Πανεπιςτόμιο Αιγαύου, Σμόμα Μηχανικών Οικονομύασ και Διούκηςησ (ΣΜΟΔ)

Transcript

1 ΠΕΡΙΕΦΟΜΕΝΑ ΚΕΥΑΛΑΙΟ 3 ΣΑ ΠΡΟΣΤΠΑ BPMN ΕΙΑΓΩΓΗ ΒΑΙΚΑ ΣΟΙΦΕΙΑ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΣΟ ΕΠΙΦΕΙΡΗΜΑΣΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΙΑ (BPD CORE ELEMENT SET) Αντικεύμενα Ροόσ (Flow Objects) Αντικεύμενα ύνδεςησ (Connecting Objects) Swimlanes (Pools & Lanes) Artifacts ΚΤΡΙΑ ΓΡΑΥΙΚΑ ΑΝΣΙΚΕΙΜΕΝΑ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΣΟ ΕΠΙΦΕΙΡΗΜΑΣΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΙΑ (BUSINESS PROCESS DIAGRAM GRAPHICAL OBJECTS ) Δραςτηριότητεσ (Activities) υμβϊντα (Events) Πύλεσ (Gateways) ΑΝΣΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΝΔΕΗ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΣΟ ΕΠΙΦΕΙΡΗΜΑΣΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΙΑ (BUSINESS PROCESS DIAGRAM CONNECTING OBJECTS) Γραφικϊ Αντικεύμενα ύνδεςησ (Graphical Connecting Object) Μηχανιςμού Ροόσ Ακολουθύασ (Sequence Flow Mechanisms) BPMN ΜΕ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΣΑ Παρϊδειγμα 1 ο Διαδικαςύα Ελϋγχου Παρϊδειγμα 2 ο Διαδικαςύα Αποζημύωςησ Δαπανών Παρϊδειγμα 3 ο Διαδικαςύα Εξόφληςησ Σιμολογύου ΓΛΩΑΡΙΟ 37 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΑ 39 1

2 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 3 Σα πρότυπα BPMN 3.1 Ειςαγωγή Σα πρότυπα BPMΝ (Business Process Modeling Notation), ορύςτηκε από τουσ Martin Owen and Jog Raj [Martin Owen and Jog Raj, Popkin Software, 2003], ωσ το νϋο πρότυπο για το ςχεδιαςμό των διαγραμμϊτων επιχειρηςιακόσ διαδικαςύασ και των Yπηρεςιών Ιςτού. Σα πρότυπα BPMΝ εύναι ικανϊ να παρουςιϊζουν, ςτουσ αναλυτϋσ και ςτα ςτελϋχη μιασ επιχεύρηςησ, τα δεδομϋνα που ςυνθϋτουν μια επιχειρηςιακό διαδικαςύα, με τρόπο απολύτωσ κατανοητό και ςε ϋνα καθαρό γραφικό περιβϊλλον. Μπορούν επύςησ να εξαςφαλύζουν την οπτικό ϋκφραςη των μηνυμϊτων XML που ανταλϊςςουν μεταξύ τουσ τα ςυςτόματα που ςυμμετϋχουν ςε μια διαδικαςύα. Εξ αιτύασ αυτόσ τησ ευκολύασ με την οπούα μπορούν να αναπαραςτόςουν επιχειρηςιακϋσ διαδικαςύεσ με τρόπο που να κατανοούν και αυτού που δεν ϋχουν τεχνικϋσ γνώςεισ ςτην περιοχό των workflows, τα πρότυπα BPMN ενύςχυςαν το πεδύο εφαρμογόσ των μεθόδων και τεχνικών τησ Διαχεύριςησ Επιχειρηςιακών Διαδικαςιών (Business Process Management, BPM). τισ ςελύδεσ που ακολουθούν παρουςιϊζονται τα πρότυπα BPMN με τον παρακϊτω τρόπο: 2

3 Εικόνα 3.1-1: Διϊγραμμα του κεφαλαύου «Σα πρότυπα BPMΝ», ςε ADONIS community edition ε μια πρώτη ενότητα (3.2) καταγρϊφονται τα Βαςικϊ τοιχεύα που τα πρότυπα BPMN προςφϋρουν ςτο ςχεδιαςμό μοντϋλων απεικόνιςησ επιχειρηςιακών διαδικαςιών (business process models) τη δεύτερη ενότητα (3.3) παρουςιϊζονται, ςε μεγαλύτερο βϊθοσ, τα κύρια γραφικϊ αντικϋιμενα που (ςυνόθωσ) περιϋχει ϋνα μοντϋλο απεικόνιςησ επιχειρηςιακόσ διαδικαςύασ: Activities, Events, Gateways την τρύτη ενότητα (3.4) παρουςιϊζονται τα γραφικϊ αντικεύμενα που χρηςιμοποιούνται για τη ςύνδεςη των κυρύων γραφικών αντικειμϋνων: Graphical Connecting Objects & Sequence Flow Mechanisms Σϋλοσ, ςτην τελευταύα ενότητα αυτού του Κεφαλαύου δύνονται τρύα (3) παραδεύγματα εφαρμογόσ των προτύπων BPMΝ 3.2 Βαςικά τοιχεία Διαγράμματοσ Επιχειρηματικήσ Διαδικαςίασ (BPD Core Element Set) Σα πρότυπα BPMΝ ορύζουν το Διϊγραμμα Επιχειρηματικόσ Διαδικαςύασ. Σο Διϊγραμμα Επιχειρηματικόσ Διαδικαςύασ εύναι βαςιςμϋνο ςε μια τεχνικό διαγρϊμματοσ ροόσ, δημιουργημϋνη για το ςχεδιαςμό γραφικών μοντϋλων των λειτουργιών επιχειρηματικών διαδικαςιών. Σι εύναι το Διϊγραμμα Επιχειρηματικόσ Διαδικαςύασ; Ένα Διϊγραμμα Επιχειρηματικόσ Διαδικαςύασ-ΔΕΔ (BPD) αποτελεύται από ϋνα ςύνολο γραφικών ςτοιχεύων. Σα ςτοιχεύα αυτϊ, επιτρϋπουν την εύκολη ανϊπτυξη των απλών διαγραμμϊτων ςτουσ περιςςότερουσ επιχειρηςιακούσ αναλυτϋσ και, επιλϋχτηκαν να εύναι διακριτϊ μεταξύ τουσ ϋχοντασ μορφϋσ όδη γνωςτϋσ ςτουσ περιςςότερουσ ςχεδιαςτϋσ. Παραδεύγματοσ χϊριν, οι δραςτηριότητεσ ςυμβολύζονται με ορθογώνια και οι αποφϊςεισ με διαμϊντια. Σα πρότυπα BPMΝ αποτελούν ϋναν απλό μηχανιςμό για την προτυποπούηςη των επιχειρηςιακών διαδικαςιών, ενώ ςυγχρόνωσ εύναι ςε θϋςη να χειριςτούν την ϋμφυτη πολυπλοκότητα τουσ. Για το χειριςμό αυτών των δύο ςυγκρουόμενων απαιτόςεων, οι γραφικϋσ πτυχϋσ του προτύπου οργανώθηκαν ςε ςυγκεκριμϋνεσ κατηγορύεσ. Ένα μικρό ςύνολο κατηγοριών ςημεύωςησ δημιουργόθηκε ϋτςι ώςτε ο αναγνώςτησ ενόσ ΔΕΔ (BPD) να μπορεύ εύκολα να αναγνωρύςει τουσ βαςικούσ τύπουσ ςτοιχεύων και να κατανοεύ το διϊγραμμα. Οι τϋςςερισ βαςικϋσ κατηγορύεσ ςτοιχεύων ςυμφώνα με τον S. White [Stephen A. White, 2004] εύναι οι ακόλουθεσ: 3

4 Αντικεύμενα ροόσ- Flow Objects υνδϋοντασ αντικεύμενα - Connecting Objects Swimlanes Artifacts Αντικείμενα Ροήσ (Flow Objects) Ένα Διϊγραμμα Επιχειρηςιακόσ διαδικαςύασ (BPD αποτελεύται από ϋνα ςύνολο τριών βαςικών ςτοιχεύων, των αντικεύμενων ροόσ. Σα τρύα εύδη αντικειμϋνων ροόσ, ςύμφωνα με τον Stephen A. White, 2004, εύναι : Πύνακασ 3.2-1: Κύρια Αντικεύμενα Ροόσ ενόσ ΔΕΔ - BPD [Πηγό: Stephen A. White, 2004] Ένα υμβϊν (Event) αντιπροςωπεύεται από ϋναν κύκλο και ςυμβολύζει κϊτι που «ςυμβαύνει» κατϊ τη διϊρκεια μιασ επιχειρηςιακόσ διαδικαςύασ. Σα υμβϊντα ϋχουν επιπτώςεισ ςτη ροό τησ διαδικαςύασ και αποτελούν, ςυνόθωσ, αιτύα (ώθηςη) ό αςκούν υμβϊν (Event) επύδραςη (αποτϋλεςμα). Σα ςυμβϊντα ςημαύνονται ωσ κύκλοι, με τα ανοικτϊ κϋντρα. το εςωτερικό τουσ τοποθετούνται εςωτερικού δεύκτεσ για να διαφοροποιόςουν τη ςημαςύα του ςυμβϊντοσ, ανϊλογα με τισ διαφορετικϋσ ωθόςεισ ό αποτελϋςματα που ςυμβολύζουν. Τπϊρχουν τρεισ βαςικού τύποι ςυμβϊντων (βλ. δεξύα), βαςιςμϋνοι ςτο Πότε χρηςιμοποιούνται ςτο διϊγραμμα ροόσ, εύναι οι : ϋναρξησ, ενδιϊμεςοσ, και τϋλουσ. Μια Δραςτηριότητα (Activity) αντιπροςωπεύεται από ϋνα ορθογώνιο Δραςτηριότητα (Activity) με ςτρογγυλεμϋνεσ και εύναι ϋνασ γενικόσ όροσ για μια εκτελούμενη εργαςύα. Μια δραςτηριότητα μπορεύ να εύναι ατομικό ό μη (ϋνωςη). Οι τύποι δραςτηριοτότων εύναι: Εργαςύα (Task) και Τποδιαδικαςύα (Sub-Process). Η Τποδιαδικαςύα διακρύνεται από ϋνα μικρό ςημϊδι (+) ςυν ςτο κατώτατο κϋντρο του ορθογωνύου. 4

5 Πύλη (Gateway) Μια Πύλη (Gateway) αντιπροςωπεύεται από τη γνωςτό μορφό διαμαντιών και χρηςιμοποιεύται για να ελϋγξει την απόκλιςη και τη ςύγκλιςη τησ ροόσ ακολουθύασ (βλ. Κεφ ). Κατϊ ςυνϋπεια, αυτό θα καθορύςει τισ παραδοςιακϋσ αποφϊςεισ, καθώσ επύςησ και τη διϊςπαςη (forking), τη ςυγχώνευςη (merging), και την ϋνωςη (joining) τησ ροόσ. Οι εςωτερικού δεύκτεσ υποδεικνύουν τον τύπο ελϋγχου ςυμπεριφορϊσ Αντικείμενα ύνδεςησ (Connecting Objects) Σα αντικεύμενα ροόσ, ςε ϋνα διϊγραμμα, ςυνδϋονται για να δημιουργόςουν τη βαςικό δομό μιασ επιχειρηςιακόσ διαδικαςύασ. Τπϊρχουν τρύα ςυνδεόμενα αντικεύμενα που παρϋχουν αυτόν την λειτουργύα. Πύνακασ 3.2-2: Αντικεύμενα ύνδεςησ ενόσ ΔΕΔ - BPD [Πηγό: Stephen A. White, 2004] Ροό Ακολουθύασ (Sequence Flow) Ροό Μηνυμϊτων (Message Flow) Μια Ροό Ακολουθύασ (Sequence Flow) αντιπροςωπεύεται από μια ςτερεϊ γραμμό με την κεφαλό τόξου και χρηςιμοποιεύται για να παρουςιϊςει τη ςειρϊ (ακολουθύα) με την οπούα θα εκτελεςθούν οι δραςτηριότητεσ η μια μετϊ την ϊλλη, ςε μια διαδικαςύα. Μια Ροό Μηνυμϊτων (Message Flow) αντιπροςωπεύεται από μια διακεκομμϋνη γραμμό με ανοικτό κεφαλό τόξου και χρηςιμοποιεύται για να δεύξει τη ροό των μηνυμϊτων μεταξύ δύο διαφορετικών ςυμμετεχόντων τησ διαδικαςύασ, δηλαδό επιχειρηςιακών οντοτότων ό επιχειρηςιακών ρόλων. 5

