Il-Presepju Óar a Nru. 89 Ìunju 2016 Fuljett ma ru mill- GÓAQDA ÓBIEB TAL-PRESEPJU - MALTA c/o 56, Amaltea, Triq il-marg, Attard ATD 2382 - Malta Newspaper Post 1
Werrej Editorjal...3 Fuljett ma rug kull tliet xhur mill- G aqda Óbieb tal-presepju Malta. VO/0844 Kull korrispondenza g andha ti i ndirizzata lis- Segretarju, Charles A. Bellia 56, Amaltea, triq il-mar, Attard ATD2382. Malta IL-PRESEPJU Jitqassam lill-membri tal-g aqda u g alhekk biex tirçevih allas il-miωata tieg ek regolarment billi tibg at 5 lill-kaxxier. Kontribuzzjonijiet o ra biex jinfdew l-ispejjeω ikunu ferm apprezzati. L-GÓAQDA ÓBIEB TAL-PRESEPJU Malta tirringrazzja lil kull min kiteb f din il- ar a tal-fuljett. Apprezzament speçjali jmur g as- Sinjura Jessie Chircop li adet sieb il- proof reading. Il-Kelma tal-president...4 Tajjeb Hekk?!...5 Il-Wirja tal-anniversarju...7 Ritratt fuq facebook...8 L-G ar ta Betlem...10 Ma tirrepetix il- rajja tal-1914!...11 Ftit tag rif minn hawn u minn hemm.....13 Pannettone... mill-le enda g ar-rejalta...14 Stampat 36, St. Paul Street, Valletta Tel: 21224607-21228138 E-mail: emibonnici@gmail.com 2
Editorjal Ìurnata wara urnata u Ω-Ωmien igerbeb. G adna kif konna niççelebraw l-g id il-kbir, filli l-pentecoste, filli l-festa tar-ra al u img a wara img a l-akbar festa tal-g aqda---il-milied--- dalwaqt tasal. Kuljum li ja rab minn fuqna jkun ifisser jum li ma tistax i ibu lura. Dan kollu jwassalni biex nistaqsikom jekk bdejtux ta sbu g all- presepju li tridu tesebixxu fil-wirja ta din is-sena; jekk le, araw x tag mlu g ax... l-a wa, tinsewx li din is-sena hija t-tletin sena mit-twaqqif tal-g aqda Óbieb tal-presepju-malta. Tajjeb li ΩΩommu f mo kom li meta tkun trid ta dem xi a a bil-galbu ma tistax ta dem kollox fl-a ar minuta, kif xi kultant nag mel jien, iωda trid iω-ωmien u l- sieb biex ikollok prodott preωentabbli. L-G aqda Óbieb tal-presepju-malta tie u sieb li torganizza l-course fuq kif tibni l-presepju b materjali varji. Tajjeb li wie ed jipparteçipa kif dejjem kien il-kas sena wara sena. Il-preparamenti g al xi a a li tkun qed tistenniha jew tixtieqha hija xi a a minn hawn id-dinja. Hekk ukoll ralha l-madonna meta kien mg arraf lilha li kien ser ikollha iben u s-semmieh Emanuel. Min jaf kemm bdiet ta seb g all-affarijiet baωiçi biex meta jitwieled ikun b al addie or. Min jaf kemm kellha sibijiet g onja li riedet tferra fuq binha li kien g adu f ufha. Kemm lestiet wejje g alkemm kienet fqira biex binha ma j ossx bard meta jitwieled! Minn dan kollu ma ara xejn g ax il-pjanijiet g at-twelid tat-tarbija kellhom jinbidlu f akka t g ajn. Minn jaf ji rilniex hekk ukoll meta nkunu nfasslu l-presepju u mbag ad ikollna nbiddlu l-pjan. Ma naqtg ux qalbna u nkomplu nipperseveraw...u naslu. Tajjeb li nifra l-ommijiet u l-missierijiet kollha tad-dinja li qed irawmu fit-tfal tag hom il- e a lejn il-presepju. F dinja kompjuteriωωata xorta l-presepju ma tilifx postu iωda re a a l- ajja. Frans Chircop Dalwaqt issir laqg a importanti dwar is-sa a u sigurta fl-attivitajiet tal-g aqda tag na fis-sala San Fran isk. Kun çert li tattendi u tag ti sehemek biex nevitaw il-problemi li nistg u niltaqg u mag hom fil-futur. Narawk. Grazzi. 3
