ΣΚΕΨΕΙΣ. Ôï åðåôåéáêü ìáò ôåý ïò. ÁÓÔÇÑ ôçò ÁÍÁÔÏËÇÓ Åêäßäåôáé áðü ôï 1858

Transcript

1

2 ΣΚΕΨΕΙΣ Óôï ôåý ïò áõôü óõìðåñéëáìâüíïíôáé ïé ïìéëßåò ôçò åêäçëþóåùò ôïõ ÁóôÝñïò, ôçò 22çò Íïåìâñßïõ ôïõ Ïé ïìéëßåò áõôýò Ý ïõí íá êüíïõí ìå ôçí éóôïñßá ôïõ ðåñéïäéêïý ìáò êáèþò êáé ôïõ Üëëïõ åíôýðïõ ôïõ ÊáëïðïèÜêç, ôçò Åöçìåñßäïò ôùí Ðáßäùí. Èá ðñýðåé íá ãñüøïõìå ëßãá ëüãéá ãéá ôï äåýôåñï Üñèñï ôï ó åôéêü ìå ôïí ÄçìÞôñéï ÊáëïðïèÜêç. Ï Üíèñùðïò áõôüò, ôïí ïðïßï ï ìáêáñßôçò åêäüôçò ìáò ÊõñéáêÜêçò ïíüìáæå «éäéïöõàá», åßíáé ðåñßðïõ Üãíùóôïò óôï êïéíü ìáò. Ï ÊõñéáêÜêçò óôï âéâëßï ôïõ «Ðñùôïðïñåßá êáé Ðñùôïðüñïé» Ýãñáøå êüðïéá óôïé åßá, áëëü åí óõíôïìßá. ÓõìðåñéÝëáâå êáé ôéò äýï íåêñïëïãßåò ôïõ óôçí «Åóôßá» êáé óôï «ÂÞìá» áëëü êüðïéïé ôïìåßò ôçò ðñïóöïñüò ôïõ Ýìåéíáí Üãíùóôïé ìý ñé óþìåñá. Ôï êåíü ìáò ôï êüëõøå ôï ßíôåñíåô óôï ïðïßï øüîáìå ðñéí áðü 8-10 ñüíéá ôçí ëýîç «ÊáëïðïèÜêçò» óôá áããëéêü êáé óå äéüöïñïõò ôýðïõò (Kalopothakis, Kalopothakes, Kalapothakes êëð) óôïõò ïðïßïõò óõíáíôüôáé. Ç áñ éêþ áíáæþôçóç ìáò Ýöåñå 9 éóôïóåëßäåò ðïõ áíýöåñáí ôï üíïìü ôïõ, ôþñá ìüíï ôï Kalopothakes öýñíåé 468 éóôïóåëßäåò. Åí ðüóç ðåñéðôþóåé, ìßá éóôïóåëßäá ðïõ ðñïóðáèïýóå íá áíôéêñïýóåé ôïí Äçì. ÊáëïðïèÜêç Þôáí åêåßíç ôïõ ôïõñêéêïý Õðïõñãåßïõ Åîùôåñéêþí. Óå áõôþí ôçí éóôïóåëßäá áíáöåñüôáí üôé ï Êáë. åß å óõããñüøåé Ýíá âéâëßï ìå ôßôëï Greece Before the Conference ìå ôï øåõäþíõìï Ðïëýâéïò, üðïõ êáôáãñüöïíôáí ôá äßêáéá ôçò ÅëëÜäáò, ôá ïðïßá èá äéåêäéêïýóå óôçí óõíäéüóêåøç ôçò åéñþíçò óôéò Âåñóáëëßåò ôï Åêåßíç ôçí åðï Þ åß á äéáâüóåé Ýíá âéâëßï ìå ôßôëï «Ôï ¼ñáìá ôçò Éùíßáò» ôïõ Michael Llewellyn Smith, ôï ïðïßï áíýöåñå óôçí âéâëéïãñáößá ôïõ ôï âéâëßï ôïõ ÊáëïðïèÜêç-Ðïëýâéïõ. ÆÞôçóá ðëçñïöïñßåò áðü ôïí êýñéï Óìéè (Sir Michael), ï ïðïßïò ìïõ åßðå üôé ï ÊáëïðïèÜêçò Þôáí ìßá óçìáíôéêþ öõóéïãíùìßá óôçí õðüèåóç ôçò ÓõíèÞêçò ôïõ 1919 êáé üôé óôïé åßá ãéáõôüí èá ìðïñïýóá íá âñù óôï âéâëßï ôïõ ÄçìÞôñç Êéôóßêç (óôá ãáëëéêü) ôï ó åôéêü ìå ôïí ñüëï ôïõ ôýðïõ óôçí óõíäéüóêåøç ôçò åéñþíçò ôïõ ÕðÜñ åé óôéò âéâëéïèþêåò ìåí áëëü ôï Þèåëá íá ôï Ý ù êáé áðåõèýíèçêá óôïí Üíèñùðï ðïõ Ý åé üëá ôá âéâëßá(!), ôïí Ê. ÂÜóóç, ðïõ ðñüãìáôé ôï åß å. Óôï âéâëßï áõôü õðþñ áí ðïëëü Üãíùóôá óôïé åßá ãéá ôïí ÊáëïðïèÜêç êáé ôï åèíéêü ôïõ Ýñãï. Ï êýñéïò ÂÜóóçò Þôáí êáé ï ðëýïí áñìüäéïò íá áíáëüâåé ôçí ïìéëßá ãéá ôï åèíéêü Ýñãï ôïõ ÊáëïðïèÜêç, óôçí âñáäéü ôïõ ÁóôÝñïò. Ï ÊáëïðïèÜêçò üðùò êáé ç áäåëöþ ôïõ Ìáñßá, ç 2 ÁÓÔÇÑ ôçò ÁÍÁÔÏËÇÓ - ÉÁÍÏÕÁÑÉÏÓ 2009 Ôï åðåôåéáêü ìáò ôåý ïò ðñþôç Åëëçíßäá ãéáôñüò êáé åèíéêþ çñùßäá áíáôñüöçêáí óå Ýíá ðåñéâüëëïí, óåìíüôçôáò, öéëïðáôñßáò êáé ãíþóéáò ñéóôéáíéêþò ðßóôåùò. ôóé ôýôïéåò öõóéïãíùìßåò Ýìåéíáí áñêåôü óôçí áöüíåéá êáé íïìßæù üôé ôá ôåëåõôáßá ñüíéá êüíáìå áñêåôü ãéá íá ôïõò áíáäåßîïõìå. Êáé ãéá ôïõò äýï ç óõæþôçóç äåí Ý åé ôåëåéþóåé áöïý ôçí ðñïóöïñü ôïõ ÊáëïðïèÜêç óôçí ÅëëçíéêÞ ÅõáããåëéêÞ Åêêëçóßá ùò ðñåóâõôýñïõ êáé ãñáììáôýùò ôçò Óõíüäïõ ðïõ Þôáí óçìáíôéêüôáôç, èá ôçí äïýìå óôï ìýëëïí. Óôï ôåý ïò ðáñïõóéüæïíôáé ãéá ðñþôç öïñü öùôïãñáöéêü íôïêïõìýíôá áðü ôï áñ åßï ìáò. Ôçí êõñßá Âáóéëïýäç ôçí ãíùñßæïõìå, ðñéí ìåñéêü ñüíéá åß å ãñüøåé Ýíá Üñèñï óôï ðåñéïäéêü ìáò ãéá ôçí Åöçìåñßäá ôùí Ðáßäùí, ôçí åöçìåñßäá ìå ôçí ìåãáëýôåñç êõêëïöïñßá óôçí ÅëëÜäá ôçò åðï Þò åêåßíçò ( ). Áðü êáéñïý åéò êáéñüí ëáìâüíïõìå ìçíýìáôá äéáöüñùí ìå åñùôþóåéò ó åôéêü ìå Üñèñá äçìïóéåõìýíá óôïí ÁóôÝñá, íåüôåñá Þ ðáëéüôåñá. Ôï 2007 ìßá ÊáèçãÞôñéá Ðáðõñïëïãßáò óôï ÐáíåðéóôÞìéï ôïõ ÌðÜñé ôçò Éôáëßáò, ç êõñßá Ñüæá ¼ôñáíôï, ìáò æþôçóå êüðïéåò óåëßäåò áðü ÁóôÝñá ôïõ Ï ÁóôÝñáò åêåßíçò ôçò åðï Þò Þôáí ðïéêßëçò ýëçò ìå ôïí ÊáëïðïèÜêç íá áó ïëåßôáé ðüñá ðïëý ìå ôá áñ áéïëïãéêü èýìáôá, âåâáßùò ìå ôçí ðïëéôéêþ áëëü êáé ìå ôçí åðéóôþìç. Ôï óõãêåêñéìýíï Üñèñï áöïñü óå ðáðýñïõò ðïõ áãüñáóå ôï Âñåôáíéêü Ìïõóåßï åêåßíç ôçí åðï Þ. ÅðåéäÞ Þôáí áíáêáôåìýíïò Ýíáò ãíùóôüò ðëáóôïãñüöïò ïíüìáôé Óéìùíßäçò, ï ÊáëïðïèÜêçò èåùñåß üôé ôï Ìïõóåßï Ýðåóå èýìá áðüôçò. Ï ÊáëïðïèÜêçò åß å ðñïçãïýìåíá ìå ôïí Óéìùíßäç. Áõôüò ï ßäéïò Ýãñáøå óåéñü ðñùôïóýëéäùí Üñèñùí óôçí åöçìåñßäá «Áéþí», ðïõ Þôáí üñãáíï ôïõ ñùóéêïý êüììáôïò, ôïí Éïýëéï ôïõ 1847, ìå ôßôëï «Ôá üñãéá» ôïõ ÉùíÜ Êéíãê. Óýìöùíá ìå áõôü ôá Üñèñá ï áìåñéêáíüò åõáããåëéêüò éåñáðüóôïëïò Êéíãê, ôýëåóå ãüìï êáé áñãüôåñá âüðôéóç ìå óåîïõáëéêïý ôýðïõ ôåëåôïõñãßåò, óôéò ïðïßåò Ýêáøå êáé ìßá åéêüíá ôçò Ðáíáãßáò. Áêïëïýèùò åêäüèçêå Ýíôáëìá óõëëþøåùò êáé åîåôüóôçêáí 200 ìüñôõñåò ãéá íá áðïäåé èåß ç êáôçãïñßá. Ç áðüôç ôïõ Óéìùíßäç áðïêáëýöèçêå üðùò áíáêáëýöèçêå êáé áñãüôåñá Üëëç áðüôç ôïõ ßäéïõ ðïõ ðëáóôïãñüöçóå áñ áßïõò êþäéêåò. Ôï óõãêåêñéìýíï Üñèñï Ý åé ó Ýóç ìå ôçí éóôïñßá ìáò êáé ìå ôï ãåãïíüò üôé ìåôü áðü ôüóá ñüíéá ðñïîåíåß ôï åíäéáöýñïí ìßáò êáèçãþôñéáò óôçí Éôáëßá. Ãéáõôü êáé ôï åíôüîáìå óôï óõãêåêñéìýíï ôåý ïò. ÁÓÔÇÑ ôçò ÁÍÁÔÏËÇÓ Åêäßäåôáé áðü ôï 1858 ÐÜíôá äïêéìüæåôå ôï êáëüí êáôý åôå Á Èåóó. 5: 21 Ëåùö. Áìáëßáò 50, ÁèÞíá Tçë.: Fax: astir@gec.gr ÉÄÉÏÊÔÇÔÇÓ: ÅËËÇÍÉÊÇ ÅÕÁÃÃÅËÉÊÇ ÅÊÊËÇÓÉÁ ÅÊÄÏÔÇÓ - ÁÑ ÉÓÕÍÔÁÊÔÇÓ: ÉùÜííçò ÔóåâÜò ÉÄÑÕÔÇÓ: Ìé. Ä. ÊáëïðïèÜêçò ( ) ÄÉÁÔÅËÅÓÁÍÔÅÓ ÅÊÄÏÔÅÓ: Äçì. Ì. ÊáëïðïèÜêçò ( ) Ìé. Â. ÊõñéáêÜêçò ( ) Ã. Ôáóßïãëïõ ( ) Ö. Â. Êáìðïõñüðïõëïò ( ) ÅÐÉÔÑÏÐÇ ÐÅÑÉÏÄÉÊÏÕ: Ã. ÁäÜì, Ôéì. ÁíáóôáóéÜäçò, Å. ÁíôùíéÜäïõ, Ðáí. ÊáíôáñôæÞò, Áíô. Êïõëïýñçò, Ìåë. ÌåëåôéÜäçò, Åõáã. ÌÞôóçò, Ðáñ. Ðáðáãåùñãßïõ, Éù. Óá éíßäïõ, ÉùÜí. ÔóåâÜò ÅÐÉÌÅËÇÔÅÓ: ÓåéñÜò «Ëüãïò»: Ë. ÊïëëÜñïò ÓåéñÜò «ÐáëáéÜ ÄéáèÞêç»: Ã. ÁäÜì ÓåéñÜò «ÊáéíÞ ÄéáèÞêç»: Óô. ÄåëçãéÜííçò Åéäéêþí áöéåñùìüôùí: Ìåë. ÌåëåôéÜäçò Ðïßçóç, Ðñïóåõ Ýò: Ëéë. ÂáëáÞ ÄÉÁ ÅÉÑÉÓÔÇÓ: ÃÑÁÌÌÁÔÅÉÁ: ÄÇÌÉÏÕÑÃÉÊÏ: ÓÅËÉÄÏÐÏÉÇÓÇ: ÄÉÅÊÐÅÑÁÉÙÓÇ: ÓôÝëéïò Ðáðáâáóéëåßïõ ñóç ÁíôùíéÜäïõ Ðáíáãéþôçò Ôáò Ìõñôþ Óá éíßäïõ Ãéþñãïò Óþ ïò ÓÕÍÄÑÏÌÅÓ-ÅÌÂÁÓÌÁÔÁ: Ìáßñç ÁëÜãéáëç Ëåùö. Áìáëßáò ÁèÞíá ÁÑÉÈÌ. ËÏÃ. ÔÑÁÐÅÆÁÓ ALPHA: (É. ÅììáíïõÞë) ÁÍÔÉÐÑÏÓÙÐÏÉ: Âïóôþíçò: Èåó/íßêçò: Êáôåñßíçò: ÊÝñêõñáò: Êýðñïõ: áëêßäáò: ÔÜêçò Ôóáíéêëßäçò ÄçìÞôñçò Óïöüò ÐÜñéò Ðáðáãåùñãßïõ ÂÝôá Ðáíôåëéïý ÄÝóðïéíá ÌåëåôéÜäïõ Íßêïò ÐáíôåëÞò ÓÕÍÄÑÏÌÅÓ: Åóùôåñéêü & Êýðñïò 10 Åõñþðç: 26 - ÇÐÁ USD 30 ÊáíáäÜò, Áõóôñáëßá ê.ëð. Äïë. 40 ÔÉÌÇ ÔÅÕ ÏÕÓ: 1,00 ISSN Ôá åíõðüãñáöá Üñèñá áðç ïýí ôéò áðüøåéò ôùí óõããñáöýùí. Ç óýíôáîç ôïõ ðåñéïäéêïý äéáôçñåß ôï äéêáßùìá íá êüíåé óõíôïìåýóåéò Þ äéïñèþóåéò óôá ðñïò äçìïóßåõóç êåßìåíá. Ôá åéñüãñáöá äåí åðéóôñýöïíôáé.