6 ύνδεςμοσ (Association) Ένασ ύνδεςμοσ (Association) αντιπροςωπεύεται από μια διαςτιγμϋνη γραμμό με μια γραμμό κεφαλόσ τόξου και αναφϋρεται ςε κεύμενο, και ϊλλα χειροπούητα αντικεύμενα ςυνδεόμενα με τα αντικεύμενα ροόσ. Οι ςύνδεςμοι χρηςιμοποιούνται για να παρουςιϊςουν τισ ειςαγωγϋσ και αποτελϋςματα των δραςτηριοτότων Swimlanes (Pools & Lanes) Η ιδϋα των Swimlanes ό «λιμνών» ςτα πρότυπα BPMN χρηςιμοποιεύται ωσ ϋνασ μηχανιςμόσ οργϊνωςησ των δραςτηριοτότων ςε διαφορετικϋσ κατηγορύεσ ςυμμετεχόντων. κοπόσ εύναι να υποδεύξει τισ διαφορετικϋσ λειτουργικϋσ αρμοδιότητεσ μιασ επιχειρηςιακό οντότητασ ό ρόλου. Συμμετέχον μπορεύ να εύναι: μια ςυγκεκριμϋνη επιχειρηματικό ενότητα (π.χ. επιχεύρηςη) ό ϋνασ πιο γενικόσ επιχειρηματικόσ ρόλοσ (π.χ. ϋνασ αγοραςτόσ, ϋνασ προμηθευτόσ ό ϋνασ παραγωγόσ). Η BPMN υποςτηρύζει τα swimlanes με τουσ εξόσ δύο τύπουσ : Πύνακασ 3.2-3: Αντικεύμενα Swimlanes ενόσ ΔΕΔ - BPD [Πηγό: Stephen A. White, 2004] Pool Σο Pool αντιπροςωπεύει ϋναν ςυμμετϋχοντα ςε μια διαδικαςύα. Γραφικϊ, αποτελεύ ϋνα δοχεύο διαχωριςμού μιασ διαδικαςύασ από μια ϊλλη ςτα πλαύςια ςχεδιαςμού διεπιχειρηςιακών καταςτϊςεων (B2B). Lane Σο Lane εύναι ϋνα υπό-χώριςμα μϋςα ςε ϋνα Pool και επεκτεύνεται ςε ολόκληρο το μόκοσ τησ, εύτε κϊθετα εύτε οριζόντια. Φρηςιμοποιούνται για την οργϊνωςη και ταξινόμηςη των δραςτηριοτότων και μπορεύ να εύναι ϋνθετοι και ςε ϊλλα Lanes Artifacts Σα πρότυπα τησ BPMN επιτρϋπουν ςτουσ ςχεδιαςτϋσ και ςτα εργαλεύα διαμόρφωςησ ευελιξύα ςτην επϋκταςη τησ βαςικόσ ςημεύωςησ. Παρϋχουν την δυνατότητα πρόςθετου πλαιςύου, κατϊλληλου για 6

7 μια ςυγκεκριμϋνη κατϊςταςη διαμόρφωςησ, όπωσ για μια κϊθετη αγορϊ (π.χ. αςφϊλεια ό κατϊθεςη). Οποιοςδόποτε αριθμόσ χειροπούητων αντικειμϋνων μπορεύ να προςτεθεύ ςε ϋνα διϊγραμμα ανϊλογα με την περύπτωςη ωσ πλαύςιο τησ διαμόρφωςησ των επιχειρηςιακών διαδικαςιών. Η τρϋχουςα ϋκδοςη των προτύπων BPMN προκαθορύζει μόνο τρεισ τύπουσ Artifacts BPD, οι οπούοι εύναι: Πύνακασ 3.2-4: Artifacts ενόσ ΔΕΔ BPD [Πηγό: Stephen A. White, 2004] Αντικεύμενα τοιχεύων (Data Object) Σα Αντικεύμενα τοιχεύων (Data Object) εύναι ϋνασ μηχανιςμόσ επιςόμανςησ πώσ ϋνα ςτοιχεύο απαιτεύται ό παρϊγεται από τισ δραςτηριότητεσ. υνδϋονται με τισ δραςτηριότητεσ μϋςω των ςυνδϋςεων. Ομϊδα (Group) Μια Ομϊδα (Group) αντιπροςωπεύεται από ϋνα ςτρογγυλευμϋνο ορθογώνιο ςχεδιαςμϋνο με μια διακεκομμϋνη γραμμό. Η ομαδοπούηςη χρηςιμοποιεύται ςυνόθωσ για λόγουσ τεκμηρύωςησ ό ανϊλυςησ, αλλϊ δεν ϋχει επιπτώςεισ ςτη ροό ακολουθύασ. χολιαςμού (Annotations) Οι χολιαςμού (Annotations) εύναι ϋνασ μηχανιςμόσ παροχόσ πρόςθετων πληροφοριών κειμϋνων από τον ςχεδιαςτό ςτον αναγνώςτη ενόσ διαγρϊμματοσ BPMN. 3.3 Κύρια Γραφικά Αντικείμενα Διαγράμματοσ Επιχειρηματικήσ Διαδικαςίασ (Business Process Diagram Graphical Objects ) Δραςτηριότητεσ (Activities) Η δραςτηριότητα εύναι μια εκτελούμενη εργαςύα μϋςα ςε μια επιχειρηςιακό διαδικαςύα. Μπορεύ να εύναι ατομικό ό μη (ϋνωςη). Οι τύποι δραςτηριοτότων εύναι τρεισ: Διαδικαςύα (Process), Εργαςύα 7

8 (Task) και Τποδιαδικαςύα (Sub-Process). H διαδικαςύα εύναι ϋνα ςύνολο γραφικών αντικειμϋνων, και όχι ϋνα ςυγκεκριμϋνο γραφικό αντικεύμενο. Αντύθετα, η Τποδιαδικαςύα και η Εργαςύα ςυμβολύζονται με ϋνα ορθογώνιο με ςτρογγυλεμϋνεσ ϊκρεσ. Παρακϊτω, θα εξετϊςουμε ϋνα-ϋνα αυτϊ τα γραφικϊ ςτοιχεύα με βϊςη πϊλι το «Introduction to BPMN» του Stephen A. White, Εργαςία (Task) Μια Εργαςύα (Task) εύναι μια ατομικό δραςτηριότητα μϋςα ςε μια διαδικαςύα. Φρηςιμοποιεύται ωσ η απλούςτερη μορφό εργαςύασ τησ διαδικαςύασ καθώσ αποτελεύ μια μονϊδα, η οπούα δεν μπορεύ να αναλυθεύ περαιτϋρω. Γενικϊ, μια Εργαςύα εκτελεύται από ϋναν τελικό χρόςτη ό/και μια εφαρμογό. Ένα αντικεύμενο Εργαςύασ μοιρϊζεται την ύδια μορφό με την υποδιαδικαςύα (Εικόνα 3.3-1). Εικόνα 3.3-1: Η μορφό του ςχόματοσ τησ Εργαςύασ (Task) εύναι ύδια με αυτό τησ υποδιαδικαςύασ (Πηγό: Business Process Modelling Notation (BPMN), Version 1.0) Σα πρότυπα BPMN αναφϋρουν τρεισ τύπουσ δεικτών για την Εργαςύα (Task), το Δεύκτη Βρόχων Επανϊληψησ (Loop Marker), το Δεύκτη Πολλαπλόσ Περύπτωςησ (Multiple Instance Marker ) και το Δεύκτη Αντιςτϊθμιςησ (Compensation Marker) (Εικόνα 3.3-2). ημειώνεται ότι, μύα Εργαςύα μπορεύ να ϋχει ϋναν ό δύο από αυτούσ τουσ δεύκτεσ, ενώ μπορούν να ομαδοποιηθούν και όλοι οι δεύκτεσ ςε μύα Εργαςύα και ολόκληρη η ομϊδα να τοποθετηθεύ ςτο κϊτω κϋντρο του ςυμβόλου τησ Εργαςύασ. Εικόνα Οι τρεύσ τύποι δεικτών μιασ Εργαςύασ (Task) (Πηγό: Business Process Modelling Notation (BPMN), Version 1.0) Τποδιαδικαςία (Sub-Process) 8

9 Η Τποδιαδικαςύα (Sub-Process) εύναι μια ςύνθεςη δραςτηριοτότων, δεδομϋνου ότι περιλαμβϊνει μια ροό δραςτηριοτότων. Αποτελεύ γραφικό αντικεύμενο μϋςα ςε μια ροό διαδικαςύασ και ϋχει την ιδιότητα εύτε να επεκταθεύ εύτε να ςυμπτυχθεύ. την τελευταύα περύπτωςη, ϋνασ δεύκτησ με ςταυρό βρύςκεται ςτο κατώτατο ςημεύο τησ υποδιαδικαςύασ (Εικόνα 3.3-3) Εικόνα 3.3-3: Αριςτερϊ βρύςκεται η ςυνεπτυγμϋνη μορφό και δεξιϊ η εκτεταμϋνη μορφό τησ υποδιαδικαςύασ. (Πηγό: Business Process Modelling Notation (BPMN), Version 1.0) Ο Συνεπτυγμένοσ δείκτησ Υποδιαδικαςίασ (Collapsed Sub-Process Marker), δηλαδό ο δεύκτησ με το ςύμβολο του ςταυρού (Εικόνα 3.3-3) μπορεύ να ςυνδυαςτεύ με τουσ εξόσ τϋςςερισ δεύκτεσ. Να ςημειωθεύ ότι, οι Δεύκτεσ (Markers) καθορύζουν τη ςυμπεριφορϊ των υποδιαδικαςύων ανϊλογα με τον τύπο τουσ και εύναι, όπωσ φαύνεται και ςτην Εικόνα 3.3-4, οι εξόσ: Δεύκτησ Βρόχων (Loop Marker), Δεύκτησ Πολλαπλόσ Περύπτωςησ (Multi-Instance Marker), Δεύκτησ Αντιςτϊθμιςησ (Compensation Marker) και Ειδικόσ Δεύκτησ (Ad Hoc Marker). Εικόνα 3.3-4: Οι τύποι δεικτών των υποδιαδικαςύων (Πηγό: Business Process Modelling Notation (BPMN), Version υμβάντα (Events) «Αν ϋπρεπε να ονοματύςουμε ϋνα πρϊγμα το οπούο κϊνει την BPMN και υπερϋχει από την παραδοςιακό διαδικαςύα ςημειολογικού ςχεδιαςμού, θα όταν τα υμβϊντα» αναφϋρει ο Bruce Silver ςτο ϊρθρο του «Mastering BPMN Events» (2007). 9

