Λοίμωξη HIV & Ενδοκρινικό Σύστημα

Λοίμωξη HIV & Ενδοκρινικό Σύστημα Ανδρομάχη Βρυωνίδου-Μπομποτά, MD, PhD Ενδοκρινολόγος Τμήμα Ενδοκρινολογίας & Μεταβολισμού - Διαβητολογικό Κέντρο Γ.Ν.Α. Κοργιαλένειο-Μπενάκειο, Ε.Ε.Σ

Global Summary of the AIDS Epidemic 2014

ΚΕΕΛΠΝΟ 2014 Συνολικά δηλωθέντες HIV ασθενείς 1984-2013: 13.622

ΚΕΕΛΠΝΟ 2014 Συνολικά δηλωθέντες AIDS Θάνατοι 1984-2012: 1.817

Αντιμετώπιση Λοίμωξης HIV Πριν το 1987 μόνο αντιμετώπιση των ευκαιριακών λοιμώξεων και των κακοηθειών. Το 1987 κυκλοφόρησε η azidothymidine (AZT), ο πρώτος νουκλεοσιδικός αναστολέας της ανάστροφης μεταγραφάσης (NRTI). Το 1996 κυκλοφόρησε το indinavir (IDV), ο πρώτος αναστολέας των πρωτεασών. Ακολούθησε η χορήγηση συνδυασμών αντιρετροϊκών (cart).

Αντιμετώπιση Λοίμωξης HIV Σήμερα κυκλοφορούν πολλαπλές κατηγορίες σκευασμάτων που συνδυάζονται μεταξύ τους (ΗΑΑRT) και έχουν εντυπωσιακά αποτελέσματα στη σταθεροποίηση και καθυστέρηση της εξέλιξης της νόσου Μείωση Θνητότητας

ΛΟΙΜΩΞΗ HIV ΧΡΟΝΙΟ ΝΟΣΗΜΑ Συννοσηρότητες σχετιζόμενες με την ηλικία = Πρώιμη Γήρανση?

REVIEW ARTICLE HIV Disease and the Endocrine System Steven K. Grinspoon, M.D., and John P. Bilezikian, M.D. N Engl J Med 1992; 327:1360-1365.

Λοίμωξη HIV & Ενδοκρινικό Σύστημα Διαταραχές που αφορούν Άξονας υποθάλαμος υπόφυση θυρεοειδής (Υ-Υ-Θ) Άξονας υποθάλαμος υπόφυση επινεφρίδια (Υ-Υ-Ε) Άξονας υποθάλαμος υπόφυση - γονάδες (Υ-Υ-Γ) Ανακατανομή του λίπους Μεταβολισμός των υδατανθράκων και λιπών Οστικός μεταβολισμός Είναι πολυπαραγοντικές και σχετίζονται με τον τρόπο ζωής, με την ίδια τη νόσο και τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση αυτής καθώς και τη γήρανση.

Common endocrine alterations in elderly

Λοίμωξη HIV & Ενδοκρινικό Σύστημα Παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί Άμεση καταστροφική δράση του ιού ή άλλων ευκαιριακών λοιμώξεων στους ενδοκρινείς αδένες Αντιρετροϊκή αγωγή άλλα φάρμακα Συστηματική φλεγμονή - διαταραχή ανοσοποιητικού

Διαταραχές του Υ-Υ-Ε Άξονα

Υ-Υ-Ε Άξονας Immune System Metabolism Immune response Gluconeogenesis Lipolysis Insulin tolerance Protein catabolism

Zapanti E, Terzidis K, Chrousos GP. Hormones 2008; 7:205-216.

Διαταραχές του Υ-Υ-Ε Άξονα Αποτελούν μια από τις συχνότερες διαταραχές του ενδοκρινικού συστήματος Μπορεί να είναι ασυμπτωματικές ή συμπτωματικές Brown TT. Best Pract & Res Clin Endocrinol & M etab 2011; 25:403-413.