3 Το εξώφυλλο του πρώτου τεύχους του Αστέρος της Ανατολής 4 ÁÓÔÇÑ ôçò ÁÍÁÔÏËÇÓ - ÉÁÍÏÕÁÑÉÏÓ 2009

4 150 ÑÏÍÉÁ ÁÓÔÅÑÏÓ ÔÇÓ ÁÍÁÔÏËÇÓ ôïõ ÉùÜííç ÔóåâÜ ÅêëåêôÞ ÏìÞãõñé, Êõñßåò êáé Êýñéïé, Åßíáé ìåãüëç ç áñü ìáò áðüøå ðïõ õðïäå üìáóôå üëïõò åóüò, ößëïõò ôïõ ðåñéïäéêïý. Ìåñéêïß ìüëéóôá Ý åôå ïëüêëçñç ïéêïãåíåéáêþ éóôïñßá áãüðçò ðñïò áõôü. H áíáäñïìþ óôçí éóôïñßá ôïõ ìáêñïâéüôåñïõ åëëçíéêïý åíôýðïõ åßíáé Ýñãï ðïëý ìåãüëï êáé áóöáëþò áäýíáôï íá ãßíåé óå ëßãç þñá. Èá äïýìå ëïéðüí õðü ôýðïí åñùôçìüôùí êáé áðáíôþóåùí ëßãá óçìåßá áðü ôçí æùþ áõôïý ôïõ åíüìéóç áéþíá. Ðïéïò åßíáé ï éäñõôþò ôïõ ÁóôÝñïò ôçò ÁíáôïëÞò. Ãéáôß éäñýèçêå ï ÁóôÞñ ôçò ÁíáôïëÞò; ÉäñõôÞò ôïõ åßíáé ï Ìé áþë ÊáëïðïèÜêçò. ÃåííÞèçêå ôï 1825 óôçí Áñåüðïëç ôçò ÌÜíçò. Ï ðáôýñáò ôïõ ðáñáóçìïöïñþèçêå ãéá ôçí óõììåôï- Þ ôïõ óôïí áãþíá ôïõ Ç ïéêïãýíåéü ôïõ Þôáí óõããåíéêþ ôïõ Ðåôñüìðåç Ìáõñïìé Üëç. Óçìáíôéêüò óôáèìüò óôç æùþ ôïõ óôüèçêå ç ðñþéìç ïéêåßùóþ ôïõ ìå ôïí åõáããåëéêü ëüãï óôá ñüíéá ôçò íåüôçôüò ôïõ, üôáí Þôáí áêüìá ìáèçôþò óôï ó ïëåßï ôùí Áìåñéêáíþí éåñáðïóôüëùí G.W. Leyburn êáé S. Houston ðïõ åß áí éäñýóåé óôçí ãåíýôåéñü ôïõ. Áñãüôåñá, ùò öïéôçôþò ðéá ôçò ÉáôñéêÞò óôï ÐáíåðéóôÞìéï Áèçíþí, óõíäýèçêå óôåíü ìå ôïí åðßóçò Áìåñéêáíü éåñáðüóôïëï J. King, ï ïðïßïò, êáôü ôçí ïìïëïãßá ôïõ ÊáëïðïèÜêç, Ýðáéîå êáßñéï ñüëï óôç óôñïöþ ôïõ ðñïò ôïí Ðñïôåóôáíôéóìü. ¹ôáí ç åðï Þ ðïõ ç ÅëëÜäá êëõäùíéæüôáí áðü Ýíá ãåíéêåõìýíï êýìá èñçóêåõôéêþí äéþîåùí, ïé ïðïßåò óôñýöïíôáí êõñßùò êáôü ôùí åôåñïäüîùí Þ åí ðüóç ðåñéðôþóåé êáôü ôùí äéáöïñåôéêþí èñçóêåõôéêþí ðåðïéèþóåùí, êáé áíüãïíôáé ñïíéêü óôçí åéêïóáåôßá Ï ÊáÀñçò, ï ËáóêáñÜôïò, ï Êéíãê êáé Üëëïé äéþêïíôáé ãéá ôéò èñçóêåõôéêýò ôïõò áðüøåéò. Ï íåáñüò ôüôå ÊáëïðïèÜêçò, ìüñôõñáò õðåñáóðßóåùò óôç äßêç ôïõ King óôá 1851, üôáí ï ôåëåõôáßïò äéêáæüôáí ìå ôçí êáôçãïñßá ôçò âëáóöçìßáò êáôü ôïõ Èåïý êáé ôçò ÐáñèÝíïõ Ìáñßáò, åêëáìâüíåé ôçí êáôáäéêáóôéêþ áðüöáóç ôïõ äéêáóôçñßïõ ùò åìðáéãìü êáé ðñïóðüèåéá öéìþóåùò, èåùñåß üôé ïõäåßò ìðïñåß íá äéþêåôáé ãéá ôéò éäýåò ôïõ óôçí ÅëëÜäá áðïöáóßæåé, ëïéðüí, íá áãùíéóôåß ãéá ôç äéüäïóç ôïõ Åõáããåëßïõ óôïí ëáü êáé ôçí ðåñéöñïýñçóç ôçò áíåîéèñçóêßáò. ¼ðùò áíáöýñåé ï ßäéïò «ç äßêç ôïõ Êßíãê ôï 1851 óôçí ïðïßá õðþñîá ìüñôõò õðåñáóðßóåùò êáé ç Üäéêç êáôáäßêç ôïõ ìå ôçí êáôçãïñßá ôçò âëáóöçìßáò åíáíôßïí ôïõ Èåïý êáé ôçò ÐáñèÝíïõ Ìáñßáò óå 15 çìýñåò öõëüêéóç êáé õðåñïñßá (áðýëáóç), ìå Ýêáíå íá íéþóù âáèéü ôçí áíüãêç ãéá áíáìüñöùóç óôçí åêêëçóßá êáé óôçí þñá óôçí ïðïßá ìßá ôýôïéá ìåôáìößåóç ôçò äéêáéïóýíçò êáé ìßá ôüóï áíïé ôþ ðáñáâßáóç ôçò åëåõèåñßáò ôçò óõíåéäþóåùò Þôáí äõíáôþ. Êáé áðïöüóéóá ìå ôçí âïþèåéá ôïõ Èåïý íá áöéåñþóù ôïí åáõôü ìïõ óôçí õðüèåóç ôçò èñçóêåõôéêþò åëåõèåñßáò, ôçò áíáìïñöþóåùò êáé ôçò äéáäüóåùò ôçò åõáããåëéêþò áëþèåéáò ìåôáîý ôùí óõìðáôñéùôþí ìïõ». Åãêáôáëåßðåé ôçí éáôñéêþ óôáäéïäñïìßá, ôçí ïðïßá ìå åðéôõ ßá åß å îåêéíþóåé êáé ìåôáâáßíåé óôçí ÍÝá Õüñêç üðïõ óðïõäüæåé èåïëïãßá. åéñïôïíåßôáé ðïéìýíáò (ðüóôïñáò) êáé åðéóôñýöïíôáò óôçí ÁèÞíá åãêáéíéüæåé ôçí Ýêäïóç ôïõ ÁóôÝñïò ôçò ÁíáôïëÞò. Èåùñïýóå üôé ïé óôþëåò ìßáò åöçìåñßäá èá ôïõ Ýäéíáí ôï ìýóïí ãéá íá ðáñïõóéüóåé ôéò éäýåò ôïõ êáé íá îåêéíþóåé ôï Ýñãï ôïõ êáé áõôü ãéáôß ôï Åëëçíéêü Óýíôáãìá Ýäéíå óôïí ôýðï åõñåßåò åëåõèåñßåò. Óôéò 17 Éáíïõáñßïõ ôïõ 1858 åìöáíßóôçêå ôï ðñþôï öýëëï ôç åöçìåñßäáò «Ï ÁóôÞñ ôçò ÁíáôïëÞò». Ç åìöüíéóç åíüò åíôýðïõ ðïõ ôï åîýäéäå Ýíáò Üíèñùðïò ãíùóôþí «áéñåôéêþí» ðåðïéèþóåùí îåóþêùóå èýåëëá ýâñåùí, óõêïöáíôéþí êáé äéáìáñôõñéþí. Êáèþò ïé Áèçíáßïé åêäüôåò ôïý áñíïýíôáé ôéò õðçñåóßåò ôïõò, éäñýåé ôï «Ôõðïãñáöåßïí ôçò Ëáêùíßáò», ôï ïðïßï Ýæçóå 25 ñüíéá, ìýóù ôïõ ïðïßïõ åîýäùóå ü é ìüíï ôá äýï ðåñéïäéêü ôïí «ÁóôÝñá» êáé ôçí «Åöçìåñßäá ôùí Ðáßäùí», áëëü êáé ðëþèïò èåïëïãéêþí Ýñãùí êáé èñçóêåõôéêþí öõëëáäßùí. Äñáóôçñéïðïéåßôáé ðñïò êüèå êáôåýèõíóç ãéá ôç äéüäïóç ôïõ åõáããåëéêïý ëüãïõ: éäñýåé ôçí ÅëëçíéêÞ ÅõáããåëéêÞ Åêêëçóßá Áèçíþí êáé áñãüôåñá ôçí ÅõáããåëéêÞ Óýíïäï ìå åêêëçóßåò óôçí ÁèÞíá, óôïí ÐåéñáéÜ, óôïí Âüëï, óôá ÃéÜííåíá êáé óôçí Èåóóáëïíßêç, éäñýåé ôï Êõñéáêü Ó ïëåßï (êáôç- çôéêü), óõììåôý åé óå öéëáíèñùðéêïýò êáé öéëïëïãéêïýò óõëëüãïõò, áíáëáìâüíåé ôçí åêðñïóþðçóç ôçò ÂéâëéêÞò Åôáéñåßáò ãéá ôçí ðåñßïäï Ðïéá ç áñ éêþ ìïñöþ êáé ï ôßôëïò ôçò åöçìåñßäáò Óáí ðñüôõðü ôïõ óôçí ìïñöþ êáé óôçí äéüñèñùóç ôïõ ðåñéå ïìýíïõ ôïõ, ï ÊáëïðïèÜêçò åß å ÉÁÍÏÕÁÑÉÏÓ ÁÓÔÇÑ ôçò ÁÍÁÔÏËÇÓ 3