10 Σα υμβϊντα (Events) παύζουν πρωταρχικό ρόλο ςτην επιχειρηςιακό διαχεύριςη διαδικαςιών, δεδομϋνου ότι απεικονύζουν τα γεγονότα, τα οπούα ςυμβαύνουν ϊμεςα ςτο διϊγραμμα ροόσ. Καταυτόν τον τρόπο, παρϋχεται μύα λογικϊ ςυνεπό ςημειογραφύα για την αναπαρϊςταςη ςυμπεριφορών προκαλούμενων από υμβϊντα απευθεύασ ςτο διϊγραμμα. Ο Silver ςτην ςυνϋχεια του ϊρθρου αυτού τονύζει πωσ «την ςημεύωςη, το ςύμβολο του ςυμβϊντοσ πϊντα ϋνασ κύκλοσ δεν παρουςιϊζει την εφαρμογό αυτού του ςόματοσ, το πώσ παρόχθη ό παραλόφθηκε, αλλϊ μϊλλον την αλληλεπύδραςη του ςόματοσ με τη διαδικαςύα.» υμβϊντα εύναι γεγονότα, τα οπούα «ςυμβαύνουν» κατϊ τη διϊρκεια μιασ επιχειρηςιακόσ διαδικαςύασ και μπορούν να χωριςτούν ςε τρεισ τύπουσ, βαςιςμϋνουσ ςτη θϋςη τουσ ςτην επιχειρηςιακό διαδικαςύα: 1 οσ Σα υμβάντα Έναρξησ χρηςιμοποιούνται για να προκαλϋςουν τισ διαδικαςύεσ. 2 οσ Σα Ενδιάμεςα υμβάντα μπορούν να καθυςτερόςουν τισ διαδικαςύεσ ό μπορούν να εμφανιςτούν κατϊ τη διϊρκεια των διαδικαςιών. 3 οσ Σα υμβάντα Σέλουσ επιςημαύνουν τη λόξη των διαδικαςιών.[stephen A. White, 2006] υμβάντα Έναρξησ (Start Events) Σα Συμβάντα Έναρξησ υποδεικνύουν το ςημεύο από το οπούο θα αρχύςει η διαδικαςύα. Ωςτόςο, δεν χρηςιμοποιούνται για την ϋναρξη υποδιαδικαςύων (Sub-Processes) ό όταν η ϋναρξη εύναι απροςδιόριςτη. Τπϊρχουν διαφορετικϊ «ερεθύςματα» τα οπούα υποδεικνύουν ςυγκεκριμϋνεσ καταςτϊςεισ για την εκκύνηςη τησ διαδικαςύασ (Πύνακασ 3.3-1). Σα «ερεθύςματα» αυτϊ δηλώνουν και τον τύπο των ςυμβϊντων ϋναρξησ, όπωσ βλϋπουμε παρακϊτω. Πύνακασ 3.3-1: Σα υμβϊντα Έναρξησ όπωσ αναφϋρονται ςτην Business Process Modelling Notation, v1.1 [Stephen A. White, 2006] Κενό Μόνυμα- Φρονόμετρο Κανόνασ όμα Πολλαπλό None Message Timer Rule Signal Multiple Κϊθε ϋνα από τα ςυμβϊντα ϋναρξησ ϋχει τη δικό του ςημαςύα. υγκεκριμϋνα: 10

11 το Κενό-None ςυμβϊν κανϋνασ ςυγκεκριμϋνοσ τύποσ ερεθύςματοσ γεγονότοσ δεν δύνεται. Φρηςιμοποιεύται ςτην ϋναρξη μιασ υποδιαδικαςύα (sub process), όταν αυτό προκαλεύται από την αρχικό διαδικαςύα. το ςυμβϊν Μηνύματοσ-Message ϋνα μόνυμα παραλαμβϊνεται και προκαλεύ την ϋναρξη τησ διαδικαςύασ και ςτο ςυμβϊν Φρονόμετρο-Timer μια ςυγκεκριμϋνη ημερομηνύα ό ϋνασ ςυγκεκριμϋνοσ κύκλοσ (π.χ., κϊθε Δευτϋρα ςε 9 πμ.) ορύζει την ϋναρξη τησ διαδικαςύασ. Σο ςυμβϊν Κανόνασ-Rule προκαλεύται όταν ϋνασ κανόνασ εφαρμόζεται. Ενώ, το ςυμβϊν ήμα-signal προκαλεύ την ϋναρξη τησ διαδικαςύασ, όταν ϋνα ςόμα μεταδύδεται από μύα ϊλλη διαδικαςύα. ε περύπτωςη κατϊ την οπούα για την πρόκληςη τησ διαδικαςύα υπϊρχουν πολλαπλού τρόποι, αλλϊ ϋνασ από τουσ οπούουσ αρκεύ για να την αρχύςει, τότε χρηςιμοποιεύται το Πολλαπλό-Multiple ςυμβϊν. [Stephen A. White, 2008]. Σϋλοσ, ο Mathias Weske, 2007, αναφϋρει και τον Φρήςτη ωσ μια περύπτωςη ϋναρξησ τησ διαδικαςύασ υμβάντα Ενδιάμεςα (Intermediate Events) Ενδιάμεςα ονομϊζονται τα υμβϊντα, τα οπούα εμφανύζονται μετϊ την ϋναρξη τησ διαδικαςύασ και πριν το τϋλοσ αυτόσ. Λαμβϊνουν και αυτϊ ςυγκεκριμϋνα ςύμβολα, τα οπούα υποδεικνύουν τισ ςυγκεκριμϋνεσ περιςτϊςεισ του ςυμβϊντοσ (Πύνακασ 3.3-2). Σα Ενδιϊμεςα ςυμβϊντα μπορούν να τοποθετηθούν ςτην κανονικό ροό τησ διαδικαςύασ, αλλϊ και εφαπτόμενα ςτο όριο μιασ δραςτηριότητασ. Όταν τα ςυμβϊντα εύναι ςυνδεμϋνα ςτο όριο μιασ δραςτηριότητασ δεύχνουν ότι η δραςτηριότητα πρϋπει να διακοπεύ (Εικόνα 3.3-5), οπότε μπορεύ να ϋχουμε ροό εξαύρεςησ (βλ. Κεφ ). Επύςησ, μπορούν να αναπαραςτόςουν μια απϊντηςη (δηλ., παραλαβό ενόσ μηνύματοσ), να αντιπροςωπεύςουν τη δημιουργύα ςυμβϊντοσ (δηλ. η αποςτολό ενόσ μηνύματοσ) και να ςυνδεθούν εύτε με Εργαςύεσ (tasks) εύτε με υποδιαδικαςύεσ (Sub-Processes). Σϋλοσ, χρηςιμοποιούνται για το χειριςμό Λαθών (Errors), Εξαιρϋςεων (Exception) και Αποζημύωςησ (Compensation). [Stephen A. White, 2006] 11

12 Εικόνα 3.3-5: υμβϊν ςυνδεδεμϋνο ςτο όριο μιασ Εργαςύασ, η ςυζότηςη μπορεύ να διαρκϋςει μϋχρι 7 ημϋρεσ (Πηγό: Business Process Modelling Notation (BPMN), Version 1.0) Πύνακασ 3.3-2: Σα Ενδιϊμεςα υμβϊντα όπωσ ορύζονται ςτην Business Process Modelling Notation, v1.1 Κενό Μόνυμα Φρονόμετρο Λϊθοσ Ακύρωςη None Message Timer Error Cancel Κανόνασ ύνδεςη όμα Πολλαπλό Πληρωμό Rule Link Signal Multiple Compensation 12

13 Σα Ενδιϊμεςα υμβϊντα εμφανύζονται κατϊ τη διϊρκεια των επιχειρηςιακών διαδικαςιών. Φρηςιμοποιούνται για να καθυςτερόςουν την εκτϋλεςη μιασ διαδικαςύασ, για παρϊδειγμα, μπορεύ η ροό να διακόπτεται μϋχρι ϋνα μόνυμα να φθϊςει ςτον παραλόπτη του. Σα ενδιϊμεςα γεγονότα ϋχουν αυξημϋνη περιπλοκότητα, ϊλλα και δυναμικό, καθώσ χρηςιμοποιούνται για να αντιπροςωπεύςουν και την Ροό Εξαύρεςησ, η οπούα εξετϊζεται ςτη ςυνϋχεια. Πιο ςυγκριμϋνα, όπωσ αναφϋρει Stephen A. White, 2008, τα ενδιϊμεςα ςυμβϊντα εύναι τα εξόσ: Σο Κενό-None ςυμβϊν χρηςιμοποιεύται για να υποδηλώςει κϊποια αλλαγό ςτην κατϊςταςη τησ διαδικαςύασ. Ιςχύει για μόνο τα ενδιϊμεςα ςυμβϊντα, τα οπούα εύναι ςτην κύρια ροό τησ διαδικαςύασ. Σο ειςερχόμενο και εξερχόμενο ςυμβϊν Μηνύματοσ-Message, αναπαριςτούν την λόψη ενόσ μηνύματοσ από ϋνα ςυμμετϋχοντα και την αποςτολό μηνύματοσ ςε ϋνα ςυμμετϋχοντα αντύςτοιχα. 13

14 Σο υμβϊν Φρονομέτρου-Timer προκαλεύται από μια οριςμϋνη ημερομηνύα ό ϋνασ οριςμϋνοσ κύκλοσ («κϊθε Δευτϋρα ςτισ 9 μμ.»). Όταν χρηςιμοποιεύται ςτην κύρια ροό δρα ςαν μηχανιςμόσ καθυςτϋρηςησ. Όταν χρηςιμοποιεύται για τη Ροόσ Εξαύρεςησ 1 θα αλλϊξει την Κανονικό ροό ςε ροό Εξαύρεςησ. Σο ςυμβϊν Λάθουσ-Error ςυνδϋεται μόνο με το όριο των δραςτηριοτότων, παρϊγοντασ μια εξαύρεςη κατϊ τη διϊρκεια τησ κανονικόσ ροόσ τησ διαδικαςύασ. Φρηςιμοποιεύται για να αντιπροςωπεύςει τη ςύλληψη ενόσ προκαθοριςμϋνου λϊθουσ ό κϊθε λϊθουσ (αν αυτό δεν ϋχει καθοριςτεύ). Ενώ, και το ςυμβϊν Ακύρωςησ-Cancel ςυνδϋεται ςτο όριο Τποδιαδικαςύα και χρηςιμοποιεύται κυρύωσ για υποδιαδικαςύεσ ςυναλλαγόσ. Προκαλεύται εϊν ϋνα υμβϊν Σϋλουσ Ακύρωςησ 2 επιτυγχϊνεται μϋςα ςτην υποδιαδικαςύα ςυναλλαγόσ και εϊν ϋνα Πρωτόκολλο υναλλαγόσ «ακυρώςει» το μόνυμα που ϋχει παραβλεφθεύ ενώ η ςυναλλαγό εκτελεύται. ημαντικό ςε θϋματα ςυναλλαγών εύναι και το ειςερχόμενο και εξερχόμενο ςυμβϊν Αντιςτάθμιςησ-Compensation. Όταν χρηςιμοποιεύται ςτην κανονικό ροό, αυτό το ενδιϊμεςο ςυμβϊν δεύχνει ότι μια αποζημύωςη εύναι απαραύτητο να ςυμβεύ (εξερχόμενο ςυμβϊν). Εϊν το ςυμβϊν προςδιορύζει μια δραςτηριότητα, τότε αυτό εύναι η δραςτηριότητα (και καμύα ϊλλη) που θα εκτελϋςει την αντιςτϊθμιςη-αποζημύωςη. Για να αντιςταθμιςτεύ, μια δραςτηριότητα ΠΡΕΠΕΙ το 1 βλ. Κεφ Ροό Εξαύρεςησ 2 βλ. Κεφ υμβϊν Σϋλουσ Ακύρωςησ 14