Διαταραχές του Υ-Υ-Ε Άξονα Υπερκορτιζολαιμία - DHEAS ACTH - λόγος κορτιζόλης/dheas Μειωμένες επινεφριδιακές εφεδρείες Αντίσταση στα γλυκοκορτικοειδή ( αριθμού GR & affinity GR) Πρωτοπαθής /Δευτεροπαθής επινεφριδιακή ανεπάρκεια Φλεγμονή (CMV, Toxoplasma, Cryptococcus) Διήθηση από κοκκιωματώδεις νόσους Κακοήθη νεοπλάσματα (Σάρκωμα Kaposi, Non-Hodgkin Λέμφωμα) Αιμορραγία, ίνωση Φάρμακα Κετοκοναζόλη, ριφαμπικίνη, φαινυντοΐνη (1 ο παθής) Κορτικοστεροειδή (εισπνεόμενα!!), οξική μεγεστρόλη (2 ο παθής) Συνήθεις δόσεις γλυκοκορτικοειδών (prezolon, fluticasone, budesonide) σε συνδυασμό με τον παράγοντα ritonavir επιφέρουν δραματική αύξηση των συγκεντρώσεων των γλυκοκορτικοειδών, προκαλώντας αρχικά υπερκορτιζολαιμία και τελικά αναστολή του ΥΥΕ άξονα. Chrousos GP & Zapanti ED. HPA axis in HIV infection and disease. Endocrinol M etabol Clin N Am 2014; 43:791-806

Διαταραχές του Υ-Υ-Ε Άξονα Διάγνωση επινεφριδιακής ανεπάρκειας Πρωϊνή κορτιζόλη ορού F < 5 μg/dl Ανεπάρκεια F > 18 μg/dl Επάρκεια F 5-18 μg/dl Short Synacthen Test (SST) Προσδιορίζονται τα επίπεδα κορτιζόλης σε χρόνους 0, 30 & 60 μετά από χορήγηση 250μg συνθετικής ACTH. Φυσιολογική απάντηση θεωρείται όταν η κορτιζόλη > 18μg/dl (άν και ΔΕΝ αποκλείει πλήρως την παρουσία ήπιας 2 ο παθούς επινεφριδικής ανεπάρκειας). Husebye ES et al. Consensus statement on the diagnosis, treatment and follow-up of patients with primary adrenal insufficiency. J Intern Med 2014; 275:104-115.

Διαταραχές του Υ-Υ-Ε Άξονα Θεραπεία επινεφριδιακής ανεπάρκειας Υδροκορτιζόνη 15-25 mg/d διαιρεμένη σε 2-3 δόσεις. Στην 1 ο παθή επινεφριδική ανεπάρκεια μπορεί να χρειαστεί συγχορήγηση φθοριοϋδροκορτιζόνης 0.05-0.2 mg το πρωί. Σε καταστάσεις stress (πχ. εμπύρετο) ή σε συγχορήγηση παραγόντων όπως η ριφαμπικίνη ή η φαινυντοΐνη (αυξάνουν την κάθαρση της κορτιζόλης) η δόση διπλασιάζεται ή τριπλασιάζεται. Σε μεγάλες χειρουργικές επεμβάσεις η δόση πρέπει να αυξάνεται έως τα 300 mg/d για 2-3 ημέρες. Σημαντική είναι η εκπαίδευση του ασθενούς για την αναγκαία αύξηση της δόσης σε καταστάσεις stress καθώς και η σήμανση με ειδική κάρτα/ταυτότητα/βραχιόλι.

Άλλες Διαταραχές των επινεφριδίων Υπερ- και υπορενιναιμικός υποαλδοστερονισμός αλλά σπάνια είναι έκδηλος Αμβλεία ανταπόκριση της αλδοστερόνης στο ερέθισμα της ACTH => υποαλδοστερονισμός Σπάνιες περιπτώσεις υπεραλδοστερονισμού ΠΡΟΣΟΧΗ! Η ασπαρτική πρωτεάση του HIV έχει παρόμοιες ιδιότητες με τη ρενίνη, οπότε ο λόγος Aldo/Ren σαν screening test δεν είναι αξιόπιστος Seney FD et al. Am J Kidney Dis (1990); 16: 1-13 Caramelo C et al. Kidney Int (1999); 56: 198-205 Chrousos GP et al. Endocrinol Metabol Clin N Am (2014); 43: 791-806

Διαταραχές του Υ-Υ-Γ Άξονα

Υ-Υ-Γ Άξονας

Διαταραχές του Υ-Υ-Γ Άξονα Σήμερα αποτελούν τη συχνότερη ενδοκρινική διαταραχή (25% των ανδρών με HIV λοίμωξη) Ο δευτεροπαθής είναι συχνότερος από τον πρωτοπαθή υπογοναδισμό Τα σημεία & συμπτώματα είναι λιγότερο ειδικά γιατί επικαλύπτονται από αυτά της λοίμωξης HIV και δυσκολεύουν τη διάγνωση Rochira V. et al. Endocrin Metab Clin N Am 2014; 43:709-730