Il-Kelma tal-president Kif intom bieb. Kif tafu bdejna s-sensiela ta lectures li da lu sew filkalendarju ta matul is-sena. Il-kelliema li kellna kienu ppreparati sew fuq is-su etti tag hom li kienu jinkludu, storja, kultura u teknika. Kienu nteressanti wkoll il-filmati li rnexxielna nakkwistaw dwar il-bini tal-presepju. Ma jistax jonqos li s-suççess ta dawn il-lectures kien dovut g assehem li taw diversi nies fosthom il-membri li attendew f numru inkora anti u segwew b attenzjoni dak li kellna x noffru. Ta dan nirringrazzja lil kullmin kellu sehem fil-lectures ta din is-sena. Ftit tal- ranet ilu wkoll beda il-kors tas-sajf. Di a bdejna naraw il-presepji jie du l-forma. Din is-sena jidher li d-dixxiplina qed tiddomina il-kors. Kul add qed jimxi mal-pjan offrut miω-ωewg g alliema prinçipali u g alhekk il-progress fix-xog ol qed ikun ta sodisfazzjon g al kul add. Minkejja dan kollu g andna xi ftit s ab griω idur fuqna! Il-Patrijiet Fran iskani, infurmawna li ser jid lu regolamenti odda dwar sa a u sigurta f postijiet li jaqg u ta t ir-responsabilta tag hom. Dawn ir-regolamenti jikkonçernaw lil G aqda tag na wkoll billi a na nuωaw s-sala San Fran isk li hi propjeta tal-istess patrijiet. Di a saru xi laqg at biex ji u identifikati u diskussi l-passi li jridu jittie du f dan ir-rigward. Il-Kunsill tag na ma tilifx Ωmien u beda jara kif l-a jar li jattwa dawn il-miωuri. Il-membri tag na wkoll ser ikunu me tie a li jag tu sehemhom u g alhekk meta jasal il-waqt, ser tissejja laqg a biex jing ataw id-dettalji kollha. Nistennew il-kooperazzjoni ta kul add biex flimkien nibqg u ingawdu l-uωu tas- Sala San Fran isk. Sadanittant inselli g alikom. Andrew Spiteri 4
Tajjeb hekk? Mistoqsija sempliçi li titlob risposta sempliçi ta iva jew le! Óafna drabi, u b mod partikulari fejn jid ol id-delizzju jew xi pro ett temporanju, ir-risposta aktarx li tkun U iva jg addi!, jew u tajjeb hekk, mhux g al erbat ijiem?. Risposta b al din aktarx tindika li hemm xi a a aωina, jew li mhix aççettabbli g al kollox. Min jg ati risposta simili jista ma jkunx qieg ed i ares il-quddiem u g alhekk jista ma jirrejalizzax li dik ir-risposta tista turi nuqqas ta serjeta fix-xog ol jekk mhux ukoll tista to loq inkonvenjent aktar il-quddiem. Nista ajjel hawn min qed jg id... Dan biex iere illum? Ûmien ilu direttur tal-kumpanija fejn kont na dem kien qed jindirizza lill-impjegati u fost affarijiet o ra qal li d-differenza bejn li tag mel xi a a sew u tag milha aωin, tant hija minima li jkun jaqbillek afna iωjed jekk dak li jkollok tag mel, tag mlu sew. Tiffranka l- in u anke problemi. Jekk napplikaw dan mal-bini tal-presepju, insibu li meta na dmu skond regoli baωiçi, nevitaw jew innaqqsu l-problemi, jekk mhux ukoll il- ela u allura l-ispejjeω, inlestu aktar kmieni u nkunu sodisfatti bix-xog ol jew ir-riωultat finali. Semmejna l-problemi! Mhux g ax m a niex ser niltaqg u ma xi problema jew tnejn anke meta na dmu sew, imma jekk ninjoraw is-sistema t-tajba flok problema wa da jkollna afna iktar. Biççiet tal-jablo maqtug a bl-addoçç diffiçli je lu sew ma xulxin, u g alhekk l-istruttura ma ti ix soda. Min abba f hekk inbatu biex niksu bit-tissues jew biex inkomplu nibnu! Forsi fl-a ar jirnexxielna nibdew il-kisi. Karta fuq o ra aktarx ming ajr ma qabel inxarrbu l-post bil-kolla. Dan jo olqilna rqajja ta arja maqbuda ta t it-tissues. Dak il- in mo na jg idilna u iva... tajjeb hekk... jg addi. Il-problema niffaççjawha meta ni u biex nag tu passata ibs jew ag ar, meta ni u biex niωbg u il-presepju. Billi t-tissues ma jkunux we lu sew, malli j ossu l-ilma jixxarbu u jaqg u. Is-soluzzjoni tkun wa da - ibda kollox mill- did! 5
