ktejjeb edukattiv livell sekondarju l-armerija tal-palazz Young
KOMPITU wieóed Kavallieri bl-armatura Sabiex jevitaw li jwe g u matul il-kunflitti, il-kavallieri kellhom jilbsu lbiesi u elmi talmetall b sa ithom. Kif tara mill-esebiti, l-ilbiesi tal-metall tal-kavallieri nbidlu afna. Fil-bidu, l-element ewlieni tal-armatura ta kavallier kienet il-maille jew malja tal- adid li kienet tikkonsisti f oloq tal-metall minsu a wa da o l-o ra. Billi dan ma kienx jipprovdi wisq arsien millarmi sofistikati li bdew jin olqu, il-kavallieri kellhom jibdew juωaw armatura s i a tal-metall. Biex tiççaqlaq b din l-uniformi tal-metall ma kinitx a a afifa, speçjalment matul ix-xhur s an tas-sajf! Aktar il quddiem, meta ie vvintat il-porvli, it-taqbid mill-qrib sar aktar rari u g alhekk, ma kellekx g alfejn tg atti ismek kollu imma l-partijiet vitali biss. Kif ta seb li t ossha persuna liebsa armatura s i a? Immarka l-biççiet differenti tal-armatura: Breastplate, Gorget, Close-helmet, Poleyn, Sabaton G aliex ta seb il-metall kien il-materjal preferut g all-manifattura ta armatura b al din?
Young KOMPITU tnejn L-Assedju l-kbir L-aktar taqbida mag rufa li saret matul il- akma ta l-ordni ta San Ìwann hija, bla dubju ta xejn, l-assedju l-kbir ta Malta fl-1565. Matul daω-ωmien ta gwerra kontra l-forzi Torok Ottomani, pajjiωna kien immexxi minn granmastru ta ila, qlubija u reputazzjoni kbira. Hekk kif intemm l-assedju l-kbir, l-istess granmastru FrançiΩ, ordna li f Malta tinbena belt kapitali dida. Sal-lum dil-belt g adha msemmija g alih. Min kien dal-granmastru mag ruf? Gregorio Carafa Nicolas Cotoner Imma ina li l aqt granmastru ta l-ordni. Meta taf li l-invaωuri baqg alhom biss ftit jiem biex jaslu, x kont tag mel biex t ares il-baωi tal-gωira tieg ek? Jean Parisot de La Valette Philippe Villiers de L Isle Adam
KOMPITU tlieta Il-moda tal-kavallieri Il-vetrina çentrali tinkludi l-aktar armaturi presti juωi tal-kollezzjoni kollha. Bl-istandards tal-lum, dawn l-ilbiesi tal-metall kienu mfassla skond l-a ar xejriet tal-moda u kellhom il-firem jew it-timbri tad-disinjaturi l-aktar imfittxija ta l-armaturi. Sib l-armatura tal-granmastru Alof de Wignacourt. G aliex ta seb l-armatura ta granmastru kienet wisq ifjen u isba millarmatura ta kavallier ordinarju? Ikteb paragrafu qasir biex tiddiskrivi l-armatura ta Wignacourt.
KOMPITU erbgóa Iddissinja it-tarka tiegóek It-tarki kienu jintuωaw biex i arsu l-kavallieri waqt li jkunu fuq kamp tal-battalja. Dawn l-g odod protettivi kienu jipprovdu protezzjoni waqt xi taqbida. It-tarka tonda Ωg ira tissejja buckler, filwaqt li dik kbira tissejja rondage. Osserva t-tarki differenti li hawn esebiti fl-armerija. Iddisinnja int stess it-tarka kreattiva tieg ek. Tista tfassal verωjoni moderna, jekk tixtieq!
KOMPITU Óamsa L-invaÛjoni Torka L-armatura li kienet tintlibes mis-suldati Torok hija differenti afna minn dik li kienet tintuωa mill-kavallieri. F wa da millvetrini hemm Sipa i jew gwerrier Tork liebes Xixak (elmu). Ma l-art, hemm xi balal tqal ta l-artillerija. Dawn il-balal tondi tqal ew sparati minn kanun kbir, mag ruf b ala baωilisku. Óares sew lejn l-armaturi Torok. Sib xi differenzi ewlenin bejn l-armaturi tal-kavallieri u dawk tat-torok. Óares lejn il-balal Torok. Minn liema materjal ta seb li kienu mag mula? G id g aliex. Minbarra l-assedju l-kbir, taf issemmi xi perjodu ie or ta kunflitt, li matulu Malta sofriet attakki militari qawwija u bumbardamenti?