15 ενδιϊμεςο ςυμβϊν αποζημιώςεων να εύναι ενςωματωμϋνο με το όριό τησ. Σο ειςερχόμενο ςυμβϊν χρηςιμοποιεύται για τη «λόψη» μιασ αντιςτϊθμιςησ. Όταν ςυναντούμε ϋνα ςυμβϊν πρϋπει να εύναι αληθινόσ. Κανόνα-Rule ςημαύνει, πωσ για να ςυνεχιςτεύ η ροό ϋνασ όροσ Σο ειςερχόμενο και το εξερχόμενο ςυμβϊν ύνδεςησ-link χρηςιμοποιούνται ωσ ϋνασ μηχανιςμόσ για τη ςύνδεςη δύο τμημϊτων μιασ διαδικαςύασ. Κϊνουν πρακτικότερο το ςχεδιαςμό, καθώσ μπορούν να δημιουργούν καταςτϊςεισ Βρόγχων-Επαναληψησ (looping) ό αποφύγουν τισ μεγϊλεσ γραμμϋσ Ροόσ Ακολουθύασ. Οι χρόςεισ υμβϊντοσ υνδϋςεωσ περιορύζονται ςε ϋνα ενιαύο επύπεδο διαδικαςύασ (δηλ., δεν μπορούν να ςυνδϋςουν μια διαδικαςύα γονϋων με μια Τποδιαδικαςύα). Σα ταξινομημϋνα κατϊ ζεύγοσ ενδιϊμεςα υμβϊντα μπορούν επύςησ να χρηςιμοποιηθούν ωσ «υπό-ςελίδα Συνδετήρεσ». Μπορούν επύςησ να χρηςιμοποιηθούν γενικϊ ςαν τα αντικεύμενα τα οπούα μασ «πηγαύνουν»( Go To ) μϋςα ςτο επύπεδο διαδικαςύασ που θϋλουμε. Όταν χρηςιμοποιεύται «ςτη λόψη» τησ ςύνδεςη από την πηγό, ο δεύκτησ υμβϊντοσ θα εύναι κενόσ (ειςερχόμενοσ) Όταν χρηςιμοποιεύται για την «αποςτολό» ςτη ςύνδεςη ςτόχων, το δεύκτη γεγονότοσ θα γεμύςει (εξερχόμενοσ). Σο ειςερχόμενο και το εξερχόμενο ςυμβϊν ήματοσ Signal χρηςιμοποιεύται για την αποςτολό ό τη λόψη των ςημϊτων. Ένα ςόμα εύναι για τη γενικό επικοινωνύα μϋςα και ςτα επύπεδα διαδικαςύασ. Δηλαδό, όταν υπϊρχει μια πηγό του ςόματοσ, αλλϊ κανϋνασ ςυγκεκριμϋνοσ προοριζόμενοσ ςτόχοσ. Αυτό εύναι διαφορετικό από ϋνα μόνυμα BPMN, το οπούο ϋχει μια ςυγκεκριμϋνη πηγό και ϋναν ςυγκεκριμϋνο ςτόχο (που μπορούν να εύναι μια οντότητα ό ϋνασ αφηρημϋνοσ ρόλοσ). Αυτόσ ο τύποσ ενδιϊμεςου γεγονότοσ μπορεύ να ςτεύλει ό να λϊβει ϋνα ςόμα εϊν το ςυμβϊν εύναι μϋροσ μιασ κανονικόσ ροόσ. Μπορεύ μόνο να λϊβει ϋνα ςόμα, όταν εύναι ςυνδεμϋνο με το όριο μιασ δραςτηριότητασ. Σο υμβϊν ημϊτων διαφϋρει από ϋνα υμβϊν Λϊθουσ δεδομϋνου ότι το ςόμα καθορύζει ϋναν γενικότερο όρο μη-λϊθουσ για τισ δραςτηριότητεσ (όπωσ η επιτυχόσ ολοκλόρωςη μιασ ϊλλησ δραςτηριότητασ) και ϋχει ϋνα μεγαλύτερο πεδύο από τα γεγονότα λϊθουσ. Όταν χρηςιμοποιεύται «ςτη ςύλληψη» του ςόματοσ, ο δεύκτησ υμβϊντοσ θα εύναι κενόσ (ειςερχόμενο). Όταν χρηςιμοποιεύται για «να δώςει» το ςόμα, ο δεύκτησ υμβϊντοσ θα γεμύςει (εξερχόμενο). 15

16 Σϋλοσ, το ειςερχόμενο και εξερχόμενο Πολλαπλό-Multiple ςυμβϊν, ςημαύνει ότι μπορεύ να προκληθεύ από πολλαπλϋσ ωθόςεισ. Εϊν χρηςιμοποιεύται μϋςα ςτην κανονικό ροό, μπορεύ «να πιϊςει» την ώθηςη ό «να ρύξει» τισ ωθόςεισ. Όταν ςυνδϋεται με το όριο μιασ δραςτηριότητασ, μπορεύ μόνο «να πιϊςει» την ώθηςη. Κατϊ τη λόψη απαιτεύται μόνο μια από τισ οριςμϋνεσ ωθόςεισ και ο δεύκτησ υμβϊντοσ θα εύναι κενόσ (ειςερχόμενο), ενώ κατϊ την αποςτολό όλεσ οι οριςμϋνεσ ωθόςεισ θα ςταλούν και ο δεύκτησ υμβϊντοσ θα γεμύςει (εξερχόμενο) υμβάντα Σέλουσ (End Events) Σα Συμβάντα Τέλουσ ςημαύνουν το τϋλοσ μιασ διαδικαςύασ. Οι τύποι τουσ εύναι οι ακόλουθοι: Πύνακασ 3.3-3: Σα υμβϊντα Σϋλουσ όπωσ ορύζονται ςτην Business Process Modelling Notation, v1.1 Κενό Μόνυμα Λϊθοσ Ακύρωςη None Message Error Cancel Αποζημύωςη ύνδεςη Κατϊληξη Πολλαπλό Compensation Link Termination Multiple Πιο ςυγκεκριμϋνα, το τϋλοσ τησ διαδικαςύα ςημαύνεται ωσ εξόσ: Με το Κενό-None ςυμβϊν, το οπούο δεν επιδεικνύει τον τύπο γεγονότοσ. Φρηςιμοποιεύται, όμωσ για να παρουςιϊςει το τϋλοσ υποδιαδικαςύασ (Sub-Process), γεγονόσ που ςτρϋφει τη ροό πύςω ςτη διαδικαςύα γονϋα τησ. [Stephen A. White, 2008] Με το ςυμβϊν Μηνύματοσ-Message δηλώνοντασ την αποςτολό μηνύματοσ ςε ϋναν ςυμμετϋχοντα. Με ϋνα θα δημιουργηθεύ και η διαδικαςύα θα τερματιςτεύ. Λάθοσ-Error, το οπούο αποτελεύ ϋνδειξη πωσ ϋνα ςυγκεκριμϋνο λϊθοσ Με την Ακύρωςη-Cancel, τύπο τϋλουσ μϋςα διαδικαςύα ςε ςυναλλαγόσ, ο οπούοσ υποχρεώνει την ακύρωςη τησ ςυναλλαγόσ και την πρόκληςη ενόσ ενδιϊμεςου γεγονότοσ ακύρωςησ 16

17 ενςωματωμϋνο με το όριο τησ υποδιαδικαςύασ. Επιπλϋον, ςημαύνει πωσ ϋνα μόνυμα Ακύρωςησ Πρωτόκολλου υναλλαγόσ(transaction Protocol Cancel message) πρϋπει να ςταλεύ ςε οποιεςδόποτε οντότητεσ περιλαμβϊνονται ςτη ςυναλλαγό. Με το ςυμβϊν Αντιςτάθμιςη-Compensation ςημειώνεται ότι μια αποζημύωςη εύναι απαραύτητη. Εϊν προςδιορύζεται μια ςυγκεκριμϋνη δραςτηριότητα, τότε αυτό εύναι η δραςτηριότητα που θα αντιςταθμιςτεύ. Διαφορετικϊ, όλεσ οι δραςτηριότητεσ, οι οπούεσ ϋχουν ολοκληρωθεύ μϋςα ςτη διαδικαςύα υπόκεινται ςτην αντιςτϊθμιςη, αρχύζοντασ από την κύρια Διαδικαςύα και ςυμπεριλαμβϊνοντασ όλεσ τισ Τποδιαδικαςύεσ, εκτελούμενεσ με την αντύςτροφη ςειρϊ. Για την εκτϋλεςη τησ αποζημύωςησ, μια δραςτηριότητα ΠΡΕΠΕΙ να ϋχει ϋνα ενδιϊμεςο γεγονόσ αποζημιώςεων ενςωματωμϋνο με το όριό τησ. Σο ςυμβϊν ήματοσ-signal θα γνωςτοποιόςει ςε όλουσ τησ ϋλευςη του τϋλουσ. Ενώ, το ςυμβϊν Κατάληξησ-Termination χρηςιμοποιεύται για να ολοκληρώςει αμϋςωσ όλεσ τισ δραςτηριότητεσ μιασ δεδομϋνησ διαδικαςύασ. Η διαδικαςύα θα τελειώςει χωρύσ Αντιςτϊθμιςη (Compensation ) ό Φειριςμό υμβϊντοσ (Event handling). [Mathias Weske, 2007] Σϋλοσ, το Πολλαπλό-Multiple ςυμβϊν ςημαύνει ότι υπϊρχουν πολλαπλϋσ ςυνϋπειεσ με το τϋλοσ τησ διαδικαςύασ και ότι όλεσ τουσ θα ςυμβούν (π.χ., να υπϊρξουν πολλαπλϊςια μηνύματα που ςτϋλνεται). [Stephen A. White, 2004] Να ςημειωθεύ ότι, το γεγονόσ τϋλουσ ύνδεςησ (Link) θα αντικαταςταθεύ ςτην επόμενη ϋκδοςη BPMN 2.0 (πιθανώσ με ϋνα όμα). [Stephen A. White, 2006] Πύλεσ (Gateways) Οι Πύλεσ (Gateways) εύναι ςύμβολα, τα οπούα χρηςιμοποιούνται για τον ϋλεγχο τησ ροόσ -την ϋνωςη ό τον διαχωριςμό τησ - ςε ϋνα διϊγραμμα επιχειρηματικόσ διαδικαςύασ. Ο όροσ «πύλη» υποδεικνύει την ύπαρξη ενόσ μηχανιςμού «πύλησ», ο οπούοσ εύτε επιτρϋπει εύτε απαγορεύει τη μετϊβαςη τησ ροόσ μϋςω τησ πύλησ. Δηλαδό, καθώσ φθϊνει η ροό ςε μια πύλη, μπορεύ να ςυγχωνευθεύ ό/και να χωριςτεύ επικαλούμενη τουσ μηχανιςμούσ πυλών. Εϊν η ροό δε χρειϊζεται να ελεγχθεύ, τότε δεν 17