Aktarx li mal- in nkunu lejna ammont ta materjal kif ukoll tlifna xi ftit tal-paçenzja. In-nervi jibdew tilg in u nibdew insibuha diffiçli anke biex nag mlu l-iktar biçça xog ol sempliçi, b al per eωempju naqtg u xi biçça jablo tal-qis. Naturalment aktarx jiωdied xi ftit tidlik u frak tal-jablo imwa al ma kullimkien barra ma fejn suppost. Dan kollu g ax mo na qalilna: u iva tajjeb hekk, jg addi. Semmejt l-iktar a a baωika fil-preparazzjoni tal-presepju...il-bini. Issib min jg id: u iva ma miet add! Naturalment min jg id hekk ikollu ra un, g alkemm it-tferfix li jibda jiωdied, jista jwassal g al xi inçident Ωg ir b xi sikkina jew sega! Hemm diversi xog olijiet o ra fil-presepju li meta nkunu qed nag mluhom irridu ninsew li teωisti l-fraωi... u iva jg addi. Dawn jistg u ikunu afna iωjed perikoluωi min xi sikkina Ωg ira. Irrid insemmi b mod partikolari l-uωu jew l-installazjoni tal-elettriku biex nixg elu l-presepju tag na. L-uΩu ta transformer jew LED ma jeliminax il-periklu kollu. B xi wires maqlubin jew mhux iωolati sew tista jew ma jirnexxilekx tixg el il-presepju, jew ag ar, ta raq kollox. Altru milli u iva jg addi. Finalment jekk na dmu skond ir-regoli, anke jekk sempliçi, ix-xog ol tag na ji i afna a jar u n ossuna sodisfatti bil-pro ett Ωg ir tag na. Anke jekk ma nkunux g amilna xi kapolavur; il-fatt li konna dixxiplinati mag na nfusna, jinkora ina biex fil- ajja niffaççjaw dak li jkollna nag mlu ming ajr ma no olqu problemi g alina stess. Il-Mizata Bil- 5 fis-sena li inti t allas b ala membru tal-g aqda Óbieb tal- Presepju Malta, tkun qed tg in biex il-presepju jkompli jsa a postu fiç-çentru tal-milied Malti. Titlifx dan iç-çans biex tkun parti mill-kultura Maltija. Jekk g adek ma allastx il-miωata g as-sena 2016 ibg at 5 issa lis-segretarju u edded is-s ubija tieg ek. GRAZZI 6
Il-Wirja tal-anniversarju B al ma di a semmejna, f Ottubru ta din is-sena l-g aqda tag na tag laq 30 sena ta eωistenza. Tletin sena li matulhom il-presepju re a a l- ajja u llum re a sar l-iskop tal-veru Milied Malti. Naturalment mal-mixja tal-g aqda mxiet ukoll il-wirja annwali ta presepji li saret mhux biss sinonima mal-g aqda Óbieb tal-presepju Malta imma wkoll saret l-attivita prinçipali ta din l-g aqda. Ir-riΩultati tal-lezzjonijiet u laqg at organizzati mill-kumitati li mexxew l-g aqda bdew itellg u il-livell ta din il-wirja l-fuq. Sa ansitra meta l-kumitat iddeçieda li jne i il-kompetizzjoni mill-wirja, u afna asbu li l-interess tal-membri ser jonqos, ir-riωultat kien wie ed totalment l-oppost. Il-livell tal-wirja tjieb u baqa jissa a sal-lum. Issa wasalna biex niççelebraw dan is-suççess. F Diçembru li ej, ser intellg u it-tletin wirja tag na. Ser tkun okkaωjoni tajba biex niççelebraw ilpresepju. Ser tkun okkaωjoni tajba biex nuru li matul is-snin