5 ìßá åöçìåñßäá, ðïõ åêäéäüôáí óôçí ÍÝá Õüñêç ìå ôïí ôßôëï The New York Observer. Áðü ôï ôñßôï Ýôïò, ôï 1860, ñçóéìïðïßçóå ôï ðáñüèåìá óôïí ôßôëï: «ÐÜíôá äïêéìüæåôå (äçëáäþ åîåôüæåôå), ôï êáëüí êáôý åôå» (Ðñïò Èåóóáëïíéêåßò åðéóôïëþ ôïõ Áð.Ðáýëïõ 5, 21). Áðü ôïí Áýãïõóôï ôïõ 1871 ìý ñé ôïí ÓåðôÝìâñéï ôïõ 1880, óôçí ðñþôç óåëßäá, ðñïóôýèçêå åíôüò ðëáéóßïõ ç åîþò äþëùóç: «Ç åêêëçóßá Ý åé ñåßáí áíáìïñöþóåùò. Ç ìåôáññýèìéóéò áýôç ðñýðåé íá ãåßíç äéá ôïõ Åõáããåëßïõ êáé åðß ìüíáéò ôáéò áñ áßò ôïõ Åõáããåëßïõ». Áðü ôïí Éïýëéï ôïõ 1872 ìý ñé ôïí ÌÜéï ôïõ 1876 óôï ðáñáðüíù ðëáßóéï ðñïóôýèçêå ç öñüóç «Ç Åëëçí. ÅõáããåëéêÞ Åêêëçóßá äåí åßíáé ìáóùíßá». íáò êáëüò ößëïò, ðïõ ðáñßóôáôáé, ìïõ åðéóþìáíå üôé ï ôßôëïò ôïõ ðåñéïäéêïý ìáò èõìßæåé ßóùò êüôé ôï ìáóïíéêü. Êáé ðñüãìáôé õðüñ åé ìßá ôåêôïíéêþ óôïü óôçí ÆÜêõíèï, ðïõ Ý åé ôïí ôßôëï «ÁóôÞñ ôçò ÁíáôïëÞò». Ç äþëùóç óôïí ÁóôÝñá «Ç ÅÅÅ äåí åßíáé ìáóùíßá» ôïðïèåôþèçêå ü é ãéáôß ï ôßôëïò ôïõ ôüôå öáéíüôáí ìáóïíéêüò, áëëü ãéáôß ïé åõáããåëéêïß êáôçãïñïýíôáí óõëëþâäçí êáé øåõäþò, ùò ìáóüíïé êáé ïé åêêëçóßåò ôïõò ùò ìáóïíéêýò óôïýò, åðåéäþ ðñïöáíþò åß áí ôçí áðëþ ìïñöþ ðïõ Ý ïõí ðüíôá. Áò åîåôüóïõìå üìùò åí óõíôïìßá ôïí ôßôëï ôïõ ðåñéïäéêïý ìáò. Ôï Ýíôõðü ìáò åßíáé ðïëý ðáëéü. Áò Ý ïõìå óôïí íïõ ìáò ðùò üôáí éäñýèçêå ï ÁóôÞñ ôçò ÁíáôïëÞò, áíþôáôïò Üñ ùí Þôáí ï âáóéëåýò ¼èùí êáé ðñùèõðïõñãüò ï ÁèáíÜóéïò Ìéáïýëçò. ÁñêåôÝò öïñýò ï ôßôëïò «ÁóôÞñ ôçò ÁíáôïëÞò» îåíßæåé ôïõò óýã ñïíïõò áíáãíþóôåò. Ï ôßôëïò üìùò áõôüò ôüôå Þôáí ìüëëïí äçìïöéëþò. Ãéá ðáñüäåéãìá óôçí Óìýñíç áðü ôï 1834 ìý ñé ôï 1845 õðþñîáí ôýóóåñéò åöçìåñßäåò ìå ôïí ßäéï ôßôëï. Ôï 1866 éäñýèçêå óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç ìßá åõáããåëéêþ åöçìåñßäá óôá âïõëãáñéêü ìå ôßôëï Æïñíßôóá (=Ôï ðñùéíü áóôýñé Þ ôï áóôýñé ôçò áíáôïëþò), ðïõ áêüìá åêäßäåôáé óôç Âïõëãáñßá áðü ôçí ÂïõëãáñéêÞ åõáããåëéêþ åêêëçóßá. Åðßóçò óôá êáñáìáíëßäéêá äçëáäþ ôïõñêéêü ãñáììýíá óå åëëçíéêü áëöüâçôï, åîåäßäåôï óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç áðü ôï 1886 ç åöçìåñßäá Áíáôüë Á ôåñß (ï ÁóôÞñ ôçò ÁíáôïëÞò). ÐïëëÝò Üëëåò åöçìåñßäåò åß áí óôïí ôßôëï ôïõò ôçí ëýîç ÁóôÞñ üðùò ï äéüóçìïò Âñåôáíéêüò ÁóôÞñ, ï ÁóôÞñ ôïõ Ðüíôïõ êëð. Ï ôßôëïò «ÁóôÞñ» Þôáí ôüôå ôïõ óõñìïý èá ëýãáìå, üðùò áñãüôåñá ï ôßôëïò «Êáéñïß» Þ áêüìá ðéï áñãü ïé ðáôñéùôéêïß ôßôëïé åöçìåñßäùí üðùò «èíïò», «Ðáôñßò», «Óçìáßá», «Åëåõèåñßá» êëð. Ðïéïé Þôáí ïé ëïéðïß åêäüôåò ¼ôáí ôï 1911 ï Ìé áþë ÊáëïðïèÜêçò áðåâßùóå, áíýëáâå ôçí åöçìåñßäá ï õéüò ôïõ ÄçìÞôñéïò ãéá ôïí ïðïßïí èá áêïýóïõìå áðü ôïí äåýôåñï ïìéëçôþ ìáò. Ìå ôçí åéóâïëþ ôùí ãåñìáíéêþí óôñáôåõìüôùí óôçí ÅëëÜäá ôï ðåñéïäéêü óôáìáôü ôçí ÝêäïóÞ ôïõ êáé ôçí åðáíáëáìâüíåé ôïí Éïýëéï ôïõ Ï ÊáëïðïèÜêçò ìå öáíåñþ åîüíôëçóç áðü ôá äåéíü ôïõ ðïëýìïõ âñßóêåé âïçèü êáé óõíå éóôþ ôïí Ìé áþë ÊõñéáêÜêç ðïéìýíá ôçò Á ÅëëçíéêÞò ÅõáããåëéêÞò Åêêëçóßáò. Óå áõôüí êëçñïäïôåß ôïí ÁóôÝñá ôçò ÁíáôïëÞò ìå ôçí äéáèþêç ôïõ, üôáí ðåèáßíåé ôï Ï ÊõñéáêÜêçò óõíå ßæåé ôçí Ýêäïóç ìå ìåãüëï óåâáóìü ðñïò ôï Ýñãï ôïõ ðñïêáôü- ïõ ôïõ. Ôïí Áðñßëéï ôïõ 1967 ìå ôçí åðéâïëþ ôçò ëïãïêñéóßáò êëåßíåé ôï ðåñéïäéêü ëüãù ôïõ üôé ç ëïãïêñéóßá ôïí áíáãêüæåé íá âüëåé óôïí ôßôëï ôïõ ôçí ëýîç «ðñïôåóôáíôéêþí» áñ þí êáé ôáõôü ñïíá áðïññßðôåé Üñèñá. Ç ëýîç «ðñïôåóôáíôéêþí» åðéâüëëåôáé áðü ôçí ëïãïêñéóßá ãéá íá äåßîåé üôé ôï ðåñéïäéêü åßíáé ôü á áëëïäáðþò ðñïåëåýóåùò åíþ ìý ñé ôüôå õðþñ å ç Ýíäåéîç «åõáããåëéêþí áñ þí». Ï ÊõñéáêÜêçò èåùñåß üôé ïðïéïóäþðïôå ðñýðåé íá Ý åé ôçí åõ Ýñåéá íá áõôïðñïóäéïñßæåôáé êáé üôé äåí åßíáé äõíáôüí Üëëïé íá ôïõ åðéâüëëïõí ôßôëï ôçò áñåóêåßáò ôïõò. Ôïí ÄåêÝìâñéï ôïõ 1967 åðáíáëáìâüíåôáé ç Ýêäïóç ãéáôß êáèþò öáßíåôáé åß áí áëáñþóåé óôï ìåôáîý ïé áðáéôþóåéò ôçò ëïãïêñéóßáò. Áðü ôçí äåêáåôßá ôïõ 1980 ãßíåôáé óõæþôçóç ãéá ôï ìýëëïí ôïõ ÁóôÝñïò êáé ôüôå ï ÊõñéáêÜêçò ðáßñíåé ôçí áðüöáóç íá ðáñá ùñþóåé ôï ðåñéïäéêü óôçí ÃåíéêÞ Óýíïäï ôçò ÅëëçíéêÞò ÅõáããåëéêÞò Åêêëçóßáò ôçò ïðïßáò ãßíåôáé ôï åðßóçìï äçìïóéïãñáöéêü üñãáíï. Ôáõôü ñïíá óõíôüóóåôáé êáôáóôáôéêü óýìöùíá ìå ôï ïðïßï ï åêäüôçò åéò ôï åîþò èá øçößæåôáé áðü ôá ìýëç ôçò óõíôáêôéêþò åðéôñïðþò. Ï ðñþôïò åêäüôçò ðïõ øçößóôçêå ìå áõôüí ôïí ôñüðï Þôáí ï Ãåþñãéïò Ôáóßïãëïõ ðïõ Þäç âïçèïýóå êáé ïõóéáóôéêü åß å ôçí åõèýíç ôçò åêäüóåùò åðß 6 ñüíéá ðñéí ôïí èüíáôï ôïõ ÊõñéáêÜêç ðïõ óõíýâç ôï Ôï 1990 øçößóôçêå ï Öáßäùí Êáìðïõñüðïõëïò ï ïðïßïò Ýìåéíå óôçí èýóç áõôþ åðß 12 ñüíéá, Ýùò üôïõ áíýëáâå ï õðïöáéíüìåíïò ôï Ðïéá ç ýëç Ç ýëç ôïõ ðåñéïäéêïý êáôü ôçí ðåñßïäï ôïõ Ìé áþë ÊáëïðïèÜêç åßíáé ðïéêßëç. ÕðÜñ ïõí êüèå åâäïìüäá Üñèñá ðïëéôéêïý, áñ áéïëïãéêïý êáé åðéóôçìïíéêïý ðåñéå ïìýíïõ. Ï åêäüôçò åßíáé Üíèñùðïò ìå ðïëëü åíäéáöýñïíôá. Áðü ôïí óýëëïãï Ðáñíáóóüò, ôïõ ïðïßïõ åßíáé éäñõôéêü ìýëïò, ôçí Áñ áéïëïãéêþ åôáéñßá, ìý ñé ôïí öéëïæùéêü óýëëïãï ôïí ïðïßï éäñýåé ìáæß ìå Üëëïõò ïìïúäåüôåò ôïõ. ÉÁÍÏÕÁÑÉÏÓ ÁÓÔÇÑ ôçò ÁÍÁÔÏËÇÓ 5

6 Το εξώφυλλο το τεύχους Απριλίου 1967 που δεν δηµοσιεύθηκε ποτέ 6 ÁÓÔÇÑ ôçò ÁÍÁÔÏËÇÓ - ÉÁÍÏÕÁÑÉÏÓ 2009

7 Åßíáé óõíäñïìçôþò ðëçèþñáò îýíùí åíôýðùí áðü üðïõ åñáíßæåôáé ýëç ãéá ôçí åöçìåñßäá ôïõ. Ôá êáèáñþò èñçóêåõôéêü Üñèñá åßíáé ëßãá, ðñïùèïýí ðüíôá ôçí áíüãíùóç ôçò Áãßáò ÃñáöÞò êáé óõ íü Ý ïõí äïãìáôéêü áñáêôþñá äçëáäþ ðáñïõóéüæïõí ôéò äïãìáôéêýò èýóåéò ôçò äéáìáñôõñüìåíçò åêêëçóßáò. ÕðÜñ ïõí äéüöïñåò Ýíôïíåò óõæçôþóåéò: ãéá ðáñüäåéãìá ï éäñõôþò åßíáé áíôßèåôïò óôï ñùóéêü êüììá Þ êüììá ôùí «íáðáßùí» êáé óôïõò áíèñþðïõò ðïõ Ý ïõí áíüëïãç íïïôñïðßá, ôçí ïðïßáí èåùñåß ïðéóèïäñïìéêþ. áñáêôçñßæåé ôçí «ÐÜðéóóá ÉùÜííá» ôïõ ÅììáíïõÞë ÑïÀäç «âéâëßïí áôéìùôéêüí» ü é åîáéôßáò ôùí èñçóêåõôéêþí áðüøåþí ôïõ, áëëü åîáéôßáò ôùí ðåñéãñáöþí åñùôéêïý ðåñéå ïìýíïõ ðïõ ðåñéý åé ôï âéâëßï. Ï ÑïÀäçò áíôåðéôßèåôáé óôïí ÊáëïðïèÜêç ìå êáõóôéêüôçôá êáé ãñüöåé ôéò ïíïìáæüìåíåò «ÅðéóôïëÝò åíüò Áãñéíéþôïõ» ðïõ ðüíôá åðéóõíüðôïíôáé óôçí «ÐÜðéóóá ÉùÜííá». Ìå ôïí ËáóêáñÜôï, áíôßèåôá, ïé ó Ýóåéò ôïõ ÊáëïðïèÜêç åßíáé ðïëý öéëéêýò. Ï ËáóêáñÜôïò åßíáé ðïëý èåôéêüò ðñïò ôïí ÁóôÝñá ôçò ÁíáôïëÞò êáé ðñïò ôïí ßäéï ôïí ÊáëïðïèÜêç. Óôïí ÁóôÝñá ðåñéãñüöïíôáé ïé ðáôñéùôéêýò äñáóôçñéüôçôåò ôïõ ÊáëïðïèÜêç êáôü ôçí äéüñêåéá ôçò åîåãýñóåùò ôùí Êñçôþí ôï 1866 ïðüôå ìáæß ìå Üëëïõò áíïßãåé ó ïëåßá êáé óõóóßôéá ãéá ôïõò ÊñÞôåò ðñüóöõãåò Þ êáôü ôïí «áôõ Þ» ðüëåìï ôïõ 1897, ïðüôå ðçãáßíåé óôï ìýôùðï ôçò Èåóóáëßáò êáé ðåñéèüëðåé ìå ôçí éäéüôçôü ôïõ ùò ãéáôñüò ôïõò ôñáõìáôßåò. ÊáôÜ ôçí äéüñêåéá ôçò äéåõèýíóåùò ôïõ Äçìçôñßïõ ÊáëïðïèÜêç ãßíåôáé óôñïöþ ôïõ ðåñéå ïìýíïõ ðñïò ôçí êáôåýèõíóç ôçò ó åäüí áìéãïýò èñçóêåõôéêþò êáé èåïëïãéêþò áñèñïãñáößáò. Âåâáßùò äåí ëåßðïõí ðïëéôéêýò óõæçôþóåéò áöïý ï ÄçìÞôñéïò ÊáëïðïèÜêçò áíáöýñåôáé óôçí êáôáóôñïöþ ôïõ 1922 ìå ðïëý êáõóôéêü ó üëéá ãéá ôçí âáóéëéêþ êõâýñíçóç. Áñãüôåñá, ôçí äåêáåôßá ôïõ 1930 áíáöýñåôáé ìå áðïôñïðéáóìü óôçí êáôüóôáóç ðïõ åðéêñáôåß óôçí Ãåñìáíßá, óôçí åðéêñüôçóç ôïõ ßôëåñ êáé óôéò äéþîåéò ôùí Åâñáßùí Þ óå Üëëåò ðåñéðôþóåéò óôéò äéþîåéò åíáíôßïí ôçò èñçóêåßáò óôçí ÓïâéåôéêÞ íùóç. Ç äåêáåôßá ôïõ 1950 åßíáé äåêáåôßá êñáôéêþí äéþîåùí, áðåéëþí êáé áõèáéñåóéþí êáôü ôùí åôåñïäüîùí. Óõ íü ðåñéãñüöïíôáé áõôýò ïé áõèáéñåóßåò êáé ôá äéêáóôþñéá ðïõ áêïëïõèïýí. Ôï ðåñéïäéêü êñáôü ôïí áñáêôþñá ôïõ èñçóêåõôéêïý êáé èåïëïãéêïý åíôýðïõ ìý ñé óþìåñá áí êáé ïñéóìýíá Üñèñá èá ìðïñïýóáí íá áñáêôçñéóôïýí üôé Ý ïõí ìßá ðïëéôéêþ ñïéü. ¼ëá áõôü ôá ñüíéá õðþñîáí åêáôïíôüäåò óõíåñãüôåò åõáããåëéêïß áëëü êáé ïñèüäïîïé, ðïõ ðñïóýöåñáí ôç óõíåñãáóßá ôïõò. ÐñÝðåé íá ôïíßóïõìå üôé åðß åíüìéóç áéþíá ïõäåßò áìåßöèçêå ãéá ôéò õðçñåóßåò ôïõ. Óýìöùíá ìå ôïí ÄçìÞôñéï ÊáëïðïèÜêç «ï ÁóôÞñ äåí åßíáé åðé åßñçóéò áëë éäåïëïãßá». Âáóéêüò óôü ïò ôïõ ðåñéïäéêïý åðß 150 ñüíéá ðáñáìýíåé ç ðñïþèçóç êáé ç åìðýäùóç ôçò ìåëýôçò ôçò Áãßáò ÃñáöÞò êáé ç Óùôçñßá ðïõ ðñïóöýñåé ï Èåüò äéá ôïõ Éçóïý ñéóôïý. Ôßèåôáé ôï ôåëéêü åñþôçìá: õðüñ åé ìýëëïí ãéá ôï ðåñéïäéêü; Áöïý ðýñáóáí ôá ðñþôá 150 ñüíéá ôïõ ðåñéïäéêïý äéêáéïýìáóôå íá êüíïõìå ìåñéêü ó üëéá ãéá ôçí éóôïñßá êáé ãéá ôï ìýëëïí ôïõ. Ôï ðñþôï åßíáé üôé ôï ðåñéïäéêü ïõäýðïôå óôçñß èçêå óôçí ïéêïíïìéêþ ôïõ åõñùóôßá -ðïõ äåí åß å Üëëùóôå, ïõäýðïôå óôçí ìåãüëç ôïõ äéüäïóç -ðïõ äåí åß å, ïõäýðïôå óôéò éêáíüôçôåò ôùí áíèñþðùí ôïõ, áëëü óôçí Üñç ôïõ Èåïý ðïõ åðýôñåøå íá êõêëïöïñåß üëá áõôü ôá ñüíéá. ÔÏ ãåãïíüò üôé åðß 150 ñüíéá êõêëïöïñåß, âüóåé ôùí íüìùí ôùí ðéèáíïôþôùí ìáò äßíåé ôï äéêáßùìá íá ðéóôåýïõìå üôé èá óõíå ßóåé óôï äéçíåêýò ôï Ýñãï ôïõ. ÄéåñùôÜôáé êáíåßò áí ç åðï Þ ìáò ðáñý åé Ýäáöïò ðñüóöïñï ãéá ôï ãñáðôü ëüãï. Èá Ýâãáæå êáíåßò áñíçôéêü óõìðýñáóìá, üôé ïé íýïé Ý ïõí áñêåôü êåíü óôçí ãíþóç ôçò ãëþóóáò üðùò áõôþ ôïõò äéäüóêåôáé óôá ó ïëåßá, üôé äåí Ý ïõí óôñáììýíç ôçí ðñïóï Þ ôïõò óôï ãñáðôü ëüãï áëëü óôï çëåêôñïíéêü, üôé Üëëá ðñüãìáôá åêôüò áðü ôï äéüâáóìá, ôïõò Ý ïõí áðïññïöþóåé. Óýìöùíá ìå ðñüóöáôåò äçìïóêïðþóåéò ôï 40% ôïõ êïéíïý óôçí ÅëëÜäá äåí äéáâüæåé áðïëýôùò ôßðïôá êáôü ôçí äéüñêåéá ôïõ Ýôïõò. ÃåííÜôáé áêüìá ôï åñþôçìá áí åéäéêüôåñá ôá èñçóêåõôéêü Ýíôõðá óõíå ßæïõí íá Ý ïõí áíáãíùóôéêü êïéíü -áêüìá êáé ôá ïñèüäïîá, ðïõ áðåõèýíïíôáé óå ðëáôéýò ìüæåò ôïõ åëëçíéêïý ëáïý, ðïõ åßíáé ìýëç ôçò Ïñèüäïîçò Åêêëçóßáò. Ïé áðáíôþóåéò åßíáé ìüëëïí áðïãïçôåõôéêýò. Óôïí ìéêñü äéáìáñôõñüìåíï þñï ôçò ÅëëÜäïò õðüñ åé ìåßùóç ôïõ áñéèìïý ôùí ôßôëùí åíôýðùí. Ï ÁóôÞñ ôçò ÁíáôïëÞò óôçñß èçêå äéá ñïíéêü óôçí áãüðç ôùí åêäïôþí, ôùí óõíåñãáôþí êáé ôïõ áíáãíùóôéêïý êïéíïý ôïõ. Ðáñüëåò ôéò áñíçôéêýò ðñïâëýøåéò ìðïñïýìå íá ðïýìå üôé ôþñá ðüìå ðïëý êáëýôåñá, áðü üôé ãéá ðáñüäåéãìá óáñüíôá ñüíéá ðñéí. Åêôüò ôçò åêäüóåþò ôïõ, ï ÁóôÞñ ôçò ÁíáôïëÞò Ý åé äçìéïõñãþóåé äéáäéêôõáêü ôüðï, Ý åé åãêáéíéüóåé ôéò åêäüóåéò âéâëßùí êáé áðü áõôü ôï öèéíüðùñï Ý åé äçìéïõñãþóåé ôï Åõáããåëéêü Áñ åßï, Ýíá éóôïñéêü áñ åßï ðïõ óõãêåíôñþíåé íôïêïõìýíôá áðü ôçí æùþ êáé ôá Ýñãá ôùí äéáìáñôõñïìýíùí óôçí ÅëëÜäá êáé ü é ìüíïí. ÂëÝðïõìå ôï ìýëëïí ü é ìå áðåëðéóßá, áëëü ìå åíèïõóéáóìü êáé åëðßæïõìå üôé ìå ôçí «ðïéêßëç äñüóç ôùí óôï áóôéêþí ðñïóáñìïãþí» üðùò áíáöýñåé ï ðïéçôþò, Þ «ìåôáìïñöïýìåíïé äéá ôçò áíáêáéíßóåùò ôïõ íïüò ìáò, äïêéìüæïíôáò ðïéï åßíáé ôï èýëçìá ôïõ Èåïý, ôï áãáèü êáé åõüñåóôï êáé ôýëåéï» üðùò áíáöýñåé ï áðüóôïëïò Ðáýëïò, ôï ðåñéïäéêü ìáò èá óõíå ßóåé íá õðüñ åé ãéá ðïëý áêüìá. Procedamus in pace, ðñï ùñïýìå åí åéñþíç. ÉÁÍÏÕÁÑÉÏÓ ÁÓÔÇÑ ôçò ÁÍÁÔÏËÇÓ 7