Causes of male hypogonadism Primary hypogonadism Congenital anorchidism Cryptorchidism Mumps orchitis Genetic and developmental conditions: Klinefelter syndrome, androgen receptor and enzyme Defects, Sertoli cell only syndrome Radiation treatment chemotherapy Testicular trauma Autoimmune syndromes (anti-leydig cell disorders) Secondary hypogonadism Genetic conditions: Kallmann s syndrome, Prader-Willi syndrome Pituitary tumours, granulomas, abscesses Hyperprolactinemia Cranial trauma Radiation treatment Various medications Mixed (primary and secondary) hypogonadism Alcohol abuse Ageing Chronic infections (HIV) Corticosteroid treatment Hemochromatosis Systemic disease (liver failure, uremia, sickle-cell disease) Dandona P & Rosenberg MT. Int J Clin Pract 2010; 64:682 696.

Διαταραχές του Υ-Υ-Γ Άξονα (ΑΝΔΡΕΣ) Πρωτοπαθής υπογοναδισμός Χρόνια φλεγμονή και ατροφία Μείωση του αριθμού των κυττάρων Leydig. Φαίνεται ότι ο ιός είχε εστία πολλαπλασιασμού και μετάδοσης τους όρχεις και λόγω διαταραχής του αιματο-ορχικού φραγμού, εισέρχονταν στο σπέρμα και προκαλούσε τη μετάδοση της νόσου. Δευτεροπαθής/Τριτοπαθής υπογοναδισμός (Συχνότερα) Στην προ-haart εποχή φαίνεται ότι προκαλούνταν από ευκαιριακές λοιμώξεις (Pneumocystis carinii, Toxoplasma gondi). Αντιρετροϊκά φάρμακα => εμμέσως 2 ο παθή υπογοναδισμό (λιποδυστροφία). Αλλαγή της κατανομής λίπους => αυξημένη αρωματοποίηση των ανδρογόνων σε οιστρογόνα στο λιπώδη ιστό=> ισχυρή αναστολή των γοναδοτροπινών. Χρήση οπιοειδών (συχνά χρήστες ουσιών). Βαρέως πάσχων οργανισμός (υποθρεψία, σύνδρομο απίσχνασης). Rochira V. et al. Endocrin Metab Clin N Am 2014; 43:709-730

Μηχανισμοί πρόκλησης υπογοναδισμού Rochira V. et al. Endocrin Metab Clin N Am 2014; 43:709-730.

Premature decline of serum total testosterone in HIV-infected men in the HAART-era 1325 consecutive HIV male outpatients Rochira V. et al. PLoS One 2011; 6(12):e28512.

Διάγνωση Υπογοναδισμού

Androgen deficiency in ageing males (ADAM) questionnaire 1. Do you have a decrease in libido (sex drive)? 2. Do you have a lack of energy? 3. Doyou have a decrease in strength and or endurance? 4. Have you lost height? 5. Have you noticed a decreased enjoyment of life? 6. Are you sad and or grumpy? 7. Are your erections less strong? 8. Have you noticed a recent deterioration in your ability to play sports? 9. Are you falling asleep after dinner? 10. Has there been a recent deterioration in your work performance? If the answer is yes to question 1 or 7, or at least 3 of the other questions, low testosterone may be present. Morley JE, Charlton E, Patrick P et al. Validation of a screening questionnaire for androgen deficiency in aging males. Metabolism 2000; 49:1239 42.

Διάγνωση Υπογοναδισμού Rochira V.et al. Endocrin Metab Clin N Am (2014); 43: 709-730

Προσδιορισμός Τεστοστερόνης

Απαραίτητος ο υπολογισμός της ελεύθερης/ βιοδιαθέσιμης τεστοστερόνης Vermeulen`s formula Rochira V.et al. Endocrin Metab Clin N Am (2014); 43: 709-730

Διάγνωση Υπογοναδισμού Rochira V.et al. Endocrin Metab Clin N Am (2014); 43: 709-730

Θεραπεία Ανδρικού Υπογοναδισμού Bhasin S. et al. J Clin Endocrinol Metab. 2010; 95:2536-59. Blick G. et al. Postgrad Med 2013; 125:19-29. Seftel AD. et al. Mayo Clin Proc 2015; 90:1104-15.

