώσηρ, 5) Μαπξύρ Κψμ/μξρ, 6) Παμξύςηρ Γιάμμηρ Δάςκαλξρ, 7) ξτμολήρ Θαμάςηρ, 8) σατπόοξτλξρ Νικόλαξρ, 9) Σςεμοέπηρ Κψμ/μξρ, 10) Υψκάρ Μάπκξρ. Οδόρ Σανιαπφώμ 13

14 Η ιςσξπία οίςψ αοό σιρ ολασείερ & ςτμξικίερ Η Η Κεμσπική Πλασεία [Πλασεία Αγ. Βαςιλείξτ]-Πλασεία Γεψπγίξτ Β ολασεία Αγίξτ Βαςιλείξτ έγιμε εοί δημαπφίαρ Γιαμμάκξτ Πεσπιμξύ, οπώσξτ δημάπφξτ σηρ οόληρ ( ), διξπιςμέμξτ αοό σξμ ήθψμα σξ Κτπιόσεπξ έπγξ σξτ ήσαμ η κασαςκετή σηρ ολασείαρ και ξ καλλψοιςμόρ σηρ. Ϋσςι έκξχε σα ολασάμια και υύσεχε άλλα δέμσπα. Ϋσςι μεγάλα οεύκα ξλόγτπα οπόςυεπαμ οτκμό και δπξςεπό ίςκιξ. ύμυψμα με διηγήςειρ έμειμε μόμξ ξ ιςσξπικόρ «γεπξολάσαμξρ», ςσξλίδι σηρ Σπιοξλισςάρ. Ατσόρ ξ ολάσαμξρ ήσαμ μεόσεπξρ. Είφε υτσετσεί ςση θέςη εκείμξτ οξτ είφε κόχει ξ Κξλξκξσπώμηρ. σα οτκμά υτλλώμασά σξτ υώλιαζαμ σα οξτλιά και σιρ αοξγετμασιμέρ ώπερ κελαηδξύςαμ, εμώ κάσψ αοό ση ςκιά σξτ ξι Σπιοξλίσερ έοιμαμ σξμ αοξγετμασιμό καυέ σξτρ. Ση μύφσα όμψρ σηρ 8ηρ Ιξτμίξτ σξτ 1949 με διασαγή σξτ ςσπασιψσικξύ διξικησή σηρ Σπίοξληρ Θ. Πεσζόοξτλξτ σξ ιςσξπικό ατσό δέμσπξ έοεςε μεκπό. Ϋμα θπαςύσασξ ςοξτπγίσι ςκαλψμέμξ οάμψ ςσα κλαδιά σξτ άυηςε μια τγπή κξσςιλιά. Κασά διαβξλική ςύμοσψςη έστφε μα οέςει οάμψ ςσξ ςσέμμα οξτ κξςμξύςε σξ οηλίκιξ κάοξιξτ έμςσξλξτ ςοαθξυόπξτ οξτ καθόσαμ αοό κάσψ και έοιμε σξμ καυέ σξτ. Σξ οεπιςσασικό θεψπήθηκε οπξςβξλή οπξρ σα ιεπά βαςιλικά οάμια ιςσξπική υψσξγπαυία οξτ δείφμει σημ ολασεία φιξμιςμέμη και έφει κασαγπάχει ςσημ απιςσεπή γψμία σξμ 2o ολάσαμξ, 2 φπόμια οπιμ σημ καπασόμηςή σξτ. Αοέμαμσι σξ «σξύπκικξ οεπίοσεπξ» (υψσ. σξτ 1947) ςύμβξλα. Η ξπγή σξτ ανιψμασικξύ νέςοαςε οάμψ ςσξμ γεπξολάσαμξ. Ϋσςι δόθηκε εμσξλή μα κξοεί αοό ση πίζα με οπιόμι. σημ κεμσπική ολασεία έκαμαμ οιάσςα αμανάκια ή κξύπςερ. Παλιά ξι άμθπψοξι οεποασξύςαμ, για μα κάμξτμ σιρ δξτλειέρ σξτρ και μόμξ ςε οεπιοσώςειρ ειδικέρ ή έκσακσηρ αμάγκηρ-όοψρ για μα μεσαυεπθεί κάοξιξρ άππψςσξρ ςσξ γιασπό ή καμιά εσξιμόγεμμη ςσημ κλιμική- φπηςιμξοξιξύμσαμ είσε αμανάκια είσε εοαγγελμασικέρ κξύπςερ. Με σημ οάπξδξ όμψρ σξτ φπόμξτ, σημ ενέλινη σψμ οπαγμάσψμ και σημ οπόξδξ σηρ σεφμξλξγίαρ σα καιμξύπια ατσξκίμησα οξτ έμοαιμαμ κάθε σόςξ ςσημ οιάσςα σηρ ολασείαρ οξλλαολαςιάςσηκαμ. Σξτρ άλλαναμ μάλιςσα και σξ όμξμά σξτρ και αοό κξύπςερ σιρ μεσξμόμαςαμ ςε σανί. Ϋσςι σα σανί εκσόοιςαμ όλα σα μόμιοοα κι έςσειλαμ ςιγά-ςιγά σξτρ σελετσαίξτρ αμανάδερ ςσημ αμεπγία, αυξύ και η οελασεία σψμ απαμοασζήδψμ ςσαμάσηςε μα ςεπγιαμίζει ή μα μεσακιμείσαι με σα μόμιοοα. Ππξσιμξύςε ολέξμ σιρ γταλιςσεπέρ κξύπςερ, με αοξσέλεςμα μα φαθεί ατσή η ετγεμική εοαγγελμασική σάνη, όοψρ ακπιβώρ ςτμέβη και με σόςξτρ άλλξτρ οαλιξύρ τοαίθπιξτρ εοαγγελμασίερ. Σξ 50% σηρ έκσαςηρ σηρ ολασείαρ καλτοσόσαμ αοό σξ μαό σξτ Αγίξτ Βαςιλείξτ. Ο φώπξρ σηρ ολασείαρ ξπιξθεσείσξ αοό ιςόγεια-μ εναίπεςη δτξ, σπία δίοασα-kεπαμξςκεοή ξικξδξμήμασα με φαπακσηπιςσικέρ καμάπερ. Οι καμάπερ τοάπφξτμ ςήμεπα, αλλά έφξτμ φάςει ολέξμ σξ ακπιβέρ ςφήμα και σιρ διαςσάςειρ σξτρ. Εκείμερ οξτ οαπαμέμξτμ διασηπώμσαρ σιρ απφικέρ διαςσάςειρ είμαι : α) ΝΔ γψμία, β) Νόσια (καυεμείξ, υαπμακείξ, γαλακσξοψλείξ), γ) σξτ μεγάλξτ καυεμείξτ. Οι λξιοέρ, δτςστφώρ, τχώθηκαμ και υάπδτμαμ ςσα μέα κσήπια οξτ έγιμαμ. Αμ θέλξτμε μα οάπξτμε μια ιδέα για σξ οώρ ήσαμ, αρ οπξςένξτμε ατσέρ με σξ μικπό αμώγειξ οαπαθτπάκι μέςα ςσημ καμάπα. Οι καμάπερ είμαι εμεσικό κασάλξιοξ (ο.φ. ξι καμάπερ ςσξ Η βξπειξαμασξλική γψμία σηρ Πλασείαρ οπξ 100 εσώμ «Λιςσόμ» σηρ Κέπκτπαρ). Αοό σημ Σπιοξλισςά οεπμώμσαρ ξι Εμεσξί έυσιαναμ σιρ καμάπερ και ση Δεναμεμή. 14

15 Η υψσξγπαυία οάμψ είμαι σξτ 1897 και η κεμσπική ολασεία είμαι κασάμεςση, διόσι είμαι Θεξυάμεια και ξ Δεςοόσηρ βξτσάει σξ σατπό ςσξμ ενώςση σξτ Αγίξτ Βαςιλείξτ. Γι' ατσό και ξι φιλιάδερ λαξύ είμαι ςσπαμμέμξι οπξρ σα εκεί. Σι ανίζει καμείρ μα οπξςένει; α) Σξ ςιμσπιβάμι σξ ξοξίξ είμαι ατσό οξτ ςήμεπα βπίςκεσαι ςσξ οάπκξ σηρ ολασείαρ Ϊπεψρ (Grand Chalet). Εδώ, ςσημ ολασεία σημ κεμσπική, σξοξθεσήθηκε απφικά. β) Ο Μαλλιαπόοξτλξρ με σημ ξικξγέμειά σξτ και λξιοξύρ οαπακξλξτθεί αοό σξ μοαλκόμι σξτ. ήμεπα ςσξ ςοίσι ατσό τοάπφξτμ σπειρ καμάπερ. Απγόσεπα ξ Μαλλιαπόοξτλξρ αγόπαςε σξ διολαμό με ση ςκεοή και σξ έκαμε βεπάμσα οξτ τοήπφε μέφπι οπξ δεκαεσίαρ. Κάσψ αοό ση βεπάμσα έκαμε σημ σπίση καμάπα οξτ τοάπφει και ςήμεπα. γ) Σξ οεπίσεφμξ σπιώπξυξ (οάμψ αοό σξ καυεμείξ Λάφαμη) δείφμει σι λάθξρ έγιμε οξτ γκπεμίςσηκε. δ) Απιςσεπά, όοψρ βλέοξτμε, και ςσημ καμάπα μέςα, σξ βιβλιξδεσείξ Ρακόοξτλξτ. ε) Οι οάμσερ υξπξύμ καοέλξ! ςσ) Φαπακσηπιςσικά είμαι σα μικπά σζαμάκια ςσξτ οπώημ Ριζιώση. 15

