Επιστημονική Ημερίδα για Διαιτολόγους- Διατροφολόγους Ελληνική Εταιρεία Μελέτης & Εκπαίδευσης για τον Σακχαρώδη Διαβήτη, 26/1/2019, Θεσσαλονίκη. Επιδράσεις διαιτητικής πρωτεΐνης και λίπους στον μεταβολισμό της γλυκόζης σε άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 1 Παρθένα Γιαννουλάκη Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος (Μsc) Προϊσταμένη Τμήματος Διαιτολογίας-Διατροφής ΠΓΝΘ ΑΧΕΠΑ
ΠΡΩΤΕΪΝΗ
Μηχανισμοί δράσης Μετατροπή των αμινοξέων σε γλυκόζη μέσω της γλυκονεογένεσης Μεταβολές ορμονών που επιδρούν στην ομοιόσταση της γλυκόζης
Διαιτητική πρωτεΐνη και ορμόνες Γεύμα υψηλό σε pro αυξάνει τη συγκέντρωση γλουκαγόνης στο πλάσμα σε υγιείς και ασθενείς με ΣΔ1 Γεύμα υψηλό σε pro προκαλεί διέγερση της κορτιζόλης που μπορεί να αυξήσει την ινσουλινοαντίσταση και τις απαιτήσεις σε ινσουλίνη Γεύμα HP/LCARB διεγείρουν την έκκριση της ορμόνης ανάπτυξης Γεύμα υψηλό σε pro αυξάνει τα επίπεδα του IGF-1 και μειώνει τα επίπεδα της γρελίνης. Ο ακριβής μηχανισμός δράσης δεν είναι ξεκάθαρος
ΛΙΠΟΣ
Μηχανισμοί δράσης Γλυκονεογένεση από το λίπος Άμεση επίδραση από τα FFA Μεταβολές ορμονών που επιδρούν στην ομοιόσταση της γλυκόζης Επίδραση στην γαστρική κένωση
Άμεση επίδραση των FFA + p < 0.01 p < 0.001 Τα FFA προκαλούν ινσουλινοαντίσταση με αρχική αναστολή της μεταφοράς/φοσφωρυλίωσης της γλυκόζης με συνέπεια ταυτόχρονη μείωση κατά 50% του ρυθμού σύνθεσης μυϊκού γλυκογόνου και οξείδωσης της γλυκόζης Roden, 1996
Μεταβολές ορμονών Το διατροφικό λίπος μεταβάλλει την έκκριση ορμονών που επιδρούν στην ομοιόσταση της γλυκόζης αίματος (γλουκαγόνη, GLP-1, GIP). Σε υγιή άτομα: όταν το λίπος καταναλώνεται μόνο του, η μεταγευματική γλουκαγόνη και GLP-1 αυξάνονται ενώ δεν αυξάνονται όταν στο γεύμα περιέχονται υδατάνθρακες. Πιλοτική μελέτη σε εφήβους ΣΔ1, μετά την κατανάλωση γεύματος πλούσιο σε CARB & λίπος τα επίπεδα των συγκεκριμένων ορμονών αυξήθηκαν.