Διαταραχές του Υ-Υ-Γ (ΓΥΝΑΙΚΕΣ) Ανωοθυλακιορρηξία & Αμηνόρροια (βαριά χρόνια νόσος, λιποατροφία, σύνδρομο απίσχνασης, φάρμακαχημειοθεραπευτικά, αντιψυχωσικά, οπιοειδή) Υπογονιμότητα (Φλεγμονώδης πυελική νόσος λόγω συνύπαρξης ΣΜΝ, θεραπευτικά σχήματα αντιμετώπισης φυματίωσης/λεμφωμάτων, καλύτερες πιθανότητες γυναίκες με υψηλό τίτλο CD4 και χαμηλό ιϊκό φορτίο) Κύηση (Υπό ΗΑΑRT πολύ υψηλές πιθανότητες υγιούς νεογνού, αυξημένη επίπτωση προεκλαμψίας, ΣΔ κύησης και γέννησης IUGR νεογνών) Yalamanchi S et al. Endocrinol Metab Clin N Am 2014; 43:731-741. Sokalski K et al. Clin Endocrinol 2015, in press

Διαταραχές του Υ-Υ-Θ Άξονα

Διαταραχές του Υ-Υ-Θ Άξονα Critical Illness Είναι οι λιγότερο παρατηρούμενες Σχετίζονταιείτε με άλλες μη θυρεοειδικές διαταραχές (υποθρεψία, συνοδές συστηματικές νόσοι) ή φάρμακα (αμιοδαρόνη, β-αναστολείς, γλυκοκορτικοειδή) είτε με προχωρημένη νόσο

Διαταραχές του Υ-Υ-Θ Άξονα Advanced Disease HAART Wheetman AP. Endocrinol Metab Clin N Am (2014); 43: 781-790

Διαταραχές του Μεταβολισμού

Διαταραχές του Μεταβολισμού υπό ΗΑΑRT Δυσλιπιδαιμία ( τριγλυκερίδια, ελεύθερα λιπαρά οξέα, HDL) Αντίσταση στην ινσουλίνη Σακχαρώδης Διαβήτης Λιποδυστροφία Η κάθε αντιρετροϊκή αγωγή που χρησιμοποιείται έχει ξεχωριστή επίδραση στο μεταβολισμό και γιαυτό απαιτείται άριστη γνώση των δράσεων και των αλληλοεπιδράσεων αυτής προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι παρενέργειες. Kelesidis T et al. Endocrinol Metab Clin N Am (2014); 43: 665-684 Haugaard SB. Endocrinol Metab Clin N Am (2014); 43: 697-708

Διαταραχές του Μεταβολισμού Srinivasa S & Grinspoon S. Metabolic and body composition effects of newer antiretrovirals in HIV-infected patients. Eur J Endocrinol 2014; 170:185-202.

Λοίμωξη HIV & Μεταβολισμός Mastroianni CM, Lichtner M, Mascia C, Zuccalà P, Vullo V. Int J Mol Sci 2014; 15:9184-9208

50% mixed type

Lars G. Hemkens & Heiner C. Bucher. Eur Heart J 2014; 35:1373 1381.

Αντιμετώπιση Μεταβολικών Διαταραχών Ισχύουν οι συστάσεις που αφορούν το γενικό πληθυσμό Αλλαγές τρόπου ζωής (διατροφή, διακοπή καπνίσματος, άσκηση) Δυσλιπιδαιμία - Αλλαγή ART & αντικατάσταση με νεότερα που έχουν ευνοϊκή επίδραση στο λιπιδαιμικό προφίλ (αναστολείς ιντεγκράσης, 2 ης γενιάς NNRTIs & νεότεροι PIs) - Φάρμακα που χρησιμοποιούνται είναι κυρίως η πραβαστατίνη και η φλουβαστατίνη Σακχαρώδης Διαβήτης - Αποφυγή PIs σε άτομα αυξημένου κινδύνου για την εμφάνιση ΣΔ (+ΚΙ, ΣΔΚ) - Φάρμακα που χρησιμοποιούνται είναι κυρίως η μετφορμίνη και η ινσουλίνη Η ART θα πρέπει να εξατομικεύεται Kelesidis T et al. Endocrinol Metab Clin N Am 2014; 43:665-684. Hadigan C & Kattakuzhy S. Endocrinol Metab Clin N Am 2014; 43:697-708.