16 Μησπόοξλη-Άγιξρ Βαςίληρ Ο Ϊγιξρ Βαςίληρ φσίςσηκε ςση θέςη όοξτ βπιςκόσαμ σξ σζαμί σξτ Μοεκίπ οαςά, σξ ξοξίξ είφε καεί ςσιρ 7 Ιξτλίξτ Σξ σζαμί μεσέσπεχαμ ξι μικησέρ σηρ 23ηρ εοσεμβπίξτ ςε φπιςσιαμικό μαό με ειδική σελεσή ςσημ ξοξία φξπξςσασξύςε ξ εοίςκξοξρ Ϋλξτρ Ϊμθιμξρ. Ο θεμέλιξρ λίθξρ για σημ έμαπνη σψμ επγαςιώμ σηρ κασαςκετήρ σξτ σξοξθεσήθηκε εοί δημαπφίαρ Δ. Γαλαμιάδη ςσιρ 6 εοσεμβπίξτ 1855 με λόγξ οξτ εκυώμηςε ξ οπόεδπξρ σξτ Δημξσικξύ τμβξτλίξτ Θ. Πεσπιμόρ. Σξ κσίςιμξ σξτ μαξύ διήπκεςε σπιάμσα οεπίοξτ φπόμια με οξλλέρ σπξοξοξιήςειρ ςσα απφικά απφισεκσξμικά ςφέδια σόςξ ςσιρ ςκάλερ, όςξ και ςσξμ σπξύλξ και ςσα κψδψμξςσάςια. Σα εγκαίμια έγιμαμ ςσιρ 3 Ιξτμίξτ 1884, οπιμ σελειώςει ξ μαόρ, εμώ σξ μαπμάπιμξ σέμολξ, ξ άμβψμαρ και ξ απφιεοιςκξοικόρ θπόμξρ (όλα μαπμάπιμα) άπφιςαμ μα κασαςκετάζξμσαι μεσά σξ 1911 βαςιςμέμα ςε ςφέδια σξτ απφισέκσξμα Επμςσ Σςίλεπ και ξλξκληπώθηκαμ 1915 με δψπεά σξτ Αο. Πεσπόοξτλξτ (τοάπφει μαπμάπιμη ολάκα σξτ δψπησή μέςα ςσξ μαό). Κάσψ αοό σξ μαό τοήπφαμ ςσξέρ, οξτ μεσά αοό δικαςσική αοόυαςη, έγιμαμ μαγαζιά, καυεμεία και ζαφαπξολαςσεία. Ο μαόρ, οπιμ κασαςκεταςσξύμ σα κψδψμξςσάςια, οξτ κασαςκετάςσηκαμ μεσά σξ O σπξύλξρ ςκεοάςσηκε με φαλκό σξ Σξ Μεγάλξ Καυεμείξ πίςκεσαι εδώ και σπειρ αιώμερ ςση ΒΔ ολετπά σηρ κεμσπικήρ ολασείαρ (οάπξδξρ Αθαμαςιάδη). Β ήμψρ, ςύμυψμα με σξμ Σξύπκξ οεπιηγησή Ελβιγιά Σςελεμοί, οπέοει μα τοήπφε αοό σξ 1600, μοξπεί και ψρ Μεγάλξ (ίςψρ όφι ςσημ ίδια θέςη, αλλά εκεί κξμσά). Ϊπα η ηλικία σξτ είμαι σεσπακξςίψμ εσώμ. Η μεγάλη σξτ οξπεία νεκιμά, όσαμ σξ 1898 αμακαιμίζεσαι αοό σξμ Μίμη Αθαμαςιάδη, οξτ έυεπε Γάλλξ διακξςμησή. Σα βιεμέζικα έοιολά σξτ, σα νύλιμα ξβάλ σπαοεζάκια, ξι καμαοέδερ με εοέμδτςη αοό κόκκιμξ βελξύδξ, ξι έγφπψμερ λιθξγπαυίερ, ξι εοσά καθπέυσερ με οεπίσεφμερ ςκαλιςσέρ κξπμίζερ και γεμικά η οξλτσέλειά σξτ αοέσπεοαμ σημ οπξςέλετςη σψμ λαϊκώμ (επγάσερ και τδπατλικξί, αγπόσερ και κξτπείρ). άσαμ καυεμείξ σψμ εοίλεκσψμ εοαγγελμασιώμ, δηλ. γιασπώμ και μηφαμικώμ, δικηγόπψμ και μεγαλεμοόπψμ, αμώσασψμ δημξςίψμ τοαλλήλψμ και βξτλετσώμ. Ο οπώσξρ διετθτμσήρ σξτ καυεμείξτ Γ. Μοεπμξπίσηρ τοξδεφόσαμ σξτρ οελάσερ με υπάκξ. Εκσόρ αοό σόοξρ ςτμάμσηςηρ σψμ οπώσψμ αςσώμ σηρ οόληρ τοήπνε και κέμσπξ χτφαγψγίαρ σα οπώσα φπόμια σηρ λεισξτπγίαρ σξτ (ισαλικέρ μξτςικέρ ασπανιόμ, ελλημικό θέασπξ αοό θιάςξτρ σηρ Αθήμαρ αοό σξ 1897 έψρ σξ 1903, ζξγκλέπ, φξπετσέρ, Καπαγκιόζηρ, βξτλετσικέρ ξμιλίερ, Ισαλξί και Γεπμαμξί σηρ Κασξφήρ, διάςημξι οεπιηγησέρ). Εδώ έγιμε η οπώση οπξβξλή έπγξτ βψβξύ κιμημασξγπάυξτ ςσιρ 28/12/1895. επβιπιζόσαμ ελλημικόρ καυέρ, ξύζξ, αμαχτκσικά εοξφήρ εγφώπια γλτκίςμασα, αλλά και μαπγιλέρ με κεφπιμοαπέμιξ εοιςσόμιξ «σξτμοεκί». Σόσε καυεμείξ ςήμαιμε «δψπεάμ αμάγμψςη ευημεπίδαρ» (οεπίμεμερ ση ςειπά ςξτ, για μα σημ οάπειρ ), οπέυα, ςκαμοίλι, σάβλι, μοπισζ, ςκάκι, οπέυα κ.α. ήσαμ δε διάβαζαμ ευημεπίδα, ςτζησξύςαμ οξλισικά θέμασα. Δεμ σξ α- οξκαλξύςαμ «ξ μεγάλξρ καυεμέρ», αυξύ καυεμέ αοξκαλξύςαμ σξμ α- μσίςσξιφξ λαϊκό, εμώ μεγάλξρ ςήμαιμε απιςσξκπασικόρ. Σα οπώσα φπόμια σξτ εικξςσξύ αιώμα είφε καθιεπψθεί μα λέγεσαι αολά μεγάλξ. Η είςξδξρ σψμ γτμαικώμ ςε όλα σα καυεμεία ήσαμ ςιψοηπά αοαγξπετμέμη. Ο καθπέυσηρ οξτ τοάπφει ςώθηκε φάπη ςση Μελίμα Μεπκξύπη και είμαι αοό σξτρ μεγαλύσεπξτρ ςψζόμεμξτρ ςσημ Ετπώοη. Σξ μεγάλξ καυεμείξ λεισξτπγεί ςτμεφώρ αοό σξ 1910 ψρ ςήμεπα. 16

17 Οικία Ι. Μαλλιαπόοξτλξτ Πξλεμικό Μξτςείξ οέμαμσι αοό σημ εκκληςία σξτ Αγ. Βαςιλείξτ βπίςκεσαι σξ ςοίσι σξτ γιασπξύ Μαλλιαπόοξτλξτ. Φσίςσηκε σξ Σξ αγόπαςε ξ Μαλλιαπόοξτλξρ ςσιρ 7 Νξεμβπίξτ 1891, αμσί οξςξύ Α δπφ. Μαζί με σξ ςοίσι αγόπαςε με δπφ. εοιολέξμ σα δύξ μαγαζιά ςσξ ιςόγειξ (κασάςσημα και επγαςσήπιξ αμσίςσξιφα). Ϋσςι ξ Μαλλιαπόοξτλξρ αοέκσηςε όλξ σξ ακίμησξ και η οπόςξχή σξτ έβλεοε ςσημ ολασεία. Με ση διαθήκη σξτ ςσιρ 20 Υεβπξταπίξτ 1916 όπιςε μα φπηςιμξοξιηθεί σξ ςοίσι [μεσά σξ θάμασξ σηρ γτμαίκαρ σξτ] ψρ φειπξτπγικό σμήμα σξτ μξςξκξμείξτ. Σξ 1954 με οπάνη σξτ δημξσικξύ ςτμβξτλίξτ έγιμε μεσασπξοή σηρ διαθήκηρ, ώςσε μα μοξπεί μα φπηςιμξοξιηθεί ψρ ξπυαμξσπξυείξ. Σα σελετσαία φπόμια ςσέγαζε ση Υιλαπμξμική σηρ οόληρ, οπιμ δημιξτπγηθεί σξ οξλεμικό Μξτςείξ. σιρ αίθξτςερ σξτ ςοισιξύ ατσξύ υιλξνεμήθηκε και ξ βαςιλιάρ Γεώπγιξρ ξ Α, όσαμ είφε εοιςκευθεί σημ οόλη σξ Σόσε αοξυάςιςε μα φσίςει ςσημ Σπίοξλη σξ θεπιμό σξτ αμάκσξπξ και η κασάθεςη σξτ θεμέλιξτ λίθξτ οπαγμασξοξιήθηκε ςσιρ 15 Ατγξύςσξτ Οι επγαςίερ οπξφώπηςαμ και σξ ύχξρ σηρ ξικξδξμήρ έυσαςε σα οέμσε μέσπα, αλλά ςιγά ςιγά η ιδέα σξτ θεπιμξύ αμάκσξπξτ εγκασαλείυθηκε. Σξ 1929 σα εγκασαλελειμμέμα αμάκσξπα κασεδαυίςσηκαμ, για μα αμξίνει η ξδόρ Καλαβπύσψμ. Εδώ,ίςψρ, θα έοπεοε μα θτμίςξτμε όσι η Σπίοξλη είφε εοιλεγεί για σα θεπιμά αμάκσξπα και σξτ οπώσξτ βαςιλιά ήθψμα. Μάλιςσα ςση μξμή σηρ εοάμψ Φπέοαρ τοάπφει καμοάμα-δώπξ σξτ ίδιξτ σξτ βαςιλιά. Υψσξγπαυία σξτ Η ςημεπιμή ξδόρ Εθμικήρ Αμσίςσαςηρ ψρ ση σπασιψσική Λέςφη 17

18 Με Πλασεία Άπεψρ εμέπγειερ σξτ δημάπφξτ ψσ. Λαγξοάση σα φπόμια διαμξπυώθηκε ξ φώπξρ σηρ ολ. Ϊπεψρ. Εκεί ςώζξμσαμ σα αοξμειμάπια σξτ ςεπαγιξύ σξτ Φξτπςίσ οαςά, σξ ξοξίξ κάηκε σημ οπώση μέπα σηρ Ϊλψςηρ. Οι κάσξικξι σημ αοξκαλξύςαμ έψρ σξ 1870 ολασεία επαγίξτ. Αοέμαμσι αοό σξ νεμξδξφείξ «Μαίμαλξμ» τοήπφε σξ οηγάδι σξτ επαγιξύ (είφε μαπμάπιμξ ςσόμιξ και βάθξρ ξκσώ μέσπα). Εοειδή ςσξ φώπξ γίμξμσαμ ςσπασιψσικά γτμμάςια αοό σξ ςσπασξοεδετμέμξ σάγμα οεζικξύ, ξμξμάςσηκε αοό σξ θεό σξτ οξλέμξτ, Ϊπη. Σξ 1872 με αοόυαςη σξτ δημξσικξύ ςτμβξτλίξτ μεσξμξμάςσηκε ςε ολασεία Γεψπγίξτ Α, λόγψ σξτ οληςίξμ αμεγειπόμεμξτ θεπιμξύ αμακσόπξτ σξτ βαςιλιά. Αοό σξ ξ δήμαπφξρ Νικ. Λαγξοάσηρ (αμιχιόρ σξτ οπξηγξύμεμξτ) ειςήγαγε σξμ ηλεκσπξυψσιςμό ςσημ οόλη, δεμδπξυύσετςε σξ μεγάλξ οάπκξ ΒΑ σηρ ολασείαρ (σξ εοξμξμαζόμεμξ Η- λύςιξ), αυξύ έφει φαπαφθεί με οεπίοξτ ίδια ςφέδια με ε- κείμα σψμ Ηλτςίψμ Πεδίψμ σξτ Παπιςιξύ. Διέθεσε ςοάμια για εκείμα σα φπόμια δέμσπα και κασάλληλα για σξ κλίμα σηρ οόληρ. Ϋφει διαςσάςειρ 50Φ50 μ. ςε ςφήμα οαπαλληλόγπαμμξτ. σξμ αμασξλικό φώπξ σηρ ολασείαρ τοάπφει σξ Μμημείξ σψμ Απφιεπέψμ και Ππξκπίσψμ οπξσξμέρ καοεσαμαίψμ, ηπώψμ και Μησπξοξλισώμ σξτ 1821(Πλαοξύσαρ, Κευάλαρ, Π.Π.Γεπμαμόρ, Θεξδώπησξρ Βπεςθέμηρ). Πάμψ ςε χηλό βάθπξ οπξβάλλει σξ άγαλμα σξτ Θ. Κξλξκξσπώμη. Σξμ οαπιςσάμει έυιοοξ μα τχώμει ση ςοάθα σηρ Ελετθεπίαρ. Κάσψ αοό σξ βάθπξ ςε ειδική κπύοση υτλάςςξμσαι, μέςα ςε λάπμακα, σα ξςσά σξτ γέπξτ σξτ Μξπιά. Σξ νεμξδξφείξ «Μαίμαλξμ» φσίςσηκε οπξοξλεμικά (1939) και ςσα δψμάσιά σξτ έφξτμ κξιμηθεί οπίγκιοερ, οπψθτοξτπγξί, οξλισικξί, άμθπψοξι σψμ γπαμμάσψμ και σψμ σεφμώμ. Απιςσεπά σξτ μεσαοξλεμικά λεισξτπγξύςε ξ θεπιμόρ κιμημασξγπάυξρ «Αύπα» ή απγόσεπα «Αλέα». σα δτσικά ξπθώμεσαι σξ μεξκλαςικό κσίπιξ σξτ Δικαςσικξύ Μεγάπξτ. Είμαι σξ οπώσξ οξτ θεμελιώθηκε ςσημ Ελλάδα (1914), σελείψςε σξ 1934 και λεισξύπγηςε σξ άσαμ οαλιό γτμμάςιξ θηλέψμ και ςσξ τοόγειό σξτ διασηπξύμσαι σα κελιά, όοξτ ξι κασξφικέρ δτμάμειρ υτλάκιζαμ οασπιώσερ σηρ Αμσίςσαςηρ. Πξλλξί αοό ατσξύρ ξδηγήθηκαμ ςσξ εκσελεςσικό αοόςοαςμα. τγκλξμιςσικά είμαι σα μημύμασα οξτ άυηςαμ γπαμμέμα ςσξτρ σξίφξτρ σψμ κελιώμ μαζί με ζψγπαυιέρ. Σημ οπόςξχη κξςμξύμ ξι αμδπιάμσερ σψμ Αμ. Πξλτζψίδη και Γ. Σεπσςέση, ξι ξοξίξι τοήπναμ τοόδειγμα αμθπώοψμ και δικαςσώμ, αυξύ απμήθηκαμ ςθεμαπά μα τοξγπάχξτμ σημ άδικη κασαδίκη σξτ Θ. Κξλξκξσπώμη και Δ. Πλαοξύσα, σιμώμσαρ σξ ομεύμα σηρ Δικαιξςύμηρ. Δτσικά αοό σξ δικαςσήπιξ τοάπφει η οπξσξμή σξτ Αλ. Παοαμαςσαςίξτ, εμόρ αοό σξτρ κξπτυαίξτρ οξλισικξύρ σηρ μεόσεπηρ Ελλάδαρ, γμψςσξύ και ψρ "οασέπα σηρ Δημξκπασίαρ". ΒΔ αοό σημ ολασεία τοάπφει σξ μεξκλαςικό διώπξυξ κσήπιξ σξτ ομετμασικξύ κέμσπξτ σξτ δήμξτ Σπίοξληρ. Η αμέγεπςη σξτ κσηπίξτ οεπασώθηκε σξ Η κασαςκετή σξτ φπημασξδξσήθηκε κτπίψρ αοό κληπξδόσημα σξτ ξμξγεμξύρ Σπιοξλίση Δημ. Αοξςσξλόοξτλξτ (James Poulos). 18

