Ειδική προπονητική κλασικού αθλητισμού Σπύρος Κέλλης Καθηγητής προπονητικής ΤΕΦΑΑ-ΑΠΘ
Βασικοί άξονες του αθλητικού συστήματος Ανίχνευση-ανεύρεση ταλαντούχων παιδιών Επιλογή ταλέντων - επίλεκτων αθλητών Προπονητές Οργάνωση προπονητικής διαδικασίας Επιστημονική υποστήριξη Κοινωνική μέριμνα Οργάνωση-διαχείρισηπρογραμματισμός, υλικοτεχνική υποδομή
ιαδικασία και κριτήρια επιλογής, αξιολόγησης των ταλαντούχων αθλητών Η επιλογή των ταλέντων αναφέρεται σε διαδικασίες επιλογής των παιδιών που ξεχωρίζουν κινητικά, στον προσανατολισμό τους σε μια κατηγορία αγωνισμάτων και στην τελική επιλογή του αγωνίσματος ειδίκευσης. Για το σκοπό αυτό απαιτείται έγκαιρη ανίχνευση μεγάλου πληθυσμού παιδιών. Η επιλογή και ο καθορισμός των ταλέντων γίνεται με βάση τα κριτήρια (νόρμες) αξιολόγησης.
Για να χαρακτηριστεί ένα άτομο ως ταλέντο πρέπει να υπάρχουν οι εξής προϋποθέσεις: Χαρίσματα: ψυχικά ή κινητικά που προσδιορίζουν την ικανότητα απόδοσης. Προθυμία: θέληση για την επίτευξη επιδόσεων. Κοινωνικό περιβάλλον: το οποίο προσδιορίζει τις δυνατότητες ανάπτυξης του αθλητικού ταλέντου. Αποτελέσματα: πιστοποιούν τις πραγματικές επιδόσεις που επιτυγχάνονται. Πρέπει να υπερβαίνουν τουλάχιστον το μέσο όρο των επιδόσεων. ΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΤΑΛΕΝΤΟ ΧΩΡΙΣ ΕΠΙ ΟΣΗ!!! (Joch, 1994)
Ο.Τ.Α. Φ.Α.-Σχολικός αθλητισμός Επιλογή αξιοποίηση ταλέντων Αθληση στις ακαδημίες Σωματειακός αθλητισμός
Αξιοποίηση ταλέντων Σωματεία. Πυρήνες- επίλεκτοι αθλητές- προεθνικέςεθνικές ομάδες. Αθλητικές τάξεις-αθλητικά σχολεία. Σχολεία-ολοήμερα σχολεία
Οργάνωση της προπονητικής διαδικασίας Ενιαίος προπονητικός αγωνιστικός σχεδιασμός. Ενιαία προγράμματα προπόνησης.
Ενιαίος προπονητικός-αγωνιστικός σχεδιασμός Προσδιορίζει τους στόχους της προπόνησης και δείχνει στους προπονητές το δρόμο για την επίτευξή τους. Περιέχει αρκετά στοιχεία της προπονητικής διαδικασίας σε κωδικοποιημένη μορφή τα οποία όμως δεν πρέπει και δεν είναι εφικτό να χρησιμοποιούνται από τους προπονητές με τη μορφή, της συνταγής. Οι προπονητές στηρίζονται στα στοιχεία αυτά και τα εφαρμόζουν λαμβάνοντας υπ όψη τα ατομικά χαρακτηριστικά των αθλητών που γυμνάζουν, όπως είναι η προπονητική και η βιολογική ηλικία, οι ατομικές ιδιαιτερότητες (δεκτικότητα επιβάρυνσης, ο ρυθμός βελτίωσης της απόδοσης, κ.α.), καθώς και τις συνθήκες προπόνησης.
Βασικός σκοπός του προπονητικούαγωνιστικού σχεδιασμού Η συστηματική και ορθολογικά προγραμματισμένη αθλητική ανάπτυξη των ταλαντούχων αθλητών, ώστε η μεγιστοποίηση της αγωνιστικής τους απόδοσης: να φτάσει στο υψηλότερο δυνατό σημείο, στην ευνοϊκότερη περίοδο της ηλικίας τους και να διατηρηθεί σε υψηλά επίπεδα για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
Βασικοί θεματικοί άξονες γύρω από τους οποίους διαμορφώνεται ο ενιαίος προπονητικός-αγωνιστικός σχεδιασμός Στόχοι Περιεχόμενα, μέσα, μέθοδοι προπόνησης Προγραμματισμός της προπόνησης Διαδικασία και κριτήρια επιλογής, αξιολόγησης των ταλαντούχων αθλητών Σύστημα καταγραφής των προπονητικών-αγωνιστικών επιβαρύνσεων
Στόχοι Καθορίζονται τόσο οι γενικοί όσο και οι ειδικοί στόχοι. Αυτοί προσδιορίζονται αναλυτικά για κάθε έτος χωριστά, καθώς και για κάθε περίοδο του ετήσιου κύκλου προπόνησης (μακρόκυκλοι, μεσόκυκλοι, μικρόκυκλοι). Βασική παράμετρος καθορισμού των στόχων είναι η δημιουργία μοντέλων δομής των παραγόντων της αθλητικής απόδοσης για κάθε αγώνισμα ή κατηγορία αγωνισμάτων με εξειδίκευση των μοντέλων αυτών στα στάδια της αναπτυξιακής φάσης.