ΠΙΤΑΒΑΣΤΑΤΙΝΗ, δεν μεταβολίζεται στο ήπαρ Lars G. Hemkens & Heiner C. Bucher. Eur Heart J 2014; 35:1373 1381.

Διαταραχές του οστικού μεταβολισμού

Οστεοπόρωση σε HIV Ασθενείς Χ 3.68 Brown TT et al, AIDS 2006;20:2165 2174

Αιτιοπαθογένεια HIV Οστεοπόρωσης 1. Λοίμωξη 2. Συννοσηρότητες/Τρόπος Ζωής 3. Αντιρετροϊκή Αγωγή (HAART) McComsey GA et al, Clin Infect Dis. 2010; 51:937-46 Walker Harris V et al, J Infect Dis. 2012; 205 Suppl 3:S391-8

HIV Λοίμωξη Ηρεμία Ενεργοποίηση Lining Cells Lining Cells Osteoclasts Απορρόφηση Osteoclasts Osteocytes - HIV Proteins Vpr and gp120 - TNFα, IL-6 Osteocytes -HIV Proteins Vpr and gp120 Αναστροφή Apoptotic Osteoclasts Osteoclasts -HIV Proteins p55-gag Σχηματισμός Osteoblasts Osteocytes Preosteoblasts Osteocytes 47 µm Deep Osteocytes Osteoid Fakruddin JM et al. Arch Virol 2005; 150:67 78 Gibellini D et al. J Med Virol 2008; 80:1507 1514 Walker Harris V et al, J Infect Dis. 2012; 205 Suppl 3:S391-8

Συννοσηρότητες / Τρόπος Ζωής McComsey GA et al, Clin Infect Dis. 2010; 51:937-46

Αντιρετροϊκή Αγωγή (HAART) Η Έναρξη της Αντιρετροϊκής Αγωγής συσχετίζεται με 2-6 % απώλεια της BMD τα πρώτα 2 έτη Μεγαλύτερη απώλεια BMD έχει αναδειχθεί μετά από αγωγή με Tenofovir (NITT) Η χρήση PIs (Atazanavir, Ritonavir) φαίνεται να επιτείνει την απώλεια της Οστικής Μάζας Μέσω Αυξημένης νεφρικής απέκκρισης φωσφορικών (εγγύς εσπειραμένα σωληνάρια) Διαταραχής Μεταβολισμού της Vit D Διαταραχής της Οστικής Ανακατασκευής Pan et al, Ann N Y Acad Sci. 2006; 1068: 297 308 Ellfolk et al, Mol Pharmacol 2009; 75: 1392-1399

Διαγνωστικός Έλεγχος Κατευθυντήριες γραμμές για τη διάγνωση & αντιμετώπιση της Οστεοπόρωσης στην Ελλάδα ΕΛΙΟΣ 2013 Guidelines for the Management of Persons Infected With HIV: 2013 Update Clin Infect Dis 2014; 58:1-10

Για προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες και άντρες < 50 ετών => Z score < -2 SD McComsey GA et al, Clin Infect Dis. 2010; 51:937-46 Walker Harris V et al, J Infect Dis. 2012; 205 Suppl 3:S391-8

Πρόληψη HIV Οστεοπόρωσης 750-1000 mg Ασβεστίου ημερησίως 800-1200 IU Vit D ημερησίως Ικανοποιητική Έκθεση στον Ήλιο Άσκηση (30 λεπτά, 3 φορές/εβδομάδα) Διακοπή Καπνίσματος Περιορισμός Κατανάλωσης Αλκοόλ McComsey GA et al, Clin Infect Dis. 2010; 51:937-46 Walker Harris V et al, J Infect Dis. 2012; 205 Suppl 3:S391-8

Επιλογές στη Θεραπεία Οστεοπόρωσης Οστική πυκνότητα χαμηλή ΟΘΥ Διφωσφονικά Denosumab Τεριπαρατίδη Κίνδυνος κατάγματος Ραλοξιφαίνη υψηλή καλσιτονίνη 50 55 60 65 70 75 Ηλικία