19 Η Πλασεία Πεσπιμξύ ςημεπιμή ολ. Πεσπιμξύ οεπικλείεσαι αοό σιρ ξδξύρ: Ιςαάκ ξλψμξύ οεσςεπξοξύλξτ Νικησαπά - Μαλλιαπόοξτλξτ. Πλ. Πεσπιμξύ είμαι ατσή, αμασξλικά. Για μα σημ εμμξήςξτμε οιξ καλά, η μξησή γπαμμή οξτ ςτμδέει σα δύξ οεπίοσεπα σηρ ξδξύ Κέμμεμστ και αμασξλικά δηλ. καυεμείξ, ζαφαπξολαςσείξ, υψσξγπαυείξ. Ατσή είμαι η ςημεπιμή ολ. Πεσπιμξύ οξτ σατσίζεσαι, οαλιά, με σξ Γεμμημασξοάζαπξ ή ισαπξοάζαπξ. Σξ κξμμάσι οξτ οεπικλείεσαι αοό σιρ ξδξύρ Εθμ. Αμσίςσαςηρ Μαλλιαπξοξύλξτ Κέμμεμστ Ιςαάκ ξλψμξύ σατσίζεσαι με σημ Χαπαγξπά. Η οιμακίδα οαπόλα ατσά γπάυει «Πλασεία Δπξςξοξύλξτ» Ο Ιψάμμηρ Δπξςόοξτλξρ είμαι ξ σπαοεζίσηρ οξτ έυσιανε σημ ελλημική βιξμηφαμία. άσαμ ξ Διξικησήρ σηρ Εθμικήρ Σπάοεζαρ Ελλάδξρ αοό σξ 1928 και είφε σόσε δύμαμη οπψθτοξτπγξύ. Δενιά υαίμεσαι μια υψσξγπαυία σξτ 19ξτ αιώμα, οξτ α- οεικξμίζει σξ μηφαμικό Ρξλόι σηρ Σπιοξλισςάρ, ( Tripoli Orologio del Passia αμαγπάυει ςσα ισαλικά) δημιξύπγημα σξτ σέλξτρ σξτ 18ξτ αι. Σξ πξλόι ατσό ψρ ση δεκαεσία σξτ οεμήμσα και απγόσεπα βπιςκόσαμ ςση ΒΑ γψμία σηρ ςημεπιμήρ ολ. Πεσπιμξύ και ςτγκεκπιμέμα σξ μιςό εοί σηρ ολασείαρ και σξ άλλξ μιςό ςσξ δπόμξ. Ϋσςι, άλλψςσε, ενηγείσαι και σξ Σζαμί σηρ ίπαρ κξμσά ςσα 2 ςσπ.- οξτ ήσαμ ςσξ ςημείξ, όοξτ απγόσεπα κσίςσηκε σξ Καοξδιςσπιακό φξλείξ και μεσά σξ Μαλλιαπξοξύλειξ. Σξ πξλόι σξτ Παςά διαςώθηκε αοό σημ κασαςσπξυή σηρ οόληρ, όσαμ ήπθε ξ Ιμοπαήμ: 1) γιασί δεμ ήσαμ ξλξκληπψσική η κασαςσπξυή, 2) γιασί ήσαμ καθατσξύ σξτπκξαιγτοσιακό κσίςμα, ςύμβξλξ και μμημείξ (έγιμε εοί Σξύπκξτ διξικησή σηρ Σπιοξλισςάρ Βελή γιξτ σξτ Αλή Παςά-ξ ξοξίξρ έυεπε μέφπι και οιάμξ ςσημ Σπιοξλισςά). Ενάλλξτ δεμ ήσαμ εύκξλξ μα γκπεμίζξτμ και μα κασαςσπέυξτμ ξλξςφεπώρ οέσπιμα ή μαπμάπιμα κσίςμασα, όσαμ έοπεοε μα κασεδαυίζξτμ μία- μία οέσπα, εμώ καθεσί οξτ ήσαμ αοό νύλξ γιμόσαμ οαπαμάλψμα σξτ οτπόρ, και 3)εναισίαρ σψμ οξλισιςμικώμ εταιςθηςιώμ σξτ Ιμοπαήμ [είφε Γάλλξτρ Ανιψμασικξύρ ςσξ ςσπασό σξτ]. Ϋσςι, λξιοόμ, διαςώθηκε ςε κασάςσαςη μεσανύ υθξπάρ και αυθαπςίαρ σξ δημξσικό πξλόι μέφπι σξ 1881, διόσι σόσε ςσξ φώπξ κσίςσηκε η λεγόμεμη Χαπαγξπά. ήοψρ υαίμεσαι σξ πξλόι ήσαμ έμα οαμύχηλξ κσίςμα, ςαμ καμοαμαπιό, με σεσπάγψμη βάςη, ολετπάρ 4 μ. ήςξ αμεπφόσαμ, ςσέμετε, ώςσε σξ σεσπάγψμξ σηρ κξπτυήρ μα έφει σπίμεσπη ολετπά κασαλήγξμσαρ ςε μικπό σπξύλξ ύχξτρ 3 μ. Αμέβαιμερ με οέσπιμη οεπιςσπξυική ςκάλα και κάθε 5μ. οεπίοξτ είφε νύλιμξ οάσψμα, ώςσε σξ ςτμξλικό ύχξρ σξτ πξλξγιξύ έυθαμε οεπί σα 18 μ. άσαμ οεπίσεφμξ σπιώπξυξ με μαπμάπιμξτρ 12 κίξμερ αμά όπξυξ (3 ςε κάθε γψμία), μαπμάπιμξ αοό Δξλιαμίσικξ μάπμαπξ, όοψρ ξ Ϊγιξρ Βαςίλειξρ, αλλά για μ αεπίζεσαι και υψσίζεσαι είφε οαπάθτπα ςε κάθε ολετπά, σξ ςύμξλξ 12, κάσι οαπόμξιξ με έμα καμοαμαπιό σξτ Αγ. Βαςίλη, εμώ 4 μικπά οαπάθτπα είφε και ςσξμ σπξύλξ ςσξμ ξοξίξ υτλάςςξμσαμ σα μηφαμήμασα σξτ πξλξγιξύ. ση βάςη σξτ γιμόσαμ σξ καθημεπιμό οαζάπι ςσεγαςμέμξ ςε οαπαοήγμασα. Διακπίμξμσαι άμθπψοξι και σέμσερ, εμοξπεύμασα και οπξϊόμσα ςε νύλιμα βαπέλια, καςόμια, νύλιμα σπαοέζια, σςξτβάλια, έμα γαϊδξτπάκι. Η υψσξγπαυία είμαι σπαβηγμέμη ση δεκαεσία σξτ 1850 οξτ σξ πξλόι ήσαμ ςε καλή κασάςσαςη. Η Χαπαγξπά κσίςσηκε μεσά σξ 1881, αυξύ σόσε οαπαφψπήθηκε ξ φώπξρ αοό σξ κπάσξρ ςσξ δήμξ. Σόσε λξιοόμ ιςξοεδώθηκε και σξ πξλόι, σξ ξοξίξ είφε ήδη απφίςει μα γκπεμίζεσαι και μα μημ εοιδιξπθώμεσαι ψρ κσίςμα. Ϋοεςε εοί δημαπφίαρ Γ. Πεσπόοξτλξτ, ξ ξοξίξρ αμξικξδόμηςε σημ οαλιά οέσπιμη αγξπά. Ατσή γκπεμίςσηκε σξ

20 Οι ςκημέρ ςσημ Χαπαγξπά -οξτλξύςαμ και κπέασα- ήσαμ ατσέρ οξτ οαπασηπξύμε ςτμήθψρ ςσιρ αγξπέρ: κόςμξ, υαςαπία και χαπάδερ με φψμί ευημεπίδαρ ςσξ φέπι, έσξιμξι μα ςε οεπιοξιηθξύμ οξτλώμσαρ χάπια οξτ έυεπμαμ σόσε με σξ σπέμξ ομιγμέμα ςσξμ οάγξ, σιρ λεγόμεμερ κξλόμερ. Ατσέρ σιρ έσπιβαμ εκεί μοπξςσά ςξτ με ειδική φειπξκίμηση μηφαμή, εμμξείσαι με μοόλικη υαςαπία και μσελάλημα. Πιξ οξλύ οξτλιξύμσαμ ξι γόοερ ή και οαλαμίδερ (σξ χάπι σξτ υσψφξύ). Εοίςηρ τοήπφε και κεμσπική σξύπκικη βπύςη με μεπό. Φαςάοηδερ και χαπάδερ οήγαιμαμ ςσα καυεμεία σηρ ολασείαρ για λίγη νεκξύπαςη. σημ άλλη ολετπά σξ ςισαπξοάζαπξτ ςακιά γεμάσα κπιθάπι, βπώμη και ςισάπι ήσαμ απαδιαςμέμα ςσα δενιά και απιςσεπά σξτ δπόμξτ οεπιμέμξμσαρ οελασεία. Σξ διολαμό οαπαδξςιακό διώπξυξ είμαι σξ καμέμξ αοό σξ 2008 κσήπιξ οξτ βπίςκεσαι ςση γψμία Εθμ. Αμσίςσαςηρ και Μαλλιαπόοξτλξτ. Είμαι αμαμυίβξλα σξτ 19ξτ αι. (1850 ή 1860). ση θέςη σξτ εοί Σξτπκξκπασίαρ ήσαμ σξ Φάμι σξτ Μοεκήπ Παςά. Λί γα μέσπα οιξ δίολα ξι αμοασζήδερ (πάυσερ και οψλησέρ αμοασζήδψμ, δηλ. φξμσπώμ μάλλιμψμ εμδτμάσψμ και υξπεμάσψμ) και ξι κλψμασζήδερ είφαμ ση δική σξτρ γεισξμιά, σα Κλψμασζίδικα. Βπίςκξμσαμ ςσξ δπόμξ μοπξςσά αοό σξ μαό σξτ Νεξμάπστπα Δημησπίξτ, εμώ σα Αμοασζίδικα οίςψ αοό σξτρ δπόμξτρ σξτ μαξύ σξτ Αγ. Βαςιλείξτ. Η εοξφή σψμ μεσανξτπγώμ και η εκσπξυή σξτ μεσανξςκώληκα ςε μξτπιέρ σελείψςε ςύμσξμα. Σα Σαμοάκικα (Βτπςξδεχεία) ήσαμ μια άλλη οξλύ ςημαμσική ςτμξικία κξμσά ςσξτρ Αγ. Σανιάπφερ. Είμαι η ςημεπιμή ολασεία Καμέλλξτ Δεληγιάμμη. Σα Σαμοάκικα (αοό ση σξτπκική λένη debbag οξτ ςημαίμει δέπμα) ήσαμ η οεπιξφή όοξτ Έμα ζετγάπι οξζάπει με σημ αμέμη σξτ η ξοξία βπίςκξμσαμ σα βτπςξδεχεία, μια αμθηπή βιξσεφμική ήσαμ σξ κτπιόσεπξ επγαλείξ για σξ ςσπίχιμξ σψμ δπαςσηπιόσησα αοό σα σέλη σξτ 17ξτ αι. ψρ σξ Η οεπιξφή εμσξοίζεσαι ςσξ ςκαπίυημα σξοξγπαυικξύ ςφεδίξτ σξτ Πξτκεβίλ. Η εοενεπγαςία σξτ δέπμασξρ γιμόσαμ αοό σξτρ βτπςξδέχερ φψπίρ ση κλψςσώμ. Έςσπιβαμ κασαμεςήρ σξτ δπόμξτ, ςε μια αοόςσαςη μ. Η υψσξγπαυία σπαβήφσηκε οπιμ αοό μιςόμ αιώμα. Ο κύπιξρ είφε και κασάςσημα ςσξ κέμσπξ σηρ οόληρ. Πξτλξύςε κλψςσέρ και μεσάνι. φπήςη φημικώμ ξτςιώμ, αλλά με υτσικά τλικά. σημ ίδια οεπιξφή εοενεπγάζξμσαμ και σξ φαςίρ σξ ξοξίξ ενήγαγαμ ςσημ Αίγτοσξ έψρ σξ 1920, όσαμ αοαγξπεύθηκε η καλλιέπγειά σξτ. Η βτπςξδεχία ςσημ Σπίοξλη γμώπιςε ση μεγαλύσεπη αμάοστνη ςσα φπόμια , αοόππξια σηρ αμαοστγμέμηρ κσημξσπξυίαρ σηρ οεπιξφήρ. Σπιοξλίσερ ςσημ ολασεία με σα βτπςξδεχία (υψσ. σξτ 1930) 20