8 ΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΛΟΠΟΘΑΚΗΣ Ὑπηρετώντας τόν τύπο καί τήν Ἑλλάδα Ὁ ημήτριος Καλοποθάκης ὑπῆρξε μία πολυσχιδής καί πολυτάλαντος προσωπικότης, ἡ ὁποία, μέ ἐφόδια μία βαθειά χριστιανική πίστη καί μία στερεάν ἐπιστημονική κατάρτιση, ὑπηρέτησε μέ ἀφοσίωση τόν τύπο καί τήν πατρίδα του. Πατέρας του ἦτο ὁ Μιχαήλ Καλοποθάκης ( ), πρωτεργάτης τοῦ εὐαγγελικοῦ λόγου στήν Ἑλλάδα καί παραλλήλως ἰατρός ἄνευ ἀμοιβῆς. Ἀφοῦ ἀπεφοίτησεν ἀπό τήν Ἰατρική Σχολή τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, ἐσπούδασε θεολογία στίς ΗΠΑ, σέ μία Σχολή πού ἔγινεν ἀργότερα τμῆμα τοῦ Πανεπιστημίου Columbia. Στίς ΗΠΑ συνήντησε τήν σύζυγό του, μέ τήν ὁποίαν ἀπέκτησε 3 παιδιά, τήν Μαρία, τήν άφνη καί τόν ημήτριο. Ἡ Μαρία ( ) ὑπῆρξεν ἡ πρώτη Ἑλληνίς ἰατρός (παιδίατρος), ἡ ὁποία διηύθυνε τά στρατιωτικά νοσοκομεῖα κατά τούς πολέμους τοῦ 1897 καί τοῦ Ἡ άφνη ( ) ἐσπούδασεν ἀρχαιολογία, χωρίς ὅμως νά τήν ἀσκήση ἐπαγγελματικῶς. Ὁ Μιχαήλ Καλοποθάκης ἵδρυσε, τό 1858, τό περιοδικόν Ἀστήρ τῆς Ἀνατολῆς καί, τό 1868, τό παιδικό περιοδικόν Ἡ Ἐφημερίς τῶν Παίδων, τό ὁποῖον ἐξεδόθη μέχρι τοῦ Συνδρομητής τοῦ Ἀστέρος τῆς Ἀνατολῆς καί τῆς Ἐφημερίδος τῶν τοῦ Κωνσταντίνου Βάσση ηµήτριος Μ. Καλοποθάκης (Αρχείο Α.τ.Α) Παίδων ἦτο καί ὁ πατέρας τοῦ Βενιζέλου, Κυριάκος Βενιζέλος, ὁ ὁποῖος προώριζε τήν Ἐφημερίδα τῶν Παίδων γιά τόν Ἐλευθέριον. 1 Ὁ ημήτριος Καλοποθάκης ἐγεννήθη, στήν Ἀρεόπολη, τό 1867, παρέμεινεν ἄγαμος, ἕνα δέ ἀτύχημα, κατά τήν παιδικήν ἡλικία του, τόν κατέστησεν χωλό. Ἔκανε γυμνασιακές σπουδές στήν Ἀθήνα ἀποφοιτώντας ἀπό τήν Γ τάξη τοῦ Γ Γυμνασίου Ἀθηνῶν- ἀλλά ὁ πατέρας του τόν ἔστειλεν ἐν συνεχείᾳ στίς ΗΠΑ, στήν Μασσαχουσέτη, ὅπου ὑπῆρχαν συγγενεῖς ἀπό τήν γυναῖκα του. Μαθητής, τό 1884, στό περιώνυμο σχολεῖο τῆς Βοστώνης, Roxbury Latin School, ἐνεγράφη τό ἴδιον ἔτος στό Κολλέγιο Harvard, ἀπό τό ὁποῖον ἀπεφοίτησε τό Ἀκολούθως ἐσπούδασεν ἱστορία στό Πανεπιστήμιο τοῦ Βερολίνου, μέ καθηγητάς τούς μεγάλους Γερμανούς ἱστορικούς Mommsen 2, von Treitschke 3 καί Delbrück 4, ἀποφοιτώντας τό 1893 μέ μία διατριβή, λατινιστί, περί τῆς Θράκης ὡς ρωμαϊκῆς ἐπαρχίας 5. Μποροῦμε νά παρακολουθήσουμε τώρα τήν ἐπαγγελματική σταδιοδρομία του. Ὁ Καλοποθάκης διορίζεται, τό 1894, στό Πανεπιστήμιον Ἀθηνῶν ὡς Ὑφηγητής ἱστορίας, ἔχων ὑποβάλει ὡς τίτ- 8 ÁÓÔÇÑ ôçò ÁÍÁÔÏËÇÓ - ÉÁÍÏÕÁÑÉÏÓ 2009

9 λους τήν πανεπιστημιακή διατριβή του καί ἄλλην ἐπί ὑφηγεσία, ἐπίσης μέ ρωμαϊκό θέμα. 6 ιδάσκει δυό ἀντικείμενα, «Ἱστορία τῶν διαδόχων του Μέγ. Ἀλεξάνδρου μέχρι τῆς ρωμαϊκῆς ἱστορίας» καί «Ρωμαϊκή ἱστορία», ἀλλά παραιτεῖται μετά 5ετία, τό Ὡς λόγον τῆς παραιτήσεώς του ἀναφέρει ἕνας ἐρευνητής τό γεγονός ὅτι «σέ ἐποχή κρίσης τοῦ θεσμοῦ, ὁ πολύ μεγάλος ἀριθμός τῶν ὑφηγητῶν, τό βαρυφορτωμένο πρόγραμμα μαθημάτων τοῦ Πανεπιστημίου καί ὁ μικρός ἀριθμός αἰθουσῶν τόν ἀπεθάρρυνε ἀπό τή διδασκαλία». 7 Ὁ Καλοποθάκης ἐν συνεχείᾳ ἀσχολεῖται βασικῶς μέ τήν δημοσιογραφία, συνεργαζόμενος πάντοτε μέ τόν Ἀστέρα τῆς Ἀνατολῆς. Ἤδη, ἀπό τῆς ἐπιστροφῆς του στήν Ἑλλάδα καί μέχρι τοῦ 1900, ἐργάζεται ὡς ἀνταποκριτής τῶν ἀγγλικῶν ἐφημερίδων Times καί Daily News. έν εἶναι ἐπακριβῶς γνωστές οἱ ἀνταποκρίσεις του κατ αὐτό τό διάστημα, πρέπει ὅμως νά ἦσαν εὐάριθμες, ἰδίως τό 1897 ἐξ ἀφορμῆς τῆς κρητικῆς ἐξεγέρσεως καί τῆς καταλήξεώς της στόν ἑλληνο-τουρκικό πόλεμο. Αὐτό μπορεῖ νά συναχθῆ ἀπό ἕνα λεύκωμα, στό ὁποῖον ὁ Καλοποθάκης συνεκέντρωνε τά ἀποκόμματα τῶν ἑλληνικοῦ ἐνδιαφέροντος δημοσιευμάτων τῶν Times καί τῆς Daily News ἀπό 10ης Φεβρουαρίου μέχρις 29ης Μαΐου 1897 ἡ πρώτη ἡμερομηνία συνέπιπτε μέ τό ἀπόγειον τῶν τουρκικῶν σφαγῶν στήν Κρήτη, ἡ δευτέρα μέ τήν σύναψιν ἀνακωχῆς μετά τήν ἥττα τῆς Ἑλλάδος στόν πόλεμο. Οἱ δυό ἐφημερίδες ἐκάλυπταν ἐκτενέστατα Στην πίσω όψη της φωτογραφίας αναγράφονται τα εξής: ηµήτριος Καλοποθάκης ως πολεµικός ανταποκριτής της Daily News στον πόλεµο του 1897, Βελεστίνο 23 Απριλίου (Αρχείο Α.τ.Α) τά γεγονότα ἀλλά μέ ἀνυπόγραφες ἀνταποκρίσεις ἀπό τήν Ἑλλάδα καί ἄλλες χῶρες, πρᾶγμα πού καθιστᾶ δύσκολο νά ἐντοπισθοῦν ἐκεῖνες τοῦ Καλοποθάκη. Τοῦτο γίνεται δυσκολώτερον ἐκ τοῦ γεγονότος ὅτι ὑπάρχουν ἀνταποκρίσεις ὄχι μόνον ἀπό τά Χανιά καί τήν Ἀθήνα, ἀλλά ἐπίσης, ἀναλόγως τῆς πορείας τοῦ πολέμου, ἀπό τήν Ἄρτα, τόν Βόλο, τήν Λαμία, τήν Λάρισα, ἀκόμη καί ἀπό τόν ομοκό, τήν Ἐλασσόνα, τόν Τύρναβο, τά Φάρσαλα. Φαίνεται ὅμως ὅτι ὁ Καλοποθάκης ἔστειλεν ἀνταποκρίσεις καί ἀπό τήν Κρήτη, πρό τῆς ἐνάρξεως τοῦ πολέμου, ὅπως συνάγεται ἀπό ἕνα ἄρθρο του στό περιοδικό Century περί τοῦ ὁποίου ἀμέσως κατωτέρω- ὅπως ἔστειλεν ἐπίσης ἀπό τό θέατρο τοῦ πολέμου, κρί-νοντας ἀπό μία φωτογραφία του εἰλημμένη στήν Θεσσαλία. Ἀλλά ὁ Καλοποθάκης συνεργάζεται εὐκαιριακῶς καί μέ ἀμερικανικά ἔντυπα. Ὑπάρχουν τρία τουλάχιστον ἄρθρα του στά σοβαρά ἑβδομαδιαῖα περιοδικά Harper s Weekly ( ) καί The Nation ( ) καί στό μηνιαῖο Century (μᾶλλον Μάρτιος 1897). Τό πρῶτο, ἐκτενές καί εἰκονογραφημένο, ἀσχολεῖται μέ τούς ἐπικειμένους Ὀλυμπιακούς Ἀγῶνας στήν Ἀθήνα (1896), τό δεύτερο μεταδίδει μαρτυρίες Ἀρμενίων προσφύγων στήν Ἑλλάδα, διασωθέντων ἀπό τουρκική σφαγή στήν Κωνσταντινούπολη, τό τρίτο, ἐπίσης ἐκτενές, παρουσιάζει τό Κρητικό ζήτημα βάσει προσφάτου παραμονῆς τοῦ Καλοποθάκη στήν Κρήτη. Ὑπάρχει καί μία εἴδησις τῶν New York Times ( ), κατά τήν ὁποίαν τό περιοδι- ÉÁÍÏÕÁÑÉÏÓ ÁÓÔÇÑ ôçò ÁÍÁÔÏËÇÓ 9