Περιεχόμενα, μέσα, μέθοδοι προπόνησης Οι στόχοι υλοποιούνται με τον καθορισμό των μέσων, των περιεχομένων και των μεθόδων της προπόνησης. Για το σκοπό αυτό λαμβάνονται υπόψη: H ηλικία έναρξης της συστηματικής προπόνησης. H προπονητική ηλικία (Π.Η.). Oι ατομικές ιδιαιτερότητες του αθλητή (κύρια από το ειδικό στάδιο) όπως είναι η δεκτικότητα επιβάρυνσης, ο ρυθμός βελτίωσης της απόδοσης, η διάθεση και προθυμία για προπόνηση, σωματομετρικά χαρακτηριστικά κ.ά. Tο φύλο. Oι ιδιαιτερότητες του αγωνίσματος ή της κατηγορίας των αγωνισμάτων. Oι συνθήκες διεξαγωγής της προπόνησης, όπως υλικοτεχνική υποδομή, οι κλιματολογικές συνθήκες κ.ά.
Προγραμματισμός της προπόνησης Αφορά στην τοποθέτηση των στοιχείων που περιέχουν οι δύο προηγούμενοι θεματικοί άξονες σε μακροχρόνια και ετήσια βάση: Μακροχρόνια δίνονται οι βασικοί στόχοι και προσδιορίζονται τα ποιοτικά (π.χ. σχέση γενικής με ειδική προπόνηση) και τα ποσοτικά (π.χ. αριθμός Π.Μ./έτος, ωρών προπόνησης/έτος κ.ά.) χαρακτηριστικά της προπονητικής επιβάρυνσης. Σε ετήσια βάση προσδιορίζονται οι στόχοι σε επίπεδο περιόδων, μεσόκυκλων και μικρόκυκλων. Φυσικά, ο αναλυτικός προσδιορισμός των στόχων σε ετήσια βάση, γίνεται από το τέλος του βασικού σταδίου και μετά (μετά την ηλικία των 13-14 ετών).
ιαδικασία και κριτήρια επιλογής, αξιολόγησης των ταλαντούχων αθλητών Η επιλογή των ταλέντων αναφέρεται σε διαδικασίες επιλογής των παιδιών που ξεχωρίζουν κινητικά, στον προσανατολισμό τους σε μια κατηγορία αγωνισμάτων και την τελική επιλογή του αγωνίσματος ειδίκευσης. Για το σκοπό αυτό απαιτείται έγκαιρη ανίχνευση μεγάλου πληθυσμού παιδιών. Η επιλογή και ο καθορισμός των ταλέντων γίνεται με βάση τα κριτήρια (νόρμες) αξιολόγησης.
Σύστημα καταγραφής των προπονητικών-αγωνιστικών επιβαρύνσεων Η αξιολόγηση των προπονητικών, αγωνιστικών επιβαρύνσεων στο σύνολό τους επιτρέπει στον προπονητή να σχεδιάζει, να καθοδηγεί και να ρυθμίζει την προπονητική διαδικασία. Αυτό είναι εφικτό εφόσον καταγράφονται οι προπονητικές και αγωνιστικές επιβαρύνσεις. Όσο πιο αναλυτική είναι η καταγραφή τόσο καλύτερη είναι η αξιολόγηση. Για το σκοπό αυτό απαιτείται κωδικοποίηση των προπονητικών και αγωνιστικών παραμέτρων με τη μορφή δεικτών. Ο ενιαίος τρόπος καταγραφής κατοχυρώνεται με την ύπαρξη κοινών προπονητικών δεικτών, οι οποίοι αποτελούν αναπόσπαστο περιεχόμενο ενός ενιαίου προπονητικού-αγωνιστικού σχεδιασμού.
Ενιαία προγράμματα προπόνησης
Ποσοτικά γνωρίσματα στο μακροχρόνιο προγραμματισμό στα αγωνίσματα ταχύτητας και με εμπόδια (Κέλλης/Σαρασλανίδης, 1995). Ηλικία (έτη) Γνωρίσματα 10-11 12-13 14-15 16-17 18-19 20 και πάνω Αριθμός ΜΙΚ/έτος 35-40 38-45 40-46 45-48 48-50 49-50 Ημέρες προπόνησης/έτος 120-160 150-180 170-200 225-250 240-300 280-350 Π.Μ./έτος 120-160 150-180 180-200 220-280 240-360 280-450 Π.Μ./ΜΙΚ 3-4 4-5 4-5 5-6 6-8 7-9 140-230 220-300 300-380 350-500 450-700 550-900 Ώρες προπόνησης/έτος Ώρες 4-6 7-9 8-10 9-12 10-14 12-16 προπόνησης/μικ ιάρκεια Π.Μ. 60-90 80-100 90-110 90-120 90-150 100-150 (min) Αριθμός αγώνων* 5-10 8-15 10-20 12-20 15-25 πάνω από Ώρες θεωρητικής προπόν. 20 15 20 25 30 20 10
Τα ενιαία προγράμματα προπόνησης αποτελούνταν από τρεις τόμους που αντιστοιχούν στις κατηγορίες αγωνισμάτων των δρόμων ταχύτητας και των μεσαίωνμεγάλων αποστάσεων, των αλμάτων και των ρίψεων. Τα κεφάλαια που περιλαμβάνουν οι παραπάνω τόμοι είναι: ομή των γενικών παραγόντων της αθλητικής απόδοσης. ομή των ειδικών παραγόντων αθλητικής επίδοσης. Μακροχρόνιος προγραμματισμός. Κωδικοποίηση βασικών παραμέτρων της προπονητικής διαδικασίας. Ετήσιος προγραμματισμός. Ανάπτυξη παραγόντων αθλητικής επίδοσης. Καταγραφή και αξιολόγηση της προπόνησης.
ομή των γενικών παραγόντων της αθλητικής απόδοσης
ομή της αθλητικής επίδοσης Παράγοντες από τους οποίους εξαρτάται η αθλητική επίδοση. Σύνδεση, την αλληλεπίδρασηαλληλεξάρτηση των παραγόντων. Αξιολογική θέση των παραγόντων στη διαμόρφωση της αθλητικής επίδοσης.
ομή των παραγόντων της αθλητικής επίδοσης Αθλητική επίδοση-απόδοση Ενδογενείς παράγοντες Εξωγενείς παράγοντες Φυσική κατάσταση: Φυσική Δύναμη κατάσταση Ταχύτητα Αντοχή Δύναμη Αντοχή Ταχύτητα Κινητικότητα Ευκαμψία Ταλέντο Τεχνική Συντονιστικές ικανότητες Κινητικές δεξιότητες Τακτική Αισθητικοκινητικές Ικανότητες Τακτικές ικανότητες Γνωστικές ικανότητες Υλικοτεχνική υποδομή Αθλητικές εγκαταστάσεις Αθλητικός εξοπλισμός Κλιματολογικές Συνθήκες Γεωφυσικοί παράγοντες Ψυχικοί παράγοντες Κίνητρα Επιθυμίες Θέληση Συστήματα: Ανθρώπινου Νευρικό σώματος Νευρικό Μυοσκελετικό Μυοσκελετικό Αναπνευστικό Κυκλοφορικό Κοινωνικοί παράγοντες Εθνικό αθλητικό σύστημα Οικογενειακό σχολικό επαγγελματικό φιλικό περιβάλλον Προπονητής
ομή των παραγόντων επίδοσης στους δρόμους ταχύτητας ΤΑΧΥΤΗΤΑ Ταχύτητα αντίδρασης Άκυκλη ταχύτητα Επιτάχυνση Μέγιστη ταχύτητα Αντοχή στην ταχύτητα (γενική και ειδική) ΥΝΑΜΗ Μέγιστη δύναμη Ταχυδύναμη Αντοχή στη δύναμη Αντοχή στην ταχυδύναμη Μυϊκή υπερτροφία Ενδομυϊκός συντονισμός ΤΑΚΤΙΚΗ ΕΥΚΑΜΨΙΑ ΑΝΤΟΧΗ Γενική και ειδική ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΙΚΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ Αερόβια αντοχή Αερόβια-αναερόβια αντοχή Αναερόβια αντοχή (γενική, ειδική) ΤΕΧΝΙΚΗ
ομή των παραγόντων επίδοσης στους δρόμους ημιαντοχής και αντοχής ΑΝΤΟΧΗ Αερόβια αντοχή Αερόβια-αναερόβια αντοχή Αναερόβια αντοχή (γενική, ειδική) ΤΑΧΥΤΗΤΑ Μέγιστη ταχύτητα Αντοχή στην ταχύτητα ΥΝΑΜΗ Αντοχή στη δύναμη Αντοχή στην ταχυδύναμη Ταχυδύναμη Μέγιστη δύναμη (σχετική μυϊκή υπερτροφία) ΕΥΚΑΜΨΙΑ Γενική και ειδική ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΙΚΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ
ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΥΝΑΜΗ ομή των παραγόντων επίδοσης στα οριζόντια άλματα Μέγιστη δύναμη Ταχυδύναμη Αντοχή στη δύναμη Μυϊκή υπερτροφία Ενδομυϊκός συντονισμός Ειδική ταχυδύναμη Αντοχή στην ταχυδύναμη Επιτάχυνση Μέγιστη ταχύτητα Άκυκλη ταχύτητα Αντοχή στην ταχύτητα Αντοχή στην ειδική ταχύτητα (ταχύτητα φοράς) Συχνότητα ΤΑΚΤΙΚΗ ΕΥΚΑΜΨΙΑ ΑΝΤΟΧΗ Γενική και ειδική ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΙΚΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ Αερόβια αντοχή Αναερόβια αντοχή μικρού χρόνου ΤΕΧΝΙΚΗ Ρυθμός Ισορροπία Νευρομυϊκός συντονισμός