18 χρειϊζεται να χρηςιμοποιόςουμε Πύλη. Ο ρόμβοσ όμωσ γενικότερα καταδεικνύει ςημεύο όπου χρειϊζεται να εφαρμοςθεύ ϋλεγχοσ. [Stephen A. White, 2008] Οι πύλεσ μπορούν να καθορύςουν όλουσ τουσ τύπουσ ςυμπεριφορών τησ ροόσ ακολουθύασ ενόσ διαγρϊμματοσ επιχειρηςιακόσ διαδικαςύασ. Κατηγοριοποιούνται βϊςη των λαμβανόμενων αποφϊςεων ςε αποφϊςεισ : Διακλϊδωςησ (τύποι: Exclusive-Αποκλειςτικόσ, Inclusive-Επιλογόσ, και Complex-ύνθετοσ), υγχώνευςησ (Merging), Φωριςμού (Forking), και Ένωςησ (Joining) Όλεσ οι Πύλεσ: Έχουν αναπαρϊςταςη ρόμβου-διαμϊντι. Ανϊλογα µε το εςωτερικό τουσ ςύμβολο ςυμπεριφϋρονται διαφορετικϊ. Μπορούν τόςο να διαχωρύζουν όςο και να ενώνουν την ροό. Οι κόμβοι ϋνωςησ (join) ϋχουν τουλϊχιςτον δυο ειςερχόμενεσ ροϋσ και ακριβώσ μύα εξερχόμενη. Οι κόμβοι διαχωριςμού-split ϋχουν ακριβώσ μύα ειςερχόμενη ροό και τουλϊχιςτον δύο εξερχόμενεσ. [ Stephen A. White, 2008 ςελ 224/372] Σο διαμϊντι ϋχει χρηςιμοποιηθεύ παραδοςιακϊ για τισ αποκλειςτικϋσ αποφϊςεισ, όμωσ η BPMN επϋκτεινε τη ςυμπεριφορϊ των διαμαντιών για να απεικονύςει οποιοδόποτε τύπο ελϋγχου ροόσ ακολουθύασ. Σα ςύμβολα των Πυλών φαύνονται ςτην Εικόνα και αναπαριςτούν τισ εξόσ περιπτώςεισ τισ οπούεσ θα δούμε αναλυτικϊ παρακϊτω: Εικόνα 3.3-6: Οι τύποι Πυλών (Πηγό: Business Process Modelling Notation (BPMN), Version 1.0) Κοινά χαρακτηριςτικά 18

19 Πριν εξετϊςουμε μεμονωμϋνα τα εύδη των πυλών θα ςυνοψύςουμε τα κοινϊ χαρακτηριςτικϊ τουσ ςτον παρακϊτω πύνακα. Πύνακασ 3.3-4: Φαρακτηριςτικϊ των πυλών [Stephen A. White, 2008] Φαρακτηριςτικϊ Περιγραφό Σύποσ Πύλησ Σο Gateway Type (Σύποσ Πύλησ) εύναι εξ οριςμού Exclusive. Μπορεύ να τεθεύ (Gateway Type ωσ Inclusive, Complex ό Parallel. (Exclusive Σο Gateway Type θα καθορύςει τη ςυμπεριφορϊ τησ πύλησ, και για την Inclusive Complex ειςερχόμενη, εξερχόμενη ροό ακολουθύασ, καθορύζοντασ τον εςωτερικό Parallel) δεύκτη. Για τισ Αποκλειςτικϋσ Βαςιςμϋνεσ ςε τοιχεύα Πύλεσ (Exclusive Data-Based Gateways): όταν υπϊρχουν δυο κλϊδοι που απορρϋουν από την πύλη, ϋνασ από τουσ δύο ΜΠΟΡΕΙ να τεθεύ ωσ προεπιλεγμϋνοσ κλϊδοσ Πύλησ (Default Πύλη Gate 3 ). (Gateway) Για τισ Αποκλειςτικϋσ Βαςιςμϋνεσ ςε Γεγονότα Πύλεσ (Exclusive Event-Based (0-n) Gateways): ΠΡΕΠΕΙ να υπϊρχουν δύο ό περιςςότεροι κλϊδοι. (ημειώςτε ότι αυτόσ ο τύποσ πύλησ δεν ενεργεύ ωσ ςυγχώνευςη-εύναι πϊντα μια απόφαςη). 3 Ο όροσ Gateway ερμηνεύεται ςυνόθωσ ωσ πύλη, με αυτό το όνομα χρηςιμοποιόθηκε ςε αυτό τη διπλωματικό. την πραγματικότητα αποτελεύ το ςημεύο τομόσ των κλϊδων- «δρόμων» και ουςιαςτικϊ των πυλών (Gates) τησ ροόσ Ακολουθύασ. Σο Gate όπωσ χρηςιμοποιεύται από τον Stephen A. White, 2008 ϋχει την ςημαςύα του κλϊδου/μονοπατιού/δρόμου και τελικϊ τησ πύλησ που ακολουθεύται μετϊ από ϋνα Gateway. Άρα, βϊςη αυτόσ τησ λογικόσ το Default Gate αποτελεύ ϋναν προεπιλεγμϋνο κλϊδο Πύλησ. 19

20 υνδϋςεισ Ροόσ Μηνυμϊτων (Message Flow ) Για τισ Πύλεσ Επιλογησ (Inclusive Gateways): όταν δύο κλϊδοι πύλησ απαιτούνται, ϋνασ από τουσ δύο ΜΠΟΡΕΙ να εύναι προεπιλεγμϋνοσ (Default Gate). Αυτό το τμόμα ιςχύει για όλεσ τισ πύλεσ. Μια πύλη ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ να εύναι ϋνασ ςτόχοσ για τη ροό μηνυμϊτων. Μια πύλη ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ να εύναι μια πηγό για τη ροό μηνυμϊτων. ημαντικά ςτοιχεία: Ο τύποσ τησ πύλησ, δηλαδό Gateway Type ορύζει και την ςυμπεριφορϊ τησ, τόςο για ειςερχόμενη όςο και για την εξερχόμενη ροό διαδικαςύασ. Η BPMN υποςτηρύζει διαφορετικούσ τύπουσ πυλών ανϊλογα με το αν ο ϋλεγχοσ αςκεύται ςε ςτοιχεύα ό γεγονότα. Ο ϋλεγχοσ γύνεται βϊςη ενόσ όρου (condition), επύςησ γνωςτού ωσ όροσ πυλών (gate condition), ο οπούοσ βρύςκεται ςε κϊθε εξερχόμενη ϊκρη μιασ αποκλειςτικόσ βαςιςμϋνησ ςε ςτοιχεύα (data-based exclusive) ό πύλησ διϊςπαςησ (split). Οι όροι των πυλών αξιολογούνται βϊςη μιασ ςυγκεκριμϋνησ διαταγόσ. Μόλισ, ϋνασ όροσ πυλών κριθεύ αληθινόσ, ο αντύςτοιχοσ κλϊδοσ τησ πύλησ ακολουθεύται, και οι ϊλλοι όροι δεν λαμβϊνονται υπόψη. Ακριβϋςτερα, ακολουθεύται η ροό ακολουθύασ του «αληθινού» όρου πύλησ. Επύςησ, υπϊρχει μια επιλογό για τη ροό προεπιλογόσ (default flow), η οπούα ακολουθεύται ςε περύπτωςη που όλοι οι ϊλλοι όροι πυλών αξιολογηθούν ψεύτικοι. Εύναι ευθύνη του ςχεδιαςτό να ςιγουρευτεύ πωσ τουλϊχιςτον ϋνασ όροσ αποκλειςτικόσ βαςιςμϋνησ ςε ςτοιχεύα ό διαςπαςμϋνησ (data-based exclusive or split) πύλησ εύναι αληθινόσ ό μια ροό προεπιλογόσ καθοριςμϋνη. [ Mathias Weske, 2007, ςελ 224] Αποκλειςτικέσ Πύλεσ (Exclusive Gateways) Η πιο κοινό πύλη εύναι η αποκλειςτικό βαςιςμϋνη ςε ςτοιχεύα πύλη (Exclusive data-based), αποκαλούμενη επύςησ XOR πύλη, ςημαινόμενη εύτε με ϋνα Φ εςωτερικό εύτε κανϋνα ςύμβολο μϋςα. Οι Αποκλειςτικϋσ Πύλεσ αποτελούν ουςιαςτικϊ Αποφϊςεισ. Εύναι ςημεύα τησ επιχειρηματικόσ Διαδικαςύασ, όπου η ροό μπορεύ να πϊρει δύο ό περιςςότερεσ εναλλακτικϋσ πορεύεσ. Μια απόφαςη εύναι μια πύλη, η οπούα ελϋγχει κϊτι ςτη ροό ακολουθύασ του διαγρϊμματοσ επιχειρηματικόσ 20

21 δραςτηριότητασ. Μπορεύ να θεωρηθεύ ωσ υποβαλλόμενη ερώτηςη ςε εκεύνο το ςημεύο τησ διαδικαςύα, με ϋνα καθοριςμϋνο ςύνολο εναλλακτικών απαντόςεων (πύλεσ). Κϊθε κλϊδοσ πύλησ απόφαςησ ςυνδϋεται με μια ϋκφραςη όρου πύλησ, ο οπούοσ βρύςκεται μϋςα ςε μια εξερχόμενη ροό ακολουθύασ. Όταν ϋνασ κλϊδοσ πύλησ επιλϋγεται κατϊ τη διϊρκεια τησ απόδοςησ τησ διαδικαςύασ, επιλϋγεται και η αντύςτοιχη ροό ακολουθύασ. Σο ςημαντικό χαρακτηριςτικό αυτόσ τησ πύλησ εύναι πωσ µόνο ϋνα από τα πιθανϊ μονοπϊτια μπορεύ να επιλεχθεύ κϊθε φορϊ. Εύναι αντύςτοιχη τησ Πύλησ XOR που χρηςιμοποιεύται ςτα λογικϊ διαγρϊμματα. Η Exclusive Gateway ϋχει δύο τύπουσ μηχανιςμών λόψησ αποφϊςεων. Ο ϋνασ εξαρτϊται από τα Δεδομϋνα, Αποκλειςτικό Πύλη Βαςιςμϋνη ςε Δεδομϋνα (Exclusive Data Based Gateway) και ο ϊλλοσ από τα Γεγονότα, Αποκλειςτικό Πύλη Βαςιςμϋνη ςε Γεγονότα (Exclusive Event Based Gateway). Οι Αποκλειςτικϋσ Πύλεσ, οι οπούεσ βαςύζονται ςε Δεδομένα εύναι οι πιο ςυχνϊ χρηςιμοποιούμενεσ. Ένα παρϊδειγμα φαύνεται ςτην Εικόνα Εικόνα 3.3-7: Παρϊδειγμα αποκλειςτικόσ ςτοιχεύο-βαςιςμϋνησ πύλησ (Exclusive data-based) βαςιςμϋνο ςτο Stephen A. White, 2006 Οι Αποκλειςτικϋσ Πύλεσ βαςιςμϋνεσ ςε Γεγονότα (exclusive event-based gateways) αποκαλούνται απλϊ event gateways. υμβολύζονται με το ςόμα του Πολλαπλού Ενδιϊμεςου Γεγονότοσ, το οπούο περιϋχεται ςτο ρόμβο (Εικόνα 3.3-8). Αφορούν αποφϊςεισ, οι οπούεσ λαμβϊνονται κατϊ τη διϊρκεια τησ Διαδικαςύασ και βαςύζονται ςε Γεγονότα, το οπούα ςυμβαύνουν ςτη ςυγκεκριμϋνη φϊςη τησ διαδικαςύασ, και όχι ςε ςχϋςη με τισ ςυνθόκεσ που επικρατούν. Σο Γεγονόσ, το οπούο ςυμβαύνει 21