li g addew il-kumitati, flimkien mal-membri tal-g aqda Óbieb tal-presepju Malta admu bis-s i biex il-kultura Maltija f dan ir-rigward mhux talli ma tintilifx imma talli tissa a u tifjorixxi. G alhekk qed insejj u lil kullmin verament g andu g al qalbu l-presepju biex minn issa, li ej is-sajf, u allura x-xog ol isir aktar façli u tajjeb, jibdew ja sbu biex din is-sena wkoll, anzi naωωarda ng id b mod partikulari, il-wirja ta Presepji mtella mill-g aqda tag na tkun wa da ta livell g oli li mhux biss ipaxxi g ajnejn dawk li jωuruha imma wkoll iwassasl messa ta Paçi u sliem fost il-popli kollha taddinja tag na. Nistennewkom ejjin biex il-milied niççelebrawh flimkien madwar il-presepju. 7
Pa na g at-tfal Ritratt fuq Facebook Fil-klassi ta Alessia kien ie tifel bi bωonnijiet differenti. Il-Kap tal-iskola kienet ejjiet it-tfal tal-klassi g all-mi ja tieg u. Spjegatilhom li b al kul add kellu bωonn tal- biberija ta s abu. Il-fatt li ma kienx jaf jitkellem ma jfissirx li ma kienx i oss. Kellu qalb li t oss b al tag hom u kellu bωonn min i obbu. Óe ithom biex jag mlu bieb mieg u u kemm jista jkun ma j alluhx wa du. Dak il- in kul add ass g alih imma l-parti l-kbira tat-tfal marru g ar-rashom waqt il-brejk. Alessia kienet fehmet forsi a jar minn s abha l-messa tal-kap tal-iskola. John, il-ku in tag ha kien ukoll b al dan it-tifel did. Meta ndunat li fl-iskola fejn kien jattendi ma kellux bieb kien iddispjaçiha afna. Xtaqet tag mel xi a a g alih imma kien imur fi skola o ra l bog od minn tag ha. Wa let f mo ha li lil Jeremy, it-tifel il- did, ma jibqax wa du. Óalliet lil s abha u marret dejh. Kienet taf li mhux se jkellimha u li ma setax imur ji ri g ax kien f si u tar-roti. Talbet permess to ro si u mill-klassi u po iet bilqeg da dejh. G all-ewwel ikkonfondiet x se taqbad tg idlu. Imma l-qalb tajba tag ha nebb itha li mhux xi tg id kien importanti imma l-fatt li kienet qieg da ΩΩommlu kumpanija. Allura bdiet turih tfal jilag bu u tg idlu kif kienet il-log ba. Imbag ad bdiet tirrakkuntalu storja. Storja sempliçi. Órafa ta prinçipessa li sabet Ωrin u sar prinçep. Kienet insiet kif kienet sewwa imma bdiet tivvinta fejn insiet. Ma damitx ma ndunat kif Jeremy kien wa al g ajnejh fuqha. Ma setg etx tobsor kienx qed jifhem l-istorja imma wiççu kien juri li kien qed jie u gost jisma le inha u jie u gost li kellu l-attenzjoni tag ha. Minn dakinhar il quddiem kompliet b din l-ispeçi ta missjoni li kienet da let g aliha hi stess. L-g alliema ndunat u g amlitilha kura biex tkompli. Kien qed joqrob il-milied u l-g alliema bdiet tarma l-presepju. L-istejjer ta Alessia issa daru fuq l-istorja tal-bambin, dik it-tarbija Divina li saret bniedem b alna. U l-attenzjoni ta Jeremy baqg et dejjem aktar tkun fuq id-diskors ta Alessia tant li bdiet tissuspetta li kien jifhem aktar milli kienet ta seb hi. Din il-biçça xog ol kienet ta eωempju g at-tfal l-o ra. G alkemm ma kienux joqog du dejh fil-break imma kienu j ibulu ieli elu jew xi toy Ωg ir. Waqt il- in tal-lezzjonijiet kienu jippruvaw jg inuh billi jpin ulu xi stampa biex jag tiha l-kulur u j orrulu s-si u meta kienu jduru madwar l-g alliema g al xi attivita. Kien hemm tifla wa da, Jennifer, li ma aditx gost tara lil Alessia fiç-çentru tal-attenzjoni. L-g ira akmitha aktar meta omm Jeremy iet fil-klassi biex tirringrazzjaha. 8