21 Σξ Μαλλιαπξοξύλειξ Θέασπξ Μαλλιαπξοξύλειξ δημξσικό θέασπξ δψπίθηκε ςσημ Σπίοξλη αοό σξμ Ιψάμμη Μαλλιαπόοξτλξ ( ), έμα υιλόσεφμξ και ξπαμασιςσή γιασπό αοό σα Λαγκάδια Σξ θέασπξ θεμελιώθηκε σξ 1905 και εγκαιμιάςσηκε με οαμηγτπική σελεσή σξ Ϋκσξσε ςημάδεχε σημ οξλισιςσική ζψή σηρ οόληρ. Σα ςφέδιά σξτ εκοόμηςε ξ Αμαςσάςιξρ Μεσανάρ, έμαρ αοό σξτρ καλύσεπξτρ απφισέκσξμερ σηρ ε- οξφήρ έφξμσαρ ψρ οπόστοξ σξ ατςσπιακό θέασπξ και ακξλξτθώμσαρ σξμ απφισεκσξμικό πτθμό-σηρ μόδαρ σόσε- σξτ μέξτ μοαπόκ. Ρτθμξλξγικά η απφισεκσξμική σξτ αμήκει ςσξμ εκλεκσικιςμό. Ο εςψσεπικόρ διάκξςμξρ σξτ θεάσπξτ έγιμε αοό ειδικξύρ σεφμίσερ με σημ καθξδήγηςη σξτ ειδικά οπξςκεκλημέμξτ Γάλλξτ καλλισέφμη Ζξλί. Σξ κξςμξύςαμ ςκημικά αοό σξ Παπίςι, ζψγπαυιςσή ατλαία αοό ισαλικό μξτςαμά, δεπμάσιμερ κξτπσίμερ ςσιρ ενόδξτρ, γύχιμερ διακξςμήςειρ, οιάμξ και γλτοσά. Η ολασεία σξτ είφε απφικά 112 καθίςμασα καλτμμέμα με βαθύ κόκκιμξ βελξύδξ, ενώςση με 80 καθίςμασα, 2 θεψπεία και 12 καμαπίμια. Η οπώση οαπάςσαςη δόθηκε αοό σξ θίαςξ σηρ Ρξζαλίαρ Νίκα-Ετστφίξτ Βξμαςέπα με σξ έπγξ "Η διρ ξκξλάσα" σξτ Γκαβό ( ). Σξ θέασπξ ήκμαςε σημ οεπίξδξ , ξοόσε ξ δήμξρ εμξικίαςε σξ θέασπξ ςσξ θεασπικό εοιφειπημασία Γ. Φπιςσόοξτλξ. Σα καθίςμασά σξτ ατνήθηκαμ ςε 400 και αοό ση ςκημή σξτ οέπαςαμ οξλλξί γμψςσξί θίαςξι και ηθξοξιξί, όοψρ ξι: Μ. Κξσξοξύλη, Αιμ. Βεάκηρ,. Βέμοξ, Φπ. Νέζεπ, Β. Ατλψμίσηρ. Κασά ση γεπμαμική κασξφή σξ θέασπξ διέκξχε ση λεισξτπγία σξτ και σξ 1941 λεηλασήθηκε αοό ισαλξύρ ςσπασιώσερ. Ϋκσξσε άπφιςε η υθξπά και η οαπακμή σξτ. Φπηςιμξοξιήθηκε κτπίψρ ψρ κιμημασξγπάυξρ με ςοξπαδικέρ αμαλαμοέρ οαπαςσάςεψμ α- οό οεπιξδεύξμσερ θιάςξτρ, αλλά και ακπξβάσερ ή σαφτδακστλξτπγξύρ. Σελικά λόγψ σξτ αμσαγψμιςμξύ αοό σιρ μέερ κιμημασξγπαυικέρ αίθξτςερ έοατςε μα αοξδίδει και ψρ κιμημασξγπάυξρ, ξοόσε οαπαδόθηκε εναθλιψμέμξ και πημαγμέμξ ςσξ δήμξ Σπίοξληρ. Για μα ςτμοληπψθεί η κασαςσπξυή, σξ 1975 κασέππετςε η ςσέγη σξτ. Σξ 1977 σξ θέασπξ αοξκασαςσάθηκε ενψσεπικά. σξ φώπξ τοάπφει και η οπξσξμή σξτ μξτςξτπγξύ Δ. Μησπόοξτλξτ. Υέσξρ, σξ 2010, ςτμοληπώθηκαμ 100 φπόμια αοό σημ αληςμόμηση εκείμη σελεσή σψμ εγκαιμίψμ. Αρ σημ οαπακξλξτθήςξτμε για λίγξ... Σημ «Σα Εγκαίμια σξτ Θεάσπξτ μαρ» οαπελθξύςαμ Κτπιακήμ η Σπίοξλιρ οαπξτςίαζε κάσι σι τοέπξφξμ, κάσι θεςοέςιξμ, κάσι σξ ιδεώδερ. Εοπόκεισξ μα σελεςθξύμ σα εγκαίμια σξτ μεγαλξοπεοξύρ Μαλλιαπξοξτλείξτ θεάσπξτ. Εμ ση ετπτφώπψ ολασεία, ση κειμέμη οαπά σημ ξδόμ Αμακσόπψμ, τχξύσαι μεγαλξοπεοέρ και μαπμαίπξμ σξ Μαλλιαπξοξύλειξμ θέασπξμ, ςημαιξςσόλιςσξμ και κεκξςμημέμξμ διά μύπσψμ και οξλτφπώμψμ άλλψμ αμθέψμ, οαπξτςιάζξμ θέαμα οπψσξυαμέρ ψρ και εςψσεπικώρ, έμθα σα καθίςμασα σηρ ολασείαρ σξτ οαμόμξια σψμ σξτ Βαςιλικξύ θεάσπξτ. Ειρ σξτρ φπτςξοξικίλσξτρ σξίφξτρ σξτ κασά διαςσήμασα είμαι σξοξθεσημέμξι ηλεκσπικξί λαμοσήπερ. Σημ 10 ½ ο.μ. αίυμηρ αμαυαίμεσαι οπξςεπφόμεμξρ ξ κ. Μαλλιαπόοξτλξρ, οπξοξπετξμέμηρ σηρ μξτςικήρ, ακξλξτθξύμεμξρ τοό σηρ εοισπξοήρ, σψμ εοιςήμψμ, σψμ ςσπασιψσικώμ και οξλισικώμ απφώμ και ολείςσξτ άλλξτ κόςμξτ και η οξμοή αύση, ήσιρ ενέοεμοεμ ιεπάρ δξμήςειρ αγαλλιάςεψρ, θπιαμβετσικώρ ειςέπφεσαι ειρ σξ θέασπξμ. Σα καθίςμασα κασαλαμβάμξμσαι τοό σψμ εοιςήμψμ και σξτ άλλξτ κόςμξτ σξτ οαπακξλξτθήςαμσξρ σημ οξμοήμ. Η ςκημή κασαλαμβάμεσαι τοό σξτ κ. Μαλλιαπξοξύλξτ και σηρ εοισπξοήρ, όοξτ μεσ ξλίγξμ οπξςέπφεσαι ξ ςεβ. εοίςκξοξρ και ξι ιεπείρ και χάλλεσαι ξ αγιαςμόρ, μεσά σξ οέπαρ σξτ ξοξίξτ ξ κ. Μαλλιαπόοξτλξρ λίαμ ςτγκεκιμημέμξρ ξμιλήςαρ, εδψπήςασξ σξ θέασπόμ σξτ ειρ σξ κξιμόμ σηρ Σπιοόλεψρ τοό σαρ εοετυημίαρ εύγε, εύγε. 21

22 Οικία Νικξλάξτ Μαλξύφξτ (Ιδιψσικό) ίμαι αοό σα εοιβλησικόσεπα μεξκλαςικά κσίπια σηρ οόληρ. Ε Δτςστφώρ οξλλά διακξςμησικά ςσξιφεία έφξτμ οέςει, αλλά ετστφώρ ςώζξμσαι ακόμη σα μεξκλαςικά οήλιμα γτμαικεία αγάλμασα ςσιρ δτξ γψμιέρ σηρ ςσέγηρ. Σξ 1898 ξ βαςιλιάρ Γεώπγιξρ και η βαςίλιςςα ήλγα υιλξνεμήθηκαμ εδώ. Ο βαςιλιάρ υιλξνεμήθηκε ναμά σξμ Ιξύμιξ σξτ 1907, ατσή ση υξπά, για μα ςτζησηθεί σξ φπξμίζξμ θέμα σηρ ξ- λξκλήπψςηρ σξτ ημισελξύρ, αμεγειπόμεμξτ οαλασιξύ. Σόσε ξι Σπιοξλίσερ διαμαπστπήθηκαμ ςσξ βαςιλιά για σημ κασάπγηςη σηρ οαιδαγψγικήρ Ακαδημίαρ. Σα μεσαοξλεμικά φπόμια ςσέγαζε ιδιψσικό φξλείξ. Δημαπφείξ Σπίοξληρ σίςσηκε σξ 1893, διακξςμημέμξ με οελεκησό μάπμαπξ Απφικόρ ιδιξκσήσηρ ήσαμ ξ υαπμακξοξιόρ Γπηγ. Δαπειώσηρ. Βπίςκεσαι ςσημ ξδό Εθμ. Αμσίςσαςηρ & Δαπειώσξτ) σημ είςξδξ Φ υέπει μαπμάπιμξ εοιςσήλιξ, εμώ ςσξ κεμσπικό σμήμα σηρ οπόςξχηρ έφει οπξενξφή οξτ κασαλήγει ςε αέσψμα. Σξ Η Παιδαγψγική Ακαδημία 1880 λεισξύπγηςε ςσημ Σπίοξλη σξ διδαςκαλείξ Πελξοξμμήςξτ. σεγάςσηκε ςε διώπξυξ κσίπιξ οξτ είφε κληπξδξσηθεί ςσξ Δήμξ αοό σξμ. Φασζηςαπάμσξ. Η λεισξτπγία σξτ ςσαμάσηςε σξ 1907, αλλά εοαμαλεισξύπγηςε απφικά σξ 1914 και σξ 1924 ψρ μικσό (αππέμψμ-θηλέψμ) διδαςκαλείξ. Σξ αμαβαθμίςσηκε ςε οαιδαγψγική Ακαδημία μέφπι σξ 1982, όσαμ η έδπα σξτ Παιδαγψγικξύ Σμήμασξρ μεσαυέπθηκε ςσξ οαμεοιςσήμιξ Πασπώμ. Εκοαίδετςε και κασάπσιςε οεπίοξτ εκοαιδετσικξύρ. Αοό σιρ έδπερ σηρ Ακαδημίαρ οέπαςαμ ανιόλξγξι καθηγησέρ, όοψρ: Π. Παπαςκετόοξτλξρ, Ε. Παοαμξύσςξρ, Δ. Σςιπιμοάρ. 22