22 πρώτο εύναι αυτό που καθορύζει και το μονοπϊτι που επιλϋγεται, ενώ οι ϊλλεσ δραςτηριότητεσ, απλϊ παραμελούνται. Η ςημαςιολογύα μιασ αποκλειςτικόσ πύλησ βαςιςμϋνησ ςτα γεγονότα εύναι πλόρωσ διαφορετικό από αυτό τησ πύλησ βαςιςμϋνησ ςε ςτοιχεύα. την πρώτη, πολλαπλϋσ δραςτηριότητεσ εύναι δυνατϋσ και ϋτοιμεσ για τη λόψη μηνυμϊτων, την ύδια ςτιγμό. Αν η πρώτη από αυτϋσ τισ δραςτηριότητεσ λϊβει το μόνυμα, οι ϊλλεσ παραμελούνται. Ενώ, ςτη βαςιςμϋνη ςε δεδομϋνα πύλη, η απόφαςη παύρνεται από την πύλη. Για την ακρύβεια οι όροι των κλϊδων των πυλών εύναι ςυνδεδεμϋνοι με την πύλη. Εντούτοισ, και οι δύο περιπτώςεισ εκθϋτουν ϋναν αποκλειςμό ό μια ςημαςιολογύα, με βϊςη ότι οι όροι των κλϊδων των πυλών διαμορφώνονται ςυμφώνα με ϋνα τουλϊχιςτον από τα καθοριςμϋνα ειςερχόμενα μηνύματα που τελικϊ θα φτϊςουν. [ Mathias Weske, 2007 ςελ. 224] Μια ςυνηθιςμϋνη χρόςη τησ αποκλειςτικόσ πύλησ βαςιςμϋνησ ςτα γεγονότα, εύναι η αποπληρωμό μιασ αγορϊσ μϋςω διαδικτύου, με χρονικό όριο ςε περύπτωςη που δεν δοθούν εγκαύρωσ ςτοιχεύα πληρωμόσ. Ένα παρϊδειγμα φαύνεται ςτην Εικόνα Εικόνα 3.3-8: Παρϊδειγμα Αποκλειςτικόσ Πύλησ Βαςιςμϋνησ ςε Γεγονότα (exclusive event-based gateway), βαςιςμϋνο ςτο Stephen A. White, Πύλη Επιλογήσ Απόφαςησ (Inclusive Decision Gateway) Η Πύλη Επιλογόσ Απόφαςησ (Inclusive Decision Gateway), καλεύται ςυχνϊ OR-gateway και ςχεδιϊζεται με το ςύμβολο Ο μϋςα,. Αυτό ςημαύνει πωσ ϋνασ ό περιςςότεροι από τουσ εξερχόμενουσ, εκ τησ πύλησ, κλϊδουσ εύναι πιθανό να επιλεχθεύ, καθώσ οι ικανϋσ ςυνθόκεσ εύναι ανεξϊρτητεσ. 22

23 υνεπώσ όλοι οι ςυνδυαςμού μπορούν να ληφθούν, από κανϋνα μϋχρι όλουσ. Εντούτοισ, πρϋπει να ςχεδιϊζεται ϋτςι, ώςτε να λαμβϊνεται τουλϊχιςτον μια πορεύα. [Stephen A. White, 2008] Εικόνα 3.3-9: Παρϊδειγμα Πύλησ Επιλογόσ Απόφαςησ (Inclusive Decision Gateway) ςε Διαχωριςμό και υγχώνευςη, βαςιςμϋνο ςτο Stephen A. White, Παράλληλη Πύλη (Parallel Gateway) Η Παρϊλληλη Πύλη (Parallel Gateway) ςυμβολύζεται µε το ςύμβολο + το οπούο τοποθετεύται ςτο ρόμβο και παρϋχει ϋναν μηχανιςμό ςυγχρονιςμού και δημιουργύασ παρϊλληλησ ροόσ. Εύναι αντύςτοιχη τησ λογικόσ πύλησ AND, ςτην οπούα πρϋπει υπϊρχουν ταυτόχρονα δύο δραςτηριότητεσ για να προκύψει η επόμενη. Η χρόςη τησ ςτο διαχωριςμό ροήσ δεν ςυνηθύζεται, καθώσ κυρύωσ ενώνει δύο ροϋσ ςε µύα (Εικόνα ). την πραγματικότητα μπορεύ να θεωρηθεύ περιττό, καθώσ από το ςχεδιαςμό τησ εξερχόμενησ ακολουθύασ, οι ροϋσ χωρύσ την πύλη ςημαύνουν το ύδιο πρϊγμα. Ωςτόςο, για να διευκρινύςουν τη ςυμπεριφορϊ των ςύνθετων καταςτϊςεων, όπου μια ςειρϊ των πυλών χρηςιμοποιεύται και η παρϊλληλη ροό απαιτεύται, η χρόςη τησ αποτελεύ την «καλύτερη πρακτικό». 23

24 Εικόνα : Παρϊδειγμα παρϊλληλησ πύλησ διαχωριςμού (parallel forking gateway), βαςιςμϋνο ςε παρϊδειγμα του Stephen A. White, 2006 Μια Παρϊλληλη Πύλη υγχώνευςησ (Parallel Join Gateway), η οπούα καλεύται και AND-Join, ςημαύνει πωσ, όλεσ οι ροέσ πρέπει να φτάςουν για να ςυνεχίςει η ροή τησ διαδικαςίασ. Αντύθετα από τη παρϊλληλη διϊςπαςη, δεν εύναι περιττό αλλϊ απαραύτητη για να ςυγγενεύςει τισ παρϊλληλεσ ροϋσ. Μπορούμε να πούμε πωσ, κατϊ κϊποιο τρόπο παύζει το ρόλο του ςυγχρονιςμού για παρϊλληλεσ ροϋσ. Ένα παρϊδειγμα φαύνεται ςτην Εικόνα [Stephen A. White, 2008] Εικόνα : Παρϊδειγμα παρϊλληλησ πύλησ ςυγχώνευςησ (parallel join gateway), βαςιςμϋνο ςε παρϊδειγμα του Stephen A. White, ύνθετη Πύλη (Complex Decision) Η πύλη ύνθετησ Απόφαςησ (Complex Decision) ςυμβολύζεται με το ςύμβολο του αςτερύςκου. Μπορεύ να χρηςιμοποιηθεύ για τον ςυνδυαςμό ενόσ ςυνόλου απλών ςυνδεδεμϋνων πυλών ςε μύα ενιαύα, ςυμπαγϋςτερη κατϊςταςη. Δηλαδό, μπορεύ να χρηςιμοποιηθεύ τόςο για ϋνωςη όςο και για διαχωριςμό τησ ροόσ, αλλϊ ϋχει μεγαλύτερη χρηςιμότητα ωσ πύλη ςυγχώνευςησ. Όταν η πύλη χρηςιμοποιεύται ωσ Απόφαςη (Decision), θα πρϋπει να περιϋχει μια ϋκφραςη, τϋτοια ώςτε να καθορύζει ποια από τισ ειςερχόμενεσ ροϋσ ακολουθύασ θα επιλεγεύ για τη ςυνϋχιςη τησ διαδικαςύασ. Παραδεύγματοσ χϊριν, μια ϋκφραςη μπορεύ να αξιολογόςει τα ςτοιχεύα διαδικαςύασ και ϋπειτα τα επιλϋξει διαφορετικϊ ςύνολα εξερχόμενησ Ροόσ Ακολουθύασ, βαςιςμϋνα ςτα αποτελϋςματα τησ αξιολόγηςησ. την Εικόνα υπϊρχει το ςχετικό παρϊδειγμα. Η ϋκφραςη πρϋπει να ςχεδιαςτεύ ϋτςι ώςτε τουλϊχιςτον μια από τισ εξερχόμενεσ ροϋσ ακολουθύασ να επιλεχτεύ. 24

25 Εικόνα : ύνθετη πύλη ςε διαχωριςμό (Πηγό: Business Process Modelling Notation (BPMN), Version 1.0) Όταν η πύλη χρηςιμοποιεύται ωσ ςυγχώνευςη, θα πρϋπει να ακολουθεύ μια ϋκφραςη, η οπούα θα ορύζει ποια από τισ ειςερχόμενεσ ροϋσ τησ Ροόσ Ακολουθύασ εύναι απαραύτητεσ ςτησ ςυνϋχιςη τησ διαδικαςύασ. Για παρϊδειγμα, θα υπϊρχει μια ϋκφραςη που θα διευκρινύζει ποιεσ 2 από τισ 3 ειςερχόμενεσ ροϋσ θα ςυνεχύςουν την διαδικαςύα (Εικόνα ). Εικόνα : ύνθετη πύλη ςε ςυγχώνευςη (Πηγό: Business Process Modelling Notation (BPMN), Version 1.0) 3.4 Αντικείμενα ύνδεςησ Διαγράμματοσ Επιχειρηματικήσ Διαδικαςίασ (Business Process Diagram Connecting Objects) 25

26 3.4.1 Γραφικά Αντικείμενα ύνδεςησ (Graphical Connecting Object) το πρότυπο BMPN δύο εύναι οι τρόποι ςύνδεςησ αντικειμϋνων: με Ροό (Flow), αντικειμϋνων ό μηνυμϊτων και με Ένωςη (Association). Η Ροό Ακολουθύασ (Sequence Flow) και η Ροό Μηνυμϊτων (Message Flow) αντιπροςωπεύουν τον τρόπο με τον οπούο «ρϋει» η επιχειρηματικό διαδικαςύα και, αντύθετα με την Ένωςη, επηρεϊζουν ϊμεςα την εφαρμογό των δραςτηριοτότων. Σουσ τρεισ αυτούσ τύπουσ Γραφικών Αντικειμϋνων ύνδεςησ θα εξετϊςουμε αναλυτικότερα ςτην ακόλουθη ενότητα Ροή Ακολουθίασ (Sequence Flow) Η Ροό Ακολουθύασ (Sequence Flow) δεύχνει τη ροό με την οπούα εκτελούνται οι δραςτηριότητεσ ςε μια Διαδικαςύα. Κϊθε ροό ϋχει μόνο μια πηγό και μόνο ϋνα ςτόχο. Η πηγό και ο ςτόχοσ πρϋπει να εύναι αντικεύμενα του ςυνόλου των Αντικειμϋνων Ροόσ, δηλαδό : υμβϊντα (Έναρξησ, Ενδιϊμεςα και Σελικϊ), Δραςτηριότητεσ (Activities) (Εργαςύα και υποδιαδικαςύα) και Πύλεσ. Κατϊ τη διϊρκεια τησ εφαρμογόσ (ό τησ προςομούωςησ) τησ διαδικαςύασ, η ϋνδειξη του βϋλουσ θα αφόςει το αντικεύμενο ροόσ τησ πηγόσ, θα διαβεύ τη ροό ακολουθύασ και θα ειςαγϊγει το αντικεύμενο ροόσ του ςτόχο, όπωσ φαύνεται ςτην Εικόνα Εικόνα 3.4-1: Ροό Ακολουθύασ (Πηγό: Business Process Modelling Notation (BPMN), Version 1.0) Μια ροό ακολουθύασ μπορεύ να ϋχει μια υπό όρουσ ιδιότητα ϋκφραςησ, ανϊλογα με το αντικεύμενο πηγόσ τησ. Αυτό ςημαύνει ότι η ϋκφραςη του όρου, αξιολογεύται προτού παραχθεύ η ςόμανςη και ςτη ςυνϋχεια διαβεύ το αντικεύμενο πηγόσ. Οι όροι ςυνδϋονται ςυνόθωσ με τισ πύλεσ απόφαςησ, αλλϊ μπορούν επύςησ να χρηςιμοποιηθούν με δραςτηριότητεσ. Εϊν η πηγό τησ ροόσ ακολουθύασ εύναι μια δραςτηριότητα, και όχι πύλη, χρηςιμοποιεύται ο υπό όρουσ δεύκτησ, ςυμβολιςμϋνοσ ωσ «μικρό διαμϊντι» (minidiamond) ςτην αρχό τησ ροόσ ακολουθύασ, όπωσ αυτό τησ Εικόνα Σο ςχόμα του διαμαντιού χρηςιμοποιεύται για να ςυνδϋςει μια ςυμπεριφορϊ με την πύλη (όπωσ και ϋνα διαμϊντι), το οπούο ελϋγχει τη ροό μϋςα ςε μια διαδικαςύα. 26