Óadmet pjan f mo ha u l-g ada abet mobile bil-mo bi u ar itu fil-but waqt ilbreak. Telqet lill-o rajn bi skuωa li kienet sejra t-toilet, waqfet ftit il-bog od minn fejn kienu flimkien Alessia u Jeremy u ibdet ritratt bil-mo bi. Meta waslet id-dar da let ir-ritratt fuq Facebook u ta t isem falz kitbet li Alessia kienet qeg da tkun afna ma tifel b diωabilita u kienet qeg da tit allas minn ommu. Kitbet li hi kienet omm ta xi add fil-klassi. Óafna mit-tfal raw dak li kitbet u bdew jg idu kontra Alessia. F daqqa wa da l- bieb bdew jitilquha. Ma setg etx tobsor x kien qed ji ri. Óabiba tal-qalb tag ha darba talbitha biex tkellimha wara l- in tal-iskola. Iltaqg et mag ha fejn asbet li ma seta jarahom add u spjegatilha x kien hemm miktub fuqha u fuq Jeremy fuq Facebook. Alessia tg idx kemm iddispjaçiha. L-istorja waslet f widnejn l-g alliema. Din kellmet lil Alessia u pperswadietha biex ma titkellimx ma s abha. L-g ada waqt il-lezzjonijiet talbet lil klassi biex jitkellmu x g andhom jag mlu biex jog bu l Alla. Tkellmu tista tg id kollha. L-aktar a a li ssemmiet kienet li g andna n obbu lil xulxin. Bdew anke jag tu eωempji u fost affarijiet o ra ssemmew tfal jew persuni bi bωonnijiet speçjali. Hawnhekk kul add resaq quddiem il-presepju u talbu biex qalbhom tintela bl-im abba. Jennifer ma qalet xejn imma f qalbha asset li kienet g amlet aωin. Dakinhar filg axija fet et il-facebook u ta t l-ewwel stqarrija kitbet li dak li kienet g amlet qabel kienet çajta. Re g et qalet li hi omm ta xi add fil-klassi u kienet semg et li Alessia kienet adet g aliha afna. SkuΩat ru ha u assret l-istqarrija ta qabel. L-g ada meta kienu kollha quddiem il-presepju qalet li min kien kiteb ta qabel kien ne iha. Kien hemm min issuspetta li kienet Jennifer il- atja imma l-g alliema wissiet lil kul add biex ma jing adx kliem Ωejjed. Alessia stqarret li afret lil dik il- mara li kitbet gidba fuqha u anke lil s abha li kienu emmnuha u kienu bdew i alluha we idha. U b hekk quddiem il-presepju re g et saltnet il-paçi kif xtaq Ìesú li ie fid-dinja biex i ib l-g aqda bejn il-bnedmin. Alessia rringrazzjat lil Ìesútarbija li kien irran a kollox Hu. U f qalbha Jennifer talbet ma fra tal- sara li kienet abet lil se bitha. G alkemm ma kinetx uriet min kienet imma sewwiet il- sara li kienet la qet g amlet. Il-Presepju kien g en biex fil-klassi kien hemm il-paçi u anke Jeremy gawda g ax it-tfal aktar bdew iduru bih u jg inuh. Il-Presepju kellu jkun!!! Marianne Tabone 9
L-G ar ta Betlem Me ud minn fuljett L-Iben t Alla sar Bniedem mitbug mis-soçjetàtad-dutrina Nisranija M.U.S.E.U.M Patri ÌuΩepp Delia, ÌiΩwita, g andu le enda elwa afna. Jing ad li fil- enna bdew jidhru nies li ma tantx kienu tajbin g all-premju ta dejjem. Dan beda j asseb lil San Pietru u ried jara kif dawn it-talin qeg din jid lu hemm ew. G amel l-g assa, u fl-a ar inqabad il- ati : kien San ÌuΩepp li kien qed itella lil dawn in-nies min-na a ta wara. Saret laqg a tal-qorti tal- enna u ie deçiω li San ÌuΩepp kellu jitkeçça mill- enna b ala kastig ta dak li kien qed jag mel. Imma x ara? San ÌuΩepp, bil-kalma proverbjali