23 ξλύ κξμσά ςσξ κσίπιξ σηρ οαιδαγψγικήρ Ακαδημίαρ τοάπφει ξ μξμαδικόρ οεπιςσεπώμαρ Π ςσημ Σπίοξλη, αλλά και ξ χηλόσεπξρ (12 μ.) Βπίςκεσαι ςσξ βξπειξδτσικό σμήμα σηρ οόληρ δεςοόζξμσαρ διακπισικά ςσξ δπόμξ οπξρ Βτσίμα. Κσίςσηκε σξ 1900, απφικήρ ιδιξκσηςίαρ Αλενίξτ και απγόσεπα Ματπόγιαμμη. Είμαι λιθόκσιςσξρ, ξκσάγψμξρ με ολετπέρ 2 μ. και ςτμξλική οεπιυέπεια 16 μ. Πεπιςσξιφίζεσαι αοό ψπαίερ,ςιδεπέμιερ κασαςκετέρ (ςσηπίγμασα για σα οεπιςσέπια) και κασαλήγει ςε σπξτλψσή ςσέγη, οξτ είμαι καλτμμέμη με μεσαλλική εοέμδτςη. ήμεπα δτςστφώρ είμαι ξ ίδιξρ ξ οεπιςσεπιώμαρ καλτμμέμξρ αοό σξ σςιμέμσξ σψμ οξλτκασξικιώμ οξτ φσίςσηκαμ σπιγύπψ. Πξλύ κξμσά βπίςκεσαι σξ μεξκλαςικό ςοίσι σξτ Π. Ν. Γκξλέμη. Φσίςσηκε σξ σξ ςοίσι ατσό κασξικξύςε σα φπόμια σηρ κασξφήρ ξ ςτμθέσηρ Μίκηρ Θεξδψπάκηρ. Σξ 1942 ςτμέθεςε σξ έπγξ σξτ Καςςιαμή», σξ ξοξίξ οαπξτςιάςσηκε αοό σεσπάυψμη φξπψδία ση Μ. Σπίση ςσξ μαό σηρ Αγ. Βαπβάπαρ. H ξδόρ Καλαβπύσψμ καλτοσόσαμ αοό μεγάλη δεμσπξςσξιφία, υτσεμέμη σξ άσαμ έπγξ σξτ ψσ. Λαγξοάση (θείξτ σξτ Ν. Λαγξοάση). Ο. Λαγξοάσηρ απφικά διξπίςσηκε δεςμξυύλακαρ σψμ υτλακώμ Σπίοξληρ (γψμία Δεληγιάμμη & ήθψμξρ) μεσά σημ αοελετθέπψςη. Με σημ έγκπιςη σξτ υπξύπαπφξτ φπηςιμξοξίηςε σξτρ ελαυπξοξιμίσερ σπξυίμξτρ σψμ υτλακώμ, για μα καθαπίςει σημ οόλη αοό α- οξππίμμασα και φαλάςμασα. Μεσά σξ 1861 με αοόυαςη σξτ τοξτπγξύ σπασιψσικώμ αμξικξδξμήθηκε ςσπασώμαρ ςσημ ξικία Φασζηφπήςσξτ (οαλιά IV Μεπαπφίασώπα είμαι σξ 9ξ Δημ. φξλείξ οίςψ αοό σημ ολ. Ϊπεψρ). Η διάμξινη ςσξμ ελεύθεπξ φώπξ σξτ οαλαιξύ ςεπαγιξύ σηρ μέαρ ολασείαρ ήσαμ δώπξ ςσξ σάγμα σψμ ςσπασιψσώμ, για μα γτμμάζεσαι. Με ση δξτλειά σψμ υτλακιςμέμψμ ξ Λαγξοάσηρ υύσεχε σα δέμσπα. Σξ 1900 η δεμσπξςσξιφία αμαμεώθηκε αοό σξ ςύμδεςμξ Υιλξδέμδπψμ. Αοό σιρ δύξ ολετπέρ σξτ δπόμξτ τχώμξμσαμ οαμύχηλερ λεύκερ, εμώ ξι κξπτυέρ σξτρ εμώμξμσαμ και ςφημάσιζαμ αχίδα. Οι Σπιοξλίσερ έκαμαμ ση βόλσα σξτρ σα καλξκαίπια και ι- διαίσεπα σιρ Κτπιακέρ ή σιρ γιξπσέρ. Γτπίζξμσαρ ναμά οπξρ σξ κέμσπξ σηρ οόληρ βπίςκξτμε σημ εκκληςία σξτ Νεξμάπστπα Παύλξτ, (φσίςσηκε σξ 1921) και λίγξ μακπύσεπα σξμ μαό σξτ Αγίξτ Μεγαλξμάπστπα Δημησπίξτ, σξτ ξοξίξτ η κάπα υτλάςςεσαι ςσξ μαό σξτ Αγ. Βαςιλείξτ. Είμαι οξλιξύφξι- οπξςσάσερ σηρ οόληρ και σιμώμσαι ςσιρ 22 Μαΰξτ. Μεπικά σεσπάγψμα οιξ οέπα βπίςκξτμε σξ κσήπιξ Ρέσςξτ (γψμία Γπηγξπίξτ Ε & Φασζηφπήςσξτ) οξτ φσίςσηκε σξ Αοό σξ 1949 ψρ σξ 1952 εκεί ςσεγαζόσαμ η ελλημική φψπξυτλακή. Απγόσεπα έγιμε κλιμική και οπακσξπείξ υξπσηγώμ. Αοξκασαςσάθηκε σξ Πεποασώμσαρ μακπύσεπα υσάμξτμε ςσξ ιδηπξδπξμικό σαθμό. Σα εγκαίμια σηρ λεισξτπγίαρ σξτ ςιδηπξδπόμξτ έγιμαμ σξμ Ιξύλιξ σξτ 1891, οαπξτςία σξτ βαςιλιά Γεψπγίξτ Α και σξτ οπψθτοξτπγξύ Θεόδ. Δεληγιάμμη. Σημ 1/2/1892 η Α.Ε ΙΔΗ- ΡΟΔΡΟΜΟΙ ΠΕΙΡΑΙΨ- ΑΘΗΝΨΝ -ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΟΤ (ΠΑΠ) δπξμξλόγηςε σημ οπώση εοίςημη εοιβασική εμοξπική αμανξςσξιφία ςση γπαμμή Πειπαιάρ Αθήμα Κόπιμθξρ- Ϊπγξρ- Σπίοξλη. Η ςιδηπξδπξμική γπαμμή Σπίοξληρ- Καλαμάσαρ αοξοεπασώθηκε σξ

24 Η Πλασεία Κξλξκξσπώμη ολασεία Κξλξκξσπώμη δημιξτπγήθηκε με σημ αμξικξδόμηςη σηρ οόληρ σξ 1836 και σξ οπώσξ όμξμα οξτ είφε ήσαμ «ολασεία Νατολίξτ» λόγψ σξτ όσι ήσαμ η είςξδξρ σηρ οόληρ αοό σημ ούλη σξτ Νατολίξτ (οόπσα σ Αμαολιξύ). σξ μέπξρ ατσό τοήπφαμ επείοια και μια μεγάλη αλάμα είφαμ ςσήςει οαπάγκερ και είφε δημιξτπγηθεί μια μικπή αγξπά. Η Πλασεία Κξλξκξσπώμη ςσα σέλη σξτ 19ξτ αιώμα ήσαμ σξ κέμσπξ σξτ εμοξπίξτ σψμ ςισηπώμ. Σα ςισηπά έπφξμσαμ αοό σξμ κάμοξ σηρ Μαμσιμείαρ κι εκεί γιμόσαμ σξ οαζάπι. Απγόσεπα μεσξμξμάςθηκε, γιασί σξ οαζάπι με σα ςισηπά μεσαυέπθηκε ςσημ ολ. Πεσπιμξύ, ςσημ α- μασξλική ολετπά σηρ ςση θέςη σξτ έμειμε η αγξπά σψμ ξοψπξοψλώμ. σιρ απφέρ σξτ 20ξτ αι. άλλανε και οάλι κι έγιμε Απμξοάζαπξ (οπξβασαγξπά). Σημ ίδια εοξφή ( ) όμψρ άλλανε και σξ όμξμά σηρ και αοό ολασεία Νατολίξτ έγιμε ολασεία Κξλξκξσπώμη, εοειδή εκεί αοξυαςίςσηκε μα σξοξθεσηθεί απγόσεπα ξ αμδπιάμσαρ σξτ Γέπξτ σξτ Μξπιά. Αμεοίςημα για σξτρ Σπιοξλισςιώσερ ήσαμ η «Πλασεία σηρ Μαπμαπέμιαρ Βπύςηρ». Σξ όμξμα ατσό σξ οήπε αοό σημ ξμώμτμη βπύςη οξτ τοήπφε ςσημ ολασεία και η ξοξία μεσά ση διαμόπυψςή σηρ μεσαυέπθηκε ςσημ ξδό Νατολίξτ. Oμψρ και αοό εκεί ση δεκαεσία σξτ 80 -λόγψ κασεδάυιςηρ- μεσακιμήθηκε ςση ςημεπιμή θέςη σηρ αοέμαμσι αοό σξμ Ππξυήση Ηλία. Σημ ολ. Κξλξκξσπώμη διαμόπυψςε ξ δήμαπφξρ Βαπβεπόοξτλξρ οξτ ήσαμ λάσπηρ σψμ λξτλξτδιώμ. Σξ ςφήμα σηρ ήσαμ σεσπάγψμξ, με διαδπόμξτρ κάθεσξτρ ςε ςφήμα ςσατπξύ οξτ ςτμαμσιξύμσαμ ςε έμα κτκλικό οαπσέπι με λξτλξύδια ξ δπόμξρ οεπμξύςε αο ένψ, οεπιυεπειακά. Σα γύπψ μαγαζιά απφικά ήσαμ λίγα σημ απιςσεπή ολετπά σξτ δπόμξτ ήσαμ και ςτμεφίζει μα είμαι έμα γψμιακό μεξκλαςικό ςοίσι ε ςοίσι οξτ βπίςκεσαι δίολα ςσημ ολασεία είφε μείμει υπξτπξύμεμξρ ξ Εςάσ Παςάρ οξτ είφε οαπαδώςει σα Ιψάμμιμα. Μεσέοεισα, σξ 1935, κσίςσηκε σξ νεμξδξφείξ «εμίπαμιρ» Σξ νεμξδξφείξ «Απκαδία», απφικά, ήσαμ Γτμμάςιξ & έοεισα σξ φξλείξ σηρ ίπαρ. Σξ 1920 κάηκε και ήσαμ αλάμα όλη η γψμία έψρ σξ Μαμσζξύμειξ όοξτ για λίγξ καιπό είφαμ βπει κασάλτμα ξι μιόυεπσξι οπόςυτγερ αοό ση Μικπά Α- ςία. Σξ 1929 ςσξ μέπξρ ατσό κσίςσηκε σξ σπιώπξυξ νεμξδξφείξ «Απκαδία», σξ ξοξίξ λεισξτπγεί αμαμεψμέμξ ψρ ςήμεπα. Κασά ση διάπκεια σξτ οξλέμξτ εοισάφθηκε αοό σξτρ Γεπμαμξύρ. Μεσαοξλεμικά άπφιςε η ολασεία μ αλλάζει, μα φσίζξμσαι σα ξικόοεδα οξτ είφαμ μείμει και μα αμξίγξτμ καιμξύπγια κασαςσήμασα. Πάμψ ςσημ ολασεία απφικά τοήπφε έμα οεπίοσεπξ αοέμαμσι αοό σξ νεμξδξφείξ «Απκαδία» Εκεί έκαμαμ οιάσςα ξι υψσξγπάυξι με σξτρ σπίοξδερ Μεσά έγιμαμ σπία οεπίοσεπα, σξ δεύσεπξ ςσημ αμασξλική ολετπά και σξ σπίσξ ςση μόσια. ήσαμ έγιμε ςσπξγγτλή η ολασεία, σα οεπίοσεπα οήγαμ ςσιρ γψμίερ και ξ δπόμξρ οεπμξύςε αμάμεςα ςσα οεπίοσεπα και σημ ολασεία. Αοό σξ 1968 και μεσά τοήπνε οπόβλημα με σα υξπσηγά οξτ οεπμξύςαμ αοό σημ Σπίοξλη για σξ επγξςσάςιξ σηρ Μεγαλόοξληρ & δεμ μοξπξύςαμ μα ςσπίχξτμ ςσημ ολασεία, αυξύ σόσε δεμ τοήπφε οεπιυεπειακόρ. Ϋσςι οάπθηκε η αοόυαςη μα μικπύμει και μα γίμει ςσπξγγτλή, για μα δ ι ε τ κ ξ - λτμθεί η κ ί μ η ς η σψμ μεγ ά λ ψ μ ξ φ η μ ά - σψμ. 24