10 κό τοῦ Πανεπιστημίου Harvard (Harvard Crimson) ἐδημοσίευσεν ἄρθρο τοῦ ἀποφοίτου ημητρίου Καλοποθάκη περί τῶν Ὀλυμπιακῶν Ἀγώνων. Ἐπί μία 10ετία, μετά τήν ἀποχώρησή του ἀπό τό Πανεπιστήμιο, ὁ Καλοποθάκης προσπαθεῖ νά γίνη ἐπιχειρηματίας, ἀλλά δέν τό ἐπιτυγχάνει, διότι δέν διαθέτει τά κατάλληλα προσόντα. Ἐπιστρέφει στόν τόπο τῆς καταγωγῆς του καί ἱδρύει, τό 1900, στό Νέον Οἴτυλον ἤ Τσίπα, ἕνα ἀτμοκίνητον ἐλαιουργεῖο, μέ τήν προοπτική νά ἀγοράζη ἐληές καί νά ἐμπορεύεται τό προϊόν των, ἀλλά συνάπτει χρέη, τά ὁποῖα κατορθώνει νά ἀποπληρώση μόνο τό Ὁ λόγος εἶναι ὅτι δέν ἀφιερώνεται ἐντελῶς στήν ἐπιχείρηση, δέν ἔχει λησμονήσει τήν ἀκαδημαϊκή σταδιοδρομία. Τό 1910 ζητεῖ νά ἐπανέλθη στό Πανεπιστήμιο, αἰτιολογῶν τήν προηγουμένην ἀποχώρησή του μέ ἔλλειψιν ἀκροατηρίου λόγω συγκρούσεως τῶν ὡρῶν διδασκαλίας του μέ τίς ἀντίστοιχες τῶν καθηγητῶν. Τό αἴτημά του ἀπορρίπτεται λόγω ἀνεπαρκοῦς αἰτιολογήσεως τῆς διακοπῆς τῆς διδασκαλίας του. Καί τό 1912 εὑρίσκεται μεταξύ τῶν ὑποψηφίων πρός ἐκλογήν καθηγητῶν Μέσης καί Νεωτέρας Ἱστορίας, ἀλλά ἐκλέγεται ὁ Γεώργ. Σωτηριάδης τόν ὁποῖο θά συναντήσουμε ἐν συνέχειᾳ. 8 Τό 1911 πεθαίνει ὁ Μιχαήλ Καλοποθάκης, ὁπότε τήν διεύθυνση τοῦ Ἀστέρος τῆς Ἀνατολῆς ἀναλαμβάνει ὁ ημήτριος, τήν ὁποία θά διατηρήση μέχρι τοῦ δικοῦ του θανάτου, τό Ὑπό τήν διεύθυνσή του, τό περιοδικό συμμετέχει ἐναργέστερα στίς δοκιμασίες τῆς χώρας. Στό τεῦχος τοῦ Ὀκτωβρίου 1922, ἡ σύνταξις εἶναι συγκλονισμένη ἀπό τήν μικρασιατική καταστροφή, τήν ὁποίαν ἀποδίδει Επιστολή της Έλενας Βενιζέλου µετά τη δολοφονική απόπειρα κατά του ζεύγους Βενιζέλου στη λεωφόρο Κηφισίας (Αρχείο Α.τ.Α) εἰς ἑλληνικά σφάλματα, ἀλλά καί εἰς εὐτελῆ συμφέροντα τῶν συμμάχων. Καί στό τεῦχος τοῦ Ὀκτωβρίου 1940, ἡ ἴδια καταγγέλλει τήν ἰταλικήν ἐπίθεση «πρός ὅλους τους εὐαγγελικούς χριστιανούς τοῦ κόσμου», καλώντας τους νά «βοηθήσουν τόν ἱερόν ἀγῶνα τοῦ δικαίου καί τῆς ἐλευθερίας». Κατά τά ἔτη , ὁ Καλοποθάκης εἶναι ἀνταποκριτής τῆς ἀγγλικῆς ἐφημερίδος Morning Post. έν ὑπάρχουν κείμενά του, ἐκτός ἑνός τηλεγραφήματος τῆς Ἑλληνικῆς Πρεσβείας στό Λονδίνο (8.4.19), ἡ ὁποία ἀναφέρει ὅτι ἡ Morning Post δημοσιεύει ἐκτενές ἄρθρο τοῦ Καλοποθάκη περί τήν Βόρειον Ἤπειρο. Πάντως ὁ βασιλεύς Ἀλέξανδρος ἀπονέμει, τόν Φεβρουάριο 1919, στόν Καλοποθάκη, ὡς ἀνταποκριτή τῆς Morning Post, τόν Ἀργυροῦν Σταυρόν τῶν Ἱπποτῶν. Βιοποριστικοί ὅμως λόγοι ὠθοῦν τόν Καλοποθάκη νά ἐργασθῆ, κατά τά ἔτη , ὡς διοικητικός ὑπάλληλος στήν Ἀμερικανική Πρεσβεία στήν Ἀθήνα. Ἐν τῷ μεταξύ πολλά συμβαίνουν. Τό 1914 ἐκσπᾶ ὁ Α παγκόσμιος πόλεμος, διχάζων τήν Ἑλλάδα περί τό ζήτημα τῆς συμμετοχῆς της στόν πόλεμο παρά τό πλευρόν τῶν συμμάχων (Ἀγγλίας, Γαλλίας, Ρωσίας, ἀπό τοῦ 1915 Ἰταλίας, ἀπό τοῦ 1917 ΗΠΑ) μετά ἤ ἄνευ συμβατικῶν δεσμεύσεων των, νά ἱκανοποιήσουν δίκαια ἑλληνικά ἐδαφικά δικαιώματα ἐν περιπτώσει νίκης. Οἱ σύμμαχοι ἀποφεύγουν νά δεσμευθοῦν, ἀντιθέτως πρός ὅ,τι κάνουν γιά νά ἐξασφαλίσουν τήν συμμετοχήν ἄλλων χωρῶν παρά τό πλευρόν των, μάλιστα τῆς Βουλγαρίας, ὑποσχόμενοι εἰς αὐτήν ἑλληνικά ἐδάφη. Αὐτό συμβαίνει γιά δυό λόγους. Ἀφ ἑνός ἡ ἑλληνική συμμετοχή θεωρεῖται ἀμελητέα, καί δή ἔναντι τῆς 10 ÁÓÔÇÑ ôçò ÁÍÁÔÏËÇÓ - ÉÁÍÏÕÁÑÉÏÓ 2009

11 βουλγαρικῆς, λόγω τῆς ἤττης τῆς Ἑλλάδος κατά τόν πόλεμο τοῦ 1897, ἀλλά καί τῆς ὑπερτέρας στρατιωτικῆς παρουσίας τῆς Βουλγαρίας κατά τούς Βαλκανικούς Πολέμους (1912 καί 1913), παρ ὅ,τι αὐτή δέν ἀπεκόμισεν ἀνάλογα κέρδη λόγω ἐσφαλμένων πολιτικῶν καί στρατηγικῶν ἐπιλογῶν της. Καί ἀφ ἑτέρου ἡ Ρωσία καί ἡ Ἰταλία ἐποφθαλμιοῦν ἀντιστοίχως τήν Κωνσταντινούπολη καί ἔδαφος στήν Μ. Ἀσία, ὅποτε δέν ἐπιθυμοῦν νά ἔχουν ἐκεῖ ἀντίζηλον τήν Ἑλλάδα. Ὁ Βενιζέλος, ὡς πρωθυπουργός, εἶναι ὑπέρ τῆς συμμετοχῆς τῆς Ἑλλάδος στόν πόλεμο παρά τό πλευρόν τῶν συμμάχων ἄνευ οἱασδήποτε δεσμεύσεως των, εὐελπιστῶν ὅτι αὐτοί θά ἱκανοποιήσουν τά ἑλληνικά αἰτήματα μετά τήν κοινή νίκη. Πρός τοῦτο, βοηθούμενος ἀπό τούς συμμάχους, ὁ Βενιζέλος συγκροτεῖ, τό 1916, στήν Θεσσαλονίκη, κυβέρνησιν ἀντίπαλον ἐκείνης τῶν Ἀθηνῶν, ἀναλαμβάνει δέ αὐτήν, τό 1917, μέ ἐπακόλουθο τήν ἐπίσημον εἴσοδον τῆς Ἑλλάδος στόν πόλεμο παρά τό πλευρόν τῶν συμμάχων. Ἀλλά ἡ καθυστερημένη, καί μοιραίως περιωρισμένη, ἑλληνική στρατιωτική συμβολή στήν νίκη καθιστᾶ τήν Ἑλλάδα 2ας κατηγορίας νικητή. Ὡς ἐκ τούτου δέν εὑρίσκεται μεταξύ τῶν μειζόνων νικητῶν, οἱ ὁποῖοι, μετά τήν λήξη τοῦ πολέμου, τόν Νοέμβριο 1918, συγκροτοῦν, στό Παρίσι, τόν Ἰανουάριο 1919, ιάσκεψιν 28 νικητριῶν χωρῶν, προκειμένου νά ἀποφασίσουν περί τῆς τύχης τῶν ἡττημένων, στούς ὁποίους περιλαμβάνονται, μεταξύ ἄλλων, ἡ Βουλγαρία καί ἡ Τουρκία. εδομένου ὅμως ὅτι ἡ Ρωσία εἶχε συνθηκολογήσει μέ τόν ἐχθρό, τό 1917, μόνοι μείζονες νικηταί εἶναι ἡ Ἀγγλία, ἡ Γαλλία, οἱ ΗΠΑ, ἡ Ἰταλία καί ἡ Ἰαπωνία, ἡ τελευταία ἐπειδή εἶχε καταλάβει, ἄν καί πρός ἴδιον ὄφελος, τίς γερμανικές κτήσεις στήν Κίνα καί τόν Εἰρηνικόν Ὠκεανό. Γιά τόν ἴδιο λόγον ἡ Ἰαπωνία τυπικῶς μόνο συμμετέχει στήν ιάσκεψη, μή ἐνδιαφερομένη γιά τά εὐρωπαϊκά πράγματα. Παραμένουν, κατόπιν τούτου, νά ἀποφασίσουν οἱ ὑπόλοιπες 4 χῶρες, ἄν καί οἱ ΗΠΑ μέχρι τοῦ Ἰουνίου, ὁπότε ἀποχωροῦν τῆς ιασκέψεως, ἐπανερχόμενες στήν προηγουμένη θέση των ὡς οὐδέτερες. Τίς 4 αὐτές χῶρες, σέ μεγάλο δέ βαθμό τήν κοινή γνώμη των, πρέπει νά πείση ἡ Ἑλλάς περί τοῦ δικαίου τῶν αἰτημάτων της. Πρός τόν σκοπόν αὐτόν ἡ Ἑλληνική Κυβέρνησις ἔχει, ἤδη ἀπό τοῦ 1918, ἀρχίσει μίαν ἐκστρατεία διαφωτίσεως περί τῶν Επιστολή του Ε. Βενιζέλου (Αρχείο Α.τ.Α) ÉÁÍÏÕÁÑÉÏÓ ÁÓÔÇÑ ôçò ÁÍÁÔÏËÇÓ 11