27 Εικόνα 3.4-2: Τπό Όρουσ Ροό Ακολουθύασ (Πηγό: Business Process Modelling Notation (BPMN), Version 1.0) Ένασ όροσ ϋκφραςησ Προεπιλογό (Default) μπορεύ να καθορύςει την αρχικό ςυνθόκη μιασ αποκλειςτικόσ πύλησ βαςιςμϋνησ ςε τοιχεύα (Exclusive Data-Based Gateway) ό μιασ δραςτηριότητασ ωσ πηγό τησ, ςε μια Ροό Ακολουθύασ. Ο δεύκτησ προεπιλογόσ εύναι αυτόσ που υποδεικνύει μια ροό προεπιλογόσ. υμβολύζεται με μια αντύςτροφη διαγώνιοσ κοντϊ ςτην αρχό τησ γραμμόσ (δεύτε την Εικόνα 3.4-3). Εικόνα 3.4-3: Ροό Ακολουθύασ από προεπιλογό (Πηγό: Business Process Modelling Notation (BPMN), Version 1.0) Ροή Μηνυμάτων (Message Flow) Η Ροό Μηνυμϊτων (Message Flow) χρηςιμοποιεύται για να παρουςιϊςει τη πορεύα των μηνυμϊτωνληφθϋντων και ςταλθϋντων - μεταξύ δύο οντοτότων. Αντιπροςωπεύεται από μια διακεκομμϋνη γραμμό με κενό κεφαλό τόξου (Εικόνα 3.4-4). Εικόνα 3.4-4: Ροό Μηνυμϊτων (Πηγό: Business Process Modelling Notation (BPMN), Version 1.0) τη BPMN, δύο διαφορετικϊ Pools αντιπροςωπεύουν δύο οντότητεσ. Άρα, η ςύνδεςη αυτό επιτυγχϊνεται με την τοποθϋτηςη τησ ροό μηνυμϊτων μεταξύ των δύο Pools ( Εικόνα 3.4-5), εύτε μεταξύ των αντικειμϋνων ροόσ των δύο Pools (Εικόνα 3.4-6). Ωςτόςο, δύο αντικεύμενα μϋςα ςτην ύδια λύμνη δεν μπορούν να ςυνδεθούν. 27

28 Εικόνα 3.4-5: Ροό Μηνυμϊτων μεταξύ δύο λιμνών (BPMN), Version 1.0) (Πηγό: Business Process Modelling Notation Εικόνα 3.4-6: Η ροό μηνυμϊτων ςυνδϋει τα αντικεύμενα ροόσ μϋςα ςτισ δύο λύμνεσ (Πηγό: Business Process Modelling Notation (BPMN), Version 1.0) Ένωςη (Association ) 28

29 Μια ϋνωςη χρηςιμοποιεύται για να ςυνδϋςει πληροφορύεσ και artifacts με τα αντικεύμενα ροόσ. Σο κεύμενο και τα γραφικϊ Αντικεύμενα μη-ροόσ μπορούν να ςυνδεθούν με τα Αντικεύμενα Ροόσ και τη Ροό. Η Ροό Ένωςησ ςημαύνεται από μια διαςτιγμϋνη μαύρη γραμμό (Εικόνα 3.4-7) Εικόνα 3.4-7: Ένωςη (Πηγό: Business Process Modelling Notation (BPMN), Version 1.0) Μηχανιςμοί Ροήσ Ακολουθίασ (Sequence Flow Mechanisms) την ακόλουθη ενότητα περιγρϊφονται οι ακόλουθοι τϋςςερισ τύποι Μηχανιςμών Ροόσ Ακολουθύασ: ο Κανονικόσ, η Εξαύρεςη, τα Γεγονότα υνδϋςεισ, και η Απουςύα Ροόσ (Ad Hoc) Κανονική Ροή (Normal Flow) Η Κανονικό Ροό (Normal Flow) αναφϋρεται ςτη ροό, η οπούα προϋρχεται από ϋνα υμβϊν Έναρξησ, ςυνεχύζεται μϋςω δραςτηριοτότων, εναλλακτικών και παρϊλληλων πορειών και τελειώνει ςε ϋνα υμβϊν Σϋλουσ. Ο απλούςτεροσ τύποσ ροόσ εύναι η ακολουθύα, η οπούα καθορύζει τισ εξαρτόςεισ των εντολών για μια εκτελούμενη (διαδοχικϊ) ςειρϊ δραςτηριοτότων. Μια ακολουθύα εύναι επύςησ το #1 Πρότυπο Ροόσ Εργαςύασ : Ακολουθύα -- (δεύτε Εικόνα 3.4-8). Εικόνα 3.4-8: Ροόσ Εργαςύασ Πρότυπο #1: Ακολουθύα (Πηγό: Business Process Modelling Notation (BPMN), Version 1.0) την Εικόνα ακολουθεύ ϋνα παρϊδειγμα διαδικαςύα Κανονικόσ Ροόσ. 29

30 Εικόνα 3.4-9: Παρϊδειγμα Διαδικαςύασ Κανονικόσ Ροόσ (Πηγό: Business Process Modelling Notation (BPMN), Version 1.0) Ροή Εξαίρεςησ (Exception Flow) Η Ροό Εξαύρεςησ (Exception Flow) εμφανύζεται ϋξω από την Κανονικό Ροό τησ διαδικαςύασ. Εύναι βαςιςμϋνη ςε ϋνα ςυμβϊν (ϋνα ενδιϊμεςο ςυμβϊν) εμφανιζόμενο κατϊ τη διϊρκεια τησ εφαρμογό τησ διαδικαςύασ. Ενώ, τα ενδιϊμεςα ςυμβϊντα περιλαμβϊνονται ςτην κανονικό ροό για να θϋςουν τισ καθυςτερόςεισ ό διαλεύμματα για να περιμϋνουν ϋνα μόνυμα, όταν ςυνδϋονται με το όριο μιασ δραςτηριότητασ, εύτε μιασ Εργαςύασ (Task) (Εικόνα ) εύτε μιασ υποδιαδικαςύασ, δημιουργούν τη ροό εξαύρεςησ. Εικόνα : Ροό Εξαύρεςησ με διακοπό τησ Εργαςύασ από Ενδιϊμεςο υμβϊν (Πηγό: Business Process Modelling Notation (BPMN), Version 1.0) το παρϊδειγμα τησ Εικόνα , ϋνα Πλαύςιο υμβϊντοσ (Event Context) δημιουργεύται. Σο Πλαύςιο υμβϊντοσ αποκρύνεται ςτα ςυγκεκριμϋνα «ερεθύςματα», διακόπτει τη δραςτηριότητα και επαναπροςανατολύςει τη ροό, μϋςω του ενδιϊμεςου ςυμβϊντοσ. Ανταποκρύνεται, βϋβαια μόνο εϊν εύναι ενεργό κατϊ την διϊρκεια του «ερεθύςματοσ». Δηλαδό, αν η δραςτηριότητα ολοκληρωθεύ πριν 30

31 τισ 7 ημϋρεσ, δεν ενεργοποιεύται το Πλαύςιο ςυμβϊντοσ και ςυνεχύζεται η Κανονικό Ροό. την περύπτωςη που οι 7 ημϋρεσ ϋχουν περϊςει, ενεργοποιεύται το υμβϊν και επιλϋγεται η Ροό Εξαύρεςησ. Η πηγό του ερεθύςματοσ μπορεύ να εύναι εξωτερικό, ςε ςχϋςη με την εκτϋλεςη διαδικαςύασ. Για παρϊδειγμα, μπορεύ να εύναι ϋνα μόνυμα ό ϋνα λϊθοσ εφαρμογόσ, ό ϋνα ενδιϊμεςο ςυμβϊν από οποιαδόποτε ϊλλη ενεργό θϋςη μϋςα ςτη διαδικαςύα. Εξαύρεςη αποτελεύ το υμβϊν Λϊθουσ, το οπούο θα αποκριθεύ μόνο ςτα ερεθύςματα λϊθουσ που παρϊγονται μϋςα ςτη δραςτηριότητα ό ςτην υποδιαδικαςύα εκεύνησ τησ δραςτηριότητασ. [Stephen A. White, 2008, ςελ 151/318] Απουςία Ροήσ Διαδικαςίασ (Ad Hoc Process) Η Απουςύασ Ροόσ Διαδικαςύασ (Ad Hoc Process) αποτελεύται από μια ομϊδα δραςτηριοτότων, οι οπούεσ δεν ϋχουν εξ αρχόσ προςδιοριςμϋνη καμύα ςχϋςη ακολουθύασ. Η Ad Hoc Process ϋχει καθοριςμϋνο ςύνολο δραςτηριοτότων, αλλϊ η ακολουθύα και ο αριθμόσ εφαρμογών των δραςτηριοτότων καθορύζονται απόλυτα από τουσ εκτελεςτϋσ των δραςτηριοτότων και όχι εκ των προτϋρων. Οι δραςτηριότητεσ μϋςα ςτη διαδικαςύα εύναι αποςυνδεμϋνεσ μεταξύ τουσ. Κατϊ τη διϊρκεια τησ εκτϋλεςησ τησ διαδικαςύασ, μια ό περιςςότερεσ δραςτηριότητεσ μπορούν να εύναι ενεργϋσ και να εκτελεςθούν ςχεδόν κϊτω από οποιαδόποτε διαταγό ό ςυχνότητα. Για παρϊδειγμα, μπορεύ να εκτελεςτούν και όλεσ μαζύ ταυτόχρονα. [Stephen A. White, 2008] Εικόνα : υνεπτυγμϋνη Ειδικό Ροό Τποδιαδικαςύασ (Πηγό: Business Process Modelling Notation (BPMN), Version 1.0) 31

