ICS :

Transcript

1 ICS : ΕΛΟΤ ΕΝ ISO ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ HELLENIC STANDARD Συστήµατα περιβαλλοντικής διαχείρισης Απαιτήσεις και καθοδήγηση για τη χρήση του Environmental management systems Requirements with guidance for use Κλάση Τιµολόγησης: 12 ΕΛΟΤ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣHΣ A.E. ΑΧΑΡΝΩΝ 313, 11145, ΑΘΗΝΑ

2 ΕΛΟΤ ΕΝ ISO Το Ευρωπαϊκό Πρότυπο ΕΝ ISO έχει την ισχύ Ελληνικού Προτύπου. Αυτό το Πρότυπο αποτελεί την Ελληνική έκδοση του Ευρωπαϊκού Προτύπου ΕΝ ISO και αντικαταστά το ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 14001:1997. H έκδοση αυτή ταυτίζεται απόλυτα µε το κείµενο που εγκρίθηκε στις από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Τυποποίησης. Σύµφωνα µε τους Ευρωπαϊκούς Κανονισµούς CEN/CENELEC «Κοινοί Κανόνες για τις Εργασίες Τυποποιήσεως» και τον «Κανονισµό Σύνταξης και Έκδοσης Ελληνικών Προτύπων» του EΛΟΤ, αυτό το Ευρωπαϊκό Πρότυπο είχε επικυρωθεί ως Ελληνικό Πρότυπο την και η απόδοσή του στην Ελληνική γλώσσα εγκρίθηκε την Tην πιστή απόδοση αυτού του Ευρωπαϊκού Προτύπου στην Ελληνική, σύµφωνα µε τους Ευρωπαϊκούς Κανονισµούς CEN/CENELEC, επιµελήθηκε η Τεχνική Επιτροπή ΕΛΟΤ/ΤΕ 55/ΟΕ 1 «Περιβαλλοντική ιαχείριση» τη γραµµατεία της οποίας έχει η ιεύθυνση Τυποποίησης του ΕΛΟΤ. ΕΛΟΤ 2005 Όλα τα δικαιώµατα έχουν κατοχυρωθεί. Εκτός αν καθορίζεται διαφορετικά, κανένα µέρος αυτού του Προτύπου δεν επιτρέπεται να αναπαραχθεί ή χρησιµοποιηθεί σε οποιαδήποτε µορφή ή µε οποιοδήποτε τρόπο, ηλεκτρονικό ή µηχανικό, περιλαµβανοµένων φωτοαντιγράφισης και µικροφίλµ, δίχως γραπτή άδεια από τον εκδότη. ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣHΣ A.E. Αχαρνών ΑΘΗΝΑ

3 ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ EUROPEAN STANDARD NORME EUROPÉENNE EUROPÄISCHE NORM EN ISO Νοέµβριος 2004 ICS : ΑΝΤΙΚΑΘΙΣΤΑ ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 14001:1997 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚ ΟΣΗ Συστήµατα περιβαλλοντικής διαχείρισης Απαιτήσεις και καθοδήγηση για τη χρήση του Environmental management systems - Requirements with guidance for use (ISO 14001:2004) Systèmes de management environnemental - Exigences et lignes directrices pour son utilisation (ISO 14001:2004) Umweltmanagementsysteme - Anforderungen mit Anleitung zur Anwendung (ISO 14001:2004) Αυτό το Ευρωπαϊκό Πρότυπο έχει εγκριθεί από τη CEN στις 13 Νοεµβρίου Τα µέλη της CEN έχουν υποχρέωση να συµµορφώνονται µε τους Εσωτερικούς Κανονισµούς της CEN/CENELEC που καθορίζουν τους όρους σύµφωνα µε τους οποίους δίνεται σε αυτό το Ευρωπαϊκό Πρότυπο η ισχύς Εθνικού Προτύπου χωρίς καµία τροποποίηση. Ενηµερωµένοι κατάλογοι και βιβλιογραφικές αναφορές που αφορούν σε τέτοια Εθνικά Πρότυπα µπορεί να παραγγελθούν στην Κεντρική Γραµµατεία της CEN ή σε οποιονδήποτε Οργανισµό µέλος της. Αυτό το Ευρωπαϊκό Πρότυπο υπάρχει σε τρεις επίσηµες εκδόσεις (στην Αγγλική, Γαλλική και Γερµανική γλώσσα). Έκδοση που έγινε µε ευθύνη Οργανισµού µέλους της CEN µε µετάφραση στην εθνική του γλώσσα και γνωστοποιήθηκε στην Κεντρική Γραµµατεία της CEN, έχει την ίδια ισχύ µε τις επίσηµες εκδόσεις. Μέλη της CEN είναι οι εθνικοί φορείς τυποποίησης των χωρών Αυστρίας, Βελγίου, Γαλλίας, Γερµανίας, ανίας, ηµοκρατίας της Τσεχίας, Ελβετίας, Ελλάδας, Εσθονίας, Ηνωµένου Βασιλείου, Ιρλανδίας, Ισλανδίας, Ισπανίας, Ιταλίας, Κύπρου, Λετονίας, Λιθουανίας, Λουξεµβούργου, Μάλτας, Νορβηγίας, Ολλανδίας, Ουγγαρίας, Πολωνίας, Πορτογαλίας, Σλοβακίας, Σλοβενίας, Σουηδίας και Φινλανδίας. CEN Ευρωπαϊκή Επιτροπή Τυποποίησης European Committee for Standardization Comité Européen de Normalisation Europäisches Komitee für Normung Κεντρική Γραµµατεία : Rue de Stassart, 36 B-1050 Brussels 2004 CEN Όλα τα δικαιώµατα εκµετάλλευσης σε οποιαδήποτε µορφή και µε οποιοδήποτε µέσον είναι κατοχυρωµένα παγκοσµίως για τα µέλη της CEN. Αρ.Αναφ. ΕΝ ISO 14001:2004 GR

4 ΕΝ ISO 14001:2004 ΕΛΟΤ Περιεχόµενα 1 Αντικείµενο Τυποποιητικές παραποµπές Όροι και ορισµοί Απαιτήσεις του συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης Γενικές απαιτήσεις Περιβαλλοντική πολιτική Σχεδιασµός Εφαρµογή και λειτουργία Έλεγχοι Ανασκόπηση από τη διοίκηση...16 Παράρτηµα Α (πληροφοριακό) Καθοδήγηση για τη χρήση του προτύπου...18 Παράρτηµα Β (πληροφοριακό) Αντιστοιχία µεταξύ του ISO 14001:2004 και του ISO 9001: Παράρτηµα Γ (πληροφοριακό) Βιβλιογραφία

5 ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 14001:2004 Πρόλογος Το κείµενο του διεθνούς προτύπου ISO 14001:2004 εκπονήθηκε από την Τεχνική Επιτροπή ISO/TC 207 «Περιβαλλοντική διαχείριση», σε συνεργασία µε την Κεντρική Γραµµατεία της CEN (CEN/CS). Αυτό το Ευρωπαϊκό Πρότυπο πρέπει να λάβει την ισχύ εθνικού προτύπου, είτε µε την έκδοση ενός ταυτόσηµου κειµένου, είτε µε την επικύρωση του, το αργότερο µέχρι το Μάιο του Tυχόν αντιτιθέµενα εθνικά πρότυπα πρέπει να αποσυρθούν το αργότερο µέχρι το Μάιο του Το πρότυπο αυτό αντικαθιστά το ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 14001:1997 Σύµφωνα µε τους Εσωτερικούς Κανονισµούς της CEN/CENELEC, οι ακόλουθες χώρες υποχρεούνται να θέσουν σε εφαρµογή αυτό το Ευρωπαϊκό Πρότυπο: Αυστρία, Βέλγιο, Γαλλία, Γερµανία, ανία, ηµοκρατία της Τσεχίας, Ελβετία, Ελλάδα, Εσθονία, Ηνωµένο Βασίλειο, Ιρλανδία, Ισλανδία, Ισπανία, Ιταλία, Κύπρος, Λετονία, Λιθουανία, Λουξεµβούργο, Μάλτα, Νορβηγία, Ολλανδία, Ουγγαρία, Πολωνία, Πορτογαλία, Σλοβακία, Σλοβενία, Σουηδία και Φινλανδία. Σηµείωµα Υιοθέτησης Το κείµενο του διεθνούς προτύπου ISO 14001:2004 εγκρίθηκε ως Ευρωπαϊκό Πρότυπο από τη CEN χωρίς καµία τροποποίηση. 3

6 ΕΝ ISO 14001:2004 ΕΛΟΤ Πρόλογος Ο ιεθνής Οργανισµός Τυποποίησης (ISO) είναι µια Παγκόσµια Οµοσπονδία Εθνικών Φορέων Τυποποίησης (φορείς - µέλη του ISO). Η εργασία προετοιµασίας ιεθνών Προτύπων διεκπεραιώνεται κατά κανόνα από τις Τεχνικές Επιτροπές του ISO. Κάθε φορέας έχει το δικαίωµα να εκπροσωπείται σε αυτήν την Επιτροπή. Στις εργασίες συµµετέχουν επίσης ιεθνείς Οργανισµοί κρατικοί και µη, που συνδέονται µε τον ISO. Ο ISO συνεργάζεται στενά µε τη ιεθνή Ηλεκτροτεχνική Επιτροπή (ΙEC) σε όλα τα θέµατα ηλεκτροτεχνικής τυποποίησης. Τα σχέδια ιεθνών Προτύπων που υιοθετούνται από τις Τεχνικές Επιτροπές κυκλοφορούν στους φορείς - µέλη για ψήφιση. Η έκδοση υπό τη µορφή ιεθνούς Προτύπου απαιτεί την έγκριση του 75% τουλάχιστον των φορέων - µελών που έχουν ψηφίσει. Το ιεθνές Πρότυπο ISO εκπονήθηκε από την Τεχνική Επιτροπή ISO/TC 207, Περιβαλλοντική ιαχείριση, Υποεπιτροπή SC1, Συστήµατα περιβαλλοντικής διαχείρισης. Τα παραρτήµατα Α, Β, Γ αυτού του ιεθνούς Προτύπου είναι µόνο πληροφοριακά. 4

7 ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 14001:2004 Εισαγωγή Οι οργανισµοί κάθε είδους ενδιαφέρονται ολοένα και περισσότερο να επιτυγχάνουν και να επιδεικνύουν µια ουσιαστική περιβαλλοντική επίδοση, συµβατή µε την περιβαλλοντική τους πολιτική και στόχους, ελέγχοντας τις επιπτώσεις των δραστηριοτήτων, των προϊόντων ή των υπηρεσιών τους στο περιβάλλον. Οι οργανισµοί ενεργούν µε τον τρόπο αυτό στο πλαίσιο της συνεχώς αυστηρότερης νοµοθεσίας, της ανάπτυξης οικονοµικών πολιτικών και άλλων µέτρων για την ενίσχυση της προστασίας του περιβάλλοντος και της γενικότερης αύξησης της ανησυχίας των ενδιαφεροµένων µερών για τα περιβαλλοντικά θέµατα, και τη βιώσιµη ανάπτυξη. Πολλοί οργανισµοί έχουν διεξάγει περιβαλλοντικές "ανασκοπήσεις" ή "επιθεωρήσεις" για να αξιολογήσουν την περιβαλλοντική τους επίδοση. Εντούτοις, από µόνες τους αυτές οι "ανασκοπήσεις" και "επιθεωρήσεις" µπορεί να µην είναι αρκετές για να παρέχουν στον οργανισµό τη διασφάλιση ότι η επίδοσή του όχι µόνο ικανοποιεί, αλλά και θα συνεχίσει να ικανοποιεί, τόσο τις νοµικές απαιτήσεις, όσο και αυτές που απορρέουν από την πολιτική του. Προκειµένου να είναι αποτελεσµατικές, αυτές πρέπει να διεξάγονται µέσα σε ένα δοµηµένο σύστηµα διαχείρισης, ενσωµατωµένο στη συνολική δραστηριότητα της διοίκησης του οργανισµού. Τα ιεθνή Πρότυπα που καλύπτουν την περιβαλλοντική διαχείριση παρέχουν στους οργανισµούς τα στοιχεία ενός αποτελεσµατικού συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης(σπ ), το οποίο µπορεί να ενσωµατωθεί µε άλλες απαιτήσεις διαχείρισης, για να βοηθήσουν τους οργανισµούς να επιτύχουν περιβαλλοντικούς και οικονοµικούς στόχους. Τα Πρότυπα αυτά, όπως και τα άλλα ιεθνή Πρότυπα, δεν προορίζονται να χρησιµοποιηθούν για τη δηµιουργία µη δασµολογικών φραγµών στο εµπόριο, να αυξήσουν ή να µεταβάλλουν τις νοµικές υποχρεώσεις ενός οργανισµού. Αυτό το ιεθνές Πρότυπο καθορίζει τις απαιτήσεις για ένα σύστηµα περιβαλλοντικής διαχείρισης που επιτρέπει στον Οργανισµό την ανάπτυξη και εφαρµογή πολιτικής και στόχων λαµβάνοντας υπόψη τις νοµικές απαιτήσεις και τις πληροφορίες για τις σηµαντικές περιβαλλοντικές πλευρές. Το πρότυπο προορίζεται για εφαρµογή σε οργανισµούς όλων των ειδών και µεγεθών και την προσαρµογή σε διαφορετικές γεωγραφικές, πολιτιστικές και κοινωνικές συνθήκες. Η βάση της προσέγγισης αυτής φαίνεται στο Σχήµα 1. Η επιτυχία του συστήµατος εξαρτάται από τη συµµετοχή του προσωπικού όλων των επιπέδων και λειτουργιών του οργανισµού και ειδικότερα από τη δέσµευση της ανώτατης διοίκησης. Ένα τέτοιο σύστηµα δίδει τη δυνατότητα σε ένα οργανισµό να καθιερώσει περιβαλλοντική πολιτική, περιβαλλοντικούς σκοπούς και στόχους για την επίτευξη των δεσµεύσεων της πολιτικής, την ανάληψη κατάλληλων ενεργειών για τη βελτίωση της περιβαλλοντικής του επίδοσης και την απόδειξη της συµµόρφωσης του συστήµατος µε τις απαιτήσεις του παρόντος ιεθνούς προτύπου. Ο συνολικός στόχος αυτού του ιεθνούς προτύπου είναι η προώθηση της προστασίας του περιβάλλοντος και της πρόληψης της ρύπανσης παράλληλα µε την ικανοποίηση των κοινωνικοοικονοµικών αναγκών. Θα πρέπει να υπογραµµιστεί ότι πολλές από τις απαιτήσεις µπορεί να ισχύουν ταυτόχρονα και µπορεί να αναθεωρηθούν ανά πάσα στιγµή. Η δεύτερη έκδοση αυτού του ιεθνούς προτύπου εστιάζεται στην αποσαφήνιση των απαιτήσεων της πρώτης έκδοσης, και λαµβάνει υπόψη τις διατάξεις του ISO 9001, µε σκοπό τη διευκόλυνση της συµβατότητας των δυο προτύπων προς όφελος του συνόλου των χρηστών. Για τη διευκόλυνση της εφαρµογής του παρόντος ιεθνούς προτύπου, η αρίθµηση του Κεφαλαίου 4 του κυρίως προτύπου και εκείνη του παραρτήµατος Α είναι ίδια. Για παράδειγµα, τα εδάφια και Α.3.3 αφορούν τους περιβαλλοντικούς σκοπούς, στόχους και προγράµµατα, και τα εδάφια και Α.5.5, την εσωτερική επιθεώρηση. Επιπλέον, το Παράρτηµα Β εντοπίζει τις αναλογίες µεταξύ ISO 14001:2004 και ISO 9001:2000 και αντιστρόφως. Υπάρχει σηµαντική διαφορά µεταξύ του µέρους αυτού του ιεθνούς προτύπου το οποίο περιγράφει τις απαιτήσεις για ένα σύστηµα περιβαλλοντικής διαχείρισης και µπορεί να χρησιµοποιηθεί για πιστοποίηση/ καταχώρηση και/ή ιδία δήλωση του συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης, και του µη πιστοποιήσιµου µέρους µε τις οδηγίες που αποσκοπεί στο να βοηθήσει τους οργανισµούς να καθιερώνουν, να εφαρµόζουν ή να βελτιώνουν το σύστηµα περιβαλλοντικής διαχείρισης. Η περιβαλλοντική διαχείριση περιλαµβάνει ένα ολοκληρωµένο σύνολο θεµάτων, συµπεριλαµβανοµένων εκείνων που σχετίζονται µε θέµατα στρατηγικής και ανταγωνισµού. Η απόδειξη της επιτυχούς εφαρµογής αυτού του ιεθνούς προτύπου µπορεί να χρησιµοποιηθεί από ένα οργανισµό για να διαβεβαιώσει τα ενδιαφερόµενα µέρη ότι εφαρµόζεται το κατάλληλο σύστηµα περιβαλλοντικής διαχείρισης. 5

8 ΕΝ ISO 14001:2004 ΕΛΟΤ Οδηγίες για την εφαρµογή τεχνικών των συστηµάτων περιβαλλοντικής διαχείρισης περιλαµβάνονται σε άλλα ιεθνή πρότυπα και ειδικότερα σε έγγραφα που εκπονεί η ιεθνής τεχνική επιτροπή ISO/TC 207. Κάθε αναφορά σε άλλα ιεθνή πρότυπα γίνεται µόνο για πληροφοριακούς λόγους. Συνεχής βελτίωση Ανασκόπηση από τη διοίκηση Περιβαλλοντική πολιτική Σχεδιασµός Έλεγχος και διορθωτική ενέργεια Εφαρµογή και λειτουργία Σχήµα 1 - Υπόδειγµα συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης αυτού του ιεθνούς προτύπου ΣΗΜΕΙΩΣΗ Αυτό το ιεθνές πρότυπο βασίζεται στη γνωστή µεθοδολογία «Σχεδιάζω Υλοποιώ Ελέγχω Βελτιώνω» (ΣΥΛΕΒΕ). Η µεθοδολογία ΣΥΛΕΒΕ µπορεί συνοπτικά να περιγραφεί ως ακολούθως. Σχεδιάζω: καθιέρωση των στόχων και των διεργασιών που είναι απαραίτητοι για την επίτευξη αποτελεσµάτων σύµφωνα µε την περιβαλλοντική πολιτική του οργανισµού Υλοποιώ: λειτουργία των διεργασιών Ελέγχω: παρακολούθηση και µέτρηση των διεργασιών έναντι της περιβαλλοντικής πολιτικής, των αντικειµενικών σκοπών και στόχων, των νοµικών και άλλων απαιτήσεων, και έκθεση των αποτελεσµάτων Βελτιώνω: ανάληψη ενεργειών για τη συνεχή βελτίωση της επίδοσης του συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης Πολλοί οργανισµοί διαχειρίζονται τις λειτουργίες τους µέσω της εφαρµογής ενός συστήµατος διεργασιών και των αλληλεπιδράσεών τους, το οποίο ονοµάζεται «διεργασιακή προσέγγιση». Το ISO 9001 προάγει τη χρήση της διεργασιακής προσέγγισης. Καθώς η µεθοδολογία ΣΥΛΕΒΕ µπορεί να εφαρµοστεί σε όλες τις διεργασίες, οι δυο µεθοδολογίες θεωρούνται συµβατές. Αυτό το ιεθνές Πρότυπο περιέχει µόνο τις απαιτήσεις οι οποίες µπορούν να επιθεωρηθούν κατά τρόπο αντικειµενικό. Όσοι οργανισµοί χρειάζονται περισσότερη γενική καθοδήγηση για ένα ευρύ φάσµα θεµάτων του συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης µπορούν να συµβουλεύονται το πρότυπο ISO Αυτό το ιεθνές πρότυπο δεν καθιερώνει απόλυτες απαιτήσεις για την περιβαλλοντική επίδοση πέραν της δέσµευσης, στην περιβαλλοντική πολιτική, 6

9 ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 14001:2004 για συµµόρφωση µε τις εφαρµοστέες νοµικές απαιτήσεις και µε τις άλλες απαιτήσεις τις οποίες ο Οργανισµός έχει ενυπογράφως αποδεχτεί, για την πρόληψη της ρύπανσης και τη συνεχή βελτίωση. Συνεπώς, δύο οργανισµοί που ασκούν παρόµοιες δραστηριότητες αλλά που έχουν διαφορετική περιβαλλοντική επίδοση, µπορούν και οι δύο να συµµορφώνονται µε τις απαιτήσεις του παρόντος προτύπου. Η υιοθέτηση και η εφαρµογή, µε τρόπο συστηµατικό, διαφόρων τεχνικών περιβαλλοντικής διαχείρισης, µπορεί να συµβάλλει ώστε να προκύπτουν τα βέλτιστα αποτελέσµατα για όλα τα ενδιαφερόµενα µέρη. Εντούτοις, η υιοθέτηση αυτού του ιεθνούς Προτύπου από µόνη της δεν εγγυάται άριστα περιβαλλοντικά αποτελέσµατα. Για την επίτευξη περιβαλλοντικών στόχων, το σύστηµα περιβαλλοντικής διαχείρισης θα πρέπει να ενθαρρύνει τους οργανισµούς να εξετάζουν την εφαρµογή της βέλτιστης διαθέσιµης τεχνικής, όπου είναι δυνατόν και οικονοµικά βιώσιµο, λαµβάνοντας υπόψη το κόστος-όφελος αυτών των τεχνικών. Αυτό το ιεθνές Πρότυπο δεν περιλαµβάνει ειδικές απαιτήσεις άλλων συστηµάτων διαχείρισης όπως για την ποιότητα, την υγεία και ασφάλεια στην εργασία, την οικονοµική διαχείριση ή τη διαχείριση της διακινδύνευσης, παρόλο που τα στοιχεία του µπορεί να συµφωνούν ή να ενσωµατώνονται µε εκείνα των άλλων συστηµάτων διαχείρισης. Είναι δυνατόν ένας οργανισµός να προσαρµόσει το υφιστάµενο σύστηµα διαχείρισης του µε στόχο την καθιέρωση ενός συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης που συµµορφώνεται µε τις απαιτήσεις αυτού του ιεθνούς προτύπου. Παρά ταύτα, τονίζεται πως η εφαρµογή των διαφόρων στοιχείων του συστήµατος διαχείρισης µπορεί να διαφέρει ανάλογα µε τον προβλεπόµενο σκοπό της εφαρµογής και τα ενδιαφερόµενα µέρη που αφορά. Το επίπεδο ανάλυσης και πολυπλοκότητας του συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης, η έκταση της τεκµηρίωσης και οι παρεχόµενοι πόροι εξαρτώνται από ένα αριθµό παραγόντων, όπως το πεδίο εφαρµογής του συστήµατος, το µέγεθος του οργανισµού και η φύση των δραστηριοτήτων του, των προϊόντων και υπηρεσιών. Αυτή είναι, ειδικότερα, η περίπτωση των µικρών και µικροµεσαίων επιχειρήσεων. 7

10 ΕΝ ISO 14001:2004 ΕΛΟΤ Συστήµατα περιβαλλοντικής διαχείρισης Απαιτήσεις και καθοδήγηση για τη χρήση του 1 Αντικείµενο Αυτό το ιεθνές Πρότυπο καθορίζει απαιτήσεις για ένα σύστηµα περιβαλλοντικής διαχείρισης, που επιτρέπει σε ένα Οργανισµό να αναπτύξει και να εξυπηρετήσει πολιτική και περιβαλλοντικούς σκοπούς λαµβάνοντας υπόψη νοµικές απαιτήσεις και άλλες απαιτήσεις που ο οργανισµός έχει ενυπογράφως αποδεχτεί και δεδοµένα σχετικά µε τις σηµαντικές περιβαλλοντικές του πλευρές. Το πρότυπο εφαρµόζεται για τις περιβαλλοντικές πλευρές τις οποίες ο Οργανισµός αναγνωρίζει ως εκείνες που µπορεί να ελέγξει και ως εκείνες που µπορεί να επηρεάσει. Το Πρότυπο δεν ορίζει από µόνο του ειδικά κριτήρια περιβαλλοντικής επίδοσης. Αυτό το ιεθνές Πρότυπο εφαρµόζεται σε κάθε οργανισµό ο οποίος επιθυµεί : α) να καθιερώνει, εφαρµόζει, διατηρεί και βελτιώνει ένα σύστηµα περιβαλλοντικής διαχείρισης β) να διασφαλίζει τη συµµόρφωση µε την καθιερωµένη περιβαλλοντική πολιτική του γ) να επιδεικνύει τη συµµόρφωση µε αυτό το ιεθνές Πρότυπο µε: 1) ιδία δήλωση, ή 2) επιβεβαίωση της συµµόρφωσης από ενδιαφερόµενα µέρη, όπως πελάτες, ή 3) επιβεβαίωση από ανεξάρτητο µέρος, της ιδίας δήλωσης ή 4) πιστοποίηση/καταχώρηση του συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης από τρίτο µέρος Όλες οι απαιτήσεις αυτού του ιεθνούς Προτύπου προορίζονται να ενσωµατωθούν σε κάθε σύστηµα περιβαλλοντικής διαχείρισης. Η έκταση της εφαρµογής εξαρτάται από παράγοντες όπως η περιβαλλοντική πολιτική του Οργανισµού, η φύση των δραστηριοτήτων, των προϊόντων και των υπηρεσιών του, η τοποθεσία και οι συνθήκες υπό τις οποίες λειτουργεί. Αυτό το ιεθνές Πρότυπο παρέχει επίσης καθοδήγηση για τη χρήση του, στο Παράρτηµα Α. 2 Τυποποιητικές παραποµπές εν παρατίθενται τυποποιητικές παραποµπές. Αυτό το κεφάλαιο περιλαµβάνεται για να διατηρηθεί η ίδια αρίθµηση των κεφαλαίων όπως στην προηγούµενη έκδοση (ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 14001:1997) 3 Όροι και ορισµοί Για τους σκοπούς αυτού του ιεθνούς Προτύπου εφαρµόζονται οι κάτωθι όροι και ορισµοί : 3.1 επιθεωρητής πρόσωπο το οποίο διαθέτει την ικανότητα να διενεργεί επιθεώρηση [ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 9000:2000, 3.9.9] 8

11 ΕΛΟΤ EN ISO 14001: διαρκής βελτίωση επαναλαµβανόµενη διεργασία του συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης (3.8) για την ενίσχυση της αποτελεσµατικότητας του στην επίτευξη βελτιώσεων της συνολικής περιβαλλοντικής επίδοσης (3.10), σύµφωνα µε την περιβαλλοντική πολιτική (3.11) του οργανισµού (3.16) ΣΗΜΕΙΩΣΗ - Η διεργασία δεν είναι απαραίτητο να εφαρµόζεται ταυτόχρονα σε όλους τους τοµείς δραστηριοτήτων. 3.3 διορθωτική ενέργεια ενέργεια για την εξάλειψη του αιτίου µιας εντοπισµένης µη συµµόρφωσης (3.15) 3.4 έγγραφο οι πληροφορίες και το µέσον στο οποίο περιέχονται ΣΗΜΕΙΩΣΗ 1 - Το µέσο µπορεί να είναι χαρτί, µαγνητικός, ηλεκτρονικός ή οπτικός δίσκος υπολογιστή, φωτογραφία ή πρότυπο αναφοράς ή ένας συνδυασµός των ανωτέρω. ΣΗΜΕΙΩΣΗ 2 - Ο ορισµός από το ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 9000:2000, περιβάλλον ο περιβάλλων χώρος στον οποίο λειτουργεί ένας οργανισµός (3.16), συµπεριλαµβανοµένου του αέρα, του νερού, του εδάφους, των φυσικών πόρων, της χλωρίδας, της πανίδας, των ανθρώπων και της µεταξύ τoυς σχέσης ΣΗΜΕΙΩΣΗ Για αυτό το πρότυπο περιβάλλον χώρος θεωρείται ο εσωτερικός χώρος ενός οργανισµού (3.16) µέχρι το γήινο σύστηµα στο σύνολό του. 3.6 περιβαλλοντική πλευρά στοιχείο των δραστηριοτήτων ή προϊόντων ή υπηρεσιών ενός οργανισµού (3.16), το οποίο µπορεί να αλληλεπιδράσει µε το περιβάλλον (3.5) ΣΗΜΕΙΩΣΗ - Σηµαντική περιβαλλοντική πλευρά είναι αυτή που έχει ή µπορεί να έχει σηµαντική περιβαλλοντική επίπτωση (3.7). 3.7 περιβαλλοντική επίπτωση κάθε µεταβολή στο περιβάλλον (3.5), αρνητική ή θετική, η οποία προκύπτει, εν όλω ή εν µέρει, από τις περιβαλλοντικές πλευρές(3.6), ενός οργανισµού (3.16) 3.8 σύστηµα περιβαλλοντικής διαχείρισης ΣΠ µέρος του συστήµατος διαχείρισης ενός οργανισµού (3.16) που χρησιµοποιείται για την ανάπτυξη και εφαρµογή, της περιβαλλοντικής πολιτικής (3.11) του και τη διαχείριση των περιβαλλοντικών πλευρών (3.6) του ΣΗΜΕΙΩΣΗ 1 - Ένα σύστηµα διαχείρισης είναι ένα σύνολο αλληλένδετων στοιχείων που χρησιµοποιείται για την καθιέρωση πολιτικής και περιβαλλοντικών σκοπών και για την επίτευξη αυτών των σκοπών. ΣΗΜΕΙΩΣΗ 2 - Ένα σύστηµα διαχείρισης συµπεριλαµβάνει την οργανωτική δοµή, τις δραστηριότητες σχεδιασµού, τις υπευθυνότητες, τις πρακτικές, τις διαδικασίες (3.19), τις διεργασίες και τους πόρους. 9

12 ΕΝ ISO 14001:2004 ΕΛΟΤ 3.9 περιβαλλοντικός σκοπός συνολική περιβαλλοντική επιδίωξη σε συµφωνία µε την περιβαλλοντική πολιτική (3.11), την οποία ο ίδιος ο οργανισµός (3.16) θέτει προς επίτευξη 3.10 περιβαλλοντική επίδοση µετρήσιµα αποτελέσµατα της διαχείρισης των περιβαλλοντικών πλευρών (3.6) ενός οργανισµού (3.16) ΣΗΜΕΙΩΣΗ - Στο πλαίσιο των συστηµάτων περιβαλλοντικής διαχείρισης (3.8), τα αποτελέσµατα µπορούν να µετρηθούν ως προς την περιβαλλοντική πολιτική (3.11) του οργανισµού (3.16), τους περιβαλλοντικούς σκοπούς (3.9), τους περιβαλλοντικούς στόχους (3.12) και τις άλλες απαιτήσεις περιβαλλοντικής επίδοσης περιβαλλοντική πολιτική γενικές αρχές και κατευθύνσεις ενός οργανισµού σε σχέση µε την περιβαλλοντική του επίδοση (3.10), όπως εκφράζονται επίσηµα από την ανώτατη διοίκηση ΣΗΜΕΙΩΣΗ - Η περιβαλλοντική πολιτική παρέχει ένα πλαίσιο για δράση και για τον καθορισµό των περιβαλλοντικών σκοπών (3.9) και περιβαλλοντικών στόχων (3.12) 3.12 περιβαλλοντικός στόχος λεπτοµερής απαίτηση επίδοσης για ένα οργανισµό (3.16) ή τµήµατα αυτού, η οποία προκύπτει από τους περιβαλλοντικούς σκοπούς (3.9) και η οποία χρειάζεται να καθοριστεί και να ικανοποιηθεί προκειµένου να επιτευχθούν οι περιβαλλοντικοί του σκοποί 3.13 ενδιαφερόµενο µέρος πρόσωπο ή οµάδα που ενδιαφέρεται ή επηρεάζεται από την περιβαλλοντική επίδοση (3.10) ενός οργανισµού (3.16) 3.14 εσωτερική επιθεώρηση συστηµατική, ανεξάρτητη και τεκµηριωµένη διεργασία συλλογής τεκµηρίων επιθεώρησης και αντικειµενικής αξιολόγησης τους προκειµένου να προσδιοριστεί ο βαθµός ικανοποίησης των καθορισµένων από τον οργανισµό, κριτηρίων επιθεώρησης του συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης ΣΗΜΕΙΩΣΗ - Σε πολλές περιπτώσεις, ιδιαίτερα σε µικρότερους οργανισµούς, η ανεξαρτησία µπορεί να αποδειχθεί µε την απουσία υπευθυνότητας στην επιθεωρούµενη δραστηριότητα µη συµµόρφωση η µη ικανοποίηση µιας απαίτησης (ISO 9000:2000, 3.6.2) 3.16 οργανισµός εταιρεία, όµιλος, εµπορικός οίκος, επιχείρηση, αρχή ή ίδρυµα, ή τµήµατα ή συνδυασµοί αυτών, µε ή χωρίς νοµική προσωπικότητα, του δηµόσιου ή ιδιωτικού τοµέα, µε ιδία λειτουργία και διοίκηση. ΣΗΜΕΙΩΣΗ - Για οργανισµούς µε περισσότερες από µία λειτουργικές µονάδες, µία µόνη λειτουργική µονάδα µπορεί να οριστεί ως οργανισµός προληπτική ενέργεια ενέργεια για την εξάλειψη των αιτίων µιας δυνητικής µη συµµόρφωσης (3.15) 10

13 ΕΛΟΤ EN ISO 14001: πρόληψη της ρύπανσης χρήση διεργασιών, πρακτικών, τεχνικών, υλικών, προϊόντων, υπηρεσιών ή ενέργειας για την αποφυγή, µείωση ή έλεγχο (µεµονωµένα ή σε συνδυασµό) της δηµιουργίας της εκποµπής ή εκροής κάθε τύπου ρύπου ή αποβλήτου, προκειµένου να µειωθούν οι αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις (3.7) ΣΗΜΕΙΩΣΗ Η πρόληψη της ρύπανσης µπορεί να περιλαµβάνει µείωση ή εξάλειψη στην πηγή, αλλαγές στις διεργασίες, στα προϊόντα ή στις υπηρεσίες, αποδοτική χρήση πόρων, αντικατάσταση υλικών ή ενέργειας, επαναχρησιµοποίηση, ανάκτηση, ανακύκλωση, αποκατάσταση και επεξεργασία διαδικασία καθορισµένος τρόπος εκτέλεσης µιας δραστηριότητας ή διεργασίας ΣΗΜΕΙΩΣΗ - Οι διαδικασίες µπορεί να είναι τεκµηριωµένες ή µη ΣΗΜΕΙΩΣΗ - Από το ISO 9000:2000, αρχείο έγγραφο(3.4) που δηλώνει επιτευχθέντα αποτελέσµατα ή παρέχει απόδειξη υλοποίησης δραστηριοτήτων ΣΗΜΕΙΩΣΗ - Από το ISO 9000:2000, Απαιτήσεις του συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης 4.1 Γενικές απαιτήσεις Ο οργανισµός πρέπει να καθιερώνει, τεκµηριώνει, εφαρµόζει, διατηρεί και βελτιώνει διαρκώς ένα σύστηµα περιβαλλοντικής διαχείρισης σύµφωνα µε τις απαιτήσεις αυτού του ιεθνούς προτύπου και να καθορίζει τον τρόπο ικανοποίησης αυτών των απαιτήσεων. Ο οργανισµός πρέπει να καθορίζει και να τεκµηριώνει το πεδίο εφαρµογής του συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης. 4.2 Περιβαλλοντική πολιτική Η ανώτατη διοίκηση πρέπει να καθορίζει την περιβαλλοντική πολιτική του οργανισµού και να διασφαλίζει, εντός του πεδίου εφαρµογής του συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης, ότι α) είναι κατάλληλη για τη φύση, το µέγεθος και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των δραστηριοτήτων, προϊόντων και υπηρεσιών του β) περιλαµβάνει δέσµευση για διαρκή βελτίωση και πρόληψη της ρύπανσης γ) περιλαµβάνει δέσµευση για συµµόρφωση µε τις εφαρµοστέες νοµικές απαιτήσεις και άλλες απαιτήσεις που ο οργανισµός έχει ενυπογράφως αποδεχτεί, οι οποίες σχετίζονται µε τις περιβαλλοντικές του πλευρές δ) παρέχει το πλαίσιο για τον καθορισµό και την ανασκόπηση των περιβαλλοντικών σκοπών και στόχων ε) είναι τεκµηριωµένη, εφαρµόζεται και διατηρείται στ) γνωστοποιείται σε όλα τα πρόσωπα που εργάζονται στον οργανισµό ή για λογαριασµό του και στ) είναι διαθέσιµη στο κοινό. 11

14 ΕΝ ISO 14001:2004 ΕΛΟΤ 4.3 Σχεδιασµός Περιβαλλοντικές πλευρές Ο οργανισµός πρέπει να καθιερώνει, εφαρµόζει και διατηρεί διαδικασία (ες) α) για να εντοπίζει τις περιβαλλοντικές πλευρές των δραστηριοτήτων, προϊόντων και υπηρεσιών του εντός του καθορισµένου πεδίου εφαρµογής του συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης τις οποίες µπορεί να ελέγχει και εκείνες τις οποίες µπορεί να επηρεάζει, λαµβάνοντας υπόψη τα προγραµµατισµένα ή νέα έργα, τις νέες ή τροποποιηµένες δραστηριότητες, τα νέα ή τροποποιηµένα προϊόντα και υπηρεσίες, και β) για να προσδιορίζει εκείνες τις πλευρές που έχουν ή µπορεί να έχουν σηµαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον (δηλ. τις σηµαντικές περιβαλλοντικές πλευρές). Ο οργανισµός πρέπει να τεκµηριώνει αυτές τις πληροφορίες και να τις επικαιροποιεί. Ο οργανισµός πρέπει να διασφαλίζει ότι οι σηµαντικές περιβαλλοντικές πλευρές λαµβάνονται υπόψη κατά την καθιέρωση, εφαρµογή και βελτίωση του συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης Νοµικές και άλλες απαιτήσεις Ο οργανισµός πρέπει να καθιερώνει, εφαρµόζει και διατηρεί διαδικασία(ες) α) για να εντοπίζει και να έχει πρόσβαση στις εφαρµοστέες νοµικές απαιτήσεις και στις άλλες απαιτήσεις που ο Οργανισµός έχει ενυπογράφως αποδεχτεί και που σχετίζονται µε τις περιβαλλοντικές του πλευρές και β) για να καθορίζει πώς αυτές οι απαιτήσεις έχουν εφαρµογή στις περιβαλλοντικές του πλευρές Ο οργανισµός πρέπει να διασφαλίζει ότι οι εφαρµοστέες νοµικές απαιτήσεις και οι άλλες απαιτήσεις που ο οργανισµός έχει ενυπογράφως αποδεχτεί λαµβάνονται υπόψη κατά την καθιέρωση, εφαρµογή και βελτίωση του συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης Περιβαλλοντικοί σκοποί, στόχοι και πρόγραµµα(τα) Ο οργανισµός πρέπει να καθιερώνει, εφαρµόζει και διατηρεί τεκµηριωµένους περιβαλλοντικούς σκοπούς και στόχους στις σχετικές λειτουργίες και επίπεδα εντός του οργανισµού. Οι περιβαλλοντικοί σκοποί και στόχοι πρέπει να είναι µετρήσιµοι, όπου είναι δυνατόν, και σε συµφωνία µε την περιβαλλοντική πολιτική, συµπεριλαµβανοµένης της δέσµευσης για πρόληψη της ρύπανσης, για συνεχή βελτίωση και για συµµόρφωση µε τις εφαρµοστέες νοµικές απαιτήσεις και τις άλλες απαιτήσεις που ο οργανισµός έχει ενυπογράφως αποδεχτεί Κατά την καθιέρωση και την ανασκόπηση των περιβαλλοντικών σκοπών και στόχων, ο οργανισµός πρέπει να λαµβάνει υπόψη τις νοµικές απαιτήσεις και τις άλλες απαιτήσεις που ο οργανισµός έχει ενυπογράφως αποδεχτεί, και τις σηµαντικές περιβαλλοντικές του πλευρές. Πρέπει επίσης να λαµβάνει υπόψη τις τεχνολογικές του επιλογές, τις οικονοµικές, λειτουργικές και επιχειρηµατικές του απαιτήσεις, καθώς και τις απόψεις των ενδιαφεροµένων µερών. Ο οργανισµός πρέπει να καθιερώνει, εφαρµόζει και διατηρεί πρόγραµµα ή προγράµµατα για την επίτευξη των περιβαλλοντικών σκοπών και στόχων του. Το(α) πρόγραµµα(τα) πρέπει να περιλαµβάνει(ουν) α) καθορισµό των υπευθυνοτήτων για την επίτευξη των περιβαλλοντικών σκοπών και στόχων στις σχετικές λειτουργίες και επίπεδα εντός του οργανισµού. β) τα µέσα και το χρονοδιάγραµµα υλοποίησης 12

15 ΕΛΟΤ EN ISO 14001: Εφαρµογή και λειτουργία Πόροι, ρόλοι, υπευθυνότητες και αρµοδιότητες Η διοίκηση πρέπει να διασφαλίζει τη διαθεσιµότητα των απαραίτητων πόρων για την καθιέρωση, εφαρµογή, διατήρηση και βελτίωση του συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης. Οι πόροι περιλαµβάνουν το ανθρώπινο δυναµικό και τα εξειδικευµένα προσόντα, την οργανωτική υποδοµή, την τεχνολογία και τους οικονοµικούς πόρους. Οι ρόλοι, οι υπευθυνότητες και οι αρµοδιότητες πρέπει να καθορίζονται, τεκµηριώνονται και γνωστοποιούνται προκειµένου να εξυπηρετήσουν αποτελεσµατικά την περιβαλλοντική διαχείριση. Η ανώτατη διοίκηση του οργανισµού πρέπει να ορίζει συγκεκριµένο (ους) εκπρόσωπο(ους) της διοίκησης ο οποίος, ανεξάρτητα από άλλες ευθύνες, πρέπει να έχει καθορισµένο ρόλο, ευθύνες και αρµοδιότητες για α) να εξασφαλίζει ότι το σύστηµα περιβαλλοντικής διαχείρισης έχει καθιερωθεί, εφαρµόζεται και διατηρείται σύµφωνα µε τις απαιτήσεις αυτού του ιεθνούς προτύπου β) να δίνει αναφορά στην ανώτατη διοίκηση σχετικά µε την επίδοση του συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης, περιλαµβανοµένων και εισηγήσεων για βελτίωση, προκειµένου να προβεί σε ανασκόπηση Επαγγελµατική επάρκεια, εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση Ο οργανισµός πρέπει να διασφαλίζει ότι κάθε πρόσωπο που εργάζεται για λογαριασµό του ή εκ µέρους του και του οποίου η εργασία µπορεί δυνητικά να επιφέρει σηµαντική περιβαλλοντική επίπτωση εντοπισµένη από τον οργανισµό, έχει τη δέουσα επαγγελµατική επάρκεια µε βάση την κατάλληλη µόρφωση, εκπαίδευση ή εµπειρία και πρέπει να διατηρεί σχετικά αρχεία. Ο οργανισµός πρέπει να εντοπίζει τις ανάγκες εκπαίδευσης που σχετίζονται µε τις περιβαλλοντικές του πλευρές και το σύστηµα περιβαλλοντικής διαχείρισής του. Ο οργανισµός πρέπει να παρέχει εκπαίδευση ή να προβαίνει σε άλλες ενέργειες για την ικανοποίηση αυτών των αναγκών και πρέπει να διατηρεί σχετικά αρχεία. Ο οργανισµός πρέπει να καθιερώνει, εφαρµόζει και διατηρεί διαδικασία(ες) για να ενηµερώνει και ευαισθητοποιεί τα πρόσωπα που εργάζονται στον οργανισµό ή για λογαριασµό του, σχετικά µε α) τη σπουδαιότητα της συµµόρφωσης µε την περιβαλλοντική πολιτική, τις διαδικασίες και τις απαιτήσεις του συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης β) τις σηµαντικές περιβαλλοντικές πλευρές και τις σχετικές τρέχουσες ή δυνητικές επιπτώσεις της εργασίας τους, και τα περιβαλλοντικά οφέλη από τη βελτιωµένη ατοµική επίδοση γ) τους ρόλους και τις ευθύνες τους για την επίτευξη της συµµόρφωσης µε τις απαιτήσεις του συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης, και δ) τις δυνητικές συνέπειες της απόκλισης από τις προκαθορισµένες διαδικασίες Επικοινωνία Σχετικά µε τις περιβαλλοντικές του πλευρές και το σύστηµα περιβαλλοντικής διαχείρισης, ο οργανισµός πρέπει να καθιερώνει, εφαρµόζει και διατηρεί διαδικασία(ες), για α) την εσωτερική επικοινωνία µεταξύ των διαφόρων επιπέδων και λειτουργιών του οργανισµού, β) τη λήψη, τεκµηρίωση και ανταπόκριση σε σχετικά αιτήµατα από ενδιαφερόµενα µέρη εκτός οργανισµού. Ο οργανισµός πρέπει να αποφασίζει αν θα επικοινωνεί προς τα έξω τις σηµαντικές περιβαλλοντικές του πλευρές και να καταγράφει σε αρχείο την απόφασή του. Εάν η απόφαση για επικοινωνία είναι θετική, ο οργανισµός θα πρέπει να καθιερώνει και εφαρµόζει µέθοδο(ους) για αυτή την εξωτερική επικοινωνία Τεκµηρίωση Η τεκµηρίωση του συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης πρέπει να περιλαµβάνει: 13

16 ΕΝ ISO 14001:2004 ΕΛΟΤ α) την περιβαλλοντική πολιτική, τους περιβαλλοντικούς σκοπούς και στόχους β) την περιγραφή του πεδίου εφαρµογής του συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης γ) την περιγραφή των κύριων στοιχείων του συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης, την αλληλεπίδρασή τους, και παραποµπή στα σχετικά έγγραφα δ) τα έγγραφα, περιλαµβανοµένων των αρχείων, που απαιτούνται από αυτό το ιεθνές πρότυπο ε) τα έγγραφα, περιλαµβανοµένων των αρχείων, που καθορίζονται από τον οργανισµό ως αναγκαία για τον αποτελεσµατικό σχεδιασµό, λειτουργία και έλεγχο των διεργασιών που σχετίζονται µε τις σηµαντικές περιβαλλοντικές του πλευρές Έλεγχος εγγράφων Τα έγγραφα που απαιτούνται από το σύστηµα περιβαλλοντικής διαχείρισης και από αυτό το ιεθνές πρότυπο πρέπει να είναι ελεγχόµενα. Τα αρχεία είναι έγγραφα ειδικού τύπου και πρέπει να ελέγχονται σύµφωνα µε τις απαιτήσεις του Ο οργανισµός πρέπει να καθιερώνει, εφαρµόζει και διατηρεί διαδικασία(ες) για να α) εγκρίνονται τα έγγραφα ως προς την επάρκειά τους πριν από την έκδοση β) ανασκοπούνται και ενηµερώνονται τα έγγραφα, όταν απαιτείται, και επανεγκρίνονται γ) διασφαλίζεται ότι αναγνωρίζονται οι αλλαγές και η τρέχουσα κατάσταση αναθεώρησης των εγγράφων δ) διασφαλίζεται ότι οι σχετικές εκδόσεις των εφαρµοστέων εγγράφων είναι διαθέσιµες στα σηµεία χρήσης ε) διασφαλίζεται ότι τα έγγραφα παραµένουν ευανάγνωστα και ευκόλως αναγνωρίσιµα. στ) διαασφαλίζεται ότι αναγνωρίζονται τα έγγραφα εξωτερικής προέλευσης που ο οργανισµός καθορίζει ως αναγκαία για το σχεδιασµό και τη λειτουργία του συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης και ότι η διανοµή τους ελέγχεται ζ) προλαµβάνεται η ακούσια χρήση απαρχαιωµένων εγγράφων και εφαρµόζεται κατάλληλη αναγνώριση αυτών που διατηρούνται για οποιονδήποτε λόγο Ελεγχος λειτουργίας Ο οργανισµός πρέπει να εντοπίζει και σχεδιάζει εκείνες τις λειτουργίες που συνδέονται µε τις αναγνωρισµένες σηµαντικές περιβαλλοντικές του πλευρές, σε συµφωνία µε την περιβαλλοντική του πολιτική, τους περιβαλλοντικούς σκοπούς και στόχους του, προκειµένου να διασφαλίζει ότι αυτές οι λειτουργίες υλοποιούνται υπό καθορισµένες συνθήκες, µέσω α) της καθιέρωσης, εφαρµογής και διατήρησης τεκµηριωµένης(ων) διαδικασίας(ιών) για τον έλεγχο καταστάσεων, όπου η απουσία τους θα µπορούσε να οδηγήσει σε αποκλίσεις από την περιβαλλοντική πολιτική, τους περιβαλλοντικούς σκοπούς και στόχους β) του καθορισµού κριτηρίων λειτουργίας στην(ις) διαδικασία(ες), και γ) της καθιέρωσης, εφαρµογής και διατήρησης διαδικασιών που σχετίζονται µε τις εντοπισµένες σηµαντικές περιβαλλοντικές πλευρές των αγαθών και υπηρεσιών που χρησιµοποιούνται από τον οργανισµό και της γνωστοποίησης των εφαρµοστέων διαδικασιών και απαιτήσεων στους προµηθευτές περιλαµβανοµένων των υπεργολάβων Ετοιµότητα και ανταπόκριση σε καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης Ο οργανισµός πρέπει να καθιερώνει, εφαρµόζει και διατηρεί διαδικασία(ες) για την αναγνώριση των ενδεχόµενων καταστάσεων εκτάκτου ανάγκης και ενδεχόµενων ατυχηµάτων που µπορεί να έχουν επίπτωση στο περιβάλλον και του τρόπου αντιµετώπισης τους. 14

17 ΕΛΟΤ EN ISO 14001:2004 Ο οργανισµός πρέπει να ανταποκρίνεται στις πραγµατικές καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης και ατυχήµατα και να προλαµβάνει ή περιορίζει τις σχετικές αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Ο οργανισµός πρέπει περιοδικά να ανασκοπεί και, όπου είναι απαραίτητο, να αναθεωρεί, τις διαδικασίες ετοιµότητας και ανταπόκρισης σε καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης, ιδιαίτερα, µετά από ατυχήµατα ή καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης. Ο οργανισµός πρέπει επίσης, περιοδικά, να δοκιµάζει αυτές τις διαδικασίες, όπου είναι πρακτικά εφικτό. 4.5 Έλεγχος Παρακολούθηση και µέτρηση Ο οργανισµός πρέπει να καθιερώνει, εφαρµόζει και διατηρεί διαδικασία(ες) για την παρακολούθηση και µέτρηση, σε τακτική βάση, των βασικών χαρακτηριστικών των λειτουργιών του, οι οποίες µπορεί να έχουν σηµαντική περιβαλλοντική επίπτωση. Η(οι) διαδικασία(ες) πρέπει να περιλαµβάνει(ουν) την τεκµηρίωση της πληροφόρησης για την παρακολούθηση της επίδοσης, τους εφαρµοζόµενους ελέγχους λειτουργίας και τη συµµόρφωση µε τους περιβαλλοντικούς σκοπούς και στόχους του οργανισµού. Ο οργανισµός πρέπει να διασφαλίζει ότι ο εξοπλισµός παρακολούθησης και µέτρησης που χρησιµοποιείται είναι διακριβωµένος ή επαληθεύεται η εγκυρότητα των αποτελεσµάτων του και συντηρείται. Ο οργανισµός πρέπει να διατηρεί σχετικά αρχεία Αξιολόγηση της συµµόρφωσης Σύµφωνα µε την δέσµευσή του για συµµόρφωση, ο οργανισµός πρέπει να καθιερώνει, εφαρµόζει και διατηρεί διαδικασία(ες) για την περιοδική αξιολόγηση της συµµόρφωσης µε τις εφαρµοστέες νοµικές απαιτήσεις. Ο οργανισµός πρέπει να τηρεί αρχεία των αποτελεσµάτων των περιοδικών αξιολογήσεων Ο οργανισµός πρέπει να αξιολογεί τη συµµόρφωση µε τις άλλες απαιτήσεις τις οποίες έχει ενυπογράφως αποδεχτεί. Ο οργανισµός δύναται να συνδυάζει αυτή την αξιολόγηση µε την αξιολόγηση της νοµικής συµµόρφωσης του εδαφίου ή να ακολουθεί ξεχωριστή διαδικασία(ες). Ο οργανισµός πρέπει να τηρεί αρχεία των αποτελεσµάτων των περιοδικών αξιολογήσεων Μη συµµορφώσεις, διορθωτικές και προληπτικές ενέργειες Ο οργανισµός πρέπει να καθιερώνει, εφαρµόζει και διατηρεί διαδικασία(ες) για την αντιµετώπιση εντοπισµένων και δυνητικών µη συµµορφώσεων και για την ανάληψη διορθωτικών και προληπτικών ενεργειών. Η διαδικασία(ες) πρέπει να καθορίζει τις απαιτήσεις για α) τον εντοπισµό και διόρθωση των µη συµµορφώσεων και την ανάληψη ενεργειών για τον περιορισµό των περιβαλλοντικών τους επιπτώσεων β) τη διερεύνηση των µη συµµορφώσεων για τον προσδιορισµό των αιτίων και την ανάληψη ενεργειών για την αποφυγή της επανεµφάνισής τους γ) την αξιολόγηση της σκοπιµότητας λήψης προληπτικών ενεργειών για δυνητικές µη συµµορφώσεις και την υλοποίηση κατάλληλων ενεργειών που να στοχεύουν στην αποφυγή της εµφάνισής τους δ) την καταγραφή των αποτελεσµάτων των λαµβανοµένων διορθωτικών και προληπτικών ενεργειών ε) την ανασκόπηση της αποτελεσµατικότητας των λαµβανοµένων διορθωτικών και προληπτικών ενεργειών Οι ενέργειες που λαµβάνονται πρέπει να είναι ανάλογες της σοβαρότητας των προβληµάτων και των προκαλούµενων περιβαλλοντικών επιπτώσεων Ο οργανισµός πρέπει να διασφαλίζει ότι πραγµατοποιούνται οι απαραίτητες αλλαγές στην τεκµηρίωση του συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης. 15

18 ΕΝ ISO 14001:2004 ΕΛΟΤ Έλεγχος αρχείων Ο οργανισµός πρέπει να καθιερώνει και διατηρεί αρχεία, όπου είναι απαραίτητο, για να αποδεικνύει την επίτευξη αποτελεσµάτων και τη συµµόρφωση µε τις απαιτήσεις του συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης και αυτού του ιεθνούς προτύπου. Ο οργανισµός πρέπει να καθιερώνει, εφαρµόζει και διατηρεί διαδικασία(ες) για την αναγνώριση, αποθήκευση, προστασία, ανάκτηση, το χρόνο διατήρησης και την τελική διάθεση των αρχείων. Τα αρχεία πρέπει να είναι και να παραµένουν ευανάγνωστα, αναγνωρίσιµα και ιχνηλάσιµα Εσωτερική επιθεώρηση Ο οργανισµός πρέπει να διασφαλίζει ότι οι εσωτερικές επιθεωρήσεις του συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης διεξάγονται σε προκαθορισµένα χρονικά διαστήµατα ώστε να α) προσδιορίζει εάν το σύστηµα περιβαλλοντικής διαχείρισης 16 1) συµµορφώνεται µε τα προβλεπόµενα για την περιβαλλοντική διαχείριση, περιλαµβανοµένων των απαιτήσεων του παρόντος ιεθνούς Προτύπου, και 2) έχει εφαρµοστεί και διατηρείται σωστά και β) παρέχει στη διοίκηση πληροφόρηση για τα αποτελέσµατα των επιθεωρήσεων. Το(α) πρόγραµµα(τα) επιθεώρησης πρέπει να σχεδιάζεται, καθιερώνεται, εφαρµόζεται και διατηρείται από τον οργανισµό λαµβάνοντας υπόψη την περιβαλλοντική σπουδαιότητα των σχετικών λειτουργιών και τα αποτελέσµατα προηγούµενων επιθεωρήσεων. Πρέπει να καθιερώνονται, εφαρµόζονται και διατηρούνται διαδικασίες επιθεώρησης για να προσδιορίζονται οι υπευθυνότητες και οι απαιτήσεις για τον προγραµµατισµό και τη διεξαγωγή των επιθεωρήσεων, τη σύνταξη έκθεσης αποτελεσµάτων και τη διατήρηση των σχετικών αρχείων τα κριτήρια, το πεδίο εφαρµογής, η συχνότητα και οι µέθοδοι επιθεώρησης. Η επιλογή των επιθεωρητών και η διεξαγωγή των επιθεωρήσεων πρέπει να διασφαλίζει την αντικειµενικότητα και την αµεροληψία της επιθεώρησης. 4.6 Ανασκόπηση από τη διοίκηση Η ανώτατη διοίκηση του οργανισµού πρέπει να ανασκοπεί το σύστηµα περιβαλλοντικής διαχείρισης σε προκαθορισµένα χρονικά διαστήµατα, για να διασφαλίζει τη συνεχιζόµενη καταλληλότητα, επάρκεια και αποτελεσµατικότητά του. Η ανασκόπηση πρέπει να περιλαµβάνει την αξιολόγηση ευκαιριών βελτίωσης και την σκοπιµότητα αλλαγών στο σύστηµα περιβαλλοντικής διαχείρισης, περιλαµβανοµένης της περιβαλλοντικής πολιτικής και των περιβαλλοντικών σκοπών και στόχων. Πρέπει να διατηρούνται αρχεία ανασκόπησης από τη διοίκηση. Τα δεδοµένα εισόδου στην ανασκόπηση από τη διοίκηση πρέπει να περιλαµβάνουν α) τα αποτελέσµατα των εσωτερικών επιθεωρήσεων και των αξιολογήσεων της συµµόρφωσης µε τις νοµικές απαιτήσεις και τις άλλες απαιτήσεις τις οποίες ο οργανισµός έχει ενυπογράφως αποδεχτεί β) την επικοινωνία µε εξωτερικά ενδιαφερόµενα µέρη, περιλαµβανοµένων των παραπόνων γ) την περιβαλλοντική επίδοση του οργανισµού δ) το βαθµό επίτευξης των περιβαλλοντικών σκοπών και στόχων ε) την πρόοδο υλοποίησης των διορθωτικών και προληπτικών ενεργειών στ) τις επακόλουθες ενέργειες των αποφάσεων προηγούµενων ανασκοπήσεων από τη διοίκηση ζ) τις αλλαγές συνθηκών, περιλαµβανοµένων των εξελίξεων σε νοµικές και άλλες απαιτήσεις που σχετίζονται µε τις περιβαλλοντικές πλευρές του οργανισµού, και

19 ΕΛΟΤ EN ISO 14001:2004 η) τις προτάσεις βελτίωσης Τα αποτελέσµατα της ανασκόπησης από τη διοίκηση πρέπει να περιλαµβάνουν αποφάσεις και ενέργειες σχετικές µε ενδεχόµενες αλλαγές στην περιβαλλοντική πολιτική, στους περιβαλλοντικούς σκοπούς και στόχους και σε άλλα στοιχεία του συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης, σε συµφωνία µε τη δέσµευση για συνεχή βελτίωση. 17

20 ΕΝ ISO 14001:2004 ΕΛΟΤ Παράρτηµα Α (πληροφοριακό) Καθοδήγηση για τη χρήση του προτύπου Α.1 Γενικές απαιτήσεις Το κείµενο αυτού του Παραρτήµατος είναι καθαρά πληροφοριακού χαρακτήρα και αποσκοπεί στην πρόληψη παρερµηνειών των απαιτήσεων του Κεφαλαίου 4, του παρόντος ιεθνούς προτύπου. Η πληροφόρηση αυτή αφορά και είναι συµβατή µε τις απαιτήσεις του Κεφαλαίου 4 αλλά δεν προσθέτει, ούτε αναιρεί ή τροποποιεί µε οιονδήποτε τρόπο αυτές τις απαιτήσεις. Η εφαρµογή ενός συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης που προδιαγράφεται σε αυτό το ιεθνές πρότυπο αποσκοπεί στην επίτευξη βελτιωµένης περιβαλλοντικής επίδοσης. Αυτό το ιεθνές πρότυπο βασίζεται στην προϋπόθεση ότι ο οργανισµός θα ανασκοπεί και θα αξιολογεί περιοδικά το σύστηµα περιβαλλοντικής διαχείρισής του για να εντοπίζει ευκαιρίες βελτίωσης και να τις υλοποιεί. Ο ρυθµός, η έκταση και τα χρονοδιαγράµµατα υλοποίησης αυτής της διαρκούς βελτίωσης προσδιορίζονται από τον οργανισµό υπό το φως οικονοµικών και άλλων συνθηκών. Οι βελτιώσεις του συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης του οργανισµού αποσκοπούν στην επίτευξη περαιτέρω βελτίωσης της περιβαλλοντικής επίδοσης. Το παρόν ιεθνές πρότυπο απαιτεί από ένα οργανισµό α) την καθιέρωση της κατάλληλης περιβαλλοντικής πολιτικής β) την αναγνώριση των περιβαλλοντικών πλευρών από προηγούµενες, υπάρχουσες ή προβλεπόµενες δραστηριότητες, προϊόντα και υπηρεσίες ώστε να εντοπιστούν οι σηµαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις γ) τον εντοπισµό των εφαρµοστέων νοµικών απαιτήσεων και των άλλων απαιτήσεων που ο οργανισµός έχει ενυπογράφως αποδεχτεί δ) τον καθορισµό των προτεραιοτήτων και των κατάλληλων περιβαλλοντικών σκοπών και στόχων ε) την καθιέρωση οργανωτικής δοµής και προγραµµάτων για την υλοποίηση της πολιτικής και την επίτευξη των περιβαλλοντικών σκοπών και στόχων στ) την προαγωγή του σχεδιασµού, του ελέγχου, της παρακολούθησης, των διορθωτικών και προληπτικών ενεργειών, της επιθεώρησης και ανασκόπησης, για να διασφαλίζεται και η συµµόρφωση µε την πολιτική και η συνεχιζόµενη καταλληλότητα του συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης, και ζ) την προσαρµοστικότητά του στις αλλαγές συνθηκών Ένας οργανισµός χωρίς σύστηµα περιβαλλοντικής διαχείρισης θα πρέπει, αρχικά να προσδιορίσει την υπάρχουσα κατάσταση σχετικά µε το περιβάλλον µέσω περιβαλλοντικής ανασκόπησης. Ο σκοπός αυτής της ανασκόπησης θα πρέπει να είναι η εξέταση όλων των περιβαλλοντικών πλευρών του οργανισµού ως βάση για την καθιέρωση του συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης. Η ανασκόπηση θα πρέπει να περιλαµβάνει 4 (τέσσερα) κύρια σηµεία: την αναγνώριση των περιβαλλοντικών πλευρών, περιλαµβανοµένων εκείνων που αφορούν τις κανονικές συνθήκες λειτουργίας, τις µη κανονικές συνθήκες όπως εκκίνηση και διακοπή λειτουργίας, και τις καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης και τα ατυχήµατα 18