12 ἑλληνικῶν δικαίων στήν Ἀγγλία, τήν Γαλλία καί τήν Ἰταλία, μέσω εἰδικῶν ἀπεσταλμένων, μέ περισσότερη δέ ἐπιτυχία στήν Ἀγγλία καί τήν Γαλλία, ἐλαχίστην ὅμως στήν Ἰταλία, ἡ ὁποία ἀντιτίθεται πρός τήν Ἑλλάδα ὄχι μόνο στήν Μ. Ἀσία ἀλλά καί στήν Βόρειον Ἤπειρο, ἔχουσα βλέψεις ἔφ ὅλης της Ἀλβανίας 9 ἡ Βόρειος Ἤπειρος παραμένει τελικῶς ἐκτός τῆς Ἑλλάδος λόγω τῆς ἀντιδράσεως τῆς Ἰταλίας καί τοῦ φόβου τῆς Ἑλλάδος νά τήν ἀψηφήση. Μείζονα σημασίαν ἔχει ὅμως ἡ στάσις τῶν ΗΠΑ, οἱ ὁποῖες εἶναι ἐπιφυλακτικές ὡς πρός τά ἑλληνικά αἰτήματα ἔναντι τῆς Βουλγαρίας καί τῆς Τουρκίας. Τήν στάσιν αὐτήν καθορίζει ἡ εὐαισθησία τοῦ Προέδρου Wilson ὡς πρός τό δικαίωμα αὐτοδιαθέσεως τῶν λαῶν ἀλλά καί παρασκηνιακές ἐνέργειες ἀμερικανικῶν διαμαρτυρομένων ἱεραποστολῶν στίς ἐν λόγῳ χῶρες. 10 Τέτοιες ἱεραποστολές εἶχαν ὑπάρξει, ἀπό τοῦ 19ου αἰῶνος, στήν Ὀθωμανικήν Αὐτοκρατορία καί στήν Ἑλλάδα, χωρίς ὅμως πολλήν ἐπιτυχία στήν Ἑλλάδα λόγω τῆς ἰσχυρᾶς ἐκεῖ θέσεως τῆς ὀρθοδοξίας, συνδεδεμένης μέ τήν ἐπιβίωση τοῦ ἑλληνικοῦ ἔθνους. 11 Μεγαλυτέραν ἐπιτυχίαν εἶχαν οἱ ἱεραποστολές στή Βουλγαρία καί τήν Τουρκία, συνδεθεῖσες καί ψυχικῶς μέ τό ποίμνιο των γιά αὐτόν ἄλλωστε τόν λόγον ἡ Ἀμερική ἐκήρυξε τόν πόλεμο κατά τῆς Τουρκίας, ὄχι ὅμως κατά τῆς Βουλγαρίας. Ἡ τελευταία εἶχεν ἰσχυρά ἐρείσματα καί στήν ἀγγλική κοινή γνώμη, τήν ὁποίαν εἶχε καταλλήλως καλλιεργήσει ἀπό καιροῦ. Καταλληλότερος γιά τή διαφώτιση τῆς ἀμερικανικῆς κοινῆς γνώμης ἐπί τῶν ἑλληνικῶν δικαίων ἦτο ὁ Καλοποθάκης, ἔνθερμος ὀπαδός τοῦ Βενιζέλου, ἄριστος γνώστης τῆς ἀμερικανικῆς πραγματικότητος, συνδεόμενος μέ αὐτήν καί δογματικῶς. Ὑπάρχει καί μία ἰδιόγραφος ἐπιστολή τοῦ Βενιζέλου πρός τόν Καλοποθάκη ( ), στήν ὁποίαν αὐτός, λυπούμενος διότι δέν θά δυνηθῆ νά παραστῆ σέ μίαν ὁμιλία του περί τοῦ Canning, εὐχαριστεῖ καί συγχαίρει τόν Καλοποθάκη γιά τήν προθυμία του νά ἀναλάβη αὐτήν τήν ἀποστολή στήν Ἀμερική, ἐνῶ ἄλλοι εἶχαν ἀρνηθῆ. Οἱ λεπτομέρειες τῆς ἀποστολῆς ρυθμίζονται ἀπό τόν Ὑπουργόν Ἐξωτερικῶν, Νικ. Πολίτη, ὁ Καλοποθάκης λαμβάνει ἄδειαν ἀπουσίας ἀπό τήν ὑπηρεσία του. Τόν Ἰανουάριο 1919, ὁ Καλοποθάκης εὑρίσκεται στήν Ἀμερική, ὅπου παραμένει ἐπί 3μηνο δίδοντας ὁμιλίες γιά τά ἑλληνικά δίκαια. Ὁμιλεῖ τουλάχιστον, ἐξ ὅσων εἶναι γνωστόν, στά Πανεπιστήμια Cornell, Harvard καί Yale. Ἐξ ἄλλου, πρό τῆς ἀναχωρήσεώς του γιά τίς ΗΠΑ ὁ Καλοποθάκης ἔχει συντάξει, ἀγγλιστί, 5 ὑπομνήματα προωρισμένα γιά τήν ἐνημέρωση τοῦ Προέδρου Wilson περί τῶν ἑλληνικῶν δικαίων. Προτιμᾶται ὅμως ὅπως αὐτά ἐκδοθοῦν ὑπό μορφή βιβλίου, μάλιστα ὑπό ψευδώνυμο, εἰς τρόπον ὥστε νά μήν εἶναι γνωστή ἡ ἑλληνική προέλευσίς του. Τό βιβλίον ἐκδίδεται στό Λονδίνο, τόν Μάρτιο 1919, ὑπό τόν τίτλο «Greece before the Conference», συγγραφεύς του εἶναι ὁ Polybius, συνοδεύεται δέ ἀπό ἕνα ἐθνολογικό χάρτη τοῦ ἑλληνισμού στήν Ἐγγύς Ἀνατολή, ἐκπονημένον ἀπό τόν Καθηγητή τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, Γ. Σωτηριάδη. Ἐξ ἄλλου, τό βιβλίον ἐκθέτει, βάσει ἱστορικῶν καί δημογραφικῶν στοιχείων, τά ἑλληνικά δικαιώματα στήν Βουλγαρία, τήν Τουρκία, τήν Βόρειον Ἤπειρο, τά ωδεκάνησα, ὄχι ὅμως στήν Κύπρο, βάσει τῆς γραμμῆς τοῦ Βενιζέλου νά μή θιγῆ ἡ Ἀγγλία, ἡ συγκατάθεσις τῆς ὁποίας ἦτο ἀπαραίτητη γιά τήν ἱκανοποίηση τῶν ἑλληνικῶν αἰτημάτων. Ἀπό Μέλος του Συλλόγου Παρνασσός συνιδρυτής του οποίου ήταν ο πατέρας του (Αρχείο Α.τ.Α) 12 ÁÓÔÇÑ ôçò ÁÍÁÔÏËÇÓ - ÉÁÍÏÕÁÑÉÏÓ 2009

13 Ο αργυρούς σταυρός των Ιπποτών του Τάγµατος του Σωτήρος. Ένα από τα παράσηµα του.μ.κ. (Αρχείο Α.τ.Α) ÉÁÍÏÕÁÑÉÏÓ ÁÓÔÇÑ ôçò ÁÍÁÔÏËÇÓ 13

14 ἄλλης πλευρᾶς, τό βιβλίον εἶναι μία ἀνεπτυγμένη μορφή τοῦ ὑπομνήματος περί τῶν ἑλληνικῶν δικαίων, τό ὁποῖον εἶχε παρουσιάσει ὁ Βενιζέλος, τόν προηγούμενο μήνα, στήν ιάσκεψη, ἀλλά εἶχε δοθῆ στήν δημοσιότητα ἀπό τοῦ εκεμβρίου Ἡ τουρκική πλευρά ἐπληροφορήθη τό πραγματικόν ὄνομα τοῦ συγγραφέως καί ἐθορυβήθη. Στήν ἰστοσελίδα τοῦ τουρκικοῦ Ὑπουργείου Ἐξωτερικῶν ὑπῆρχε, τουλάχιστον μέχρι τοῦ 2003, μία ἐκτενής ἀντίκρουσις τῶν στοιχείων τοῦ βιβλίου ἐν σχέσει πρός τόν ἑλληνισμό τῆς Τουρκίας, μέ τό ἐπιχείρημα ὅτι αὐτά ἐβασίζοντο ἐπί στατιστικῆς τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ἀγνοοῦντα τουρκική στατιστική, μνημονευθεῖσα στό διεθνοῦς κύρους γερμανικό ἀλμανάκ Gotha. 12 Ἐπιστρέφων στήν Ἑλλάδα, ὁ Καλοποθάκης ἐργάζεται ἐπί ἕνα ἀκόμη ἔτος στήν Ἀμερικανική Πρεσβεία, συνεχίζων ὅμως νά παρακολουθῆ τήν στάση τῶν ΗΠΑ ἔναντι τῶν ἑλληνικῶν δικαίων. Τόν Σεπτέμβριο 1919, συνυπογράφει, μέ ἐκπροσώπους τῆς Ἑλληνικῆς Εὐαγγελικῆς Ἐκκλησίας καί τῆς Ἑνώσεως τῶν Ἑλληνικῶν Εὐαγγελικῶν Ἐκκλησιῶν στήν Τουρκία, ἐπιστολή πρός τό Ἀμερικανικόν Συμβούλιον Ἐπιτρόπων διά Ξένας Ἀποστολάς (American Board of Commissioners for Foreign Missions), διά τῆς ὁποίας καταγγέλλεται ἡ ἀπό 3ετίας δραστηριότης ἱεραποστόλων στήν Ἀλβανία, τήν Βουλγαρία καί τήν Τουρκία κατά τῶν ἑλληνικῶν δικαίων εἰδικώτερα καταγγέλλονται ὀνομαστικῶς δυό Ἀμερικανοί ἱεραπόστολοι, οἱ ὁποῖοι διατρέχουν, διά βουλγαρικῶν χρημάτων, τίς ΗΠΑ, δίδοντες ὁμιλίες κατά τῆς Ἑλλάδος καί ὑπέρ τῆς Βουλγαρίας. 13 Τόν Μάρτιο 1920, ὁ Καλοποθάκης ὑπογράφει, μέ τόν Ὑπουργόν Ἐξωτερικῶν, Ν. Πολίτη, σύμβαση 10ετούς διαρκεί- Ο.Μ.Κ. (Αρχείο Α.τ.Α) ας, διά τῆς ὁποίας διορίζεται ιευθυντής τῆς ημοσιογραφικῆς Ὑπηρεσίας τοῦ Ὑπουργείου Ἐξωτερικῶν, δημιουργηθείσης 2 μῆνες προηγουμένως. 14 Μέχρι τότε ὑπῆρχε, ἀπό τοῦ 1910, στό Ὑπουργεῖον Ἐξωτερικῶν, Τμῆμα Τύπου, στελεχούμενον ἀπό διπλωμάτας. Βάσει τῆς νέας ρυθμίσεως, στήν ημιοσιογραφικήν Ὑπηρεσίαν ἠδύνατο νά διορισθῆ, μέ βαθμόν ιευθυντοῦ, καί πρόσωπον ἐκτός τοῦ Ὑπουργείου Ἐξωτερικῶν, «ἔχον πολυετῆ δημιοσιογραφικήν πείραν καί κατέχον πλείονας ξένας γλώσσας». 15 Ἐκτός ἀγγλικῶν καί γερμανικῶν, ὁ Καλοποθάκης ἐγνώριζε καί γαλλικά. Ἀλλά ἡ σταδιοδρομία τοῦ Καλοποθάκη στό Ὑπουργεῖον Ἐξωτερικῶν θά ἐπηρεασθῆ ἀπό τίς πολιτικές ἐξελίξεις. Ἕνα 7μηνο μετά τόν διορισμό του, τόν Νοέμβριο 1920, διεξάγονται ἐκλογές, τίς ὁποῖες κερδίζουν οἱ ἀντίπαλοί τοῦ Βενιζέλου. Κατόπιν τούτου ὁ Καλοποθάκης τίθεται ἐκτός τοῦ Ὑπουργείου ὡς βενιζελικός. Ὁ Ὑπουργός (Νικ. Καλογερόπουλος) θέλει νά τόν ἀπολύση ἀζημίως γιά τό Κράτος, ἀλλά τό Νομικό Συμβούλιο τοῦ Ὑπουργείου τοῦ ἐπισημαίνει, ὅτι ἀπόλυσις τοῦ Καλοποθάκη ἄνευ ὑπαιτιότητός του θά τοῦ ἔδιδε, βάσει τῶν ὅρων τῆς συμβάσεως τοῦ διορισμοῦ του, δικαίωμα ἀποζημιώσεως γιά τούς μισθούς ὅλης της 10ετίας. Κατά τήν ἀπουσία τοῦ Καλοποθάκη, τό Τμῆμα Τύπου διευθύνει ὁ ημ. Ἀραβαντινός, μετέπειτα ἱδρυτής τῆς ἐφημερίδος Βραδυνή, ἀλλά μᾶλλον μή διορισθείς ὡς ὁ Καλοποθάκης. 16 Κατά τήν διάρκεια τῆς Ἐπαναστατικῆς Κυβερνήσεως, μετά τήν μικρασιατική καταστροφή (1922) καί καθ ὄλον τό 1923, τό Τμῆμα Τύπου στερεῖται ιευθυντοῦ ημοσιογραφικῆς Ὑπηρεσίας. Ὁ Καλοποθάκης ἐπιστρέφει στήν θέση του στίς ἀρχές 1924, μετά τήν ἐκλογική νίκη τοῦ Βενιζέλου καί ἐπί κυβερ- 14 ÁÓÔÇÑ ôçò ÁÍÁÔÏËÇÓ - ÉÁÍÏÕÁÑÉÏÓ 2009

15 νήσεως Ἀλεξ. Παπαναστασίου. Ἕνα ἔτος ἀργότερα, τό 1925, συγκεκριμενοποιεῖται ἡ θέσις τοῦ ιευθυντοῦ τῆς ημοσιογραφικῆς Ὑπηρεσίας ὡς προϊσταμένου τοῦ Τμήματος Τύπου, μία θέσις τήν ὁποίαν ὁ Καλοποθάκης θά ἀξιοποιήση πλήρως. Τό 1928 ἐπιμελεῖται τήν ἑλληνική συμμετοχή στήν ιεθνή ἔκθεση Τύπου, στήν Κολωνία, καί ἐκδίδει, ἐπί τῇ εὐκαιρίᾳ, ἀγγλιστί, μία Σύντομη Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Τύπου, ἡ ὁποία διατίθεται στούς ἐπισκέπτας τοῦ ἑλληνικοῦ περιπτέρου. Καί τό 1929 ἔχει 6 Τμηματάρχας, μεταξύ αὐτῶν τόν Νικηφόρον Μοσχόπουλον, διαπρεπῆ λόγιο καί συνεργάτη τῆς Ἐγκυκλοπαιδείας τοῦ Πυρσοῦ, καί τόν Ἰωάν. Μπέττον, ἀργότερα Γέν. ιευθυντήν Τύπου καί Πληροφοριῶν τοῦ Ὑπουργείου Προεδρίας τῆς Κυβερνήσεως (1963). 17 Κατά τήν λῆξιν τῆς 10ετοῦς θητείας του, ὁ Καλοποθάκης ὑποβάλλει, τόν Ἀπρίλιο 1930, τήν παραίτησή του, διότι, βάσει αὐτῆς, ὁ διορισμός του ἦτο «ἐπί μίαν τουλάχιστον 10ετίαν». Ὁ Καλοποθάκης ἐπικαλεῖται καί λόγους ὑγείας, 18 πρᾶγμα ἐνισχῦον τήν ἐκδοχήν ὅτι ὑπῆρχε πρόβλημα στήν συνεργασία του μέ τόν Ὑπουργό (Ἀνδρ. Μιχαλακόπουλο). 19 Γεγονός πάντως εἶναι ὅτι ὁ Καλοποθάκης εἶχε, τό προηγούμενον ἔτος, ζητήσει καί λάβει 3 ἑβδομάδων ἀναρρωτικήν ἄδεια, «πρός χρῆσιν λουτρῶν ἐν Αἰδηψῷ». Ὁ Καλοποθάκης δέν θά ἔχη διάδοχο. Μετά τήν ἀποχώρησή του, τό Τμῆμα Τύπου ἐπανέρχεται ὑπό διπλωμάτας, τό 1933 ἀναβαθμίζεται σέ ιεύθυνση, παραμένοντας ὅμως, ἐπί ἕνα διάστημα, ἄνευ προϊσταμένου, συνεχίζει δε αὐτή νά ὑπάρχη μέχρι τοῦ 1979, ἀλλά σταδιακῶς ἀποδυναμουμένη (Αρχείο Α.τ.Α) καί ἀντικαθιστωμένη ἀπό ἄλλες ὑπηρεσίες. Πρώτη εἶναι, τό 1935, τό Ὑφυπουργεῖον Τύπου καί Τουρισμοῦ παρά τῷ Ὑπουργείῳ Ἐξωτερικῶν. Σήμερα εἶναι ἡ ιεύθυνσις Ἐπικοινωνίας καί Μέσων Μαζικῆς Ἐνημερώσεως τοῦ Ὑπουργείου Ἐπικρατείας. Ἀλλά ὁ Καλοποθάκης δέν θά ἀποκοπῆ πλήρως ἀπό τό Ὑπουργεῖον Ἐξωτερικῶν. Βιοποριστικοί λόγοι τόν ἀναγκάζουν νά εἶναι, τό 1940, ἴσως καί ἐνωρίτερα, μεταξύ τῶν μεταφραστῶν (ἀγγλικῆς) τοῦ Μεταφραστικοῦ Γραφείου τό ὁποῖον εἶχεν ἱδρυθῆ, τό 1931, ὡς τμῆμα τοῦ Τμήματος Τύπου προϊστάμενος ὅμως τοῦ τελευταίου εἶναι τώρα ὁ Ἰωάν. Μπέττος, προηγουμένως Τμηματάρχης τοῦ Καλοποθάκη. 20 Μετά τήν ἀποχώρησή του ἀπό τό Ὑπουργεῖον Ἐξωτερικῶν, ὁ Καλοποθάκης ἀφιερώνεται στόν Ἀστέρα τῆς Ἀνατολῆς. Καί, ἀναδημοσιεύοντας κείμενά του ἀπό αὐτόν, ἐκδίδει, τό 1933, ἕνα βιβλίον ἐπιγραφόμενον «Ὁ βίος καί τό ἔργον τοῦ Ἀποστόλου Παύλου». Συνοπτικόν ἀλλά ὡλοκληρωμένο, γραμμένον ὄχι ἀπό ἕνα ἐπιστήμονα θεολόγον ἀλλά ἀπό ἕνα βαθύ μελετητή τοῦ ἀντικειμένου, τό βιβλίον αὐτό εἶναι μᾶλλον μοναδικό τοῦ εἴδους του στήν ἑλληνική βιβλιογραφία, ἡ ὁποία περιλαμβάνει κυρίως ὑψηλοῦ ἐπιπέδου μονογραφίες. Ἐπίσης ἀναδημοσιεύοντας κείμενά του ἀπό τόν Ἀστέρα τῆς Ἀνατολῆς, εἶχεν ἐκδόσει, τό 1910, τό βιβλίο «Πλανῶν Ἔλεγχος», μη μηνομονεύων ὅμως ὄνομα συγγραφέως. Ὁ Καλοποθάκης πεθαίνει, τό 1946, εἰς ἡλικίαν 80 ἐτῶν, μετά μία ὀδυνηράν ἀσθένεια (παράλυσις τῶν νεύρων τοῦ ÉÁÍÏÕÁÑÉÏÓ ÁÓÔÇÑ ôçò ÁÍÁÔÏËÇÓ 15

16 οἰσοφάγου, ἡ ὁποία τόν ἐμποδίζει νά καταπιῆ). Οἱ ἐφημερίδες Ἑστία καί Βῆμα θά γράψουν, ἐπί τῇ εὐκαιρίᾳ, μεταξύ ἄλλων, τά ἀκόλουθα: - «Μία ἀπό τάς συμπαθεστέρας καί ἀξίας τοῦ βαθυτέρου σεβασμοῦ μορφή τοῦ ἑλληνικοῦ δημοσιογραφικοῦ κόσμου ἐξέλιπε Χωρίς νά ἀποστῆ ποτέ τῆς βασικῆς δημιοσιογραφικῆς ὑποχρεώσεως τοῦ σεβασμοῦ πρός τήν ἀλήθειαν, ἠδυνήθη συχνά νά προσφέρη πολυτίμους ὑπηρεσίας εἰς τήν πατρίδα του» (Ἑστία, ). Ο.Μ.Κ. ιευθυντής στο Υπουργείο Εξωτερικών (Αρχείο Α.τ.Α). - «Ὁ ημήτριος Καλοποθάκης ὑπῆρξεν μία μορφή εἰς τόν δημοσιογραφικόν κόσμον έν ὑπῆρξεν μόνον ὁ ἐκλεκτός δημοσιογράφος ὁ ὁποῖος ἐξυπηρέτησεν, μέ τήν εὐθύτητά του, τήν ἀκριβολογίαν εἰς τάς εἰδήσεις καί τήν κρίσιν του ἐπί τῶν γεγονότων, τάς ἐφημερίδας πού ἀντιπροσώπευε, ἀλλ ὑπῆρξεν ταυτοχρόνως καί ὁ ἀκραιφνής Ἕλλην πατριώτης, ὁ ὁποῖος ταυτοχρόνως ἐξυπηρέτησε καί τά ἑλληνικά συμφέροντα πάντοτε ὅταν παρουσιάσθη περίπτωσις ιευθυντής τοῦ Τμήματος Τύπου τοῦ Ὑπουργείου Ἐξωτερικῶν ἐπί μίαν ὁλόκληρον 10ετίαν, ὁ ἀείμνηστος Καλοποθάκης διεκρίθη παντοῦ, ἐργασθείς μέ ἀφοσίωσιν καί ἐνθουσιασμόν Ὁ θάνατός του ἠκούσθη μέ βαθυτάτην ὀδύνην ἀπό ὅσους εἶχαν γνωρίσει καί ἐκτιμήσει τόν ἀείμνηστον Καλοποθάκην καί τήν δράσιν του, τήν δημοσιογραφικήν καί τήν πατριωτικήν» (Βῆμα, ). 21 Ὁ ημήτριος Καλοποθάκης ὑπηρέτησε μέ εὐσυνειδησία καί ἀκεραιότητα τόν τύπον ἐπί μία 40ετία, ὡς ἐκδότης περιοδικοῦ, ὡς ἀνταποκριτής καί συνεργάτης ξένων ἐφημερίδων καί περιοδικῶν καί ὡς προϊστάμενος κρατικῆς ὑπηρεσίας. Καί παραλλήλως ὑπηρέτησε πιστῶς, ὑπ ὅλες αὐτές τίς ἰδιότητες, τήν πατρίδα του μέ βάσιν τίς χριστιανικές ἀρχές του καί τήν ἀνιδιοτελή ἀγάπη του γιά τήν Ἑλλάδα. Ï ê. Ê.ÂÜóóçò åßíáé ðñýóâõò å.ô., óõããñáöåýò Ένα από τα άρθρα του στο Harper's Weekly σχετικά µε τους Ολυµπιακούς Αγώνες. (Αρχείο Ι.Τ.) 16 ÁÓÔÇÑ ôçò ÁÍÁÔÏËÇÓ - ÉÁÍÏÕÁÑÉÏÓ 2009

17 Το πτυχίο του ηµητρίου Καλοποθάκη από το Πανεπιστήµιο του Βερολίνου σε περγαµηνή. (Αρχείο Α.τ.Α) ÉÁÍÏÕÁÑÉÏÓ ÁÓÔÇÑ ôçò ÁÍÁÔÏËÇÓ 17

18 Έργα τοῦ ημητρίου Καλοποθάκη Αρχείο Ι.Τ. Αρχείο Ι.Τ. Αρχείο Ι.Τ. Αρχείο Ι.Τ. 18 ÁÓÔÇÑ ôçò ÁÍÁÔÏËÇÓ - ÉÁÍÏÕÁÑÉÏÓ 2009

19 Η επιχείρηση του.μ.κ..κ. στο Οίτυλο της Μάνης (Αρχείο Α.τ.Α) Το αποδεικτικό του βρετανικού παράσηµου του.μ.κ. (Αρχείο Α.τ.Α) Στην υπηρεσία του Ελληνισµού (Αρχείο Α.τ.Α) ÉÁÍÏÕÁÑÉÏÓ ÁÓÔÇÑ ôçò ÁÍÁÔÏËÇÓ 19

20 Σημειώσεις 1. Ἐπιστολή ( ) Κυριάκου Βενιζέλου πρός Μιχαήλ Καλοποθάκη, εἰς Κυριακάκη, σ Εἰς ὅ,τι ἀφορᾶ τήν Ἐφημερίδα τῶν Παίδων, «εὐαρεστηθῆτε νά τήν ἐπιγράφετε πρός τόν Ἐλευθέριον Κ. Βενιζέλον, ὅστις εἶναι μικρός υἱός μου καί χάριν αὐτοῦ τήν λαμβάνω. Θέλω δ οὕτω νά κολακεύσω τήν φιλοδοξία του (ἀδυναμία πατρική)». 2. Theodor Mommsen ( ), συγγραφεύς μιᾶς μνημειώδους «Ρωμαϊκῆς ἱστορίας». 3. Heinrich von Treitschke ( ), συγγραφεύς μιᾶς «Γερμανικῆς ἱστορίας κατά τόν 19ον αἰώνα». 4. Hans Delbrück ( ), συγγραφεύς μιᾶς «Ἱστορίας τῆς τέχνης τοῦ πολέμου στό πλαίσιον τῆς πολιτικῆς ἱστορίας». 5. «De Thracia Provincia Romana», κατά τό δίπλωμά του. 6. «Ὁ χωρισμός στρατιωτικῆς καί πολιτικῆς ἐξουσίας καί ἡ ρωμαϊκή διοίκησις παρά τόν Κάτω ούναβιν», εἰς Καραμανωλάκης, σ Καραμανωλάκης, σ. 177, Καραμανωλάκης, σ Kitsikis, σ Kitsikis, σ Θαναηλάκη, σ ( έν εἶναι πλέον ἐν ἐνεργείᾳ) 13. Kitsikis, σ. 54, Ὑπηρεσιακός Φάκελος ημ. Καλοποθάκη. 15. Νόμος 2022/ Ἀρχεῖα Ὑπουργείου Ἐξωτερικῶν. 17. Ἐπετηρίς Ὑπουργείου Ἐξωτερικῶν Ὑπηρεσιακός Φάκελος ημ. Καλοποθάκη. 19. Kitsikis, σ Ἐπετηρίς Ὑπουργείου Ἐξωτερικῶν Ἀστήρ τῆς Ἀνατολῆς, Ἰούλιος Ἡ ἐργογραφία τοῦ ημητρίου Καλοποθάκη 1. «Πλανῶν Ἔλεγχος», ἄνευ μνείας συγγραφέως, Χανιά, 1910, σελ «Greece before the Conference» (by Polybius), Methuen and Co Ltd, ἄνευ χρονολογίας (1919), σελ «A short history of the Greek press», 1928, σελ «Ὁ βίος καί τό ἔργον τοῦ Ἀποστόλου Παύλου», Τύποις Πυρσοῦ, 1933, σελ Βιβλιογραφία Γιά τήν σύνταξη τοῦ παρόντος μελετήματος ἐχρησίμευσαν τά ἀκόλουθα κείμενα: - Πόλλη Θαναηλάκη: «Ἀμερική καί προτεσταντισμός: Ἡ εὐαγγελική αὐτοκρατορία καί οἱ ὁραματισμοί τῶν Ἀμερικανῶν μισιοναρίων γιά τήν Ἑλλάδα τό 19ο αἰώνα», Ἐκδόσεις Καστανιώτη, Βαγγέλης. Καραμανωλάκης: «Ἡ συγκρότηση τῆς ἱστορικῆς ἐπιστήμης καί ἡ διδασκαλία τῆς ἱστορίας στό Πανεπιστήμιον Ἀθηνῶν», Γραμματεία Νέας Γενιᾶς, Χάρης Λ. Καραμπαρμπούνης: «ιά τῆς διπλωματικῆς ὁδοῦ: Τό ἱστορικό καί θεσμικό πλαίσιο διαμόρφωσης τοῦ Ἑλληνικοῦ Ὑπουργείου Ἐξωτερικῶν», Ἔκδοσις Ι. Σιδέρη, Dimitri Kitsikis: «Propagande et pressions en politique internationale: La Grèce et ses révendications à la Conférence de la Paix ( )», Presses Universitaires de France, Μιχ. Β. Κυριακάκης: «Πρωτοπορεία καί πρωτοπόροι», Ἔκδοσις τοῦ Περιοδικοῦ Ἀστήρ τῆς Ἀνατολῆς, Ἀστήρ τῆς Ἀνατολῆς, ἰδίως τεύχη Ὀκτωβρίου 1940 καί Ἰουλίου Ἀρχεῖα Ὑπουργείου Ἐξωτερικῶν καί Ὑπηρεσιακός Φάκελος ήμ. Καλοποθάκη. -Ἐπετηρίδες Ὑπουργείου Ἐξωτερικῶν. - Ἀρχεῖον ημ. Καλοποθάκη. - Ἀρχεῖον Ἰωάννου Τσεβᾶ. 20 ÁÓÔÇÑ ôçò ÁÍÁÔÏËÇÓ - ÉÁÍÏÕÁÑÉÏÓ 2009