Θεραπεία HIV Οστεοπόρωσης 1 ης Γραμμής: Διφωσφονικά - Αλενδρονάτη & Ζολεδρονικό οξύ έχουν ελεγχθεί ειδικά σε HIV ασθενείς με βελτίωση της BMD - έχουν ένδειξη και για ανδρική οστεοπόρωση 2 ης Γραμμής: - ΟΘΥ: Χωρίς δεδομένα για HIV ασθενείς, με επιφύλαξη λόγω πιθανών παρενεργειών - Ραλοξιφαίνη: Χωρίς δεδομένα για HIV ασθενείς, με επιφύλαξη - Τεριπαρατίδη: Χωρίς δεδομένα για HIV ασθενείς, αλλά δεν υφίστανται λόγοι αντένδειξης - έχει ένδειξη και για ανδρική οστεοπόρωση - Denosumab: Χωρίς δεδομένα για HIV, δεν μπορεί να συσταθεί λόγω πιθανής ανοσοκαταστολής που προκαλεί Δεν συνιστώνται αλλαγές στην Αντιρετροϊκή Αγωγή Bolland M J et al, J Clin Endocrinol M etab 2007; 92(4):1283 1288 M ccomsey GA, et al, AIDS 2007; 21:2473 2482 M ccomsey GA et al, Clin Infect Dis. 2010; 51:937-46 Walker Harris V, et al, J Infect Dis. 2012; 205 Suppl 3:S391-8

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η HIV λοίμωξη επηρεάζει τη λειτουργία του ενδοκρινικού συστήματος μέσω διαφόρων αλληλοεπιδρώντων μηχανισμών. Οι κυριότερες διαταραχές είναι η γοναδική και η επινεφριδιακή δυσλειτουργία, η οστεοπόρωση και οι διαταραχές του μεταβολισμού των λιπών και των υδατανθράκων. Θα ήταν χρήσιμο στους ασθενείς που θα ξεκινήσουν ART να γίνεται εκτός από το βιοχημικό και ένας βασικός ορμονικός έλεγχος (FT4, TSH, antit, HbA1c, 25OH-D3, LH, TT, SHBG, PSA, ACTH, F), μέτρηση οστικής πυκνότητας και επανέλεγχος ανά έτος. Η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση των διαταραχών, βελτιώνει την πρόγνωση και την ποιότητα ζωής ασθενών με HIV.

Ευχαριστώ για την προσοχή σας!

1987 Zidovudine (AZT) 1991 Didanosine (ddl) 1994 Stavudine 1995 lamivudine, hard gel saquinavir 1996 nevirapine, ritonavir, indinavir 1997 delavirdine, nelfinavir, soft gel saquinavir 1998 abacavir, efavirenz 1999 amprenavir 2000 lopinavir/ritonavir 2005 tipranavir 2006 darunavir 2001 tenofovir 2003 enfuvirtide, atazanavir, emtricitabine, fosamprenavir 2007 maraviroc 2008 raltegravir 2012 elvitegravir /cobicistat*/ emtricitabine/ tenofovir 2013 dolutegravir 2011 rilpivirine etravirine 1992: Zalcitabine 1995 first PI approved 1996 first NNRTI approved 2003 first entry inhibitor approved 2008 first integrase inhibitor approved *CYP3A inhibitor no antiretroviral activity -Nucleoside/tide reverse transcriptase inhibitors -Protease inhibitors -Nonnucleoside reverse transcriptase inhibitors -Entry inhibitors

non-nucleoside reverse transcriptase inhibitors nucleoside reverse transcriptase inhibitors protease inhibitors fusion inhibitors integrase inhibitors

73% of all pregnant women living with HIV globally received medicines that prevent transmission to their babies in 2014 1.9 million people newly enrolled on antiretroviral treatment in 2014 one of the largest annual increases ever 32% of children in need received treatment in 2014 as compared to 41% for adults, pointing to a larger gap between services for adults and children living with HIV

Λοίμωξη HIV & Ενδοκρινικό Σύστημα

Λοίμωξη HIV & Ενδοκρινικό Σύστημα

Function and dysfunction of the hypothalamic-pituitary-adrenal axis in inflammation. Spies et al. Arthritis Research & Therapy 2014 16(Suppl 2):S3 doi:10.1186/ar4687

McComsey GA et al, Clin Infect Dis. 2010; 51:937-46

Παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί Destruction of endocrine tissue Cancer Infection Haemorrhage Non-specific inflammation Interference with Endocrine function Acute illness Chronic illness Cytokines (tumour necrosis factor, interleukin-1, interferon) Antibodies Effects of medications ARV s Anti Tuberculosis drugs. Antifungal drugs. Antiviral drugs. Antibiotics.