Επίδραση στην γαστρική κένωση Η προσθήκη λίπους σε ένα γεύμα καθυστερεί τον ρυθμό γαστρικής κένωσης των υδατανθράκων. Σε υγιή άτομα η προσθήκη λίπους σε ένα υδατανθρακούχο γεύμα καθυστερεί και μειώνει την γλυκαιμική και ινσουλινική απόκριση. Μελέτη έδειξε ότι το μέγεθος της ανθρακικής αλυσίδας των λ.ο. και η ύπαρξη κορεσμένων δεσμών μεταβάλλει τη γλυκαιμική απόκριση του γεύματος σε υγιή άτομα. Η επίδραση του διαιτητικού λίπους στην γαστρική κένωση του επόμενου γεύματος ανεξάρτητα από το περιεχόμενό του επίσης χρειάζεται προσοχή
Το διατροφικό λίπος μειώνει την γαστρική κένωση και την απορρόφηση γλυκόζης σε εφήβους με ΣΔ1 Lodefalk, 2008
ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΛΙΠΟΥΣ
συμπεράσματα Ούτε η ποσότητα ούτε η ποιότητα του λίπους επηρεάζουν την γλυκαιμική απόκριση γευμάτων LGI Η ποιότητα λίπους επηρεάζει τη γλυκαιμική απόκριση σε HGI γεύματα αμβλύνοντας τη γλυκαιμική απόκριση (ΕVOO:μείωση κατά 50% ) O γλυκαιμικός δείκτης επηρεάζει σημαντικά το σχήμα και το εύρος του 6ωρου μεταγευματικού γλυκαιμικού προφίλ ανεξάρτητα από τον τύπο και την ποιότητα λίπους Πιθανώς ο τύπος του λίπους να έχει μια επίδραση στην αρχική μεταγευματική γλυκαιμική απόκριση
Υπολογισμός γευματικής δόσης ινσουλίνης (bolus) Γλυκαιμικό φορτίο, Λίπος, Πρωτεΐνη Ποσότητα υδατανθράκων ICR Γευματική δόση ινσουλίνης
ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΡΑΞΗ Ποιο είναι ο βέλτιστος χρόνος χορήγησης γευματικής δόσης ινσουλίνης σε γεύματα με υψηλή πρωτεΐνη ή/και λίπος Ποιος είναι ο βέλτιστος τύπος χορήγησης γευματικής δόσης ινσουλίνης (bolus) σε γευματα με υψηλή πρωτεΐνη ή/και λίπος Ποιος είναι ο κατάλληλος αλγόριθμος υπολογισμού δόσης ινσουλίνης για την επίτευξη μεταγευματικής νορμογλυκαιμίας μετά την κατανάλωση γευμάτων με υψηλή πρωτεΐνη ή/και λίπος
Συμπεράσματα: Χρόνος και τύπος bolus Η χορήγηση bolus 15-20 λεπτά πριν την έναρξη του γεύματος σε σύγκριση με τη χορήγηση ακριβώς πριν την έναρξη του γεύματος ή αμέσως μετά σημαντικά βελτιώνει την μεταγευματική γλυκαιμία (δεν υπάρχουν μελέτες για γεύματα υψηλά σε Pro ή/και λίπος). 4 μελέτες έδειξαν ότι η διφασική χορήγηση bolus ήταν η πιο αποτελεσματική μέθοδος για γεύματα υψηλά σε λίπος. Μια μελέτη έδειξε ότι η κανονική χορήγηση bolus 15-20 λεπτά πριν το γεύμα ήταν ανώτερη ενώ μια μελέτη δεν έδειξε καμία διαφορά ανάμεσα στους 3 τρόπους χορήγησης bolus μετά την κατανάλωση γευμάτων υψηλά σε λίπος.
Περιορισμοί: Χρόνος και τύπος bolus Μεθοδολογικές διαφορές (ποικίλει η διάρκεια και το ποσοστό ινσουλίνης στους τύπους bolus στις μελέτες) Αποτυχία βελτιστοποίησης βασικών ρυθμών ως μέρος του πρωτοκόλλου της μελέτης Διαφορές στον GI και στο περιεχόμενο μακροθρεπτικών συστατικών Σχετικά μικρή μεταγευματική περίοδο παρακολούθησης σε κάποιες μελέτες
ΜΕΘΟΔΟΣ 2 μελέτες υπολόγισαν επιπλέον ινσουλίνη για πρωτ+λίπος (FPU+ICR) Μια μελέτη χρησιμοποίησε προκαθορισμένη τιμή (50% ICR) για να υπολογίσει FAT-IR & PRO-IR. Η επιπλέον δόση ινσουλίνης δόθηκε σε παρατεταμένο bolus. 