tieg u, aççetta dan il-kastig, imma ta t kundizzjoni wa da; li mieg u jie u lil Ìesú u lil Marija. Hawn qam storbju s i : jekk ÌuΩeppi jie u mieg u, biddritt kollu, lil Ìesú lil Marija... x jibqa fil- enna? U kul add kellu jirtira kollox u San ÌuΩepp, b Ìesú u Marija baqg u fil- enna. U l-hena baqg et fil- enna. U fl-g ar ta Betlem x insibu? Forsi mhux lil Ìesú, lil Marija u lil ÌuΩeppi? Dak l-g ar kien il- enna fl-art. Forsi, meta nieqfu n arsu u nimmeditaw quddiem ilpresepju, ma n ossux f qalbna fer li add ma jista jiddiskrivih? Dik is-sempliçità, dik il-paçi, dik is-serenità, dak il-faqar, dakil-g a eb, kollha jfakkruna fil- enna u jnisslu fina xewqa li na dmu g al dan il-premju. Kun parti mill-fuljett... Ikkontribwixxi billi tibg at xi kitbiet, novelli qosra, poeωiji, eçç biex ji u ppubblikati fuq il-presepju. G andek xi idejat kif tag mel aççessorji? Trid tikkummenta dwar l-g aqda? Tiddejjaqx, iktbilna. Sa fejn ikun possibbli nilqg u is-su eriment tieg ek. Nota Ωg ira...kitbiet li jistg u jo olqu polemiki ma jkunux pubblikati. 10
Ma tirrepetix il- rajja tal-25 ta Diçembru 1914 Rakkont ta Llewelyn Wyn Griffith (1884-1977) Kaptan fir-royal Welsh Fusiliers Maqlub g al Malti minn Frans Chircop Wara dak li ara bejn is-suldati IngliΩi u dawk ÌemaniΩi fil-milied tal-1915, u li tniωel fl-istorja, il-kaptan Griffith kiteb hekk fil-memoirs tieg u- Up to Mametz and Beyond. Jum ie or bla sparar g eb fl-g abex ta filg axija. Ftit wara inωul ix-xemx a na mmarçjajna g al g onq it-triq. Konna mexjin biex immoru fuq il-front tal-gwerra. Is-sena li g addiet fil-jum tal-milied, kien hemm waqfien spontanju mal-g adu, iωda din is-sena ar u ordnijiet stretti.a na kellna n addnu l-ispirtu ta mibeg da, u kellna nwie bu kull avvanz tal-g adu biç-çomb. Dan kien il- ist tal-messa li ie moqri lilna waqt parata dakinhar, Lejliet il-milied.kull min kien preωenti Ωgur ma kellux g aωla o ra. Óadd mis-suldati li konna sejrin g all-gwerra ma xtaq joqtol lil xi add f jum il-milied. Il- sieb tag na kien li naslu fit-trunçieri u nisperaw li ma jkunx hemm lied f jum il-milied. In-natura f dak il-lejl kienet sabi a u kies a u bi ftit ri. Il-kanal li konna fih kien imxxarab ri a taqsam ta drena u dejjaq kemm jg addi bniedem. Ma kinitx xena sabi a. Kien hemm ames uffiçjali biex jag mlu l-g assa matul il-lejl. Meta l-kmandant tal-kumpanija tani sag tejn biex nistrie assejtni tlajt il- enna. Waqt il-pranzu, bla mejda, bla si ijiet u bla çeremonji, mal-ftit ikel tawna flixkun xampanja. Malli qorob nofs il-lejl smajna vuçijiet milltrinek ÌermaniΩi u xi biççiet ta kanzunetti tal-milied. Jidher li kienu fer ana. Il-lejl kien kalm u ma kienx miksur mill- sejjes ta armi tan-nar. IΩda xi kultant ta bilfors l-artillerija ta fuq iω-ωew 11