25 Σξ Σξ Μαμσζξύμειξ Ίδπτμα επειοψμέμξ διώπξυξ οαπαδξςιακό κσίπιξ οξτ αμήκε ςσημ εοιςκξοή Τδπξοξλισςάρ και Αμτκλώμ ήσαμ καθξλικό εκκληςίαρ αυιεπψμέμηρ ςσημ Παμαγία κασά σημ οεπίξδξ σηρ Σξτπκξκπασίαρ. Η μαπμάπιμη ούλη σξτ ςσέκει ακόμη και μαρ θτμίζει σημ ημεπξμημία οξτ φσίςσηκε η απφική είςξδξρ σηρ Εοιςκξοήρ σξ σα επείοια σξτ οαλιξύ καθξλικξύ ιδπύθηκε ςφξλείξ κασά σα έση αοξκαλύοσξμσαρ τοόγειερ κπύοσερ και έμαμ οαλαιό σάυξ απφιεπέα. Σημ άμξινη σξτ 1859 μεσαυέπθηκε εκεί ςφξλή για κξπίσςια και απγόσεπα εγκασαςσάθηκε σξ Β Δημξσικό φξλείξ σψμ αππέμψμ. Μεσά αοό ολειξδξςία σξ αγόπαςαμ ςσιρ 27/4/1927 ξι αδελυξί Αμδπ. και Δημ. Μαμσζξύμηρ, με σξ οξςό σψμ δπφ. (σα φπήμασα φπηςιμξοξιήθηκαμ αοό σξ δήμαπφξ Θ.Πεσπιμό για σημ ύδπετςη σηρ οόληρ). άσαμ έμοξπξι ςσημ Σπίοξλη, αλλά αοό σξ 1899 μεσέυεπαμ σιρ εοαγγελμασικέρ δπαςσηπιόσησέρ σξτρ ςσξμ Πειπαιά, όοξτ και ενελίφθηκαμ ςε μεγαλξβιξμήφαμξτρ κλψςσξϋυαμσξτπγίαρ. Οι δψπησέρ σξ εοιςκεύαςαμ και δημιξύπγηςαμ ςσξμ οάμψ όπξυξ μεγάλη οξλτσελή αίθξτςα σελεσώμ και διαλένεψμ με βξηθησικά μοαλκόμια. Σξ δώπιςαμ με διαθήκη σξτρ σξ 1929 ςσξ δήμξ Σπίοξληρ, για μα φπηςιμεύςει ψρ δημξσικό ομετμασικό κέμσπξ (σα εγκαίμια έγιμαμ ςσιρ 25/3/1929). Κασά σημ ημέπα σψμ εγκαιμίψμ οπξςυέπθηκαμ δπφ. αοό σημ Εθμική Σπάοεζα, σημ ξικξγέμεια Μαμσζξύμη και κάοξιξτρ ςτλλόγξτρ. Σημ εοόμεμη μέπα άπφιςαμ ξι εγγπαυέρ μαθησώμ, ξι ξοξίξι εοιθτμξύςαμ μα υξισήςξτμ ςση «ςφξλή αγπαμμάσψμ». Σξ δτσικό διαμέπιςμα ςσέγαςε ση «Βιβλιξθήκη σξτ Παμόρ» οπξοξλεμικά και οεπιείφε σόμξτρ διαυόπψμ κασηγξπιώμ βιβλίψμ. Η βιβλιξθήκη σξτ υιλξοπόξδξτ ςτλλόγξτ ξ «Παμ» ςτμέφιςε ση λεισξτπγία σηρ ψρ σημ κήπτνη σξτ Ελλημξϊσαλικξύ οξλέμξτ Τόσε κασαςσπάυηκαμ οξλλά βιβλία εναισίαρ σηρ κασάληχηρ σξτ κσηπίξτ αοό σξτρ κασακσησέρ. Αοό σξ 1956 έγιμε δημόςια κεμσπική βιβλιξθήκη. Ο Υίλιοοξρ Σςιφπισζήρ (σξ ςοίσι σξτ είμαι ςση Γπηγξπίξτ Ε ) δώπιςε ςσξ ίδπτμα οίμακερ α- νίαρ εκασξμμτπίψμ δπαφμώμ. Σώπα ςσεγάζει μόμξ ση Υιλαπμξμική, ση μοάμσα και ση μοαμσίμα σξτ δήμξτ Σπίοξληρ. Η βιβλιξθήκη μεσαυέπθηκε ςσα Κλψμασζίδικα, γψμία Εοιςκ. Αμθίμξτ και Δξλιαμώμ. Ππόκεισαι για σξ οπώσξ ςσημ Σπίοξλη κσήπιξ με σξτρ σξίφξτρ αοό «μοεσόμ απμέ» (1958). Σξ Απφαιξλξγικό Μξτςείξ σέγαζε απφικά σξ Παμαπκαδικό Νξςξκξμείξ Υιλαπμξμική Εσαιπεία Σπίοξληρ,απφέρ 20 ξτ αι. «Η Εταγγελίςσπια» οξτ ιδπύθηκε αοό ση μξμαφή Α. Δεμέςσιφα σξ [Η οπξσξμή σηρ ςσξμ οπξαύλιξ φώπξ τοεμθτμίζει σημ οπξςυξπά σηρ]. Ϊπφιςε μα φσίζεσαι σξ Σξ μεξκλαςικό κσήπιξ είμαι έπγξ σξτ υημιςμέμξτ απφισέκσξμα Επ. Σςίλεπ, διώπξυξ, με μαπμάπιμα ολαίςια οαπαθύπψμ, με μαπμάπιμη ςκάλα και μαπμάπιμξ σξνψσό τοέπθτπξ ςσημ κεμσπική είςξδό σξτ. Μεσαοξλεμικά λεισξύπγηςε ψρ κέμσπξ τγείαρ και οπόμξιαρ. Σξ 1981 οαπαφψπήθηκε για σημ ίδπτςη σξτ απφαιξλξγικξύ μξτςείξτ Σπίοξληρ και εγκαιμιάςσηκε σξ 1986 αοό σημ σόσε τοξτπγό οξλισιςμξύ Μελ. Μεπκξύπη. 25

26 Η ξδόρ Οτάςιμγκσξμ-οπξοξλεμικά Καλαμώμ και κάοξσε Ηυαίςσξτ λλιώρ λεγόσαμ και «γύυσικα», γιασί Α είφε οξλλά, μικπά επγαςσήπια κασεπγαςίαρ ςιδήπξτ (καμίμι υτςεπό υψσιά - αμόμι) Εκεί ξλημεπίρ, αοό σα φαπάμασα μέφπι ση δύςη σξτ ήλιξτ, δεμ ακξτγόσαμ σίοξσε άλλξ, αοό σξ γκαογκξτο σψμ ςιδεπάδψμ, οξτ φστοξύςαμ σξ οτπακσψμέμξ ςίδεπξ και σξτ έδιμαμ μξπυή. άσαμ έμαρ δπόμξρ με μεγάλη κίμηςη. ήλξι ξι άλλξι δπόμξι όςξμ αυξπά σημ κίμηςη ψφπιξύςαμ μοπξςσά ςσημ Καλαμώμ, η ξοξία ήσαμ γεμάση τοόγεια σαβεπμεία, φαςάοικα και οαμσόρ είδξτρ μικπξμάγαζα. ήμεπα, όσαμ λέμε ξδόρ Καλαμώμ ή καλύσεπα ξδόρ Καλαμάσαρ, εμμξξύμε σξ δπόμξ, οξτ απφίζει αοό σξ οαζάπι και υσάμει ψρ σξμ Μαη-Θαμαςάκξ. Σα μαγαζιά οπξοξλεμικά και μεσαοξλεμικά μέφπι σξ 70 έυθαμαμ μέφπι σξ οαζάπι αοό εκεί και οάμψ σίοξσα! Μεσαοξλεμικά ατσή η ξδόρ μεσξμξμάςθηκε ςε Οτάςιμγκσξμ. ήσαμ έκλειςαμ «σα Σςαγκαπάδικα» σηρ ξδξύ Υιλελλήμψμ, ςιγά ςιγά η οεπιξφή τοξβαθμίςσηκε. Η σπίκλιση βαςιλική, οξτ βπίςκεσαι ςσξ ΝΑ σμήμα σηρ οόληρ και οξλύ κξμσά ςσημ οεπιξφή ατσή, ξ μαόρ σξτ Αγίξτ Δημησπίξτ, ήσαμ η μησπόοξλη σηρ Σπιοξλισςάρ σα φπόμια σηρ εοαμάςσαςηρ. ε εικόμερ και αυιεπώμασα οιςσώμ τοάπφει η φπξμξλξγία Ξτλόγλτοσξ σέμολξ με κλημασίδερ σξτ κξςμεί σξ εςψσεπικό σξτ μαξύ. Εκεί σξ 1838 για οπώση υξπά μεσά σημ αοελετθέπψςη έγιμε οαπξτςία σξτ Καοξδίςσπια η δξνξλξγία για σημ εθμική εοέσειξ σηρ 25ηρ Μαπσίξτ. Λίγξ οιξ οάμψ γιμόσαμ σξ «Παζάπι» (σξύπκικη λένη) ή «Πάμψ Αγξπά» ςε αμσίθεςη με σημ «Κάσψ Αγξπά», αοέμαμσι αοό σξ Μαλλιαπξοξύλειξ Θέασπξ. Ατσή η αγξπά θεψπείσαι σξ κλαςικό Σπιοξλισςιώσικξ οαζάπι, με οάγκξτρ, αλλά και οαμσόρ είδξτρ κασαςσήμασα, υξύπμξτρ, μοακάλικα, κπεξοψλεία, καυεμεία και χαπάδικα. Παλιόσεπα γιμόσαμ Αλξγξοαμήγτπξ (εβδξμαδιαίξ οαμηγύπι) σξτ Αγίξτ Πμεύμασξρ. 26

27 Η Άγιξι Σανιάπφερ Πλασεία Αμεναπσηςίαρ οαλαιόσεπη με νύλιμη ςσέγη βαςιλική σηρ οόληρ είμαι ξ μαόρ σψμ Παμμεγίςσψμ Σανιαπφώμ (η δεύσεπη ήσαμ σξτ Αγ. Δημησπίξτ). Κασαςσπάυηκε αοό σξμ Ιμοπαήμ σξ 1828 και έδψςε σξ όμξμά σξτ ςσημ ξμώμτμη ςτμξικία. σξ μαό ατσό λεισξύπγηςε ςσα φπόμια σηρ Σξτπκξκπασίαρ ςφξλείξ, όοξτ δίδανε ξ Λεβιδιώσηρ Αμαγμώςσηρ σπιυσόμοξλαρ. ήσαμ ξι Ϋλλημερ αγψμιςσέρ κασέλαβαμ σημ Σπιοξλισςά, εδώ έκαμαμ σημ οπώση σξτρ λεισξτπγία. σξμ οεπίβξλξ σξτ μαξύ έφει σαυεί ξ Τδπαίξρ αγψμιςσήρ Γκίκαρ. Αοό σα επείοια ναμαφσίςσηκε και οάλι σα φπόμια Αμακαιμίςσηκε σξ Σξ κψδψμξςσάςιξ ςσηπίζεσαι ςε λιθόκσιςση βάςη και σξ καμοαμαπιό είμαι μαπμαπόγλτοσξ, έπγξ σξτ Σήμιξτ μαπμαπξγλύοση Ι. Θεξσίκξτ. Κασηυξπίζξμσαρ υσάμξτμε ςσξ ςοίσι σξτ Θεόδψπξτ τμαδιμξύ. Γεμμήθηκε σξ Σξ 1897 οήγε ςσημ Α- θήμα, όοξτ υξίσηςε ςση Νξμική φξλή. Σξ 1904 έγιμε ςτμσάκσηρ σηρ ευημ. Ακπόοξλιρ και αοό σξ 1916 αμέλαβε ση διεύθτμςή σηρ. Ψρ θεασπικόρ ςτγγπαυέαρ οπψσξεμυαμίςσηκε σξ 1911 με σημ κψμψδία Μολόυερ, οξτ οαπαςσάθηκε αοό σξ θίαςξ σηρ Κτβέληρ Αδπιαμξύ. Ο Καπαγκιόζηρ, έμα αοό σα οιξ γμψςσά σξτ έπγα, οπψσξαμέβηκε σξ 1924 ςσημ Αλενάμδπεια αοό σξ θίαςξ σηρ Μαπίκαρ Κξσξοξύλη. Σξ Θεασπικό Μξτςείξ ιδπύθηκε αοό σημ Εσαιπεία Ελλήμψμ Θεασπικώμ τγγπαυέψμ ςσα 1938, όσαμ οπόεδπόρ σηρ ήσαμ ξ Θ. τμαδιμόρ. Η ολασεία Αμεναπσηςίαρ βπίςκεσαι ςσα δτσικά σηρ κεμσπικήρ ολασείαρ. Πήπε σξ όμξμά σηρ ςε αμάμμηςη σηρ αοελετθέπψςηρ αοό σξτρ Σξύπκξτρ. Εκεί βπιςκόσαμ η βπύςη σξτ Μοέμξτ. Πιθαμόμ κασαςκετάςσηκε αοό σξμ Θ. Πεσπιμό. Εκεί είμαι φσιςμέμη η Ιεπασική φξλή Σπίοξληρ αοό σξ ήοψρ αμαυέπει η εμσξιφιςμέμη ολάκα, ςσιρ 7/12/1858 εγκαθιδπύθηκε η ςφξλή. σαμάσηςε μα λεισξτπγεί σξ Εοίςηρ αοέμαμσί σηρ βπίςκεσαι σξ οέσπιμξ κσίπιξ σξτ Ραδιξυψμικξύ σαθμξύ, φσιςμέμξ με δαοάμερ σηρ «Υιλξοσώφξτ Αδελυόσησξρ». Σξ 1938 λεισξύπγηςε ψρ «Οικξκτπική φξλή Αοόπψμ Κξπαςίδψμ». Σξ 1941 εοισάφθηκε αοό σα ισαλικά ςσπασεύμασα κασξφήρ. Σξ 1949 ςσέγαςε σξ «Ραδιξυψμικό σαθμό Εμόολψμ Δτμάμεψμ σηρ Πελξοξμμήςξτ». Πιξ οέπα σξ κσήπιξ σηρ Νξμαπφίαρ, σξ ξοξίξ φσίςσηκε ςσα σέλη σξτ 19ξτ αι. σξ μεξκλαςικό ατσό κσήπιξ ςσεγαζόσαμ απφικά η Ε- θμική Σπάοεζα. Αμηυξπίζξμσαρ ςτμαμσάμε σημ ξικία Α- θαμαςίξτ καγιάμμη (ςσξ βόπειξ σμήμα σηρ ολ. Ϊπεψρ τοάπφει έμα ςιμσπιβάμι, σξ ξοξίξ είμαι «δψπεά καγιάμμη σξ 1870»). Σξ κσήπιξ ατσό έφει απφισεκσξμικό εμδιαυέπξμ φάπη ςσημ ενψσεπική ςτμμεσπία, σημ αχιδψσή, μαπμάπιμη ενώθτπα και σξμ τοεπκείμεμξ μαπμάπιμξ ε- νώςση. Εδώ γεμμήθηκε ξ οξιησήρ Κώςσαρ Καπτψσάκηρ σξ 1896, εγγξμόρ σξτ Αθ. καγιάμμη. 27

28 Οι Έθιμα και ςτμήθειερ οαλιέρ... φτλξοίσερ και ξ σπαφαμάρ οαπαςκετάζξμσαμ σόσε αοξκλειςσικά ςσα ςοίσια. Μια υξπά σξ φπόμξ σξτρ θεπιμξύρ μήμερ ςσιρ γεισξμιέρ μαζεύξμσαμ ς έμα ςοίσι δτξ σπειρ γεισόμιςςερ. Αοό σημ οπξηγξύμεμη η μξικξκτπά είφε κάμει ση ςφεσική οπξεσξιμαςία και άπφιζαμ ση διαδικαςία. Η μια ζύμψμε σξ μείγμα (ςιμιγδάλι, γάλα, ατγά), η άλλη άολψμε-ςσημ ώπα σξτ- σξ υύλλξ, σξ ξοξίξ με ση φπήςη ολάςση μήκξτρ οάμψ αοό μέσπξ έοαιπμε διαςσάςειρ σπαοεζξμάμσηλξτ οξτ σξ άολψμαμ οάμψ ςε κπεβάσι, για μα «σπαβήνει». ση ςτμέφεια σξ υύλλξ κξβόσαμ ςε κξμμασάκια, μέφπι μα οάπξτμ σξ ςφήμα σηρ φτλξοίσαρ οξτ εοιθτμξύςαμ (χιλέρ, φξμσπέρ ή μακαπόμι). Η οαπαςκετή φτλξοισώμ ήσαμ μια γιξπσή ςσξ ςοίσι, αυξύ κασά ση διάπκεια σηρ όληρ διαδικαςίαρ σπαγξύδια, φψπασά και κτπίψρ κξτσςξμοξλιά ακξύγξμσαμ ςτμεφώρ, εμώ σα κεπάςμασα και σξ υαγησό ήσαμ τοξφπέψςη σηρ ξικξδέςοξιμαρ. Οι φτλξοίσερ με ατσήμ σημ οαπαςκετή φάθηκαμ, όοψρ φάθηκαμ ςιγά- ςιγά γπαυικά εοαγγέλμασα, εκδηλώςειρ και αςφξλίερ, όοψρ ο.φ. ξ γαμψμασήρ οξτ οπξςσάσετε σιρ εοιυάμειερ σψμ φάλκιμψμ ειδώμ οαπαςκετήρ υαγησώμ με καςςίσεπξ, ξ ςαμαπσζήρ οξτ κασαςκεύαζε σα ςαμάπια σψμ ζώψμ (άλξγα κλο), ξ οεσαλψσήρ αλόγψμ οξτ κάπυψμε με σα αλξγξοέσαλα σιρ ξολέρ σξτρ, ξ γαλασάρ ή η γαλασξύ οξτ επφόμεμξι αοό σα κξμσιμά φψπιά οπψί -οπψί μξίπαζαμ ςσα ςοίσια σξ υπέςκξ γάλα, ξ ευημεπιδξοώληρ (ξ κτπ-παμαγιώσηρ) οξτ γτπμξύςε ςσιρ 2 μ.μ. κάθε μέπα με σξ οξδήλασξ και υώμαζε «Σα Νέα, Βπαδτμή, Αοξγετμασιμή, Ελετθεπξστοίααα!» οξτλώμσαρ σιρ αθημαϊκέρ ευημεπίδερ οξτ έυσαμαμ απγά, σξ κάπξ σξτ ολαμόδιξτ μαμάβη οξτ γτπμξύςε ςσιρ γεισξμιέρ, σα Φάμια όοξτ νεοέζεταμ για λίγερ ώπερ σα άλξγα σψμ φψπικώμ οξτ για διαυόπξτρ λόγξτρ έπφξμσαμ ςσημ οόλη (αββασιάσικξ οαζάπι κ.λ.ο), σξ ισαπξοάζαπξ ςσημ ολ. Πεσπιμξύ, σξ οαζάπι σψμ ελιώμ ςσξ Λιξοάζαπξ, σα Κλψμασζίδικα και Μεσανξτπγεία οίςψ αοό σξμ Ϊγ. Βαςίλειξ, σα Πιλξοξιεία (καοελάδικα), σα Σαμοάκικα (Βτπςξδεχεία) ςσημ οεπιξφή Σανιαπφώμ, σα Τυαμσήπια κξτβεπσώμ και σα Κλψςσήπια οξτ για λίγα φπόμια άμθιςαμ ςση Γπ. Λαμοπάκη (Βαςιλίςςηρ ήλγαρ), ξι αφθξυόπξι με σα φειπξκίμησα καπόσςια σξτρ, σα επγξςσάςια Μάμαλη ςση Λαγξοάση- και Λξτκαΰση ςσξ Cineville-(μια οεπίξδξ εκσόρ αοό φπώμασα, κασαςκεύαζε και ντπαυάκια), ξι βιξσεφμίερ κασαςκετήρ σξοικώμ αμαχτκσικώμ, σα τοξβπύφια-βαμίλιερ και σιρ γκαζόζερ οξτ άμξιγαμ με οάσαγξ, σξ Αλξγξοαμήγτπξ, ξ ολαμόδιξρ καςσαμάρ, ξ ξοξίξρ με σα βπαςμέμα κάςσαμα μέςα ςε καλάθι και σημ οαλάμσζα ςσξμ ώμξ γτπμξύςε σιρ γεισξμιέρ υψμάζξμσαρ «κάςσαμα ζεςσάαα», ξ οαγψσασζήρ, οξτ με σξ καπόσςι σξτ γτπμξύςε σξ καλξκαίπι σιρ γεισξμιέρ, ξι γτμμαςσικέρ εοιδείνειρ Δημξσικώμ και Γτμμαςίψμ, σα ιοοήλασα γπαυικά αμανάκια μεσαυξπάρ εοιβασώμ, ακόμα και σξ Μξμξοώλιξ (Κπασική Τοηπεςία) οξτ κασ αοξκλειςσικόσησα σπξυξδξσξύςε σξτρ κασξίκξτρ με ελεγφόμεμερ οξςόσησερ ξιμξομεύμασξρ, ςοίπσψμ, υψσιςσικξύ οεσπελαίξτ, αλασιξύ, σπαοξτλόφαπσψμ και βπιςκόσαμ ςσημ ξδό Αύγηρ, ξι καπαγψγείρ με σα κάπα και σιρ ςξύςσερ, ξι ςσιλβψσέρ ςσα ςσιλβψσήπιά σξτρ και ξι λξύςσπξι με σα καςελάκια μα γταλίζξτμ οαοξύσςια, ξι φαμάληδερ-υξπσξεκυξπσψσέρ με σα ζψμάπια ςση μέςη μα κξτβαλάμε ςσξμ ώμξ σςξτβάλια, ξι κξτλξτπσζήδερ και ξι οαςασεμοάδερ, ξι εμξικιαςσέρ οξδηλάσψμ, ξ βξθπασζήρ και ξι καπβξτμιάπηδερ, ξι κασαςσημασάπφερ οξτ έβγαζαμ ςσα οεζξδπόμια καπέκλερ και έλεγαμ σα μέα σξτρ όσαμ σα μαγαζιά ήσαμ αμξιφσά, η γεισξμιά, η αγξπά και η ατλή και σόςα άλλα οξτ, αμ και φάθηκαμ, έφξτμ μείμει αμενίσηλα φαπαγμέμα ςσημ μμήμη σψμ οιξ οαλιώμ Η ξδόρ Γπηγξπίξτ Λαμοπάκη σξ 1930 Λξύςσπξρ μελεσώμ ςσημ ολ. Αγ. Βαςιλείξτ 28

29 Έθιμα και ςτμήθειερ οαλιέρ... Τοήπφαμ ξπιςμέμερ ςτμήθειερ ςσημ οαλιά Σπιοξλισςά οξτ ξι οεπιςςόσεπξι σηπξύςαμ. Απφίζξτμε αοό σημ Ππψσξφπξμιά. Ππξςέφαμε οξιξρ θα οπψσξέπθει ςσα ςοίσια μαρ για σξ καλό οξδαπικό. σημ εκκληςία οηγαίμαμε μα λεισξτπγηθξύμε οαίπμξμσαρ κι έμα πόδι μα λεισξτπγηθεί κι ατσό. ήσαμ γτπίζαμε ςσξ ςοίσι, σξ ςοάζαμε για γξύπι, για μα υέπει αγαθά, εοειδή σξ πόδι ήσαμ γεμάσξ καποό. Σημ 1η Μαπσίξτ βάζαμε σξ Μάπση, για μα μη μαρ κάχει ξ ήλιξρ. Παίπμαμε κλψςσέρ άςοπερ, κόκκιμερ, ςιέλ και σιρ ςσπίβαμε υσιάφμξμσαρ έμα βπαφιόλι ή έμα δακστλίδι για σξ φέπι μαρ. Παπαμξμή Ππψσξμαγιάρ βγαίμαμε ςσημ ενξφή, για μα μαζέχξτμε Μάηδερ και άλλα λξτλξύδια, υσιάφμαμε όμξπυα ςσευάμια οξτ σα κπεμξύςαμε ςσημ οόπσα σξτ ςοισιξύ ή ςσξ μοαλκόμι. σιρ 24 Ιξτμίξτ σξτ Αϊ-Γιαμμιξύ σξτ Ριγαμά αμάβαμε ςσιρ γεισξμιέρ υψσιέρ, ςτμήθψρ ςσα ςσατπξδπόμια, μόλιρ μύφσψμε. Εκεί πίφμαμε και σξ οπψσξμαγιάσικξ ςσευάμι και όλξι, μικπξί μεγάλξι, οηδξύςαμ σιρ υψσιέρ για σξ καλό. Σόσε ξι κξοελιέρ πίφμαμε σξμ Κλύδψμα, για μα ακξύςξτμ έμα όμξμα. Πίςσεταμ όσι ατσό σξ όμξμα θα έφει ξ άμσπαρ οξτ θα οάπξτμ. Αππαβώμερ - Γάμξι. Ππιμ αοό σξ ξι οιξ οξλλξί γάμξι γίμξμσαμ αοό οπξνεμιό. ήοξιξρ μάλιςσα είφε οξλλά κξπίσςια-και ξι οεπιςςόσεπξι είφαμ οάμψ αοό σέςςεπα-υπόμσιζαμ μα σα οαμσπέχξτμ μικπά, γύπψ ςσα είκξςι. Σξ θεψπξύςαμ μσπξοή μα μείμξτμ σα κξπίσςια σξτρ αμύοαμσπα. Σα οάμσπεταμ μάλιςσα με ςειπά ηλικίαρ. άςαμ ξι γμψςσξί, ξι υίλξι, ξι οπξνεμήσπερ οξτ έκαμαμ σα οπξνεμιά. Κξίσαζαμ μα σαιπιάζει σξ ζετγάπι οξτ οπξνέμεταμ ςσξ φαπακσήπα και ςσημ ηλικία. Πξλλξί μέξι, όσαμ σξτρ άπεςε μια κξοέλα, ση ζησξύςαμ ςε γάμξ. Οι γάμξι γίμξμσαμ ψρ εοί σξ ολείςσξμ ςσα ςοίσια, εμώ μεσαοξλεμικά τοξφπεψσικά ςσημ εκκληςία. Δώπα οαλιά δεμ έςσελμαμ ςσξ ζετγάπι ξύσε ςσόλιζαμ σημ εκκληςία. Σα σπαοέζια γίμξμσαμ ςσξ ςοίσι. Ππξοξλεμικά τοήπφε μια ςτμήθεια: δεκαοέμσε ημέπερ μεσά σξ γάμξ ξι μεόμτμυξι μξίκιαζαμ μια Κτπιακή μόμιοοξ κι έκαμαμ μια ςύμσξμη εοίςκεχη ςε υιλικά ζετγάπια, οξτ είφαμ οαπαςσεί ςσξ γάμξ σξτρ. Ϋοαιπμαμ έμα γλτκό και ςε λίγξ έυετγαμ για άλλη εοίςκεχη. Σξ μόμιοοξ οεπίμεμε ςσξ δπόμξ για σημ εοόμεμη εοίςκεχη. Απγόσεπα ξι γάμξι γίμξμσαμ αοό έπψσα. Οι καμσάδερ: Ππξ σξτ 1950 ξι καλλίυψμξι μέξι σηρ Σπίοξληρ και όςξι ήνεπαμ κιθάπα, μόλιρ μύφσψμε, οαπέερ-οαπέερ γύπιζαμ ςσξτρ δπόμξτρ και σπαγξτδξύςαμ σα όμξπυα και πξμαμσικά σπαγξύδια σηρ εοξφήρ. Οι καμσαδόπξι κπασξύςαμ σξ ςεκόμσξ με σιρ κιθάπερ σξτρ. ήοψρ σα ςοίσια ήσαμ μξμώπξυα ή διώπξυα, ξι υψμέρ ακξύγξμσαμ αοό οξλύ μακπιά οξλλξί οεπμξύςαμ και αοό σξ δπόμξ κάοξιαρ κξοέλαρ οξτ θαύμαζαμ και οηγαίμξμσαρ απγά λέγαμε σα σπαγξύδια σξτρ. ήμψρ οξύ μα υαμσαςσείρ οξιξι ήςαμ ατσξί; Δεμ είφαμ εκδηλώςει με άλλξμ σπόοξ σξ θατμαςμό σξτρ. Ϋβγαζαμ σξμ καημό σξτρ με σα σπαγξύδια σξτ Γξύμαπη, με σιρ καμσάδερ: «Πόςξ λτοάμαι σα φπόμια οξτ οήγαμ φαμέμα, οπιμ μα γμψπίςψ εςέμα..», «Ξύομα μικπό μξτ κι άκξτςε κάοξιξ μιμόπε σηρ ατγήρ...», «έςψρ μια μέπα μα με θτμηθείρ, όσαμ αοό ση ζψή θα κξτπαςσείρ...», «Δτξ μαύπα μάσια μ είφαμ σπελάμει έμα δείλι...» και άλλα ανέφαςσα σπαγξύδια. Ϊλλψςσε σιρ καμσάδερ σιρ βλέοξτμε ςε οαλιέρ ελλημικέρ σαιμίερ. Η οίςση μαρ ςσξ Θεό και οώρ σημ εκδηλώμαμε: Κάθε ςοίσι είφε σξ εικξμξςσάςι σξτ ςσξ τομξδψμάσιξ σξτ αμσπόγτμξτ, ςτμήθψρ ςσηπιγμέμξ ςε έμαμ αμασξλικό σξίφξ. Σξ καμσήλι με αλτςίδα κπεμόσαμ αοό σξ σαβάμι. άσαμ γτάλιμξ με όμξπυα φπώμασα και αμεβξκασέβαιμε με σιρ αλτςίδερ, για μα πίφμξτμε σξ λάδι, όσαμ κόμσετε μα σελειώςει μέςα ςσξ οξσηπάκι. Σξ καμσήλι δεμ έμεμε οξσέ ςβηςσό. Οι μξικξκτπέρ έβαζαμ ςσξ θτμιασό αμαμμέμα καπβξτμάκια και θτμιάσιζαμ κάθε ημέπα «για σξ κακό σξ μάσι». Σξ θεψπξύςαμ ετλξγία. Κάθε οπώση σξτ μήμα ξ ιεπέαρ σηρ εμξπίαρ επφόσαμ μα κάμει ςσξ ςοίσι αγιαςμό. Σηρ Ππψσάγιαςηρ-οαπαμξμή σψμ Θεξυαμείψμ-ξι ιεπείρ γύπιζαμ όλα σα ςοίσια μα αγιάςξτμ. Κάθε Αύγξτςσξ ςσξ ςοίσι -οπιμ ση γιξπσή σηρ Κξίμηςηρ σηρ Θεξσόκξτ-κάμαμε ετφέλαιξ. Κάθε Μεγάλη Πέμοση ξι μησέπερ ζύμψμαμ ση μύφσα οπόςυξπξ αυξύ «γιμόσαμ», σξ οήγαιμαμ ςσξ υξύπμξ σξ έοαιπμαμ χημέμξ, στλιγμέμξ ςε λετκή οεσςέσα. Ϋοαιπμαμ σξ ύχψμα-έδιμε δύξ κξμμάσια ςτμήθψρ ξ ιεπέαρ-, σξ έυεπμαμ ςσξ ςοίσι και μηςσικξί σξ σπώγαμε. σξ εικξμξςσάςι σξοξθεσξύςαμ σξ δεύσεπξ ύχψμα για σημ άλλη φπξμιά. Εκεί τοήπφε σξ οεπτςιμό οξτ δεμ είφε μξτφλιάςει. Ση Μεγάλη Πέμοση ςτμηθίζαμε μα κξιμψμάμε. Κάθε άββασξ αοόγετμα ή οαπαμξμή μεγάληρ γιξπσήρ ςε οαπέερ ξι γεισόμιςςερ οήγαιμαμ μ αμάχξτμ σα καμσήλια ςσα ενψκκλήςια. 29

30 Oι μαθήσπιερ σξτ ςφξλείξτ μαρ (Γτμμάςιξ Θηλέψμ Σπιοόλεψρ) φξπεύξτμ οαπαδξςιακξύρ φξπξύρ ςε Εθμική Εοέσειξ ςσημ Κεμσπική Πλασεία ση δεκαεσία σξτ 1970 Οι μαθησέρ σξτ 3ξτ Γτμμαςίξτ οξτ ςτμμεσείφαμ ςσξ οπόγπαμμα: Β Γτμμαςίξτ (σμήμασα Β1 & Β2) 1.ΑΓΓΕΛΑΚΟΠΟΤΛΟΤ ΔΗΜΗΣΡΑ 2.ΑΘΑΝΑΟΠΟΤΛΟΤ ΜΑΡΙΑ 3.ΑΘΑΝΑΟΠΟΤΛΟΤ ΜΑΡΙΑ - ΞΑ- ΚΟΤΣΗ 4.ΑΛΕΞΟΠΟΤΛΟΤ ΑΙΚΑΣΕΡΙΝΗ 5.ΑΡΑΦΩΒΙΣΗ ΗΛΙΑ 6.ΑΙΟΤΡΑ ΑΝΑΣΑΙΑ 7.ΑΙΟΤΡΑ ΙΩΑΝΝΗ 8.ΑΙΟΤΡΑ ΚΩΝΣΑΝΣΙΝΟ 9.ΒΑΙΛΟΠΟΤΛΟ ΑΘΑΝΑΙΟ 10.ΒΛΑΜΗ ΕΤΑΓΓΕΛΟ 11.ΒΛΑΗ ΓΕΩΡΓΙΑ 12.ΒΡΑΣΙΜΟ ΣΑΤΡΟ 13.ΓΑΒΡΗΛΟ ΑΝΔΡΙΑΝΟ 14.ΓΑΣΑΚΟΤ ΜΟΝΙΚΑ 15.ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΤΛΟ ΚΤΡΙΑΚΟ 16.ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΤΛΟΤ ΜΑΡΙΑ- ΚΩΝΣΑΝΣΙΝΑ 17.ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΤΛΟΤ ΥΩΣΕΙΝΗ 18.ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΤΛΟΤ ΦΡΙΣΙΝΑ 19.ΓΙΑΒΗ ΚΩΝΣΑΝΣΙΝΑ 20.ΓΚΑΒΟΓΙΑΝΝΗ ΠΑΝΑΓΙΩΣΗ 21.ΓΚΑΖΕΛΗ ΕΤΣΤΦΙΑ 22.ΓΚΑΡΓΚΑ ΒΑΙΛΕΙΟ 23.ΓΚΟΡΟ ΑΝΔΡΕΑ 24.ΔΑΜΟΠΟΤΛΟΤ ΠΑΝΑΓΙΩΣΑ 25.ΔΕΛΗ ΚΩΝΣΑΝΣΙΝΟ- ΕΜΜΑΝΟΤΗΛ 26.ΔΟΤΡΙΔΑ ΝΙΚΟΛΑΟ 27.ΔΡΟΤΛΙΑ ΒΑΙΛΕΙΟ 28.ΕΛΕΖΑΪ ΕΝΕΑ 29.ΖΙΟΤΛΗ ΚΩΝΣΑΝΣΙΝΑ 30.ΗΛΙΟΠΟΤΛΟ ΓΕΩΡΓΙΟ 31.ΗΛΙΟΠΟΤΛΟΤ ΑΙΚΑΣΕΡΙΝΗ 32.ΘΑΝΑΗ ΑΝΑΣΑΙΑ 33.ΘΕΟΔΟΟΠΟΤΛΟ ΒΑΙΛΕΙΟ 34.ΚΑΔΑ ΔΗΜΗΣΡΑ 35.ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΤΛΟ ΓΕΩΡΓΙΟ 36.ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΤΛΟΤ ΟΥΙΑ 37.ΚΑΛΟΜΙΣΙΝΗ ΑΔΑΜΑΝΣΙΑ 38.ΚΑΠΕΣΑΝΟΤ ΒΑΙΛΙΚΗ 39.ΚΑΠΛΑΝΗ ΠΑΝΑΓΙΩΣΑ 40.ΚΑΡΑΛΗ ΓΕΩΡΓΙΟ 41.ΚΑΡΑΜΑΝΟ ΚΩΝΣΑΝΣΙΝΟ 42.ΚΑΡΑΣΖΙΑ ΒΑΙΛΕΙΑ 43.ΚΑΡΤΜΠΑΚΑ ΕΤΔΟΞΙΑ 44.ΚΕΥΑΛΑ ΓΕΩΡΓΙΑ 45.ΚΛΑΔΟΤΡΗ ΔΗΜΗΣΡΑ 46.ΚΟΚΚΟ ΘΕΟΔΩΡΟ 47.ΚΟΛΟΝΙΑΡΗ ΚΩΣΑ 48.ΚΟΡΑΚΗ ΠΑΝΑΓΙΩΣΑ 49.ΚΟΡΑΣΖΟΠΟΤΛΟΤ ΒΑΡΒΑΡΑ Πξλύσιμη βξήθεια για σημ οαπξύςα έκδξςη ήσαμ ξι οηγέρ αοό σξ διαδίκστξ, η ευημεπίδα «Οδόρ Απκαδίαρ», σξ βιβλίξ σξτ Ν. Γπηγξπάκη «Σπίοξλη» & μεπικέρ οπξςψοικέρ οαιδικέρ αμαμμήςειρ και αυηγήςειρ αοό σημ ξικξγέμειά μξτ. Εοίςηρ θέλψ μα ετφαπιςσήςψ σημ κ. Σςξύσςξτβα Γεψπγία, υιλόλξγξ, για σημ εοιμέλεια σξτ οαπόμσξρ εμσύοξτ. Τοεύθτμερ καθηγήσπιερ: Κασςξύλξτ Υψσξύλα σαμασάκη Ελέμη 30