2 μελέτες χρησιμοποίησαν FII για να υπολογίσουν την επιπρόσθετη ινσουλίνη για HF ή/και HP γεύματα. μια μελέτη χρησιμοποίησε closed-loop control για να καθορίσει την πρόσθετη ινσουλίνη που χρειάζεται μετά την κατανάλωση ενός λιπαρού γεύματος. Τελικά κατέληξε ότι τα συγκεκριμένα γεύματα χρειάζονται περισσότερη ινσουλίνη σε σύγκριση με γεύματα χαμηλού λίπους με το ίδιο περιεχόμενο υδατανθράκων ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ Υψηλά ποσοστά κλινικά σημαντικής μεταγευματικής υπογλυκαιμίας συγκρινόμενα με τα ποσοστά υπογλυκαιμίας της ομάδας (CARB) Αναντίστοιχος μεταγευματικός έλεγχος Εξαιτίας της μικρής μεταγευματικής περιόδου παρακολούθησης (3h) πιθανώς να απέτυχαν να ανιχνεύσουν καθυστερημένη επίδραση του fat & pro στη συγκέντρωση της γλυκόζης αίματος τα ευρήματα πρέπει να μεταφραστούν σε έναν αλγόριθμο δόσης για τη χρήση στην κλινική πράξη
Υψηλά σε λίπος γεύματα Υπολογισμός της γευματικής δόσης ινσουλίνης βάση στην ICR και την ποσότητα των CHO του γεύματος + 30-35% για το λίπος ( 40γρ λίπος). Διφασικός τρόπος χορήγησης (50/50) για 2-2,5 ώρες. Η συνεισφορά του bolus εξαρτάται από τον τύπο του CHO. Εάν τρόφιμα χαμηλού GI, διφασική: 30%/70% Εάν προηγείται της κατανάλωσης γεύματος πλούσιου σε λίπος άσκηση, θα χρειαστεί μείωση της δόσης. Εάν μαζί με το γεύμα καταναλώνεται αλκοόλ, θα χρειαστεί μείωση της δόσης. ΕΚΤΙΜΗΣΗ, ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ, ΕΠΑΝΕΚΤΙΜΗΣΗ Εντατικοποιημένο σχήμα: επιπρόσθετη ινσουλίνη 1ώρα μετά το γεύμα (30-35% της προγευματικής δόσης ή προγευματική ινσουλίνη regular +/- ανάλογο ινσουλίνης
Γεύματα υψηλά σε πρωτεΐνη για γεύματα υψηλά σε πρωτεΐνη με ελάχιστους υδατάνθρακες (<75γρ) πιθανώς να μη χρειάζεται καμία προσαρμογή στη δόση. Για γεύματα που περιέχουν τουλάχιστον 30γρ υδατάνθρακες και 40γρ πρωτεΐνης πιθανώς να χρειάζεται αύξηση ινσουλίνης κατά 15-20%. Γεύματα υψηλά σε λίπος και πρωτεΐνη Σε αντλία: >40γρ. Λίπος + >25 γρ. πρωτεΐνης, δόση = (CIR X CHO)+ 25-30% (CIR X CHO), διφασική (30-50%), 2-2,5 ώρες, εάν μετά τις 3 ώρες παραμένει υπεργλυκαιμία τότε στην παρατεταμένη δόση περισσότερη ινσουλίνη Εντατικοποιημένο σχήμα: προγευματική regular + ανάλογο ή ανάλογο + επιπλέον ινσουλίνη 60-90 λεπτά μετά την προγευματική Bell J. et al.diabetes Care 2016;39:1631 1634
TAKE HOME MESSAGE Ο ακριβής προσδιορισμός της ποσότητας υδατανθράκων που καταναλώνονται σε ένα γεύμα παραμένει ο κεντρικός άξονας του υπολογισμού της δόσης γευματικής ινσουλίνης Πιθανώς σε κάποιους ασθενείς να χρειαστεί περισσότερη γευματική δόση ινσουλίνης μετά από την κατανάλωση γευμάτων υψηλών σε pro ή/και λίπος. Η χορήγηση του κατάλληλου γευματικού bolus θα απαιτούσε να ληφθεί υπόψη, εκτός από την ποσότητα των υδατανθράκων, η ποιότητα των υδατανθράκων και του λίπους. Δεν υπάρχει ένας συγκεκριμένος αλγόριθμος υπολογισμού του κατάλληλου γευματικού bolus σε γεύματα υψηλά σε pro ή/και λίπος (one fit for all) H επίτευξη της κατάλληλης μεταγευτικής γλυκαιμικής απόκρισης απαιτεί ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΣΗ-ΕΚΤΙΜΗΣΗ-ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ-ΕΠΑΝΕΚΤΙΜΗΣΗ
Από την Έρευνα στην Κλινική πράξη Βελτιστοποίηση βασικών ρυθμών, ICR και ικανοτήτων υπολογισμού CHO Εκτίμηση του γλυκαιμικού προφίλ γευμάτων/τροφίμων υψηλά σε λίπος και πρωτεΐνη Υψηλά σε λίπος/pro = καθυστερημένη υπεργλυκαιμία Διαιτολογική συμβουλευτική για εναλλακτικές διατροφικές επιλογές χαμηλότερου λίπους, πρωτεΐνης ή Προσαρμογές στη δόση της ινσουλίνης
Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας