ΓΛΩΑ ΚΑΙ ΤΦΟ ΣΟΤ ΚΕΙΜΕΝΟΤ

Transcript

1 ΓΛΩΑ ΚΑΙ ΤΦΟ ΣΟΤ ΚΕΙΜΕΝΟΤ 1. ΕΠΙΛΟΓΗ ΡΗΜΑΣΙΚΟΤ ΠΡΟΩΠΟΤ α ενικό: προςδίδει ςτο κείμενο προςωπικό, εξομολογθτικό τόνο / εκφράηει προςωπικζσ εκτιμιςεισ / το φφοσ αποκτά αμεςότθτα και οικειότθτα / οι ςκζψεισ προβάλλονται εντονότερα και εναργζςτερα ςτον αναγνϊςτθ. β ενικό: αμεςότθτα, οικειότθτα, ηωντάνια / ο λόγοσ γίνεται πιο πειςτικόσ. γ ενικό: κακιςτά το μινυμα γενικόλογο / προςδίδει κακολικό κφροσ / αποςταςιοποιεί το ςυγγραφζα και τον κακιςτά αντικειμενικό παρατθρθτι / οι επιςθμάνςεισ του φαίνονται γενικϊσ αποδεκτζσ. α πλθκυντικό: αποπνζει ςυλλογικότθτα ενϊ ο λόγοσ αποκτά αμεςότθτα / ο ςυγγραφζασ μετζχει / ςυγγραφζασ και αναγνωςτικό κοινό ζχουν κοινι οπτικι γωνία / δθμιουργείται μια αίςκθςθ οικειότθτασ ανάμεςα ςτον πομπό και το δζκτθ / απόδοςθ ςυλλογικισ ευκφνθσ / τονίηεται θ ανάγκθ για δραςτθριοποίθςθ των αρμόδιων φορζων. β πλθκυντικό: προςδίδει ηωντάνια ςτο λόγο και ςυναιςκθματικι προςζγγιςθ. γ πλθκυντικό: αντικειμενικότθτα. 2. ΕΠΙΛΟΓΗ ΡΗΜΑΣΙΚΩΝ ΕΓΚΛΗΕΩΝ Οριςτικι: βζβαιο, πραγματικό, δυνατό/πικανό. Τποτακτικι: επικυμία, ενδεχόμενο, προτροπι, απορία, προςταγι. Προςτακτικι: προςταγι, προτροπι, απαγόρευςθ, ευχι. 3. ΤΝΔΕΗ ΠΡΟΣΑΕΩΝ Παρατακτικι ςφνδεςθ: ςυνδζει ιςοδφναμεσ προτάςεισ / ο λόγοσ είναι λιτόσ, απλόσ, γοργόσ και κοφτόσ / ςυχνά δυςχεραίνει το δζκτθ να ςυλλάβει ςε βάκοσ ζνα μινυμα. 1