na at kienu jisparaw u donnu il-mira Ωgur li ma kinitx intenzjonata lejn is-suldati opposti. L-isparar ustament seta ji i deskritt b ala finta, g ax makienx hemm ixxewqa miω-ωew na at li jo olqu nkwiet; Minkejja it-twissijiet tal- urnata ta qabel, is-suldati tag na bdew jg ajtu lill-g adu, u dan kien jirrispondu. Gradwalment l-g ajjat aktar Ωdied, u kont tista tisma Merry Christmas, Tommy u Merry Christmas, Fritz. Hekk kif seba, rajna jdejn u fliexken jixxejru minn ot-trunçieri opposti. A na ma stajniex nifmuhom u daqshekk ie or huma.f dak il- in ÌermaniΩ, li deher li kien fis-sakra, are mit-trunçiera u wasal sal-barbed wire, segwit minn diversi o rajn, u fi ftit mumenti kien hemm ge wi ija ta ir iel miω-ωew na at, min i orr laned talla am, gallettini u affarijiet o ra g at-tpartit. Din kienet l-ewwel darba li konna rajna n-no Man s Land, u b dik l-ispontanjeta saret l-art ta kul add jew kwaωi. U ud mis-suldati tag na ma pparteçipawx u dawn taw ra unijiet ra onevoli. Hekk kif l-uffiçjali taω-ωew na at raw din ix-xena sej u lis-suldati lura g al o tunçieri. Fi ftit minuti dik ix-xena ta qabel inbidlet f xena tal-wa x. Xena tal-biki fejn il-kaptani taω-ωew na at riedu li s-suldati tag hom ibiddlulhom il-fehma tag hom minn dik tal-fer u çelebrazzjoni g al wa da ta mibg eda u dura.il- sieb ta skambju ta souvenirs, jg atu l-paçi lil xulxin, replika tal-log ba futbol b al tas-sena ta qabel g osfru f akka t g ajn. Niftakar li meta l -Brigadier sema b din il- rajja wasal irrabjat u beda jhedded lissuldati bil- qorti marzjali ma kull kelma li beda jlissen. Iktar kemm hedded aktar... irrepeta li kull suldat li ma jobdiex l-ordnijiet u jispara... kien ser jg adi qorti marzjali. Jekk l-ordnijiet ma ji ux obduti konna ser nipperikolaw l-kawωa tal-allejati. Na sbu li l-istess log ba kienet qed ti i reçtata fil-kamp oppost. Minn dak il- in il-kanuni re g u bdew jisparaw bla waqfien.wie ed seta jinnota li g alkemm l-artillerija u l-kanuni bdew isemmg u le inhom, l-effet tag hom ma kienx qed jin ass g ax bdew jisparaw fl-g oli u mhux intenzjonati li jolqtu lil xi add. Ftit jiem wara fil- unali inkiteb li fil-jum tal-milied ta l-1915, ma kienx hemm biberija mal-g adu, iωda mibeg da w dura li taf i ib mag ha l-gwerra. 12
Ftit tag rif minn hawn u minn hemm Il-Barka tal-papa bil-malti. Minn jaf kemm -il darba f jum il-milied f nofs in-nhar, issummajna quddiem it-telivizjoni biex nisimg u il-papa ixandar il-messa tieg u u jg ati l-barka Urbi et Orbi mill-vatikan. Dan g aliex, fost numru kbir ta lingwi li bihom l-papa kien jg ati l-barka, kien jitkellem bil- Malti. Din ma ma kienitx hekk minn dejjem. Kien il-papa San Ìwanni Pawlu II li fl-1980, g all-ewwel darba, ta l-barka tieg u lil Maltin bil-lingwa tag hom. Dak inhar Malta kienet waqfet g al ftit minuti mil-ikel u festi o ra biex tisma lill-papa jitkellem bil-malti. In-Novena Sa ftit tas-snin ilu l-attendenza tal-pubbliku g an-novena tal-milied, b ala t ejjijja g al din il-festa kbira, kienet tkun wa da tajba afna. Il- ajja mg a la tal-lum aktarx li tfiet xi ftit din il- e a. In-novena disat ijiem ta t ejjija g all- Milied b quddiesa kantata kuljum. Bdiet issir mid-dumnikani tal-belt fi Ωmien il-kavallieri u maω-ωmien xterdet fil-paroççi mmexxija mil- Kleru Djoçesan. L-Abjad mhux wie ed mill-kuluri tradizzjonali tal-milied. Hemm min jemmen li l-kulur abjad huwa simbolu tal-milied. Dan g aliex afna nies jassoçjawh mal-borra. Fil-fatt hemm tliet kuluri assoçjati mal-milied u kull wie ed ghandu tifsira tieg u! L-A dar... rrappreωentat mis-si ra tal-milied. Jissimbolizza l- ajja u twelid mill- did L-A mar...jissimbolizza d-demm ta Ìesu kif ukoll t-tuffie a li Adam u Eva kielu qabel tkeççew mill-gnien tal-eden. L-Isfar...jissimbolizza d-dawl spiritwali li Ìesu jwassal; grazzi g at-twelid u l-qawmien tieg u. 13