21 ΕΛΟΤ EN ISO 14001:2004 τον εντοπισµό των εφαρµοστέων νοµικών απαιτήσεων και των άλλων απαιτήσεων που ο οργανισµός έχει ενυπογράφως αποδεχτεί την εξέταση των υφισταµένων πρακτικών και διαδικασιών περιβαλλοντικής διαχείρισης, περιλαµβανοµένων των σχετικών µε δραστηριότητες προµήθειας και υπεργολαβιών την εκτίµηση προηγούµενων καταστάσεων εκτάκτου ανάγκης και ατυχηµάτων Τα µέσα και οι µέθοδοι διεξαγωγής της µελέτης µπορεί να περιλαµβάνουν ερωτηµατολόγια, συνεντεύξεις, µετρήσεις και άµεσους ελέγχους, αποτελέσµατα προγενέστερων επιθεωρήσεων ή άλλων µελετών, ανάλογα µε τη φύση των δραστηριοτήτων. Ένας οργανισµός έχει την ευχέρεια και την ευελιξία να καθορίζει το πεδίο εφαρµογής και µπορεί να επιλέξει να εφαρµόσει αυτό το ιεθνές πρότυπο στο σύνολο του οργανισµού ή σε συγκεκριµένες λειτουργικές µονάδες ή δραστηριότητες του οργανισµού. Ο οργανισµός θα πρέπει να καθορίζει και να τεκµηριώνει το πεδίο εφαρµογής του συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης του. Ο καθορισµός του πεδίου εφαρµογής αποσκοπεί στην οριοθέτηση του συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης, ιδιαίτερα όταν ο οργανισµός είναι τµήµα ενός ευρύτερου οργανισµού, στην ίδια περιοχή. Κατόπιν του ορισµού του πεδίου εφαρµογής, όλες οι δραστηριότητες, τα προϊόντα και οι υπηρεσίες του οργανισµού εντός του πεδίου εφαρµογής πρέπει να περιλαµβάνονται στο σύστηµα περιβαλλοντικής διαχείρισης. Θα πρέπει να τονιστεί ότι η αξιοπιστία του συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης εξαρτάται από την επιλογή των οργανωτικών ορίων, κατά τον καθορισµό του πεδίου εφαρµογής. Εάν ένα τµήµα του οργανισµού εξαιρεθεί από το πεδίο εφαρµογής του συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης, ο οργανισµός θα πρέπει να είναι σε θέση να δικαιολογήσει αυτή την εξαίρεση. Εάν αυτό το ιεθνές πρότυπο τίθεται σε εφαρµογή σε µια λειτουργική µονάδα, οι καθιερωµένες σε άλλες µονάδες του οργανισµού πολιτικές και οι διαδικασίες µπορεί να χρησιµοποιηθούν για την ικανοποίηση των απαιτήσεων του παρόντος ιεθνούς προτύπου, µε την προϋπόθεση ότι αυτές ισχύουν στη συγκεκριµένη λειτουργική µονάδα. Α.2 Περιβαλλοντική πολιτική Η περιβαλλοντική πολιτική είναι η κινητήριος δύναµη για την εφαρµογή και βελτίωση του συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης του οργανισµού, έτσι ώστε να µπορεί να διατηρεί και ενδεχοµένως να βελτιώνει την περιβαλλοντική του επίδοση. Η πολιτική συνεπώς θα πρέπει να αντανακλά τη δέσµευση της ανώτατης διοίκησης του οργανισµού για τη συµµόρφωση µε τους εφαρµοστέους νόµους και για τη συνεχή βελτίωση. Η περιβαλλοντική πολιτική αποτελεί τη βάση πάνω στην οποία ο οργανισµός καθορίζει τους περιβαλλοντικούς του σκοπούς και στόχους. Η πολιτική θα πρέπει να είναι επαρκώς σαφής ώστε να µπορεί να γίνεται κατανοητή εντός του οργανισµού και από εξωτερικά ενδιαφερόµενα µέρη και θα πρέπει να ανασκοπείται περιοδικά και να αναθεωρείται, ώστε να αντανακλά τις αλλαγές συνθηκών και τα νέα δεδοµένα. Ο τοµέας εφαρµογής της πολιτικής (δηλ. το πεδίο εφαρµογής) θα πρέπει να είναι σαφώς καθορισµένος και θα πρέπει να ανταποκρίνεται στην ιδιαίτερη φύση, µέγεθος και περιβαλλοντικές επιπτώσεις των δραστηριοτήτων, των προϊόντων και υπηρεσιών εντός του καθορισµένου πεδίου εφαρµογής του συστήµατος περιβαλλοντικής διαχείρισης. Η περιβαλλοντική πολιτική θα πρέπει να γνωστοποιείται σε όλα τα πρόσωπα που εργάζονται στον οργανισµό ή για λογαριασµό του, περιλαµβανοµένων των υπεργολάβων που εργάζονται στις εγκαταστάσεις του οργανισµού. Η επικοινωνία µε τους εργολάβους µπορεί να πάρει άλλες µορφές από την δήλωση της πολιτικής, όπως κανόνες, οδηγίες και διαδικασίες, και µπορεί να περιλαµβάνει µόνο τα σηµεία της πολιτικής που τους αφορούν. Η περιβαλλοντική πολιτική του οργανισµού θα πρέπει να καθορίζεται και να τεκµηριώνεται από την ανώτατη διοίκηση του στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής πολιτικής του οµίλου στον οποίο ανήκει και µε τη συγκατάθεσή του. ΣΗΜΕΙΩΣΗ - Η ανώτατη διοίκηση συνήθως αποτελείται από ένα άτοµο ή από οµάδα ατόµων που διοικούν και ελέγχουν τον οργανισµό στο ανώτατο επίπεδο. Α.3 Σχεδιασµός Α.3.1 Περιβαλλοντικές πλευρές Το εδάφιο προβλέπει µια διεργασία για να εντοπίζει ο οργανισµός τις σηµαντικές περιβαλλοντικές πλευρές και για να επιλέγει τις πλέον σηµαντικές τις οποίες θα πρέπει να αντιµετωπίσει κατά προτεραιότητα στο σύστηµα περιβαλλοντικής του διαχείρισης. 19

22 ΕΝ ISO 14001:2004 ΕΛΟΤ Ο οργανισµός θα πρέπει να εντοπίζει τις περιβαλλοντικές πλευρές εντός του πεδίου εφαρµογής του συστήµατος περιβαλλοντικής του διαχείρισης, λαµβάνοντας υπόψη τα εισερχόµενα και εξερχόµενα των τρεχουσών ή σχετικών προηγούµενων δραστηριοτήτων του (προβλεπόµενες ή ανεπιθύµητες), τα προϊόντα και τις υπηρεσίες, τα προβλεπόµενα ή νέα έργα ή τις νέες ή τροποποιηµένες δραστηριότητες, προϊόντα και υπηρεσίες. Αυτή η διεργασία θα πρέπει να περιλάβει τις κανονικές και µη κανονικές συνθήκες λειτουργίας, την εκκίνηση και διακοπή λειτουργίας, καθώς επίσης τις ευλόγως αναµενόµενες καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης. Οι οργανισµοί δεν απαιτείται να αξιολογούν κάθε εισερχόµενο προϊόν, συστατικό ή πρώτη ύλη. Μπορεί να επιλέγουν κατηγορίες δραστηριοτήτων, προϊόντων ή υπηρεσιών για να εντοπίζουν τις περιβαλλοντικές τους πλευρές. Αν και δεν υπάρχει µια µόνο µέθοδος για τον εντοπισµό των περιβαλλοντικών πλευρών, θα µπορούσε να επιλεγεί η µέθοδος εξέτασης α) των αέριων εκποµπών β) των απορρίψεων στο νερό γ) των απορρίψεων στο έδαφος δ) της χρήσης πρώτων υλών και φυσικών πόρων ε) της χρήσης ενέργειας στ) της εκπεµπόµενης ενέργειας, π.χ. θερµότητα, ακτινοβολία ή δονήσεις ζ) των αποβλήτων και παραπροϊόντων, και η) των φυσικών χαρακτηριστικών, π.χ. µέγεθος, σχήµα, χρώµα, εµφάνιση Εκτός από τις περιβαλλοντικές πλευρές που µπορεί να ελέγχει άµεσα, ένας οργανισµός θα πρέπει επίσης να λαµβάνει υπόψη και τις πλευρές τις οποίες µπορεί να επηρεάσει, π.χ. εκείνες που σχετίζονται µε αγαθά ή υπηρεσίες που χρησιµοποιούνται από τον οργανισµό και εκείνες που συνδέονται µε προϊόντα και υπηρεσίες τις οποίες παρέχει. Παρακάτω παρέχονται οδηγίες για την αξιολόγηση του ελέγχου και της επιρροής. Σε κάθε περίπτωση, είναι ο οργανισµός που προσδιορίζει την έκταση του ελέγχου καθώς και τις πλευρές τις οποίες µπορεί να επηρεάσει. Θα πρέπει να λαµβάνονται υπόψη οι πλευρές που σχετίζονται µε τις δραστηριότητες του οργανισµού, τα προϊόντα και τις υπηρεσίες, όπως σχεδιασµός και ανάπτυξη διεργασίες παραγωγής συσκευασία και µεταφορά περιβαλλοντική επίδοση και πρακτικές υπεργολάβων και προµηθευτών διαχείριση αποβλήτων εξόρυξη και διανοµή πρώτων υλών και φυσικών πόρων διανοµή, χρήση και τέλος ζωής προϊόντων, και χλωρίδα, πανίδα και βιοποικιλότητα Ο έλεγχος και η επιρροή στις περιβαλλοντικές πλευρές του παρεχόµενου προϊόντος ποικίλουν σηµαντικά, ανάλογα µε τη θέση του οργανισµού στην αγορά και τους προµηθευτές του. Ο οργανισµός που είναι υπεύθυνος για το σχεδιασµό του προϊόντος του µπορεί να επηρεάσει σηµαντικά τις περιβαλλοντικές πλευρές αλλάζοντας π.χ. ένα υλικό, ενώ ο οργανισµός που απλά προµηθεύει ένα προϊόν µε καθορισµένες εξωτερικά προδιαγραφές, δεν θα έχει πολλές επιλογές. Σε σχέση µε τα παρεχόµενα προϊόντα, είναι αποδεκτό ότι οι οργανισµοί µπορεί να έχουν περιορισµένο έλεγχο στη χρήση και διάθεση των προϊόντων τους, π.χ. από τους χρήστες. Αλλά όπου είναι δυνατόν οι οργανισµοί µπορούν να επικοινωνούν µε τους χρήστες, και να ασκούν επιρροή, για τους τρόπους κατάλληλου χειρισµού και απόθεσης. Οι αλλαγές στο περιβάλλον, δυσµενείς ή ευνοϊκές, που προκύπτουν από τις περιβαλλοντικές πλευρές ονοµάζονται περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Η σχέση µεταξύ περιβαλλοντικών πλευρών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων είναι σχέση αιτίου-αποτελέσµατος. 20