2 Τποτακτικι ςφνδεςθ: ςυνδζει ανόμοιεσ προτάςεισ / ο λόγοσ είναι πυκνόσ / κακιςτά το φφοσ ςφνκετο / αποτελεί δείγμα υψθλοφ πνευματικοφ επιπζδου / ςυχνά το φφοσ γίνεται δυςνόθτο και μαρτυρεί μια τάςθ επιδειξιομανίασ. Αςφνδετο ςχιμα: δίνει ζμφαςθ, ζνταςθ και ζκταςθ ςτο λόγο / χρωματίηει ςυναιςκθματικά / πυκνϊνει το λόγο και προςδίδει ηωντάνια και παραςτατικότθτα. 4. ΜΑΚΡΟΠΕΡΙΟΔΟ ΜΙΚΡΟΠΕΡΙΟΔΟ ΛΟΓΟ Μακροπερίοδοσ λόγοσ: όταν οργανϊνεται κατάλλθλα αποτελεί δείγμα υψθλοφ πνευματικοφ επιπζδου / βοθκά το δζκτθ να αντιλθφκεί τισ διαπλοκζσ των εννοιϊν / δίνει ζμφαςθ, ζνταςθ και ζκταςθ ςτο λόγο και το κείμενο αποκτά δυναμικό και γοργό ρυκμό Μικροπερίοδοσ λόγοσ: παραπζμπει ςε απλι και πυκνι γραφι / απευκφνεται ςε ευρφτερο κοινό κακϊσ επιτρζπει τθν άμεςθ πρόςλθψθ. 5. ΗΜΕΙΑ ΣΙΞΗ Άνω τελεία: δθλϊνει μικρότερθ διακοπι από τθν τελεία και μεγαλφτερθ από το κόμμα, διαχωρίηει προτάςεισ με ςχζςθ επεξιγθςθσ, ςυμπλιρωςθσ ι αντίκεςθσ, προςδίδοντασ ζμφαςθ ςτο λόγο. Κόμμα: χρθςιμοποιείται όταν ζχουμε αςφνδετο ςχιμα, κλθτικι προςφϊνθςθ και δευτερεφουςεσ προτάςεισ. Διπλι τελεία: ςθμειϊνεται πριν από φράςεισ που ςθμειϊνονται αυτοφςιεσ, πριν από απαρίκμθςθ και όταν παρουςιάηουμε τα αποτελζςματα από κάτι. Παρζνκεςθ: επεξθγεί και ςυμπλθρϊνει τα γραφόμενα με ζνα επιπρόςκετο υλικό. Θαυμαςτικό: αποτελεί ςχολιαςτικό ςθμείο ςτίξθσ και εκφράηει καυμαςμό, ζκπλθξθ, ζντονο ςυναίςκθμα, υπερβολι, ςαρκαςμό. 2

3 Αποςιωπθτικά: αποτελοφν ςχολιαςτικό ςθμείο ςτίξθσ και τίκενται για να δθλϊςουν προβλθματιςμό, ειρωνεία ι αμφιςβιτθςθ, παράλειψθ, υπαινιγμό. Ερωτθματικό: αποτελεί ςχολιαςτικό ςθμείο ςτίξθσ και εκφράηει προβλθματιςμό ι απορία. Επιδιϊκει να αφυπνίςει, να κινθτοποιιςει, να προκαλζςει το ενδιαφζρον του δζκτθ και να διεγείρει ςυναιςκιματα, προςδίδοντασ ςτο λόγο ηωντάνια, ζμφαςθ και παραςτατικότθτα. Ειςαγωγικά: χρθςιμοποιοφνται για να δθλϊςουν επανάλθψθ αυτοφςιων εκφράςεων, ειρωνικι αναφορά ςε κάτι, μεταφορικι χριςθ μιασ ζννοιασ. 6. ΑΝΑΦΟΡΙΚΗ ι ΠΟΙΗΣΙΚΗ ΛΕΙΣΟΤΡΓΙΑ ΣΗ ΓΛΩΑ Αναφορικι γλώςςα: (ι κυριολεκτικι, δθλωτικι, λογικι, πλθροφοριακι) χρθςιμοποιείται όταν θ γλϊςςα λειτουργεί με λογικό τρόπο και το μινυμα ςχετίηεται με τθν κοινι αντίλθψθ που ζχουμε για τον κόςμο. κοπόσ του πομποφ είναι θ πλθροφόρθςθ. Ποιθτικι γλώςςα: (ι μεταφορικι, ςυνυποδθλωτικι, ςυγκινθςιακι) χρθςιμοποιείται όταν το μινυμα ζχει ςυνειρμικι ςθμαςία και ςυναιςκθματικζσ αποχρϊςεισ. κοπόσ του πομποφ είναι να προςελκφςει το δζκτθ, ενδιαφζρει κυρίωσ θ μορφι του μθνφματοσ και λιγότερο θ πλθροφορία που φζρει το μινυμα. Δίνει ηωντάνια και παραςτατικότθτα. 7. ΕΝΕΡΓΗΣΙΚΗ Κ ΠΑΘΗΣΙΚΗ ΤΝΣΑΞΗ Ενεργθτικι ςφνταξθ: ζχουμε όταν το ριμα τθσ πρόταςθσ είναι ενεργθτικισ φωνισ. Δίνεται ζμφαςθ ςτο υποκείμενο που ενεργεί, και το γραμματικό υποκείμενο ςτθ ςφνταξθ ςυμπίπτει με το λογικό υποκείμενο. Σο νόθμα είναι ςυγκεκριμζνο και ςαφζσ. Πακθτικι ςφνταξθ: ζχουμε όταν το ριμα τθσ πρόταςθσ είναι πακθτικισ φωνισ. Ο εμπρόκετοσ προςδιοριςμόσ που εκφζρεται με από+αιτιατικι λζγεται ποιθτικό αίτιο. 3