Panettone... Mil Le enda g ar-realtà Il- Panettone hu speçjalita tat-taljani fil-jiem tal-milied. Meta u fejn beda jsir il-panettone anqas add ma jaf g aliex il-le enda tit allat sewwa ma l-istorja. Tg id il-le enda. Darba wa da, meta Lwi i l-barbaru kien ja kem f Milan, furnar xi kien ig ix f Borgo delle Grazie. Dan il-furnar kellu tfajla tassew elwa li kienet tilfet g aqalha wara Ωag Ωug jismu Ughetto della Tela. Kien riesaq Milied imma n-negozju tal-furnar kien sejjer lura bis-sieg at. Min abba t-traskura ni ta bintu Algiza, l-parruççani bdew jitilquh u fl-a ar anqas il-patrijiet ma baqg u jixtru ming andu. Ilfurnar ix-xi u bintu tant kellhom dwejjaq li Algiza ma baqg etx titbissem, anqas meta kienet tiltaqa ma Ughetto. Dan tant ass g at-tfajla tieg u li ddeçieda li jag mel xi a a biex jg in. Huwa bieg il-par isqra li kellu u bil-flus xtara kilo butir isfar biex i alltu ma l-g a ina. Il- obω tal-furnar tjieb u re a beda jinbieg. Ughetto beda jixtri aktar butir u beda jωid wawar o ra; bajd, qoxra tal-lumi u passolina. In-nies re g u bdew ejjin bi arhom. Il- anut tal-furnar ix-xi ma kienx jesa lil kul add u Milan kollu ried jixtri il-panettone. AlgiΩa re g et bdiet titbissem u Ughetto re a sar fer an. Huma ΩΩew u u g exu ienja g al dejjem. L-istorja tg id hekk... Fis-sena 1400 ir-riçetta tal-panettone kienet di a teωisti iωda dejjem baqg et speçi ta speçjalita tal-milied sakemm Angelo Motta fettilu jag mel studju fuq ir-riçetta kif kienet tin adem fil-medio Evo. Angelo Motta rnexxielu jsib ir-riçetta antika u beda ja dimha fuq baωi kummerçjali. M hemmx bωonn ng idu x suççess kellu g aliex isem Angelo Motta hu mag ruf mhux biss fl-italja iωda mal-ewropa kollha. Ughetto della Tela seta jg ix biss fl-imma inazzjoni ta dawk li sena wara l-o ra tennew il-le enda tieg u u ta Algiza, iωda Angelo Motta irnexxielu jo loq industrija o ra li qed tipprovdi l-g ixien lill-eluf ta addiema Taljani. Mhux ta b xejn ilpanettone huwa sikwit imsejja Il-cake tad-deheb tal-italja. 14
G andek email? Jekk trid infakkruk fl-attivitajiet li jkollna minn Ωmien g al Ωmien ibghatilna l-indirizz tal-email tieg ek. Tag na huwa: charbel@onvol.net L-LED s fil-presepju... www.presepjumalta.org Dan hu l-indirizz tal-website tag na! Id ol fih biex taqra dwar l-istorja tal-g aqda, il-presepju, kif ta dem il-presepju u xi aççessorji. Ûur l-albums tarritratti u edded il-memorja tal-wirjiet annwali. G addi l-indirizz lil bieb u qraba, speçjalment dawk imsefrin...ibqa Ωgur li japprezzaw. Hawn min isejj ilhom bozoz. Le mhumiex...huma dijodi...diodes bl-ingliω. Imma dan g alina ma tantx hu importanti. A jar naraw l-uωu tag hom, g aliex huma tajbin, u kif nixg eluhom, jew a jar in addmuhom. Iva, g ax dawn ma jinxteg lux minn transformer, imma jit addmu permezz ta driver. Se n awwdilkom mo kom? Insew kollox. Fil- ar a tal-fuljett li jmiss niktbu artiklu sew li fih nispjegaw kollox b lingwa sempliçi li jifimha kul add. Xejn ta barra min hawn...ftit attenzjoni jkollna bωonn. Nitaqg u f ar a o ra. G alissa nibdew ibnu l-presepju bil-mod. 15
16