21 Ï Ì.Ä. ÊáëïðïèÜêçò êáé ôï «Êáèáñüí êáé Õãéåéíüí & Äéáíïçôéêüí ¾äùñ»: Ç Åöçìåñßò ôùí Ðáßäùí ôçò ÂáóéëéêÞò Å. Âáóéëïýäç Ï åêäüôçò ôçò Åöçìåñßäïò ôùí Ðáßäùí Ôï 1868, äýêá ñüíéá ìåôü ôçí Ýíáñîç ôçò Ýêäïóçò ôïõ ÁóôÝñïò ôçò ÁíáôïëÞò, îåêßíçóá ôçí Ýêäïóç ôçò Åöçìåñßäïò ôùí Ðáßäùí, åíüò ìçíéáßïõ åéêïíïãñáöçìýíïõ ðåñéïäéêïý. Ïé óýã ñïíïß ìáò ôçí êáôþããåéëáí áìýóùò ùò Ýíá áêüìç üñãáíï ðñïóçëõôéóìïý ôçò íåïëáßáò. ÁëëÜ áõôþ ôç öïñü, ç áäéêßá êáé ç äéáâïëþ ëßãç åðßäñáóç Üóêçóáí. Äåí õðþñ å êáìßá Üëëç Ýêäïóç ãéá ðáéäéü ôçí åðï Þ åêåßíç óôçí åëëçíéêþ ãëþóóá êáé ôï ðñþôï ôñüâçãìü ôçò áíþëèå óôïõò 1000 óõíäñïìçôýò. Ç Åöçìåñßò ôùí Ðáßäùí ðüíôá ðåñéëüìâáíå ðëçèþñá åëêõóôéêþí áíáãíùóìüôùí ìå ðëïýóéá åéêïíïãñüöçóç êáé ðüíôïôå áöéýñùíå óçìáíôéêü þñï óå èýìáôá êáé åñùôþìáôá áðü ôçí Áãßá ÃñáöÞ, ôá ïðïßá êýíôñéæáí ôï åíäéáöýñïí ôùí ðáéäéþí, óõìâüëëïíôáò êáô áõôüí ôïí ôñüðï óôçí áöýðíéóç ðáéäéþí êáé ãïíýùí, þóôå íá åðéèõìïýí íá áðïêôþóïõí êáé íá äéáâüóïõí ôéò ÃñáöÝò. Ãéáôß ç ìéêñþ ìáò åöçìåñßäá äéáâáæüôáí ü é ìüíï áðü ôç íåïëáßá áëëü êáé áðü ôïõò ìåãáëýôåñïõò åðßóçò, êõñßùò áðü ôéò ìçôýñåò, ìå áðïôýëåóìá íá ãßíåé ç Åöçìåñßäá ôçò ÏéêïãÝíåéáò 1. Ìå áõôïýò ôïõò üñïõò ðåñéýãñáöå áíáäñïìéêü ï Ì.Ä. ÊáëïðïèÜêçò, ðñùôåñãüôçò óôç èåìåëßùóç ôïõ åëëçíéêïý Ðñïôåóôáíôéóìïý êáé åêäüôçò ôïõ åõáããåëéêïý ðåñéïäéêïý ÁóôÞñ ôçò ÁíáôïëÞò, ôçí Ýêäïóç ôçò Åöçìåñßäïò ôùí Ðáßäùí, åíüò ðåñéïäéêïý ãéá ðáéäéü, ç ïðïßá åãêáéíéüóôçêå ôïí ÉáíïõÜñéï ôïõ Ïé ëüãïé ðïõ ôïí ïäþãçóáí óôï åêäïôéêü áõôü åã åßñçìá äéáôõðþíïíôáé áðü ôïí ßäéï óôéò ðñïãñáììáôéêýò äçëþóåéò ôïõ ðåñéïäéêïý óôï ðñþôï ôåý ïò ôïõ: á) Ç ìåôáîý üëùí ôùí ôüîåùí åðéêñáôïýóá äßøá ðñïò ìüèçóéí, Þôéò, áí ìç óâåóèþ äéü êáèáñïý êáé õãéåéíïý äéáíïçôéêïý ýäáôïò, èá ðëçñùèþ ìå áêüèáñôïí êáé óåóçðüò. â) Ç ðáíôåëþò Ýëëåéøéò êáôáëëþëùí ðáéäéêþí áíáãíùóìüôùí åéò ôçí ãëþóóáí ìáò êáé ã) Ç êáè åêüóôçí áõîüíïõóá êõêëïöïñßá åîá ñåéùôéêþí ìõèéóôïñçìüôùí ìåôáöñáæïìýíùí åî Üëëùí ãëùóóþí Üñéí êåñäïóêïðßáò 2. Óôçí ðñáãìáôéêüôçôá, ðýñá áðü ôïõò ðáñáðüíù ëüãïõò, ç Ýêäïóç ôçò Åöçìåñßäïò ôùí Ðáßäùí, åíüò ðáéäéêïý åõáããåëéêïý ðåñéïäéêïý óôçí ÅëëÜäá ôç óõãêåêñéìýíç ðåñßïäï, óõíéóôïýóå áðüóôáãìá ôçò äåêü ñïíçò åìðåéñßáò ôïõ åêäüôç óôïí þñï ôïõ èñçóêåõôéêïý åíôýðïõ, êáèþò Þäç áðü ôï 1858 åîýäéäå ôïí ÁóôÝñá ôçò ÁíáôïëÞò êáé ðëþèïò èñçóêåõôéêþí åã åéñéäßùí. ÅðéðëÝïí, ïé ó Ýóåéò ôïõ Ì.Ä. ÊáëïðïèÜêç ìå áìåñéêáíéêýò êáé áããëéêýò éåñáðïóôïëéêýò åôáéñåßåò, ïé ïðïßåò äñáóôçñéïðïéïýíôáí Þäç áðü ôéò áñ Ýò ôïõ 19ïõ áéþíá óôïí åëëçíüöùíï þñï ôçò ÁíáôïëÞò 3, äéáäñáìüôéóáí êáßñéï ñüëï óôçí Ýêäïóç ôçò Åöçìåñßäïò ôùí Ðáßäùí, êáèþò ïé éåñáðüóôïëïéìýëç áõôþí ôùí åôáéñåéþí èåùñïýóáí ôçí Ýêäïóç âéâëßùí êáé ðåñéïäéêþí áðáñáßôçôç ãéá ôçí ðíåõìáôéêþ áíáìüñöùóç ôïõ åëëçíéêïý ëáïý. ÁíôéëáìâÜíåôáé êáíåßò êáëýôåñá ðþò ï Ì.Ä. ÊáëïðïèÜêçò ïäçãþèçêå óôï åêäïôéêü áõôü åã åßñçìá, ôï ïðïßï óôþñéîå ìå áðáñüìéëëï æþëï ãéá åßêïóé Ýîé óõíáðôü Ýôç, áí ëüâåé õðüøç ôïõ ôüóï ôçí ðñþéìç ïéêåßùóþ ôïõ ìå ôïí åõáããåëéêü ëüãï óôá ñüíéá ôçò íåüôçôüò ôïõ, ìýóù ôùí Áìåñéêáíþí éåñáðïóôüëùí G.W. Leyburn êáé S. Houston, üóï êáé ôïõò äåóìïýò ðïõ ôïí óõíýäåáí ìå ôïõò åêðñïóþðïõò ôùí áããëïáìåñéêáíéêþí éåñáðïóôïëþí, êáé êõñßùò ìå ôïí Jonas King 4. Áõôïß ïé äåóìïß, óöõñçëáôçìýíïé óå Ýíá éóôïñéêü ðëáßóéï èñçóêåõôéêþí äéþîåùí êáôü ôùí åôåñïäüîùí, óöñüãéóáí ôçí áðüöáóç ôïõ ÊáëïðïèÜêç íá áãùíéóôåß ãéá ôç äéüäïóç ôïõ Åõáããåëßïõ óôïí åëëçíéêü ëáü êáé ôçí ðåñéöñïýñçóç ôçò áíåîéèñçóêßáò. Óôï ðëáßóéï ôïõ ó åäßïõ ôïõ ãéá ôç äéü õóç ôçò åõáããåëéêþò ðßóôçò óôïõò ïìïåèíåßò ôïõ åíôüóóåôáé êáé ç Ýêäïóç ôçò Åöçìåñßäïò ôùí Ðáßäùí, ìýóù ôçò ïðïßáò åðé åßñçóå íá «êïéíùíþóåé» ôï åõáããåëéêü ìþíõìá óôïõò ìéêñïýò áíáãíþóôåò êáé íá äéáìïñöþóåé ôïõò ìåëëïíôéêïýò ðïëßôåò ôçò Âáóéëåßáò ôïõ Èåïý. ÉÁÍÏÕÁÑÉÏÓ ÁÓÔÇÑ ôçò ÁÍÁÔÏËÇÓ 21

22 Ç Åöçìåñßò ôùí Ðáßäùí, ô. 1, ÉáíïõÜñéïò ÁÓÔÇÑ ôçò ÁÍÁÔÏËÇÓ - ÉÁÍÏÕÁÑÉÏÓ 2009

23 Ç ôáõôüôçôá ôïõ ðåñéïäéêïý Ç Ýêäïóç ôçò Åöçìåñßäïò ôùí Ðáßäùí åãêáéíéüóôçêå ôïí ÉáíïõÜñéï ôïõ 1868 êáé óõíå ßóôçêå áðñüóêïðôá ùò ôïí ÄåêÝìâñéï ôïõ Ùò ôï 1873 êõêëïöïñïýóå ìßá öïñü ôïí ìþíá ôåôñáóýëéäç, áëëü áðü ôï 1874 ìý ñé êáé ôç äéáêïðþ ôçò ÝêäïóÞò ôçò êõêëïöïñïýóå ïêôáóýëéäç. Áðü ôï 1881 êáé ìåôü óõíïäåõüôáí áðü äéóýëéäï ðáñüñôçìá, ìå ôç ìßá óåëßäá áöéåñùìýíç óôçí øõ áãùãßá êáé ôçí Üëëç óôéò åéäþóåéò ôçò ôñý ïõóáò åðéêáéñüôçôáò. Ôï ðáñüñôçìá ôïõ ðåñéïäéêïý áðïêôü éäéáßôåñç óçìáóßá êõñßùò ãéá ôá ñüíéá , üôáí ç Åöçìåñßò ôùí Ðáßäùí áíüãåôáé óå ìïíáäéêü âþìá Üñèñùóçò äçìüóéïõ ëüãïõ ãéá ôïí ÊáëïðïèÜêç, êáèþò ç ðåñßïäïò áõôþ óõìðßðôåé ñïíéêü ìå ôç äéáêïðþ ôçò Ýêäïóçò ôïõ ÁóôÝñïò ôçò ÁíáôïëÞò 5. Ç äéáêßíçóç ôçò Åöçìåñßäïò ôùí Ðáßäùí ãéíüôáí ìå ôï óýóôçìá ôùí áíôáðïêñéôþí óôéò ìåãüëåò ðüëåéò, åíþ óôéò åðáñ ßåò ç äéáíïìþ ôçò åß å áíáôåèåß óôïõò ðåñéïäåýïíôåò âéâëéïðþëåò ôùí Áãßùí Ãñáöþí. Ôï ðåñéïäéêü óõíüäåõå ðëïýóéá åéêïíïãñüöçóç, ãåãïíüò óðüíéï ãéá ôá äåäïìýíá ôçò åðï Þò, ëüãù õøçëïý êüóôïõò, åíþ ç ôéìþ ôçò äåí ðáñïõóßáóå óçìáíôéêýò äéáêõìüíóåéò óôçí äéüñêåéá ôçò åêäïôéêþò ôçò ðïñåßáò. Ùóôüóï, óå óýãêñéóç ìå Ðáñáäåßãìáôá ðçãþí åñáíéóìïý ôéò ôéìýò Üëëùí óýã ñïíþí ôçò ðåñéïäéêþí ãéá ðáéäéü êáé íýïõò, üðùò ç Öéëüóôïñãïò ÌÞôçñ, ç ÁèçíáÀò, ç ÄéÜðëáóéò ôùí Ðáßäùí êáé ôï Ðáéäéêüí Ðåñéïäéêüí, ðáñýìåéíå åîáéñåôéêü áìçëþ ãéá ôá äåäïìýíá ôçò åðï Þò. Ôï ãåãïíüò áõôü ìðïñåß íá åñìçíåõèåß ùò áðïôýëåóìá ôçò ðñïóðüèåéáò ôïõ åêäüôç «íá óâþóç äéü êáèáñïý ðíåõìáôéêïý ýäáôïò ôçí ìåôáîý üëùí ôùí ôüîåùí ôçò êïéíùíßáò åðéêñáôïýóáí äßøáí ðñïò ìüèçóéí». Åöüóïí ï åêäüôçò ðñïóäïêü íá öôüíåé ôï ðåñéïäéêü óôéò åóôßåò üëùí ôùí êïéíùíéêþí ôüîåùí, äéáôçñåß ôçí ôéìþ ôïõ áìçëþ. ÅðéðëÝïí, óå áõôü óõíýâáëå êáé ç ïéêïíïìéêþ åðé ïñþãçóç ðïõ ðáñåß å óôï Ì. Ä. ÊáëïðïèÜêç ç American and Foreign Christian Union ãéá ôá Ýôç êáé ç Presbyterian Church of the United States Mission to Athens ãéá ôçí ðåñßïäï , åíþ óýìöùíá ìå ôç ìáñôõñßá ôïõ ãéïõ ôïõ, Ä. ÊáëïðïèÜêç, äå üôáí êáé ôç óõíäñïìþ ôçò ÈñçóêåõôéêÞò ÖõëëáäéêÞò Åôáéñåßáò ôïõ Ëïíäßíïõ ìå ôç ìïñöþ åôþóéùí ïñçãéþí áñôéïý, ðëáêþí åéêïíïãñüöçóçò, âéâëßùí êáé ñçìüôùí 6. Áñ éêü ôçí Ýêäïóç ôïõ ðåñéïäéêïý åß å áíáëüâåé ï Ì.Ä. ÊáëïðïèÜêçò ìáæß ìå ôïí Ã. Êùíóôáíôßíïõ, ìáèçôþ åðßóçò ôïõ J. King êáé ìåôýðåéôá åêäüôç ôïõ åõáããåëéêïý ðåñéïäéêïý ãéá íýïõò, ôçò ÁèçíáÀäïò êáé ôïí Ä. ÓáêåëëÜñéï. Áðü ôï 1872 üìùò ï ÊáëïðïèÜêçò åðùìßóôçêå ìüíïò ôïõ ôï Ýñãï ôçò Ýêäïóçò, óõíäõüæïíôáò ôçí éäéüôçôá ôïõ åêäüôç ìå åêåßíç ôïõ äéåõèõíôþ. Óôïõò ðñþéìïõò óõíåñãüôåò ôçò Åöçìåñßäïò ôùí Ðáßäùí óõãêáôáëýãåôáé êáé ç ðñþôç óýæõãïò ôïõ Ì.Ä. ÊáëïðïèÜêç, Martha Hooper-Blackler, ç ïðïßá öýñåôáé íá óõíýäñáìå óôçí Ýêäïóç ôïõ ðåñéïäéêïý ìý ñé êáé ôïí áäüêçôï èüíáôü ôçò óôá íá Üëëï ðñüóùðï, ôáêôéêüò óõíåñãüôçò ãéá ôá ñüíéá , üðùò ðñïêýðôåé áðü ôï ðåñéïäéêü, åßíáé ï åðßôñïðïò ôçò ÂñåôáíéêÞò ÁðïèÞêçò ôùí Áãßùí Ãñáöþí óôçí ÁèÞíá, ï ÉÜêùâïò Ó. Äïýáñ, ÓêùôóÝæïò óôçí êáôáãùãþ. Ç êüñç ôïõ åêäüôç, Ìáñßá- Minnie ÊáëïðïèÜêç, ç ðñþôç Åëëçíßäá ãéáôñüò, åìöáíßæåôáé ùò áñèñïãñüöïò ôüóï óôïí ÁóôÝñá ôçò ÁíáôïëÞò üóï êáé óôçí Åöçìåñßäá ôùí Ðáßäùí. Ìåôáîý ôùí ôáêôéêþí óõíåñãáôþí ôçò óõãêáôáëýãåôáé êáé ï Ã. ÊáæÜêïò, åðßóçò Åõáããåëéêüò, ï ïðïßïò óõììåôý åé óôï ðåñéïäéêü ìå ìáêñïóêåëþ áéíßãìáôá óå ìïñöþ ðïßçóçò, ìý ñé êáé ôïí èüíáôü ôïõ óôá Ãéá ôïõò õðüëïéðïõò óõíåñãüôåò åðéêñáôåß óýã õóç, êáèþò äå óþèçêáí Þ äå âñýèçêáí áñ åßá ðïõ íá ó åôßæïíôáé ìå áõôü ôï æþôçìá êáé ðïëëü êåßìåíá õðïãñüöïíôáé ìüíï ìå áñ éêü Þ øåõäþíõìá. Ùóôüóï, áíüìåóá óôïõò åðþíõìïõò óõããñáöåßò-óõíåñãüôåò îå ùñßæïõí ïé: É.Ê. Êáñáóïýôóáò, Á éëëåýò ÐáñÜó ïò, Á.Ñ. ÑáãêáâÞò, Èåüäùñïò Ïñöáíßäçò, ÁíäñÝáò ËáóêáñÜôïò, Êùíóôáíôßíïò Óêüêïò, Ðáíáãéþôçò ÖÝñìðïò, ÁñéóôïôÝëçò Âáëáùñßôçò, ÊùóôÞò ÐáëáìÜò, ÂëÜóçò Ãáâñéçëßäçò êáé Í.Ã. ÉããëÝóçò. ëëïé ëéãüôåñï ãíùóôïß Þôáí ïé: ÁãÜðç Ëáìðßóç, Ê. Íåóôïñßäçò, Å. ÓôñáôïõäÜêçò, ÌáñéÝôôá ÌðÝôóïõ, Ê.Ä. ñõóïâýñãç êáé Ã. ÌáñôéíÝëëçò. ÉÁÍÏÕÁÑÉÏÓ ÁÓÔÇÑ ôçò ÁÍÁÔÏËÇÓ 23