Endocrine and metabolic disorders in HIV-infected persons in eras before and after the advent of highly active antiretroviral therapy (HAART) Pre-HAART Era HAART Era Adrenal *Direct infiltration with HIV and opportunistic agents Concommitant Medications (ketoconazole, megestrol) Gonadal Direct infiltration with HIV and opportunistic agents Effect of Inflammation on Gonadal Axis Concommitant Medications (opiates, megestrol) Effect of Inflammation on Gonadal Axis Thyroid Direct infiltration with opportunistic agents Non-thyroidal Illness Subclinical hypothyroidism Low Free T4 Lipids Effect of inflammation (increased triglycerides, decreased HDL cholesterol) Effect of antiretrovirals (high triglycerides, high LDL) Glucose? effect of inflammation on insulin action Direct and indirect effect of antiretrovirals Effect of inflammation Bone Uncoupling of bone turnover by HIV proteins and inflammatory cytokines Acceleration of bone turnover with HAART initiation Effects of specific antiretrovirals on bone 404 T.T. Brown /

European Journal of Endocrinology (2008) 159 507 514 38

Possible pathogenetic mechanisms (viral factors and protease inhibitors) leading to AIDS-related lipodystrophy/insulin resistance syndrome. 82 Kino T, Chrousos GP, 2004 Human immunodeficiency virus type-1 accessory protein Vpr: a causative agent of the AIDS-related insulin resistance/lipodystrophy syndrome? Ann N Y Acad Sci 1024: 153-167.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΥΠΕΡΛΙΠΙΔΑΙΜΙΑΣ Kelesidis T et al. Endocrinol M etab Clin N Am 2014; 43:665-684.

Διαταραχές του Μεταβολισμού 5-30% ασθενών υπό ΗΑΑRT => λιποδυστροφία (ανακατανομή λίπους, κεντρικού τύπου παχυσαρκία, βουβάλειος ύβος, γυναικομαστία-λιπομαστία, ατροφία προσώπου και άκρων). Μεταβολικές διαταραχές (υπερτριγλυκεριδαιμία, αυξημένα ελεύθερα λιπαρά οξέα, αντίσταση στην ινσουλίνη). Αυξημένους δείκτες φλεγμονής (CRP, IL-6), χαμηλά επίπεδα αδιπονεκτίνης. Η ΗΑΑRT προκαλεί υπερλιπιδαιμία, υπερινσουλιναιμία και αντίσταση στην ινσουλίνη. Σύνδρομο απίσχνασης (AIDS wasting syndrome) Ορίζεται ως η ακούσια απώλεια ΣΒ >10% σε διάστημα 3 μηνών. Παράγοντας κινδύνου είναι η παρουσία υπογοναδισμού. Kelesidis T et al. Endocrinol Metab Clin N Am (2014); 43: 665-684 Haugaard SB. Endocrinol Metab Clin N Am (2014); 43: 697-708 Williams Textbook of Endocrinology 12 th Edition 2011

Proposed deleterious impact of mitochondrial dysfunction on adipose tissue Metabolic consequences of lipodystrophy and premature aging Caron-Debarle M et al. Trends Mol Med 2010; 16:218-229.

Risk of coronary heart disease in patients with HIV infection Zanni M, Schouten J, Grinspoon SK & Reiss P. Nature Reviews Cardiology 2014; 11:728 741.

Daniele Santi, Giulia Brigante, Stefano Zona, Giovanni Guaraldi & Vincenzo Rochira. Nature Reviews Urology 11, 99 109 (2014)

HAART: Ελαττωμένη έκφραση Οστεοπρωτεγερίνης (OPG) που συνεπάγεται αυξημένη Οστεοκλαστική Δραστηριότητα CFU-GM Prefusion Osteoclast Multinucleated Osteoclast RANKL RANK OPG Osteoblasts Activated Osteoclast Bone Formation Boyle WJ, et al. Nature. 2003;423:337-342. Pan et al, Ann N Y Acad Sci. 2006; 1068: 297 308 Bone Resorption

Ο Ρόλος της Αντιρετροϊκής Αγωγής Χ 2.38 Brown TT et al, AIDS 2006;20:2165 2174