Young KOMPITU sitta SWAR U FORTIFIKAZZJONIJIET Sitwata fil-qalba tal-mediterran, Malta tokkupa poωizzjoni strate ika importanti li tag milha mira attraenti afna g all-qawwiet marittimi fil- lieda tag hom g all-kontroll ta dal-ba ar. Malta g andha wkoll portijiet naturali eççellenti. Il-Port il-kbir kien strumentali sew biex ji bed okkupazzjoni barranija. Matul is-sekli, l-in awi tal-port raw il-bini ta xog lijiet kbar ta fortifikazzjoni li g adek tista tara sal-lum. Il-proçess tal-bini beda mal-mi ja tal-kavallieri ta l-ordni ta San Ìwann fl-1530. G alkemm fil-port il-kbir a kienu jeωistu xi fortifikazzjonijiet medjevali, kienet l-ordni li stabbiliet il-port b ali baωi fortifikata. Taf issemmi dawn l-erba fortifikazzjonijiet importanti? Il-Forti Sant Iermu, il-belt z Il-Forti Sant An lu, Birgu z Is-Swar ta l-isla z Il-Port il-kbir, il-belt
KOMPITU sebgóa RiÛoluzzjoni tal-kunflitti G alkemm l-armi u l-armaturi nbidlu sew matul iω-ωminijiet, l-uωu tag hom baqa l-istess u, wara tant snin, jissuktaw jeqirdu nazzjonijiet u soçjetajiet s a. F afna okkaωjonijiet, il-bniedem ipprova jsolvi l-kunflitti billi jdur g all-armi. Min abba azzjonijiet b al dawn, se ew gwerer u taqbidiet kbar madwar id-dinja u miljuni ta nies sofrew u g adhom isofru r-riωultat negattiv ta dawn il-kunflitti. Ikteb ftit kelmiet biex tiddeskrivi l-gwerra. Immarka l-kliem li ta seb jista jg inna nsolvu l-kunflitti: Konfrontazzjoni Diskussjoni Aggressjoni Smieg Fil-gwerra hemm xi rebbie a vera? G aliex? Komprensjoni egoiωmu Koperazzjoni Ostinazzjoni G a la Ostilità Rabja Ìentilezza
KOMPITU tmienja Araldika Matul l-assedju l-kbir, parti kbira mill-forzi ta l-ordni kienet tikkonsisti f abitanti Maltin, mi bura f g add ta kumpaniji. Il-Maltin kienu mg ammra b korazzi baωiçi u tag mir primittiv. Madanakollu, il-kontribut tag hom kien effettiv g all-a ar u ming ajr l-g ajnuna tag hom, Malta kienet aktarx tag ti ru ha f idejn il-forzi Torok. G aliex ta seb il-kavallieri ta l-ordni talbu l-assistenza tal-poplu Malti? Óares lejn il-bnadar differenti mdendla mis-saqaf. L-emblemi differenti fuq kull wa da minn dawn ilbnadar juru tmien langues li jirrappreωentaw il-pajjiωi u t-territorji li kienu ejja minnhom il-kavallieri. Imma ina li kont inkarigat minn grupp Malti matul l-assedju l-kbir. Ag Ωel isem g al dal-grupp Malti tieg ek li jirrifletti qlubija u sa a. Pin i emblema li tirrifletti viωwalment l-isem tal-grupp il- did tieg ek.
KOMPITU disgóa ImnebbÓa mill-kavallieri Probabbilment, xi lbies protettiv li nuωaw illum ie mnebba mill-armatura tal-kavallieri. Illum, nuωaw afna lbies protettiv modern g al g anijiet differenti u g alkemm id-disinji nbidlu afna, il-funzjoni ewlenija g adha l-istess. Min jilbes dan l-ilbies protettiv modern?
KOMPITU góaxra Vokabularju Hawn issib lista ta kliem did li ltqajna mieg u matul iω-ωjara tag na fl-armerija tal- Palazz. Il-kliem kollu tal-lista jinsab mo bi f din id-dijagramma. Ipprova sib kliem kemm tista - Awguri! Granmastru, Armatura, Artillerija, Elmu, Kavallier, Tarka, Assedju, Fortifikazzjoni, Torri, Kanun Ikteb il-kliem did li tg allimt hawn. F O R T I F I K A Z Z J O N I Q W E F G H U B I K L K N M L Z G X C J K T C B J K F T W Z S R V A A H V A N R T K O Q D Z A N R R E W L S T H P R G T Q N D T M K I Z C V B N R D A X M C I A T K A V A L L I E R O A R L T R E F H K O P C V K Z S X L U H K R U P Q W X K A W T B E R E L M U I O Z C B O B R A R A Z H K Z B H N Z C B R U P I X C F G P K A N U N J E D R J W D A X G H V C X I K U E K A S S E D J U T S Z X L K T Y H J R T Y U H G N E T R Ikteb storja qasira Issa li sirt aktar mid la ta l-ordni tal-kavallieri ta San Ìwann, ag Ωel it-tema jew l-episodju favorit tieg ek marbuta ma din il-kollezzjoni li ma b alha, u ikteb storja qasira dwarhom. Kun kreattiv kemm tixtieq tista sa ansitra to loq storja dida marbuta mal-kavallieri u Ω-Ωmien tag hom f Malta! UΩa folja separata g al dan l-eωerçizzju
Drittijiet ta l-awtur Ottubru 2007 Awtur: Trevor Borg Kunçett: Mario Cutajar Edituri Ìenerali: Pierre Cassar, Mario Cutajar, Kenneth Gambin, Michael Stroud Óajr Speçjali: Emmanuel Magro Conti (Kap Kuratorjali - Storja Militari), Michael Stroud (Kuratur L-Armerija tal-palazz) ISBN: 978-99932-96-06-8 Ittre: education@heritagemalta.org www.heritagemalta.org L-Uffiççju Prinçipali Il-Bini ta l-università l-qadima Triq il-merkanti, Il-Belt VLT 1175 Malta Tel: (+356) 2295 4000 Feks: (+356) 2122 2900 Dan il-programm Edukattiv qieg ed ji i ppreωentat bl-g ajnuna ta Gasan Mamo Insurance