4 Δίνεται ζμφαςθ ςτθν πράξθ του υποκειμζνου, ςτο γεγονόσ. Σο νόθμα γίνεται γενικό, αόριςτο, αςαφζσ αλλά αποκτά ποικιλία θ πλοκι του λόγου. 8. ΤΦΟ ΚΕΙΜΕΝΟΤ το χαρακτθριςμό του φφουσ/ τόνου ενόσ κειμζνου πρζπει να λαμβάνονται υπόψθ τα εξισ: το κειμενικό είδοσ, θ πρόκεςθ του ςυντάκτθ, ο δζκτθσ, το κοινό. ΤΦΟ Λιτό Οικείο Ζωντανό Λυρικό Εξεηθτθμζνο/ επιτθδευμζνο Εναργζσ Επίςθμο Χαλαρό Πυκνό Φροντιςμζνο ΠΩ ΣΕΚΜΗΡΙΩΝΕΣΑΙ Ζλλειψθ περίτεχνων εκφραςτικϊν ςχθμάτων και ςυντακτικισ περιπλοκισ, κυριαρχία παρατακτικισ ςφνδεςθσ ι αςφνδετου ςχιματοσ. Χριςθ κακθμερινοφ λεξιλογίου, α και β προςϊπου, παράταξθσ και αςφνδετου ςχιματοσ. Χριςθ παραδειγμάτων, διαλόγου, ευκζοσ λόγου, ρθτορικϊν ερωτιςεων, μεταφορϊν εικόνων, παρομοιϊςεων, ενεργθτικισ ςφνταξθσ, κτλ. Ποιθτικι λειτουργία τθσ γλϊςςασ, ςυνυποδθλϊςεισ, επίκλθςθ ςτο ςυναίςκθμα. Βαρφγδουπεσ λζξεισ, ρθτοριςμόσ, διαδοχικι υπόταξθ, λεκτικόσ πλθκωριςμόσ. Ακρίβεια, ςαφινεια, πλοφτοσ λεξιλογίου, χριςθ τθσ υπόταξθσ με μζτρο. πάνιεσ λζξεισ (ι και ειδικι ορολογία), τριτοπρόςωποσ λόγοσ, πακθτικι ςφνταξθ, κυριαρχία επίκλθςθσ ςτθ λογικι. Λίγεσ ςχετικά ςκζψεισ, ςυνειρμικά ςυνδεδεμζνεσ, παρεκβάςεισ, επαναλιψεισ. Προςπάκεια να εκφραςτοφν οι ςκζψεισ με τθ μζγιςτθ οικονομία λζξεων. Αυςτθρι οργάνωςθ των ςκζψεων κατά ενότθτεσ, προςεκτικι χριςθ διαρκρωτικϊν λζξεων, ζλλειψθ πλατειαςμϊν ι παρεκβάςεων. 4

5 Χιουμοριςτικό Χαριτόλογοσ διάκεςθ, ψυχαγωγικόσ χαρακτιρασ. / παιγνιώδεσ αρκαςτικό Ζντονθ χριςθ ειρωνείασ. Εξομολογθτικό Παρελκοντικοί χρόνοι, χριςθ α προςϊπου. Διδακτικό Προτρεπτικό Παροχι πλθροφοριϊν. Παρότρυνςθ ςε μια ιδεατι ςτάςθ ηωισ, προςπάκεια νουκεςίασ του δζκτθ. 5