32 Εικόνα : Εκτεταμϋνη Ειδικό Ροό Τποδιαδικαςύασ (Πηγό: Business Process Modelling Notation (BPMN), Version 1.0) 3.5 BPMN με παραδείγματα τισ προηγούμενεσ ενότητεσ του Κεφαλαύου 2 μελετόθηκαν παρουςιϊςαμε τα βαςικϊ BPMN πρότυπα. Αυτό η τελευταύα ενότητα αφιερώνετα ςτην παρουςύαςη τριών απλών παραδειγμϊτων που ςυνθϋτουν BPMN πρότυπα, με ςκοπό την καλύτερη κατανόηςη των όςων αναφϋρθηκαν. Σα παραδεύγματα αυτϊ μοντελοποιούν, με τη χρόςη των προτύπων BPMN, απλϋσ διαδικαςύεσ των οπούων η περιγραφό δύδεται ςτην αρχό τησ κϊθε ενότητασ. Για την μοντελοπούηςη των παραδειγμϊτων διαδικαςιών ςε μορφό BPMN χρηςιμοποιόθηκε τo BizAgi Process Modeler (Version ) Παράδειγμα 1 ο Διαδικαςία Ελέγχου Περιγραφή Η Ελϋνη εύναι γραμματϋασ ςε μια εταιρεύα. Εργϊζεται κϊθε μϋρα μϋχρι τισ 5 μμ. Μια από τισ αρμοδιότητϋσ τησ εύναι ο ϋλεγχοσ των s. Αν υπϊρχει κϊποιο νϋο απαντϊ ςε αυτό. Υυςικϊ, μόλισ τελειώςει την απϊντηςη τησ, ελϋγχει αμϋςωσ αν ϋχει λϊβει κϊποιο νϋο. Αν δεν υπϊρχει τύποτα ςτο ηλεκτρονικό τησ ταχυδρομεύο, επαναλαμβϊνει τη διαδικαςύα μετϊ από μύα ώρα. Κατϊ τη διϊρκεια τησ μϋρασ, η διαδικαςύα αυτό μπορεύ να διακοπεύ, αν ο προώςτϊμενόσ τησ τησ ζητόςει, μϋςω ενόσ μηνύματοσ, να κϊνει κϊτι ϊλλο. Απεικόνιςη με χρήςη των προτύπων BPMN 32

33 Εικόνα 3.5-1: Διαδικαςύα Ελϋγχου (Βαςιςμϋνο ςε παρϊδειγμα χόλια Ο ςχεδιαςμόσ τησ επιχειρηματικόσ διαδικαςύασ ελϋγχου ξεκινϊ με τη δραςτηριότητα «Έλεγχοσ », την οπούα εκτελεύ η γραμματϋασ. τη ςυνϋχεια ακολουθεύ ο ϋλεγχοσ ύπαρξησ νϋου μϋςω μιασ αποκλειςτικόσ πύλησ «Τπϊρχει ;». Αν ο όροσ τησ πύλησ εύναι θετικόσ, «Ναι», τότε εκτελεύται η δραςτηριότητα «Απϊντηςη ςε ». Αν ο όροσ πύλησ εύναι αρνητικόσ, «Όχι», τότε ενεργοποιεύται το χρονικό ςυμβϊν μιασ ώρασ. Η υποδιαδικαςύα αυτό «Ελϋγχου » εκτελεύται ςυνϋχεια, εύναι επαναληπτικό. Μόνο αν ληφθεύ το επιςυναπτόμενο ςυμβϊν μηνύματοσ από τον προώςτϊμενο ςταματϊ, μϋςω το ςυμβϊν τϋλουσ τερματιςμού. H γραμματϋασ εργϊζεται κϊθε μϋρα μϋχρι τισ 5 μμ και μϋχρι τότε πρϋπει να εκτελεύ τον ϋλεγχο των s, ακόμα και αν αυτό ϋχει τερματιςτεύ προςωρινϊ. υνεπώσ, η υποδιαδικαςύα «Ελϋγχου » τοποθετεύται ςτο εςωτερικό μιασ ϊλλησ επαναλαμβανόμενησ υποδιαδικαςύασ. Αυτό η υποδιαδικαςύα «Ημερόςιου Ελϋγχου e- mail» τερματύζεται μϋςω ενόσ τελικού ςυμβϊντοσ τερματιςμού όταν το επιςυναπτόμενο χρονικό ςυμβϊν «5 μμ» εκτελεςτεύ. 33

34 3.5.2 Παράδειγμα 2 ο Διαδικαςία Αποζημίωςησ Δαπανών Περιγραφή Η επιχεύρηςη ΡΙΚΑ ϋχει προώπολογύςει ϋνα ςημαντικό ποςό των εξόδων τησ ςε δαπϊνεσ εργαζομϋνων, για οδοιπορικϊ, επαγγελματικϊ γεύματα, αγορϊ βιβλύων κλπ. κ.α. τα πλαύςια ενόσ επαγγελματικού ταξιδιού ο Μενϋλαοσ, υπϊλληλοσ τησ ΡΙΚΑ, ϋκανε κϊποια τϋτοια προςωπικϊ ϋξοδα. Για την κϊλυψη αυτών των εξόδων ςυνϋθεςε μια αναφορϊ εξόδων, προςϋθεςε τα αντύςτοιχα παραςτατικϊ (αυτό εύναι η κοινό πρακτικό ςτισ μεγϊλεσ εταιρεύεσ), και ϋςτειλε το φϊκελο ςτο λογιςτόριο για να του επιςτραφούν τα χρόματα. Με την παραλαβό τησ αναφορϊσ, το λογιςτόριο ελϋγχει αν ο υπϊλληλοσ ϋχει όδη λογαριαςμό προςωπικών δαπανών ό πρϋπει να του δημιουργόςει ϋναν. τη ςυνϋχεια, το λογιςτόριο κρύνει την επιλεξιμότητα τησ δαπϊνησ. Αν το ποςό εξόδων εύναι κϊτω από 600, η δαπϊνη εγκρύνεται αυτομϊτωσ και το ςχετικό ποςό κατατύθεται ςτο λογαριαςμό του Μενϋλαου. Αν το ποςό εξόδων εύναι πϊνω από 600, τότε η ϋγκριςη περνϊ από τον προώςτϊμενο. ε περύπτωςη που αυτόσ δεχθεύ τη δαπϊνη, η διαδικαςύα καταλόγει πϊλι ςτην κατϊθεςη ςτο λογαριαςμό του Μενϋλαου του ςχετικού ποςού. Αλλιώσ του αποςτϋλλεται αιτιολογημϋνη ειδοπούηςη απόρριψησ. ε κϊθε περύπτωςη, μετϊ την πϊροδο 7 ημερών από την παραλαβό τησ αναφορϊσ, ο υπϊλληλοσ ενημερώνεται μϋςω για την πορεύα τησ διαδικαςύασ. Σϋλοσ, η διαδικαςύα κρατϊ 30 ημϋρεσ. Αν δεν ϋχει ολοκληρωθεύ ςε αυτό το χρονικό διϊςτημα, ακυρώνεται. Απεικόνιςη με χρήςη των προτύπων BPMN Εικόνα 3.5-2: Διαδικαςύα Αποζημύωςησ Δαπανών (Βαςιςμϋνο ςε παρϊδειγμα του IBM tutorial, 2006) 34

35 χόλια Η λόψη τησ αναφορϊσ εξόδων του Μενελϊου από το λογιςτόριο, μϋςω ενόσ ςυμβϊντοσ ϋναρξησ μηνύματοσ εκκινεύ τη διαδικαςύα αποζημύωςησ δαπανών. τη ςυνϋχεια, η υπαρξη του λογοριαςμού προςωπικών δαπανών του ελϋγχεται μϋςω μιασ αποκλειςτικόσ πύλησ. Αν ο λογαριαςμόσ δεν υπϊρχει, «Όχι», τότε η δραςτηριότητα «Δημιουργια Λογαριαςμού Εξόδων», η οπούα ακολουθει, θα δημιουργηςει ϋναν. ε κϊθε περύπτωςη, η διαδικαςύα ςυνεχύζει με την «Αναθεώρηςη Προϋγκριςησ», για να αποφαςύςει, ςτη ςυνϋχεια, την προϋγκριςη τησ αναφορϊσ μϋςω τησ αποκλειςτικόσ πύλησ «Προϋγκριςη;». Η πύλη οδηγεύ ςτην «Αυτόματη Έγκριςη Δαπϊνησ», αν το ποςό εύναι μικρότερο των 600. ε αντύθετη περύπτωςη, εκτελεύται η δραςτηριότητα «Αναθεώρηςη Έγκριςησ από Προιςτϊμενο» και ακολουθεύ η τελικό λόψη τησ απόφαςησ εγκριςησ των δαπανων. Η λόψη τησ αποφαςησ εκτελεύται μϋςω τησ αποκλειςτικόσ πύλησ απόφαςησ «Έγκριςη;». Αν απορριφθεύ το αύτημα εκτελεύται η «Ειδοπούηςη Τπαλλόλου για Απόρριψη» και η διαδικαςύα τερματύζεται. Αν ο προιςτϊμενοσ εγκρύνει το αύτημα πραγματοποιεύται η «Μεταφορϊ Φρημϊτων ςτην τρϊπεζα του Τπαλλόλου» και ϋπειτα η διαδικαςύα ολοκληρώνεται. Σο ύδιο ιςχύει και ςτην περύπτωςη «Αυτόματη Έγκριςη από Προιςτϊμενο». Η διαδικαςύα εύναι ςχεδιαςμϋνη ϋτςι ώςτε «7 ημϋρεσ» μετϊ την ϋναρξη τησ διαδικαςύα να ενεργοποιεύται το αντιςτοιχο χρονικό ςυμβϊν και να εκτελεύται η δραςτριότητα «Αποςτολό Έγκριςη ςε Εξϋλιξη ςτον αιτούντα». Αν περϊςουν ϊλλεσ «23 ημϋρεσ» και η διαδικαςύα δεν ϋχει όδη τερματιςτεύ, εκτελεύται η «Αποςτολό ειδοπούηςησ ακύρωςησ ςτον αιτούντα» και ςτη ςυνϋχεια ολοκληρώνεται Παράδειγμα 3 ο Διαδικαςία Εξόφληςησ Σιμολογίου Περιγραφή Ένασ από τουσ γαλακτοπαραγωγούσ-προμηθευτϋσ τησ εταιρεύασ παραγωγόσ γαλακτοκομικών ΠΙΝΕ, ςτϋλνει τιμολόγιο προμηθειών ςτην εταιρεύα ΠΙΝΕ, ςτισ αρχϋσ του κϊθε μόνα, του οπούου αναμϋνει την εξόφληςη. Αν δε παραλϊβει την επιταγό εξόφληςησ ςε διϊςτημα 10 ημερών, ςτϋλνει υπενθύμιςη εξόφληςησ. Απεικόνιςη με χρήςη των προτύπων BPMN 35

36 Εικόνα 3.5-3: Διαδικαςύα Εξόφληςησ Σιμολογύου (Βαςιςμϋνο ςε παρϊδειγμα του Mathias Weske, 2007 [225/ 372]) χόλια Η διαδικαςύα εξόφληςησ τιμολογύου προμηθειών τησ εταιρεύασ παραγωγόσ γαλακτοκομικών ΠΙΝΕ ξεκινϊ με τη δραςτηριότητα «Αποςτολό Σιμολογύου». Εφόςον ϋχει αποςτεύλει το τιμολόγιο, ο γαλακτοπαραγωγόσ αναμϋνει να ςυμβεύ και η παραλαβό τησ χρηματικόσ επιταγόσ. Η αποκλειςτικό βαςιςμϋνη - ςε γεγονότα πύλη, «υμβϊν παραλαβόσ» ελϋγχει την ύπαρξη ςυμβϊντοσ παραλαβόσ. Αν πραγματοποιηθεύ, κλϊδοσ «Ναι», εκτελεύται η «Παραλαβό Φρηματικόσ Επιταγόσ» και ςτην ςυνϋχεια η διαδικαςύα τελειώνει. Αν δεν ςυμβεύ η παραλαβό ςε «10 ημϋρεσ», χρονικό ςυμβϊν ενεργοποιεύται, εκτελεύται η «Αποςτολό υπενθύμιςησ» και ςτη ςυνϋχεια ολοκληρώνεται η διαδικαςύα. Σϋλοσ, μύα αποκλειςτικό πύλη ϋχει τοποθετηθεύ πριν το ςυμβϊν τϋλουσ για να υποχρεώςει μύα από τισ δύο περιπτώςεισ να πραγματοποιηθούν. 36